AÇIK KAYNAK İŞLETİM SİSTEMLERİ DERS 1

Transkript

1 AÇIK KAYNAK İŞLETİM SİSTEMLERİ DERS 1

2 İşletim Sistemi nedir? 2 İşletim sistemi, bilgisayar donanımının doğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem ve işletiminden sorumlu olan yazılımdır. İşletim sistemi, bütün yazılımların belleğe, girdi-çıktı aygıtlarına ve kayıt ortamına erişimini sağlar. İşletim sistemi sayesinde bilgisayar donanımına hükmederiz. İşletim sistemi bilgisayara kurulması gereken ilk yazılımdır, tüm programlara sistem kaynaklarının rezerve edilmesinden işletim sistemi sorumludur.

3 İşletim Sisteminin Görevleri İşlem Yönetimi (Process Management) Bellek Yönetimi (Memory Management) Giriş/Çıkış Yönetimi (I/O Management) Dosya Yönetimi (File Management) 3

4 Açık Kaynak İşletim Sistemi Nedir? Açık kaynak yazılım veya açık kaynak kodlu yazılım kaynak kodu isteyen herkese açık olan yazılımlardır. Bu tarzda hazırlanmış işletim sistemlerine Açık Kaynak İşletim Sistemi denir. Bu tür yazılımların kullanıcıya yazılımı değiştirme özgürlüğü sağlar. Açık kaynak kodlu yazılımlar, uyarlanabilir, sağlam, hızlı ve güvenlidir. Dünyanın her tarafından bilişim uzmanlarınca ortaklaşa endüstri standartlarında geliştirilen açık kaynak kod yazılımları, insanlığın ortak malıdır.

5 Açık Kaynak Yazılımları Hazırlamak Programcılar yazılımları geliştirirken kullandıkları programlama dilleriyle kaynak dosyaları oluştururlar. Daha sonra derlemeli dillerde (C, C++, Java, Pascal) bu dosyayı derleyerek çalıştırılabilir hale çevirirler. Ve kullanıcıların ulaşabilecekleri sunuculara yüklerler. Açık kaynaklı yazılım savunucuları, her üretilen ve dağıtılan programla birlikte kaynak kodunun da dağıtılmasını savunurlar.

6 Açık Kaynak Yazılım Örnekleri Açık kaynak kodlu yazılımları; uygulama yazılımları ve işletim sistemi yazılımları diye ayırabiliriz: Uygulama yazılımları: Open Office, Mozilla Firefox İşletim Sistemleri: Unix, Linux, Suse Debian, Pardus, Android...

7 Lisanslar, Özgür Yazılım Lisans, kullanıcıların yazılım üzerindeki hakları olarak özetlenebilir. Kullanıcılar belirli bir yazılımı kullanma, dağıtma, üzerinde değişiklik yapma ve değiştirdiği şeklini dağıtma haklarına sahip olabilirler. Kullanıcıların yazılımlar üzerinde değişiklik yapabilmeleri için yazılımın kaynak kodunun açık olması gerekmektedir. Özgür yazılım, kullanıcısına çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlükleri tanıyan yazılım türüdür.

8 GNU GNU nun açılımı, GNU is Not Unix tir. Yani GNU, GNU, Unix değildir anlamına gelmekte olan özyinelemeli (rekürsif) bir kelimedir. MIT üniversitesinden Richard M. Stallman, 1983 yılında özgür yazılım(free software) kavramını ortaya atarak GNU organizasyonunu kurdu yılında tamamen özgür yazılımların meydana getirdiği bir işletim sistemi ve işletim sisteminin araçlarının geliştirilmesi çalışması böylece başlamış oldu, işte bu çalışmanın adı GNU idi. Yazılan özgür yazılımların bir şemsiye altında toplanması için 1985 yılında yine Stallman tarafından FSF (Free Software Foundation) kuruldu ve GNU yazılımları korumak üzere GPL (General Public Licence) adı verilen yazılım lisansı duyuruldu. GPL lisansı ile lisanslanan özgür yazılımların amaçları özgürlüklerini korumaktan başka bir şey değildir.

9 GPL (General Public Licence) Genel Kamu Lisansı: Dört temel özgürlüğü garanti altına alır : Programı sınırsız kullanma özgürlüğü. Programın nasıl çalıştığını inceleme ve amaçlara uygun değiştirme özgürlüğü. Programın kopyalarını sınırsız dağıtma özgürlüğü. Programın değiştirilmiş halini dağıtma özgürlüğü. Not: GPL kullanımının getirdiği tek kısıtlama, yazılım üzerinde değişiklik yapıp dağıtabilmek için yapılan değişikliklerle birlikte kaynak kodun verilmesi zorunluluğudur.

10 GNU GNU, serbest yazılım modeline verilen isimdir. Yazılımın açık kaynak kodlu olmasını öngörmektedir. GNU, GPL(Genel kamu lisansı) ile lisanslanmıştır. GPL, yazılımın ücretlendirilmesi hakkında hiçbir fikir beyan etmez. Pek çok lisans anlaşması ücretsiz kategorisine girerken GPL yazılımları ücretsiz olmak zorunda değildir. GPL yazılımların çok büyük bir kısmı ücretsizdir.

11 Linux Nedir? LINUX, internet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından geliştirilmekte olan ve birçok platformda çalışan, çok kullanıcılı, çok işlevli, açık kaynak kodlu, özgür ve ücretsiz bir işletim sistemi çekirdeğidir. Linux bir işletim sistemi değildir. Linux dağıtımları işletim sistemidir. Sistemin kaynak kodları Genel Kamu Lisansı çerçevesinde özgürce dağıtılabilir, değiştirilebilir ve kullanılabilir.

12 Linux kısa tarihi 12 Atası Unix tir Bell Laboratuarı, Amerika. Linux, ilk defa 1990 yılında Finli bilgisayar mühendisliği öğrencisi Linus Torwalds tarafından Intel işlemci mimarili bilgisayarlarda çalışmak üzere geliştirildi. Linux bir Unix türevidir. Çok kullanıcılı (multi user) ve çok görevli (multitasking) bir işletim sistemidir yılında Linux 1.0 serisi kernel GPL lisansı ile yayınlanarak kullanıcıya erişti. Dünya üzerindeki hemen her ülke kendi gereksinimlerine göre açık kaynak kodlu bir Linux dağıtımı geliştirmiştir. Pardus Ulusal İşletim Sistemi, TÜBİTAK. 26 Aralık 2005 Pardus 1.0 (İlk Pardus Sürümü)

13 GNU/LİNUX Richard Salman ın kurduğu Özgür Yazılım Derneği GNU İşletim sistemi projesi üzerinde çalışıyordu. Hızlı bir sürecin sonunda Linus'un geliştirdiği çekirdek, GNU projesine dahil edilerek GNU hareketinin bir meyvesi ve aynı zamanda taşıyıcısı haline gelmiştir. GNU için yazılmış özgür yazılımlar çok kısa süre içerisinde Linux çekirdeği ile uyumlu çalışabilecek hale getirilmiş ve ortaya güçlü, kararlı, esnek ve açık kaynak kodlu bir işletim sistemi çıkmıştır. GNU/Linux olarak anılması gereken işletim sistemi zaman içerisinde telaffuz kolaylıklarından ötürü Linux olarak anılmaya başlanmıştır. Açık kodlu bir yazılım olan Linux özgür gelişimi, yaratıcılığı ve bağımsız ilerlemeyi desteklemekte ve bilişim dünyasından destek görmektedir.

14 Linux Dağıtımları Linux, GNU projesinin çekirdeğine verilen isimdir. Dağıtımlar, bu çekirdeğe GNU yazılımlarının da ekleyerek sunan alternatif işletim sistemleridir. Yazılımlar GNU tarafından sağlandığı için Linux tabanlı işletim sistemleri GNU/Linux olarak adlandırılır. Bazı dağıtımlar: RedHat, Fedora, Suse, Debian, Mandrake, Ubuntu, Pardus ve Slackware vs dir. Bunların yanısıra doğrudan CD den çalışan Knoppix, Kanotix gibi dağıtımlar vardır. Dağıtımlar arasındaki farklar nelerdir? - Kurulum yöntemleri farklı - İçerdikleri paketler farklı - Kullanıcı arayüzleri farklı - Sistem yönetiminde farklar var

15 Linux Dağıtımları

16 Linux Mimarisi

17 Kısaca Kernel (Çekirdek): Tüm işlemlerden sorumlu yönetim kademesidir. Kullanıcıların görevlerinin sırayla yapılmasını sağlar. Bilgisayar kaynaklarını düzenler. Sistemin düzgün çalışmasını sağlar.

18 Shell (Kabuk) Kernel ile kullanıcı arasındaki bağlantıyı sağlayan programdır. Girilen komutları çekirdeğe, sonuçları kullanıcıya iletir. Pardusun kullandığı kabuk BASH tır.

19 Linux ün Kullanım Amaçları Kişisel Kullanım Yazılım Geliştirme İnternet Haberleşmesi İnternet Sunucusu

20 Linux ün Kullanım Amaçları Kişisel Kullanım Linux ta bir işletim sisteminden beklenebilecek tüm yazılımlar bulunur... Örneğin applixware ve open office yazılımları red hot dağıtımıyla birlikte verilmektedir... Yazılım Geliştirme C,C++,Java,Ada,Fortran,Pascal,Lisp başta olmak üzere hemen hemen her programın derleyici ve yorumlayıcısı Linux te mevcuttur...

21 Linux ün Kullanım Amaçları İnternet Haberleşmesi Bir modemin sunduğu olanakların hepsini Linux ile de kullanabiliriz... k-mail ile mail okuyabilir, haber öbeklerinde tartışma gruplarına katılabiliriz... İnternet Sunucusu Üzerine sunucu sistemi kurulup dosya paylaşımları ve diğer yazılım ve donanım paylaşımları yapılır. LINUX ta TCP/IP yapısı vardır.

22 Linux ün Avantajları Ücretsizdir. Lisans sorunu yoktur. GPL lisanslıdır. Şeffaftır. Kaynak kodu serbesttir. Ne kullandığını bilirsin. Gönüllü programcıların katılımıyla geliştiriliyor. Yüksek performans sağlar. İsteğe bağlı geliştirilebilir, değiştirilebilir. Uygulama programları sistemden bağımsız çalışır. Ek yazılım ve sürücü kurulmasına ihtiyaç duymaz. Eski sistemlerde de istikrarlı çalışır. Virüs tehlikesi yok denecek kadar azdır. Çünkü exe kullanmaz.

23 Linux ün Avantajları Çok kullanıcılı(multiuser) ve çok görevli(multitasking) bir işletim sistemidir. 32bit ve 64 bit mimariye sahip işlemcilerle çalışabilir. Hem terminal hem sunucu bilgisayarlarda kullanılabilir. Esnektir. Ağ yapısı içinde router ve firewall olarak yapılandırılabilir. Linux çekirdeğinin kararlı yapısı sayesinde çökmesi neredeyse imkansızdır. Modüler yapısı sayesinde ihtiyaçlar doğrultusunda özelleştirilebilir.

24 Linux ün Dezavantajları Yeterince tanıtımı yapılmıyor. Dinamik ve sürekli değişen bir yapıya sahiptir. Teknik destek, dağıtım ve dökümantasyon alanında zayıftır. Linux un kullanım ve yönetimi daha zordur. Donanım uyumsuzlukları yaşanabiliyor. Bazı ticari yazılımlar Linux üzerinde fazla gelişemiyor. Yüksek grafik desteği gerektiren oyunlar ve projelerde karnesi zayıf.

25 Windows-Linux Karşılaştırması Yazılım: Windows un her versiyonu sınırlı sayıda uygulama içeriyor. Linux ta ise ana işletim sistemi ile beraber verilecek yazılımların sayısına dağıtıcı karar veriyor.linux un bu noktadaki avantajı, yazılımların kurulmasını sağlayan uygulamaların tek bir yönetim sistemi tarafından idare edilmesi.bu sayede kullanıcı her bir yazılımı tek tek kurmak yerine, tek bir kurulum ile işlemi gerçekleştirir.

26 Windows-Linux Karşılaştırması Kurulum: Kurulum açısından iki işletim sistemi de birbirine çok yakın. Hem Windows hem de Linux un kurulum aşamaları oldukça kolay ve kurulum sırasında amatör kullanıcıya yardımcı olan menüler var. Bilinen güvenlik açıkları, sistemdeki ve uygulamadaki hatalar Windows ta olduğu gibi Linux ta da güncelleme yoluyla ortadan kaldırılabiliyor.

27 Windows-Linux Karşılaştırması Gereksinimler: Windows 7 şu anda, kısıtlamalara bağlı olarak 1 Ghz in üstünde, 32-Bit işlemciye ve 512MB belleğe sahip olan her bilgisayarda kullanılabiliyor. Linux için de yaklaşık 300Mhz lik bir işlemci ve 128MB lik bellek minimum sistem gereksinimleri. Kullanıcı Hakları: Linux ta sıradan kullanıcılar sadece kendilerine izin verildiği ölçüde değişiklikler yapabilirken, bilgisayar yöneticisi(root) istediği her şeyi yapma hakkına sahip oluyor. Windows ta ise kurulum aşamasından sonra otomatik olarak kullanıcıya yönetici haklarını veriyor.

28 Windows-Linux Karşılaştırması Yeni Donanım Ekleme: Kurulum aşamasından sonra bilgisayara takılan donanımları Windows genellikle tanıyor. En kötü ihtimalle bilgisayar baştan başlatıldığında, donanım kullanıma hazır hale geliyor. Linux ta yeni takılan donanımı otomatik olarak algılama ve kullanıma hazır hale getirme özelliğine sahip.ancak bu özellik Linux işletim sisteminde takılan donanımın sürücüleri mevcutsa devreye giriyor. Birkaç firma hariç, çoğu firma Linux için donanım sürücüsü çıkarmıyor.

29 Windows-Linux Karşılaştırması Ofis Programları: Windows altında Microsoft Office e karşılık Linux ta StarOffice / OpenOffice / KOffice gibi ofis paketleri mevcut. Linux yaygın olarak Open Office kullanıyor. Herhangi bir dokümanın Microsoft formatına geçirilmesi veya başka bir ofis dokümanıyla bilgi alışverişi yapması sorun oluşturmuyor.

30 Windows-Linux Karşılaştırması Virüsler: Günümüzde Linux için de virüsler bulunmasına rağmen, bunlar az sayıda olduklarından ve dosyaların içine gizlenerek bilgisayardan bilgisayara kopyalanamadığından dolayı tehlike oluşturmaz. Linux ta e-posta ile gelen dosyalar kullanıcıya ulaşır ulaşmaz otomatik çalışmadığı için virüs taşıyan bir e-posta sorun olmaktan çıkıyor. Kullanıcı dosyayı gördükten ve güvenli olduğuna inandıktan sonra çalışma iznini veriyor. Ayrıca Linux ta browser ve işletim sistemi ayrılmış olduğundan kullanıcı onayı olmadan açılan postalar ve web sayfaları virüs bulaştıramıyor.

31 Windows-Linux Karşılaştırması Oyunlar: Her iki işletim sisteminde de standart olarak basit oyunlar bulunuyor. Ancak Linux la birlikte gelen ufak oyun sayısı Windows tan fazla. Her ne kadar Linux gelişmiş oyunları çalıştırabilse de piyasada Linux için oyun daha az bulunuyor. Güncel oyunları rahat bir şekilde oynamak sadece Windows ta mümkün. Masaüstü: Windows ta sürükle&bırak özelliği ile herhangi bir uygulamaya yazı veya resim kopyalamak mümkün. Linux ta ise Open Office programının içindeki uygulamalar arasında sürükle&bırak özelliği kullanılabilirken, diğer Linux uygulamaları ile Open Office arasında bu şekilde bilgi alışverişi yapmak her zaman mümkün olmuyor.

32 Windows-Linux Karşılaştırması Güvenlik: Linux güvenlik açısından Windows tan daha ileride. Ağ hizmetleri konusunda iki işletim sisteminde de yanlış ayarlama yapıldığı takdirde büyük güvenlik açıkları ortaya çıkabiliyor. Ancak Linux geliştirilmeye çok açık bir sistem. Çok yüksek derecede güvenliğe ihtiyaç duyulduğunda, Linux işletim sistemini Selinux (security-enhanced linux) ile bir güvenlik kalesine çevrilebiliyor.

33 Windows-Linux Karşılaştırması Multimedya: Hem Windows hem de Linux altında çoğu ses ve video dosyasını extra bir araca ihtiyaç duymadan çalıştırmak mümkün. Basit görevler için Linux daha iyi donatılmış olmasına rağmen, profesyonellere hitap etmekte biraz güçlük çekiyor. Ayrıca Linux ta Adobe Photoshop gibi resim işleme programlarının yerini tutabilecek bir yazılım henüz geliştirilemedi.

34 Windows-Linux Karşılaştırması Dil Desteği: Microsoft un yazılımları Türkiye de anlaşmalı olduğu bir kurum tarafından çevrildiğinden, piyasadaki tüm Windows larda aynı dil kullanılmakta.linux ta ise dağıtımlarda bulunan uygulamalar tek bir kurum tarafından çevrilmediğinden tamamen Türkçeleşmiş Linux tan bahsetmek zor. Ağ ve İnternet: Daha önceden kurulmuş olan bir ağa bağlanmak hem Windows ta hem de Linux ta çok kolay. Eğer çevirmeli bağlantı ile internete bağlanılacaksa Windows tan çok daha hızlı gerçekleşiyor. İnternet kullanıcıları açısından Linux ta Windows tan çok daha iyi performans gösteren yazılımlar bulunuyor.

35 Masaüstü-dizüstü bilgisayarlarda linux Linux çekirdeği kullanan sistemler masaüstü, dizüstü ve netbook bilgisayar pazarında henüz geniş bir paya sahip değildir. Masaüstü Linux sistemlerine Ubuntu, Debian, Fedora, opensuse, Linux Mint, örnek olarak gösterilebilir.

36 Sunucular, ana bilgisayarlar ve süper bilgisayarlarda linux GNU/Linux sunucu işletim sistemlerinde kullanım oranı bakımından ilk sırada tercih edilmektedir. Linux dağıtımları, süper bilgisayarlarda işletim sistemi olarak da yaygın şekilde kullanılmaktadır: Kasım 2010 tarihinden beri en iyi 500 sistem arasında 459'u (%91.8) Linux dağıtımı kullanmaktadır.

37 Akıllı telefonlar, tabletlerde linux AÇIK KAYNAK MOBİL İŞLETİM SİSTEMİ: Android: Google tarafından, mobil cihazlar için üretilen, Linux tabanlı açık kaynak kodlu bir işletim sistemi. Günümüzde akıllı telefon sektöründe akıllı telefon satışları göz önüne alındığında pazarın lideri konumundadır. Desteklenen uygulama uzantısı ".apk"dir.