TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

Transkript

1 TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS Aral k 2005 ICS K V Kiwifruit TÜRK STANDARDLARI ENST TÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanl klar/ankara

2 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayan larak haz rlanm olan bu standard n, zamanla ortaya ç kacak geli me ve de i ikliklere uydurulmas mümkün oldu undan ilgililerin yay nlar izlemelerini ve standard n uygulanmas nda kar la t klar aksakl klar Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standard olu turan Haz rl k Grubu üyesi de erli uzmanlar n emeklerini; tasar lar üzerinde görü lerini bildirmek suretiyle yard mc olan bilim, kamu ve özel sektör kurulu lar ile ki ilerin de erli katk lar n ükranla anar z. Kalite Sistem Belgesi malât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kurulu lar n sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlar na uygun olarak kurmalar durumunda TSE taraf ndan verilen belgedir. Türk Standardlar na Uygunluk Markas (TSE Markas ) TSE Markas, üzerine veya ambalâj na konuldu u mallar n veya hizmetin ilgili Türk Standard na uygun oldu unu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ç kt nda Türk Standardlar Enstitüsünün garantisi alt nda oldu unu ifade eder. TSEK Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas ) TSEK Markas, üzerine veya ambalâj na konuldu u mallar n veya hizmetin henüz Türk Standard olmad ndan ilgili milletleraras veya di er ülkelerin standardlar na veya Enstitü taraf ndan kabul edilen teknik özelliklere uygun oldu unu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ç kt nda Türk Standardlar Enstitüsünün garantisi alt nda oldu unu ifade eder. D KKAT! TS i areti ve yan nda yer alan say tek ba na iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standard na uygun üretildi ine dair üreticinin beyan n ifade eder. Türk Standardlar Enstitüsü taraf ndan herhangi bir garanti söz konusu de ildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitümüzden sa lanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

3 Ön söz Bu standard, Türk Standardlar Enstitüsünün Ziraat htisas Grubunca TS (1994)n n revizyonu olarak haz rlanm ve sonra, TSE Teknik Kurulunun 22 Aral k 2005 tarihli toplant s nda kabul edilerek yay m na karar verilmi tir. Bu standard n daha önce yay mlanm bulunan bask lar geçersizdir. Bu standard n haz rlanmas nda, milli ihtiyaç ve imkanlar m z ön planda olmak üzere, milletleraras standardlar ve ekonomik ili kilerimiz bulunan yabanc ülkelerin standardlar ndaki esaslar da gözönünde bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yak nl k ve benzerliklerin sa lanmas na ve bu esaslar n, ülkemiz artlar ile ba da t r lmas na çal lm t r. Bu standard son eklini almadan önce; bilimsel kurulu lar, üretici/ imalatç ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli i birli i yap lm ve al nan görü lere göre olgunla t r lm t r. Bu standardda kullan lan baz kelime ve/veya ifadeler patent haklar na konu olabilir. Böyle bir patent hakk n n belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

4 At f yap lan standard Reference TS 1376/Haziran 1973 Ya Meyve ve Sebzeler-Numune Alma Fresh Fruits and Vegetables-Sampling

5 Kivi 0 Konu, tarif, kapsam 0.1 Konu Bu standard, kivinin tarifine, s n fland rma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz ekline dairdir. 0.2 Tarifler Kivi Actinidaceae familyas na mensup Actinidia cinsinin türlerine giren bitkilerin meyveleri Yabanc madde Kivilerin içinde bulunan kum, ta, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabanc tohumlar gibi kendinden ba ka her türlü maddeler. 0.3 Kapsam Bu standard, Madde 0.2.1'de tan mlanan ve tüketiciye taze olarak arz olunan kivileri kapsar. kapsamaz. lenmi kivileri 1 S n fland rma ve özellikler 1.1 S n fland rma Çe itler Ba l ca kivi çe itleri; - Abbott, - Allison, - Bruno, - Greensill, - Elmwood, - Gracie, - Hayward, - Monty, - Matua, - Tomuri, - Dexter, - Vincent dir. Di er çe itler kendi adlar ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir S n flar Kivi, kalite özelliklerine göre; - Ekstra, - S n f I, - S n f II olmak üzere üç s n fa ayr l r. 1

6 1.2 Özellikler Genel özellikler Bütün s n flara giren kiviler, izin verilen toleranslar dahil olmak üzere a a daki özelliklerde olmal d r: - Bütün, tam olmal (çiçek sap hariç), - Sa lam olmal (çürümeye yüz tutmu, kötüle erek tüketime uygunsuz hale gelmi olmamal ), - Böceklerden arî olmal, - Böcek zararlar ndan arî olmal, - Yeterince sert olmal (yumu ak, buru mu veya sulu- slak olmamal ), - Güzel görünümlü olmal (ikili - çoklu meyve olarak bir arada bulunmas hariç), - Anormal d rutubet ihtiva etmemeli, - Yabanc tat ve koku olmamal, - Yeterince geli mi olmal, - Tatmin edici olgunluk göstermeli 1) dir. Kivinin geli mesi ve durumu a a daki özelliklere imkân verecek ekilde olmal d r: - Elle dokunmaya ve ta nmaya dayan kl olmal, - Gidece i yere ula t nda tatmin edici durum göstermeli dir. Kivilerde tatmin edici lezzet; tam olgunluk derecesinde hasat edilmeleri ile sa lan r Çe it özellikleri Kivilerde so u a dayanma özelli i, çe itlerin de i ik pazar ve iklim artlar nda pazarlanmas n etkilemektedir. Hayward, so u a en dayan kl kivi çe idi olup, ticarî olarak kivi üretiminin % 80 ilâ % 90 n olu turmaktad r. Hayward çe idi 0 o C 7,2 o C s cakl a 800 saat dayanabilmektedir. K lar l k geçen bölgelerde so u a daha hassas Elmwood, Dexter, Vincent gibi çe itler yeti tirilmektedir S n f özellikleri Ekstra Bu s n fa üstün kalitedeki kiviler girer. Bunlar, çe idin kendine has renginde olmal ve özelliklerini ta mal, iyi geli mi olmal d r. Ürünün d görünü ünde, ambalâj içinde sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar d nda kusur bulunmamal d r S n f I Bu s n fa iyi kalitedeki kivi meyveleri girer. Bunlar, çe idin özelliklerini göstermelidir. Meyveler sert, meyve eti tamamen sa lam olmal d r. Ürünün genel görünümünü etkilemeyecek, d görünü ünde, ambalâj içinde sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlar a a da verilmi tir: - Hafif ekil, biçim kusuru (kabar kl k ve kusurlu olu um hariç), - Hafif renk kusuru, - Toplam etkilenen alan 1 cm 2 den fazla olmamak art yla, yüzeysel kabuk kusurlar, - i lik olmaks z n, Hayward çe idinde oldu u gibi uzunlamas na olan çizgiler S n f II Bu s n fa, kalitesinden dolay daha üst s n fa giremeyen ancak genel özellikleri kar layan kiviler girer. Bu s n fa giren meyveler oldukça sert olmal ve meyve eti önemli kusurlar göstermemelidir. 1) Tatmin edici olgunluk, kivinin en az % 6,2 briks de erine sahip olmas ile de tespit edilebilir. 2

7 Meyveler kalitede istenen temel özellikleri bulundurmak art yla, ürünün muhafaza kalitesini ve ambalâj içinde sunumunu etkilemeyecek kusurlar a a da verilmi tir: - ekil, biçim kusuru, - Renk kusuru, - Toplam etkilenen alan 2 cm 2 den fazla olmamak art yla, kabuk kusurlar, iyile mi kesikler, yara izi, doku s yr klar, - Hayward çe idinde oldu u gibi oldukça belirgin hafif i likler, - Hafif çürük Boylama Kivilerin boylar, kütlelerine göre tayin edilir. S n flara göre tolerans hariç en az kütle de erleri a a da verilmi tir. Çizelge 1 - S n flara göre en az kütle de erleri S n f Kütle g, en az Ekstra 90 S n f I 70 S n f II 65 Her ambalâjdaki en büyük ve en küçük meyveler aras nda kütle farklar a a da verilmi tir. Çizelge 2 - Her ambalâjdaki en büyük ve en küçük meyveler aras ndaki kütle farklar Meyvenin kütlesi g Fark en fazla g < Toleranslar Kalite ve boy yönünden belirtilen s n f özelliklerini ta mayan ürün için her ambalâjda izin verilen toleranslar a a da belirtilmi tir S n f toleranslar Ekstra Bu s n fa, S n f Iden veya S n f Iin toleranslar na dahil olanlardan kütlece veya say ca % 5e kadar kar ma kabul edilmektedir S n f I Bu s n fa, S n f IIden veya S n f IIin toleranslar na dahil olanlardan kütlece veya say ca % 10a kadar kar ma kabul edilmektedir S n f II Bu s n fa, genel özelliklere ve s n f n özelliklerine uymayan kivilerden kütlece veya say ca % 10a kadar kar ma kabul edilmektedir (çürüme ve kötüle me ile tüketime uygunsuz haldeki ürünler hariç) Boy toleranslar Bütün s n flarda, belirtilen en az kütle ve/veya boy aral (en büyük ve en küçük meyveler aras ndaki kütle fark ) aç s ndan, kütlece ve say ca % 10a kadar boy tolerans tan n r. Ancak, meyve belirtilen boyun bir alt veya üst s n f ndaki boyda olmal veya en küçük meyve kütlesi; Ekstra S n fta 85 g, S n f Ide 67 g ve S n f IIde ise 62 gdan az olamaz. 3

8 1.3 Özellik, muayene ve madde numaralar Bu standardda verilen özellikler ile bunlar n özellik, muayene ve madde numaralar Çizelge 3'de verilmi tir. Çizelge 3 Özellik, muayene ve madde numaralar Özellikler Madde No Muayene Madde No Genel özellikler Çe it özellikleri S n f özellikleri Boy özellikleri Toleranslar Piyasaya arz Numune alma ve muayeneler 2.1 Numune alma Çe idi, s n f ve ambalâjlar ayn olup bir defada muayeneye sunulan kivi meyveleri bir parti say l r. Numune alma i lemi TS ) ya göre yap lmal d r. Al nan temsili numunelerin ambalajlama, muhafaza ve l boratuvara gönderilmesi TS 1376ya göre yap lmal d r. 2.2 Muayeneler Ambalâj n muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle ve elle incelenerek, boyutlar ölçülerek ve tart larak yap l r. Sonucun Madde 3'e uygun olup olmad na bak l r Ürünün muayenesi Kivinin muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tad larak, tart larak, ölçülerek yap l r. Sonucun Madde ve Madde 1.2.2ye uygun olup olmad na bak l r. 2.3 De erlendirme Muayene sonuçlar n n her biri standarda uygunsa parti standarda uygun say l r. 2.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az a a daki bilgiler bulunmal d r: - Firman n ad ve adresi, - Muayenenin yap ld yerin lâboratuvar n ad, - Muayeneyi yapan n ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adlar, görev ve meslekleri, - Numunenin al nd tarih ile muayene ve deney tarihi, - Numunenin tan t lmas, - Muayenelerde uygulanan standardlar n numaralar, - Sonuçlar n de erlendirilmesi, - Muayene sonuçlar n de i tirebilecek faktörlerin mahsurlar n gidermek üzere al nan tedbirler, - Uygulanan muayene metotlar nda belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer alm olan i lemler, - Standarda uygun olup olmad, - Rapora ait seri numaras ve tarih her sayfan n numaras ve toplam sayfa say s. 3 Piyasaya arz Kiviler piyasaya ambalâjl olarak arz edilir. 3.1 Bir örneklik Her ambalâjdaki kivi meyveleri büyüklük, kalite, çe it ve orijin bak m ndan bir örnek olmal d r. Ambalâj n gözle görülebilir k sm ndaki her kivi meyvesi ambalâjdaki ürünü tam olarak temsil etmelidir. Ambalâj n görünen k sm ndaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmal ; ambalâj n üstünde ve alt ndaki meyveler ayn görünüm ve kaliteye sahip olmal d r. 2) 4 Bu standard metninde at f yap lan standardlar n numaralar, yay m tarihleri, Türkçe ve ngilizce isimleri metnin ba nda verilmi tir.

9 3.2 Ambalâjlama Ambalâjlar ta ma s ras nda meyvelerin korunmas n sa layacak, insan sa l na zarar vermeyecek ekilde ah ap, kâ t veya plâstik malzemelerden yap lm olmal d r. Ambalâj olarak kullan lacak malzeme; yeni, temiz, ürünün harici ve dahili zarar görmesini önleyecek kalitede olmal d r. çinde kivi bulunan ambalâj kaplar n n üst k sm, meyveleri muhafaza edecek ekilde dizayn edilmelidir. Ambalâjlar n yap m nda kullan lan her çe it malzeme insan sa l na zarars z, yeni, temiz ve kuru olmal d r. hracatta kullan lan kâ t, pul gibi malzemelerin bask s, etiketlenmesi toksik olmayan mürekkeple yaz lmal ve tutkalla yap t r lmal d r. Ekstra s n f kiviler di erlerinden ayr olarak ve bir kat olarak düzenlenmi ambalâjlar içerisinde sunulmal d r. Ambalâjlar her türlü yabanc maddeden arî olmal, rutubet ve koku çeken malzemeden yap lmamal d r. 3.3 aretleme Kivi ambalajlar üzerine a a daki bilgiler okunakl olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak ekilde yaz lmal ve bas lmal d r: - Firman n ticarî unvan ve adresi veya k sa ad ve adresi veya tescilli markas, - Bu standard n i aret ve numaras ( TS eklinde), - Mal n ad (Kivi), - Parti, seri veya kod numaralar ndan en az biri, - Çe idi, - S n f, - Boyu, - Üretim bölgesi veya yerel ismi, - Kütlesi, en az (g, kg), - Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjlar n say s ve kütlesi (iste e ba l ). Gerekti inde bu bilgiler Türkçenin yan s ra yabanc dilde de yaz labilir. Bu bilgilerin d nda reklam olarak ambalâj n içindekilere ayk r, yan lt c olmamak kayd yla ba ka yaz, resim ve etiketler sa l a zarars z maddelerle yaz lmal veya yap lmal, yap t r lmal d r. 3.4 Muhafaza ve ta ma - Kiviler oda s cakl n n alt nda olmak art yla, uygun depolama artlar nda (çe ide göre de i mekle beraber, % 85 - %90 ba l nemde, 5 0 C ilâ 10 0 Cu geçmemek art yla) 15 güne kadar muhafaza edilebilir. - Kiviler ve içinde kivi bulunan ambalâjlar i leme yerlerinde, depolarda ve ta tlarda kötü koku yayan ve bunlar kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamal d r. - çinde kivi bulunan ambalâjlar gölgede tutulmal çi, ya mur ve güne alt nda veya dondurucu so uklarda b rak lmamal ve bu artlarda yüklenip bo alt lmamal d r. - çinde kivi bulunan ambalâjlar n gemilere vinçle yükleme bo altma i lerinde paletler kullan lmal d r. 4 Çe itli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak üretti ini beyan etti i kiviler için istenildi inde standarda uygunluk belgesi vermek veya göstermek zorundad r. Bu beyannamede sat konusu olan kivinin; - Madde 1'deki özelliklere uygun oldu unu, - Madde 2'deki muayenelerin yap lm ve uygun sonuç al nm bulundu unun belirtilmesi gerekir. Yararlan lan kaynaklar Kivi Yeti tiricili i,tar m ve Köyi leri Bakanl Yay nlar, Ankara, UN/ECE Standard FFV 46,