Dr. Aydoğan LERMİ. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

Transkript

1 Dr. Lermi Dr. Aydoğan LERMİ Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji SEDİMANTASYON Sedim;ESR; Sed rate; Eritrosit sedimantasyon hızı: Kan hücreleri olan eritrositlerin bir tüp içinde çökme hızlarıdır. Çok eski bir testtir ve kabaca kanda iltihabi reaksiyon varlığını gösterir. Kan alındıktan sonra bir tüp içine konur ve baş aşağı tutularak yarım saatte ve bir saatteki çökme hızları mm cinsinden yazılır. Sedimantasyonun pozitif olması spesifik bir hastalığı göstermez, birçok hastalıkta yükselebilir. laboratuvarda sedimantasyon testi Westergren metodu denen yöntemle bakılır.

2 Sedimantasyon hızı ne için bakılır? Kabaca vücuttaki enfeksiyonun varlığını gösteren bir testtir. Ateşli hastalıklar ve romatizmal hastalıkların araştırılması sırasında istenir. Romatizmal hastalıkların, otoimmün hastalıkların ve kronik enfeksiyonların alevlenme dönemlerinde ve bazı kanser hastalıklarında sedimantasyon artar. Hastalıkların tedaviye verdikleri cevabın izlenmesinde de sedimantasyona bakılır. Tedaviden fayda görüyor ise sedimantasyon düşmeye başlar. Sedimantasyon aşağıdaki hastalıkların takibi sırasında kullanılır: Otoimmün hastalıklar, Artrit ve romatizmal hastalıklar, Kronik enfeksiyon hastalıkları, Tüberküloz, Brusella, Sedimantasyonun normal değeri nedir? 50 yaş altı erkekler için saatte 15 mm altı, 50 yaş üstü erkekler için saatte 20 mm altı, 50 yaş altı kadınlar için saatte 20 mm altı, 50 yaş üstü kadınlar için saatte 30 mm altı normal kabul edilir. Çocuklar için Yeni doğan 0 ila 2 mm / saatte Süt çocukluğu püberte döneminde 3 13 mm/ saatte normal sayılır. Yüksek sedimantasyon ne anlama gelir? Her ne kadar bazı hastalıklarda sedimantasyon yüksekliği teşhise yardım etse de tek başına sedimantasyon yüksekliği bir hastalığa işaret etmez. Sedimantasyon dışında diğer testlerin de yapılması gereklidir.

3 Sedimantasyon değerini yükselten hastalıklar: Anemi, Lenfoma, multipl myeloma gibi bazı kanser hastalıkları, Böbrek hastalıkları, Gebelik, Tiroit hastalıkları, İmmün sistemin kendi vücuduna zarar verdiği hastalıklarda sedimantasyon çok artar bu hastalıklara otoimmün hastalıklar diyoruz: Sistemik lupus eritematozus, Romatoid artrit, Çok yüksek sedimantasyon en sık şu hastalıklarda görülür: Alerjik vaskülit, Dev hücreli artrit, Hiperfibrinojenemi, Makroglobülinemi, Nekrotizan vaskülit, Polimyalgia romatica, Enfeksiyon hastalıkları sedimantasyonu arttıran diğer bir sebeptir: Sistemik enfeksiyon hastalıkları, Kemik enfeksiyonları, osteomyelit, Kalp kapağı enfeksiyonları, endokarditler, Romatizmal ateş, Ciddi cilt enfeksiyonları, erizipel, Tüberküloz, Brusella, Sedimantasyonu düşüren sebepler: Konjestif kalp yetmezliği,

4 Hiperviskozite hastalığı, Hipofibrinojenemi, Düşük plazma proteinleri ( böbrek hastalıklarında görülür), Polisitemi, Orak hücreli anemi de sedimantasyon hızı düşer. Referanslar: Kushner I, Ballou SP. Acute-phase reactants and the concept of inflammation. In: Firestein GS, Budd RC, Harris ED, et al, eds. Kelley s Textbook of Rheumatology. 8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2009:chap 52. Pisetsky DS. Laboratory testing in the rheumatic diseases. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 278. ZOLLİNGER ELLİSON SENDROMU ZE sendromu; Pankreas veya oniki parmak bağırsağındaki tümör nedeniyle ortaya çıkan inatçı mide ülseri dir. Bu tümörlerden salgılanan gastrin hormonu nedeniyle mide asiditesi artar ve ülserler gelişir. Gastrin hormonıu mideden asit salgısını arttıran bir hormondur. Gastrinoma tek veya birden fazla tümör şeklinde ortaya çıkabilir ve %65 kötü huylu tümörlerdir. Zollinger Ellison hastalarının neredeyse dörtte birinde genetik olarak multipl endokrin neoplazi hastalıkları ( MEN Tip 1) görülür. Bu hastalarda Zollinger Ellison sendromuna ilave olarak beyin ve tiroid bezinde de neoplaziler görülür.

5 Zollinge Ellison sendromunun sebebi nedir? Hastalığın sebebi pankreas veya on iki parmak bağırsağından kaynaklanan ve gastrin hormonu üreten tümörlerdir. Ailede multipl endokrin neoplazi tip 1 vakalarının bulunması durumunda görülme şansı artmaktadır. Zollinger Ellison hastalığının belirtileri nelerdir? Hasta mide ülseri ve gastrit şikayetleri ile başvurur. Şikayetlerin inatçı ve tekrarlayan karakterde olmazı Zollinger Ellison sendromu düşündürür. Sık tekrarlayan mide ve bağırsak ülserleri, Karın ağısı, Bulantı kusma, İshal ( %30 ), Midede yanma, hazımsızlık, şişkinlik, Yutma güçlüğü, Yorgunluk, halsizlik, çabukl yorulma, Kilo kaybı, İştahsızlık, Yağlı ve kötü kokulu dışkılama, Mide bağırsak kanamaları, Dışkıda kan görülmesi veya gizli kan pozitifliği, Katran şeklinde dışkılama, Kanlı kusma. Zollinger Ellison hastalığının teşhisi nasıl konur? Sık tekrarlayan ülser ve gastrit hastalarında Zollinger Ellison sendromu düşünülmelidir. Bu durumda aşağıdaki testlerin yapılması tanı koydurur. Kanda gastrin miktarı, Gastrin stimülasyon testi,

6 Tedavi: Kalsiyum, Sekretin, Gastroskopi, MR, Batın US yapılmalıdır. Zollinger Ellison tedavisinde birkaç basamak bulunur; Cerrahi olarak tümörün çıkarılması: Tek ve kanserleşmemiş tümörlerde cerrahi düşünülebilir, Tıbbi tedavi: Mide asit salgısını azaltan ilaçlar ile ülser gelişimi kontrol edilebilir ve Kemoterapi ile tümör küçültülmeye çalışılabilir. Referanslar: National Digestive Diseases Information Clearinghouse The Canadian Association of Gastroenterology Health Canada American Gastroenterological Association Berna MJ, Hoffmann KM, Long SH, et al. Serum gastrin in Zollinger-Ellison syndrome: II. Prospective study of gastrin provocative testing in 293 patients from the National institutes of Health and comparison with 537 cases from the literature, evaluation of diagnostic criteria, proposal of new criteria, and correlations with clinical and tumoral features. Medicine. 2006;85: Campana D, Piscitelli L, Mazzotta E, et al. Zollinger- Ellison syndrome: diagnosis and therapy. Minerva Med.

7 2005;96: DynaMed Editorial Team. Zollinger-Ellison syndrome. EBSCO DynaMed website. Available at: Updated October 18, Accessed November 11, Mayo Clinic. Zollinger-Ellison syndrome. Mayo Clinic website. Available at: ome/ds Updated July 24, Accessed November 11, Norton JA, Fraker DL, Alexander HR, et al. Surgery to cure the Zollinger-Ellison syndrome. N Engl J Med. 1999;341: Norton JA, Jensen RT. Resolved and unresolved controversies in the surgical management of patients with Zollinger-Ellison Syndrome. Ann Surg. 2004;240: Pellicano R, De Angelis C, Resegotti A, Rizzetto M. Zollinger-Ellison syndrome in 2006: concepts from a clinical point of view. Panminerva Med. 2006;48: Tomassetti P, Salomone T, Migliori M, et al. Optimal treatment of Zollinger-Ellison syndrome and related conditions in elderly patients. Drgus Aging. 2003;20: BEYİN OMUİLİK SIVISI ANALİZİ Cerebrospinal fluid (CSF); CSF analysis; Cerebrospinal fluid analysis Beyin Omurilik Sıvısı ( BOS) beyin ve omur iliğin içinde yüzer halde saklandığı vücut sıvısıdır. Sinir sistemini ilgilendiren

8 hastalıkların teşhisinde çok değerli bilgiler verir. BOS sıvısında çalışılan test guruplarını kapsar. BOS içinde şeker, protein, hücre sayısı ve diğer kimyasallar bakılır. Beyin omurilik sıvısı birçok yöntemle alınabilir. En sık kullanılan yöntem lombar ponksiyon dur ve omur bölgesinden bir iğne ile girilerek alınır. Ayrıca sisternal ponksiyon, ventriküler drenaj ile de alınabilir. Örneğin laboratuara hızla ulaştırılması gerekir. BOS analizi ne için yapılır? Beyin omurilik sıvısı beyin ve omur iliğin içinde yüzdüğü ve beslendiği sıvıdır. Beyin omurilik hastalıklarında BOS analizi çok değerli bilgiler sunar. Aşağıdaki hastalıklarda BOS analiz istenir: Enfeksiyon hastalıkları menenjit ve ansefalit şüphesi, Pirion hastalıkları ( deli dana vb. ), Sinir sistemi kanser ve tümörleri, Nörodejeneratif hastalıklar, İnflamatuar ve romatizmal hastalıklar, Demans ve Alzheimer, Sinir sistemi kanser ve tümörleri ile Ve sebebi açıklanamayan durumlarda BOS analizi istenir. BOS analizinde hangi testler yapılır? Alınan BOS örneğinde aşağıdaki testler yapılır: Glukoz ( aynı anda alınan kan şekeri de bakılmalıdır), Hücre sayımı ve hücre tipi, Gram, Giemza ve EZN buyama, Klor, Glutamin, LDH, Kültürler, Ayrıca aşağıdaki testler eklenebilir Tüberküloz kültürü, VDRL sifilis araştırması,

9 Oligoklonal bant, Viral antijen ve antikorlar, Bakteriyel antijen ve antikorlar, Mantar kültürü, PCR testleri Patoloji ve sitoloji istekleri yapılabilir. BOS da normal değerler nelerdir? Enfeksiyon ajanlarına karşı ( viral, bakteriyel ) antijen ve antikor testlerinin negatif olması beklenir, Hücre sayısı 5 in altında ve hepsi mono nükleer hücre olmalı, Klor : meq/l Glikoz: mg/dl olmalı ( yada eş zamanlı kan şekerinin 2/3 ünden fazla olmalı) Glutamin: 6 15 mg /dl olmalı, LDH: 2,0 7,2 U/mL olmalı, Protein miktarı: mg/dl olmalıdır. Referanslar: Griggs RC, Jozefowicz RF, Aminoff MJ. Approach to the patient with neurologic disease. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 418. Rosenberg GA. Brain edema and disorders of cerebrospinal fluid circulation. In: Bradley WG, Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J, eds. Bradley: Neurology in Clinical Practice. 5th ed. Philadelphia, Pa: Butterworth-Heinemann Elsevier; 2008:chap 63.

10 CPK İZOENZİMLERİ Kreatin Fosfokinaz İzoenzimleri; CPK isoenzymes test; CK izoenzim; Kreatin fosfokinaz kalp, beyin, ve kaslarda bulunan bir enzimdir. Kanda yüksek seviyelerde bulunması kaynaklandığı dokuda hasar olduğunu gösterir. Aşağıdaki ilaçlar CPK değerini etkiler: Alkol kullanımı, Amfotericin B, Bazı anestezik maddeler, Kokain kullanımı, Statinler, Steroid kullanımı sırasında CK artar. CPK izoenzimleri ne için istenir? Total Kreatin kinaz seviyesi yüksek ise bu yüksekliğin nerden kaynaklandığınıo bulmak için CPK-izoenzim testi istenir. Kreatin kinaz yüksekliği 3 farklıo kökenden kaynaklanır: CPK-1: ( CPK-BB de denir): özellikle beyin ve akciğer dokusundan kaynaklanır yüksekliği bu organ hasarını gösterir. Beyin tümörleri, Tıkanma, kanama veya travma sonucu beyin hasarı, Elektroşok tedavisi, Epilepsi krizi, Pulmoner enfarktüs sırasında CPK-! Testi yüksek bulunur.

11 CPK-2: (CPK-MB): Kalp dokusundan kaynaklanır. Kalp hastalıklarında yükselir. Kalp krizinde özellikle enfarktüsün 3-6. Saatleri arasında CPK-2 yükselmeye başlar, krizin Saatleri boyunca yükselir ve Saatlerine doğru normale iner. Elektrik çarpması, kalp defibrilasyonu ( kalp için yapılan elektroşok), herhangi bir sebeple ortaya çıkan kalp zedelenmesi ( trafik kazası, ezilme vb.), kalp enfeksiyonları ( viral myokardit ), açık kalp ameliyatlarında CPK-2 artar. CPK-2 seviyesi göğüs ağrısı sırasında (koroner kalp hastalıklarınabağlı angina pektoris, yada Pulmoner embolis) ve konjestif kalp yetmezliğinde yükselmez. CPK-3: (CPK-MM) İskelet kasında bulunur ve iskelet kası hastalıklarında, ezilmelerde yükselir. Kas ezilmesi ( crush sendromu), İlaç ve hareketsizliğe bağlı kas hasarı, Myozit ( kas iltihabı), Kas içi enjeksiyonlar, Epilepsi krizi, Cerrahi girişimler, Aşırı egzersiz sırasında artar. Aşağıdaki durumlarda kreatin fosfokinaz testi sonucu yüksek çıkar Kardiyak kateterizasyon, koroner anjiyo, Kas içi enjeksiyonlar, Cerrahi girişimler, Aşırı egzersiz, Aşırı ve uzun süren hareketsizlik CPK test sonuçlarını etkiler.

12 Referanslar: Anderson JL. ST segment elevation acute myocardial infarction and complications of myocardial infarction. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 73. Chinnery PF. Muscle diseases. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 429. PROSTAT CHECK UP Prostat hastalıkları yaşla birlikte giderek artmaktadır. 50 yaş üstünde erkeklerin çoğunda prostat şikayeti görülür. Prostat kanserinde erken teşhis hayat kurtarır. Laboratuar testleriyle prostat kanseri ve hastalıkları tespit edilebilmektedir. 40 yaş üstü bütün erkeklerin yılda en az bir kez prostat kontrolünden geçmesi gerekir. Prostat Check Up programı aşağıdaki laboratuar testlerini kapsar. Not : Ücret bilgisi sadece telefon ile verilebilmektedir Prostat check up tarama testleri nelerdir? Total PSA Serbest PSA

13 KARACİĞER BİYOPSİSİ Karaciğer biyopsisi karaciğerden küçük bir parçanın alınıp mikroskopta incelenmesi ile hastalıkların karaciğere verdiği zararın tespit edilmesidir. Karaciğer biyopsisi genellikle ince bir iğne yardımıyla deriden girilerek yapılır ancak çok nadir hallerde laparoskopi ile yada açık olarak da yapılması gerekebilir. Karaciğer nedir? Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Vücudun birçok fonksiyonu karaciğer tarafından idare edilir. Kandan zehirli maddelerin, temizlenmesi, Mikroplara karşı savaşmak, Yenilen gıdaların sindirilmesi, Besin ve vitaminlerin saklanması, Enerji depolamak, Protein üretmek gibi temel görevler hep karaciğerin işidir. Karaciğer Biyopsisi Ne zaman Yapılır? Karaciğer biyopsisi kan testleri, ultrason, film ve diğer teşhis araçları ile karaciğerdeki hastalık teşhis edilemeyince yapılır. Genellikle kronik hepatit gibi karaciğere zarar veren hastalıkların ne derece zarar verdiklerini tespit etmek ve buna göre tedaviyi programlamak için yapılmaktadır. Karaciğer Biyopsisi İçin Hazırlık Gerekir mi? Evet karaciğer biyopsisinden en az 1 hafta önce doktorunuzun ilaçlarınızı kontrol etmesi ve birtakım ayarlamalar yapması gerekir. Bazı ilaçların karaciğer biyopsisi öncesi ve biyopsi sonrası bir süre kesilmesi gerekir. Özellikle kan pıhtılaşmasını bozan ilaçlar, sedatif ilaçlar kesilir. Karaciğer biyopsisi öncesi kısıtlanan veya kesilen ilaçlar

14 şunlardır: Aspirin, ibufen gibi ağrı kesiciler ve kan sulandırıcı ilaçlar, Steroid ilaçlar, Heparin ve benzeri kan sulandırıcılar, Tansiyon ilaçları, Diyabet ilaçları, Anti depresan ilaçlar, Antibiyotikler, Astım ilaçları, Diyet takviyesi amacıyla kullanılan ilaçlar. Karaciğer biyopsisi öncesi bu ilaçların doktor tarafından dikkatle gözden geçirilip kesilmesi veya doz ayarlaması yapılması gereklidir. Prosedür sırasında hastanın nefesini tutması istenecektir bu nedenle hastanın gelmeden önce nefes egzersizleri yapması ve nefesini saniye tutmaya çalışması istenir. Biyopsi öncesinde sabah kan alınıp kanama ve pıhtılaşma değerleri gözden geçirilir. Ağır karaciğer hastalığı olanlarda kanama problemi biyopsi sonrası kanama riskini arttırır. Bu durumda pıhtılaşma sağlayıcı ilaçlar yapılır. Hastaların biyopsi öncesi ve sonrasında aç olmaları gereklidir. Biyopsi öncesi 8 saat açlık gerekir. Hastalara ağrı kesici ve anksiyete giderici sedatif ilaçlar verileceği için 12 saat boyunca araba kullanmaları sakıncalıdır, hastaların yalnız gelmemeleri ve dönüşlerini ayarlamaları gerekir. Prosedür süresince damar yolu açık tutulur ve gerekirse ilaçlar bu yoldan verilir. Karaciğer Biyopsisi Nasıl Yapılır? Karaciğer biyopsisi hastanede yada klinikte yapılabilir. İnce bir iğne ile karaciğere girilerek küçük bir parça alınır. En çok tercih edilen yöntem deriden girilerek iğne ile parçanın alınmasıdır. Bu işlen saniye kadar sürer. Bu işlen sırasında hastanın nefesini tutması istenir. Girişim öncesinde

15 Ultrason veya Tomografi istenebilir. Hastaya sakinleştirici verilir, Hastaya pozisyon verilerek sol yanına yatırılır, Giriş yeri işaretlenir, Bölge iğne ile uyuşturulur, Biyopsi iğnesi ile karaciğere girilir ( bu sırada Ultrason kullanılabilir), Parça alınarak çıkılır, Bölgeye 5-10 dakika kompres yapılarak basılır, Hastaya pozisyon verilerek istirahat yatağına alınır, Hasta en az 4 6 saat kum torbası ile bası altında yatakta tutulur, Kontrol ultrasonu yapılarak kanama vb. komplikasyon varlığı araştırılır, Her şey normal ise hasta ayağa kaldırılır ve taburcu edilir. Anestezinin etkisi 12 saat kadar sürer, bu süre içinde hasta bayılabilir, araba kullanmak, mutfak işleri gibi tehlikeli işler ile uğraşmak, tek başına yürümeye kalkışmak tehlikelidir. Biyopsi sonrası 2 gün istirahat etmek, spor yapmamak, ağır kaldırmamak gerekir. Biyopsi yerinde bir haftayı bulan hafif ağrı olabilir. Ağrı olursa parasetamol içeren, kanama değerlerini bozmayan hafif ağrı kesiciler kullanılabilir. Biyopsi Sonucumu Ne Zaman Alırım? Biyopsi materyali kısa sürede patoloji merkezine gönderilir, burada yapılan boyama ve özel teknikler ile karaciğerdeki harabiyet ve hastalığın durumu derecelendirilir. Biyopsi sonucu genellikle bir hafta içinde alınır. Karaciğer Biyopsisinin Tehlikesi Nedir? Karaciğer biyopsisinden sonra en sık görülen komplikasyon ağrıdır. Hastaların %20 sinde biyopsi sonrası ağrı şikayeti olur ancak bunların neredeyse tamamı parasetamol ile geçer.

16 Biyopsi yerinde kanama nadir görülen bir komplikasyon dur hastaların 500 de birinde görülür. iç organların zedelenmesi, enfeksiyon, karın iç zarının iltihabı çok nadir görülen yan etkileridir. Sol omuza vuran ağrı, karın ağrısı, yüksek ateş yada aşırı halsizlik durumunda doktorunuzu arayınız. Karaciğer Biyopsisini SGK karşılar mı? Evet karaciğer biyopsi girişimi SUT tarafından ödenmektedir. Kısaca Karaciğer Biyopsisi Karaciğer hastalığının teşhisi veya derecelendirilmesi için iğne ile karaciğerden küçük parça alınmasıdır, Parça patolojide değerlendirilir, rapor bir haftada çıkar, En sık iğne ile ve hafif uyuşturularak yapılır, saniye süren bir işlemdir, SUT tarafından parası ödenir, Bir hafta önceden hazırlık gerekir bazı ilaçların kesilmesi gerekir, doktorunuza tüm ilaçlarınızı söyleyin, Biyopsiden önce nefes tutma egzersizi yapın, Hastaya ağrı kesici verilecek hasta tek başına dönemez, 12 saat araba kullanamaz, tehlikeli iş yapamaz, düşebilir, bayılabilir, Biyopsiden önce 8 saat aç olması gerekir, Biyopsiden sonra 4-6 saat hastanede kalması gerekir, Bir iki gün ev istirahatı gereklidir, Biyopsi sonrası bir hafta ağır egzersiz, ağır kaldırma yapmayacak, Biyopsi yerinde bir hafta hafif ağrı olabilir parasetamol ile geçer, Şiddetli karın ağrısı, sol omuz ağrısı, ateş yada halsizlik olursa doktora başvurulacak.

17 TOKSİK HEPATİT Zehirlenmeye bağlı karaciğer iltihabı; Hepatit karaciğer iltihabı demektir. Toksik hepatit ilaç ya da kimyasal maddelerle karaciğer de iltihaplanma meydana gelmesi demektir. Zehirli maddeler, kimyasal maddeler, bazı ilaçlar karaciğerde iltihaplanmaya yol açabilir. Herkes için zararlı ve zehirli olduğu bilinenler dışında birçok insanda şikayete yol açmayan hatta ilaç olarak kullanılan maddeler bazı kişilerde zehirlenme yapabilir. Karaciğerde mikrop, radyasyon, kimyasal maddeler ve immün sistemin neden olduğu hasar sonucu ortaya çıkan duruma iltihaplanma (hepatit) denir. Karaciğer şişer ve görevini yapamaz. Toksik hepatit neden olur? Karaciğer vücudun rafinerisi dir. Kanda bulunan bütün maddeler karaciğerde işlemden geçer. Gıdalar ve kimyasal maddeler karaciğerde metabolize edilir. Ya şekli değiştirilip atılır yada vücudun kullanacağı şekle sokulur. Bazı zararlı maddeler karaciğerin işlevini bozar, dokusuna zarar verir ve çalışmasını engeller, toksik hepatit tablosu ortaya çıkar. Toksik hepatite en sık neden olan maddeler şunlardır: İlaçlar: Parasetamol (Asetaminofen) ağrı kesici ateş düşürücü olarak sık kullanılan bir ilaçtır, Bazı antibiyotikler, İNH İzoniyazid ( tüberküloz tedavisinde kullanılan bir antibiyotiktir), Halotan ( genel anestezi ilacı), Statinler ( kolesterol düşürücü ilaç),

18 Metildopa ( hipertansiyon tedavisinde kullanılır), Altın tuzları ( romatizma tedavisinde kullanılır), Yüksek dozda A vitamini, Bitkisel maddeler ve baharatlar: Ökse otu, Şifalı bitki karışımları, Kimyasal maddeler: Karbon tetra klorür, Kloroform, Fosfor, Dimethylformamide, Solventler ve çözücüler bilinen karaciğer zehirleri dir. Kimler toksik hepatit için risk altındadır? Karaciğer metabolizması kişiden kişiye değişir. İlaçların kimde hastalık yapacağını tahmin etmek zordur. Ancak yüksek miktarda madde alımı yada karaciğere zarar veren maddelerden birkaç tanesinin birden alınması toksik hepatit riskini artırır. Kronik karaciğer hastalığı olanlar ile alkol alanlarda toksik hepatit gelişme riski normalden daha fazladır. Toksik hepatit belirtileri nelerdir? Toksik hepatit ilaç ve kimyasallara bağlı olarak karaciğer iltihaplanması ve karaciğer fonksiyonlarının bozulmasıdır. Hastalığın derecesine göre karaciğer fonksiyonları da bozulur. En sık görülen şikayetler: Sarılık, İdrarda koyulaşma, Dışkı renginde açılma, Bulantı, Kusma, İştahsızlık,

19 Karın ağrısı dır. Toksik hepatit nasıl teşhis edilir? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Hastanın kullandığı ilaçlar, işi, işinde kullandığı maddeler, maruz kaldığı kimyasal maddeler tanı koymakta yardımcı olur. Fizik muayene ile karaciğerin büyüklüğü ağrılı olması değerli bulgulardır. Laboratuvar testleri ile karaciğer harabiyeti ve derecesi belirlenir. Toksik hepatit düşünüldüğünde aşağıdaki laboratuvar testleri istenir. Hemogram, Tam idrar tahlili, Karaciğer fonksiyon testleri, SGOT (ALT), SGPT (AST), GGT (Gama Glutamil Transferaz ), ALP (Alkali Fosfataz), LDH (Laktat Dehidrogenaz ), Hepatit markerleri: Anti HAV total, Anti HCV, HBs Ag, Anti HBs, Anti HBc, Total bilirübin, Direk bilirübin, Total protein, Albümin, Koagülasyon testleri istenir, Karaciğer ultrasonu yapılır, Bazı durumlarda karaciğer biyopsisi yapmak gerekir. Toksik hepatit tedavisi: Toksik hepatit hastalığının bilinen bir tedavisi yoktur. Tedavide sorumlu madde ortadan kaldırılarak karaciğerin kendi kendine toparlanması beklenir. Ağır durumlarda hastanın

20 hastaneye yatırılması ve gözlem altına alınması gerekebilir. Ağızdan beslenemeyen hastaların damardan beslenmesi gerekebilir. Karaciğer kısa sürede kendini onarabilen bir organdır. Sorumlu madde ortadan kaldırıldıktan günler sonra iyileşme başlar. Çok ağır vakalarda karaciğer yetmezliği ve siroz ortaya çıkabilir. Toksik hepatite bağlı sirozlarda son dönemde karaciğer nakli düşünülebilir. Korunma: İlaçlara bağlı karaciğer zehirlenmesinin kimde ortaya çıkacağını tahmin etmek zordur. Ancak sorumlu maddelerin yüksek dozda kullanılması, birçok Toksik maddenin aynı zamanda kullanılması, kronik hepatit hastası olması, beraberinde alkol kullanılması zehirlenme riskini arttırır. Referanslar: 1. Agency for Toxic Substances and Disease Registry 2. Occupational Safety and Health Administration 3. Hepatitis C Caring Ambassadors Program 4. Hepatitis C Education and Prevention Society 5. Beers MH, Fletcher AJ, Jones TV, et al. The Merck Manual of Medical Information: Second Home Edition. Whitehouse Station, NJ: Merck Research Laboratories; DynaMed Editorial Team. Toxic hepatitis. EBSCO DynaMed website. Available at: Updated December 17, Accessed November 11, 2010

21 HEPATİT C Non A Non B Hepatit; Hepatit C viral bulaşıcı karaciğer iltihabıdır. Hepatit C virüsü ile meydana gelir, aşısı yoktur. Hepatit C virüsü bulaşırsa büyük oranda kronikleşir. Kronik Hepatit C karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine yol açabilir. Kronik hepatit C hastalığının ilaçla tedavisi bazen başarılı olabilmektedir. Son dönem kronik hepatit C hastalığında karaciğer nakli de düşünülmelidir. Hepatit C virüsü nasıl bulaşır? Hastalık Hepatit C virüsü taşıyan kişilerden temas yoluyla bulaşır. En çok bulaşma yolu: Cinsel temas, Kirli aletler ile yapılan manikür, pedikür, dövme, akupunktur, piercing ve vücut deldirme gibi girişimler, Kirli aletler ile yapılan diş müdahalesi, cerrahi girişim, endoskopi, Diş fırçası, tırnak makası, tıraş bıçağı gibi aletlerin paylaşılması, Uzun süre diyaliz aletine bağlanmak, Hepatit C hastası ile uzun süre temas halinde olmak, aynı evi paylaşmak, 1992 yılından önce kan transfüzyonu yapılmış olması En sık görülen Hepatit C bulaşma yollarıdır. Hepatit C doğum sırasında hasta anneden bebeğine bulaşabilir. Hepatit C virüsü havadan solunum yoluyla, öpüşmeyle ve anne sütünden bulaşmaz. Kimler Hepatit C hastalığı için risk altındadır? Özellikle 1992 yılından önce kan transfüzyonu ve kan

22 ürünü almış olan kişiler, Uzun süre diyaliz makinesine bağlı olan kişiler, Dövme, vücut deldirme, body piercing yaptıran kişiler, Şüpheli cinsel temasta bulunan kişiler Hepatit C hastalığı için risk altındadır. Hepatit C hastalığı ne şikayetlere yol açar? Hepatit C virüsü karaciğerde yerleşir ve karaciğerde iltihap yapar. Hastaların büyük çoğunluğunda hiçbir şikayet olmaz ancak % 20 hastada şikayetler ortaya çıkar. Hepatit C hastalığı büyük oranda kronikleşir ve karaciğere tamamen yerleşir. İleride karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine yol açar. Hastalarda en sık görülen şikayetler şunlardır: Halsizlik, yorgunluk, Çabuk yorulma, Sarılık, ciltte ve göz aklarında sararma, İştah kaybı, İdrarda koyulaşma, Dışkı renginde açılma, Karın ağrısı, Kas eklem ağrıları, Kaşıntı, Ürtiker şeklinde döküntü, Sigaradan tiksinti, Bulantı, kusma, En sık görülen şikayetlerdir. Hastalık kronikleşirse ilave olarak güçsüzlük, kas gücünde düşme, aşırı yorgunluk, iştahsızlık görülür. Kronikleşir ise ilk önce karaciğer yetmezliği ortaya çıkar, hastalık siroz ve karaciğer kanseri ile sonuçlanabilir. Hepatit C teşhisi nasıl konur? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur, kesin teşhis laboratuar incelemeleri ile konur. Hepatit

23 C şüphesinde aşağıdaki testlerin yapılması gerekir: Anti HCV, Karaciğer fonksiyon testleri. SGOT (ALT), SGPT (AST), GGT (Gama Glutamil Transferaz ), ALP (Alkali Fosfataz), LDH (Laktat Dehidrogenaz ), Total bilirübin, Direk bilürübin, Total protein, Albümin, Koagülasyon testleri istenir, Karaciğer ultrasonografisi yapılır. Eğer Anti HCV pozitif bulunursa: Hepatit C virüs PNA PCR istenir PCR yüksek bulunur ise HCV tip tayini ve Karaciğer biyopsisi yapılır. Kronik hepait C hastalarına tedavi programlaması için karaciğer biyopsisi yapılmalıdır. Karaciğer biyopsisi ince bir iğne ile yapılır. Hepatit C tedavisi: Akut Hepatit C tedavi edilirse kronikleşme şansı çok azalır. Ancak akut Hepatit C hastalarının ancak % 20 sinde şikayet olduğundan ve büyük kısmında hiçbir şikayet olmadığından yakalanmaları zordur. Kronik Hepatit C hastalığı ataklar halinde seyreder. Hastalık zaman zaman alevlenir. Kronik Hepatit C hastaları alevlenmeler döneminde tedavi edilirler ise karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanseri gelişimi durdurulabilir. Hepatit C tedavisinde interferon ve ribavirin kullanılır. Tedavi başarısız olur ise karaciğer nakli düşünülmelidir.

24 Hepatit C den nasıl korunurum? Hepatit C den korunmak için Hepatit C virüsünün nasıl bulaştığı bilinmelidir. Enjektör, tıraş bıçağı, iğneli küpe, diş fırçası, tırnak makası gibi kişisel hijyenik eşyalar paylaşılmamalıdır. Şüpheli cinsel temastan kaçınılmalı, prezervatif kullanılmalıdır, Kirli ve temizliği şüpheli yerlerde cerrahi girişim, endoskopi, diş müdahalesi yapılmamalı, Kirli ve temizliği şüpheli yerlerde dövme, vücut deldirme, body piercing, kulak deldirme yaptırılmamalıdır, Hepatit C li hastaların çıkartıları ile temas edilmemelidir. Hepatit C hastalarının dikkat etmesi gereken kurallar nelerdir? Hepatit C hastası iseniz hastalık bulaştırmamak için herhangi bir girişim öncesi doktorunuzu, diş hekiminizi ve hemşirenizi uyarınız, Karaciğere dokunacak ilaçlardan, bilmediğiniz ilaçlardan uzak durunuz, Alkol ve sigara içmeyiniz, Hepatit A ve hepatit B aşınızı olunuz, Doku, organ ve kan bağışında bulunmayınız, İyi geleceği söylenen yapma ilaçlar, bitki ilaçları vb. kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız, Hepatit C nin aşısı yoktur. Hepatit C den korunmanın en etkili yolu bilgi sahibi olmaktır. Referanslar: 1. American Liver Foundation

25 2. Hepatitis Foundation International 3. Canadian Institute for Health Information 4. Canadian Liver Foundation 5. Berkow R. The Merck Manual of Medical Information. New York, NY: Pocket; Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, MMWR 2010;59(No. RR-12): Hepatitis C. Centers for Disease Control and Prevention website. Available at: Updated March Accessed July 1, Hepatitis C. EBSCO DynaMed website. Available at: September 29, Accessed October 20, What are the risks of a blood transfusion. National Heart Lung and Blood Institute website. Available at: Accessed August 24, Sexual transmission of hepatitis C virus among HIVinfected men who ahve sex with men New York City, MMWR Morb Mortal Wkly Rep Jul 22;60: What I need to know about hepatitis C. National Digestive Diseases Information Clearinghouse website. Available at: Published April Accessed July 1, 2009

26 HEPATİT B Serum Hepatiti; Hepatit B virüsü ile meydana gelen karaciğer enfeksiyonudur. Hepatit B ye bağlı sarılıkların bir kısmı kronikleşir. Altı aydan uzun süren Hepatit B enfeksiyonu kronikleşmiş kabul edilir. Kronik Hepatit B enfeksiyonu birçok probleme neden olur: Kronik karaciğer iltihabı, Siroz, Karaciğer yetmezliği, Karaciğer kanseri, Ölüme yol açabilir. Hepatit B virüsü nasıl bulaşır? Hepatit B virüsü hasta kişilerle temas ile bulaşır. Hasta yada taşıyıcı kişilerin vücut çıkartıları hastalığı taşır. Özellikle: Kan, Sperm (Semen), Vajina salgıları, Tükürük virüsü bol miktarda taşır. Bu salgılarla temas etmek ile hastalık bulaşır. Hepatit B hastalığının en sık bulaşma yolları: Cinsel temas, Temiz olmayan aletler ile yapılan; o Manikür, o Pedikür, o Dövme, o Cerrahi müdahale,

27 o Diş müdahalesi, o Endoskopi, Taşıyıcı kişi ile aynı evde yaşamak en sık görülen bulaşma yollarıdır. Hamilelik sırasında virüs bebeğe bulaşmaz, ancak doğum sırasında doğum kanalından geçerken bebeğe bulaşır. Bu nedenle hasta yada taşıyıcı anneden doğan bebeklerin doğumdan hemen sonra aşılanması ile korunması mümkündür. Bütün hamilelerin doğum öncesinde hepatit B testi yaptırmaları gerekir. Hepatit B sulardan, gıdalardan, havadan, bulaşmaz. Kimler Hepatit B için risk altındadır? Hepatit B virüsü dış ortamda uzun süre canlı kalabilir. Kişiden kişiye kolayca bulaşabilir. Hepatit B hastası yada Hepatit B taşıyan kişi ile cinsel temasta bulunmak, Kirli aletleri paylaşmak ( diş fırçası, jilet, ustura, enjektör vb. ), Hepatit B taşıyan biri ile aynı evi paylaşmak, Hasta salgıları ile temasın yoğun olduğu meslek çalışanları, Laboratuar çalışanları, Hemşireler, Doktorlar, Diş hekimleri, İtfaiyeciler, Polisler, Askerler, Mahkumlar ve hapishane çalışanları, Hastane çalışanları, Hepatit B hastalığının yoğun olarak bulunduğu yerlere seyahat etmek, Hemodiyaliz hastaları Hepatit B hastalığı yönünden risk altındadır. Bu kişilerin aşı ile hepatit B virüsünden korunmaları gerekir.

28 Hepatit B belirtileri nelerdir? Hastalık virüs bulaştıktan 3 ila 6 ay sonra ortaya çıkar. Birçok hastada hafif gribal şikayet dışında bir şey görülmez. En sık görülen şikayetler: Göz aklarında ve ciltte sarılık, Halsizlik, yorgunluk, çabuk yorulma ( aylarca sürebilir), Karaciğer bölgesinde ağrı, İştah kaybı, Bulantı, kusma, Eklem ağrıları, Hafif ateş, İdrarda koyulaşma, dışkı renginde açılma, Kaşıntı, Döküntü. En sık görülen şikayetlerdir. Hastalık genellikle bir iki ayda kendi kendine düzelir. Altı aydan uzun süren Hepatit B kronikleşmiş kabul edilir. Hepatit B nasıl teşhis edilir? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Birçok vakada sarılık görülmediği sadece halsizlik ve eklem ağrıları görüldüğü unutulmamalıdır. Hepatit B kesin teşhisi laboratuar incelemeleri ile konur. Hepatit B düşünülen her hastadan aşağıdaki testler istenir: HBs Ag, Anti Hbs, Anti HBc IgM, SGOT, SGPT, Gama Glutamil Transferaz, Laktat Dehidrogenaz, Hemogram, Protrombin zamanı,

29 CRP, Sedimantasyon. Hepatit B takibi ve karaciğerdeki harabiyetin düzeyi laboratuar testleri ile takip edilmelidir. Altı aydan uzun süren Hepatit B kronikleşmiş kabul edilir. Bu durumda tedavi planlaması amacıyla aşağıdaki testler istenir: Hepatit B tip tayini, HBV DNA PCR testleri istenir, Karaciğer biyopsisi: Kronik hepatit B hastalığında karaciğerdeki harabiyet karaciğer biyopsisi ile tespit edilir. Hepatit B tedavisi: Akut Hepatit B hastalığının tedavisi yoktur. Ancak semptomlar ve şikayetlerin tedavisi yapılır. Komplikasyon gelişmediği sürece akut Hepatit B birkaç ay içinde kendiliğinden iyileşir. Kronik Hepatit B yakından izlenmeli ve tedavi edilmelidir. Kronik Hepatit B tedavisinde kullanılan ilaçlar hastalığın ilerlemesini yavaşlatan, karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanseri gelişmesini engellemeye çalışan ilaçlardır. Bu ilaçlar virüsün aktivitesini yavaşlatarak etki etmeye çalışır. Nadiren bu tedaviler ile tam şifa sağlanabilmektedir ancak virüsü tamamen öldürerek tam bir şifa sağlayan kesin bir tedavi şekli henüz yoktur. Kronik Hepatit B hastalığında aşağıdaki ilaçlar kullanılır: İnterferon alfa 2b, Lamivudine, Adefovir, Entecavir. Kronik Hepatit B hastalarının dikkat etmesi gerekenler: Kronik hepatit b hastalığında karaciğerde kronik iltihap vardır. Karaciğer sürekli enfeksiyonla mücadele eder. Bur durumda karaciğer üstüne eklenene her hastalık yada zehirlenme durumu hızla ağırlaştırır. Virüsün aktivasyonunu ve hastalığın

30 hızla ilerlemesine yol açar. Özellikle Alkol, Sigara, Hazır gıdalar içinde bulunan koruyucu maddeler, Karaciğer için toksik ilaçlar, Baharat, Küflü gıdalar, Diğer hepatit enfeksiyonları, Bitkisel ilaçlar karaciğerdeki hasarı arttırıp hastalığı hızlandırabilirler. Hepatit B virüsünün yayılmasını önlemek amacıyla hastaların yapması gerekenler: Aile bireylerinin test edilerek aşılanması, Doktorunuz, diş hekiminiz ve her tür tıbbi girişimden önce Hepatit B hastası olduğunuzu belirtiniz, Cinsel eşinize ve partnerinize Hepatit B taşıdığınızı belirtin ve aşılanmasını sağlayın, Kronik Hepatit B taşıyan çocukları yuva ve kreşlere göndermeden önce durumu yöneticiye bildirin ve kişilerin aşılanmasını sağlayın, Gebe iseniz mutlaka Hepatit B testlerinizi yaptırın, Hepatit B taşıyıcı ve çocuk sahibi olmak istiyorsanız bunu doktorunuza söyleyiniz, doğum sonrası çocuğun aşı ve serumla korunmasını sağlayınız, Hepatit B taşıyıcısı iseniz kan ve organ bağışı yapmayınız, Kronik Hepatit B hastası iseniz tedavinizi aksatmayınız. Hepatit B den korunma: Hepatit B den korunmanın en kolay ve güvenilir yolu aşı olmaktır. Hepatit B aşısı oldukça güvenli bir aşıdır. Aşı 6 ay içinde 3 doz olarak yapılmalıdır. Aşı bir kez tutmuş ise ömür boyu koruyucudur ve tekrarlanmaz. Ancak sigara içenler, 50 yaş üstü kişiler ve diyaliz hastalarında aşı bir seferde

31 tutmayabilir. Normalde Hepatit B aşı programı doğumdan başlayarak uygulanır. Doğumda aşılanmamış kişiler her an test ile aşılanabilir. Ayrıca aşağıdaki önlemler Hepatit B virüsünden korunmada yardımcı olur: Şüpheli cinsel ilişki sırasında kondom kullanmak, Şüpheli cinsel temastan uzak durmak, Endoskopi, cerrahi ve diş girişimleri gibi girişimlerin uygun sterilizasyon şartları altında yapılması, Tıraş bıçağı, jilet, ustura, diş fırçası gibi aletlerin paylaşılmaması, Dövme, manikür, pedikür gibi girişimlerin sterilize ve kendi aletleriniz ile yapılması sizi hepatit b den korur. Hepatit B kaparsam ne yapmalıyım? Hepatit kaptığınızı düşünüyor iseniz derhal bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurun. Hepatit B virüsü bulaşsa dahi bu durumda Hepatit B immün globülin ve Hepatit B aşısı ile korunmak mümkündür. Hepatit B hastaları delta hepatit virüsünden korunmalıdır. Hepatit B ve delta virüsü yan yana gelirse hastalık çok hızlı ilerler ve siroz, karaciğer kanseri ve ölüme yol açar. Referanslar: 1. American Liver Foundation 2. Hepatitis B Foundation 3. Canadian Institute for Health Information 4. Canadian Liver Foundation 5. Baker CJ, Pickerling LK, Chilton L, et al. Advisory Committee on Immunization Practices. Recommended adult immunization schedule: United States, Ann Intern Med.

32 2011;154(3): Braunwald E, Fauci AS, Kasper DL, Hauser SL, Jameson JL, Longo DL, eds. Harrison s Principles of Internal Medicine. 15th ed. New York, NY: McGraw-Hill; Centers for Disease Control and Prevention. Recommended immunization schedules for persons aged 0-18 years United States, MMWR. 2011;60(5). 8. Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, MMWR 2010;59(No. RR-12): Hepatitis B. American Liver Foundation website. Available at: Updated September Accessed July 1, Hepatitis B. Centers for Disease Control and Prevention website. Available at: Updated April Accessed July 1, Hepatitis delta. World Health Organization website. Available at: cs2001_1.pdf. Accessed August 24, 201