Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

Transkript

1 Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt/Volume: 18 Yıl/Year:9 Sayı/Issue:1 Bahar/Spring 2009 ISSN: Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Journal of Social Sciences Ġmtiyaz Sahibi / Published By Prof. Dr. Gönül ÜLKER Müdür / Manager Editör / Editor Yrd. Doç. Dr. Altay EREN Dergi Yayın Kurulu / Board of Editors Prof. Dr. Süleyman ÇELENK Doç. Dr. Zülbiye TOLUK UÇAR Yrd. Doç. Dr. IĢıl AKDAĞ Yrd. Doç. Dr. Saadet AYDIN Yrd. Doç. Dr. Derya EREL Dergi Sekreteri / Secretary ArĢ. Gör. Aylin ÇELEN Suat KAYA YazıĢma Adresi Yrd. Doç. Dr. Altay EREN Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gölköy / BOLU Submission Address Assist. Prof. Dr. Altay EREN Journal of Social Sciences Abant Izzet Baysal University, Institute of Social Sciences BOLU / TURKIYE Tel: (0374) Faks: (0374) E-posta: editorsbedergisi@gmail.com Basım: AĠBÜ Basımevi Basım Tarihi:

2 ii Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi * AĠBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, AĠBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü nce yılda iki kez yayımlanan hakemli bir dergidir. * Dergide yayımlanmak üzere gönderilen yazılar, belirtilen kurallara uygun olarak hazırlanmalıdır. * Dergide yayımlanan yazılarda belirtilen görüģler yazarlara ait olup, AĠBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü nü bağlamaz. * AĠBÜ - Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi nde yer alan yazılardan kaynak gösterilerek aktarma ve alıntı yapılabilir.

3 iii Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi DANIġMA KURULU Prof. Dr. Ali Ġlker GÜMÜġELĠ Prof. Dr. Gönül AKÇAMETE Prof. Dr. Gönül ÜLKER Prof. Dr. Ġzzet GÜMÜġ Prof. Dr. Nizamettin KOÇ Prof. Dr. Remzi ALTUNIġIK Prof. Dr. Rıfat ORTAÇ Prof. Dr. Süleyman ERĠPEK Doç. Dr. Alev SÖYLEMEZ Doç. Dr. Emin KARĠP Doç. Dr. Funda ACARLAR Doç. Dr. Hülya KELECĠOĞLU Doç. Dr. Kamuran REÇBER Doç. Dr. Mehmet KARAKAġ Doç. Dr. Muhsin HALĠS Doç. Dr. Nihal VAROL Doç. Dr. Rüya ÖZMEN Doç. Dr. Selahattin TURAN Doç. Dr. Suna BAġAK Doç. Dr. Süleyman ÖZDEMĠR Doç. Dr. Zahir KIZMAZ Yrd. Doç. Dr. A.Ezeli AZARKAN Yrd. Doç. Dr. Ali ALAGÖZ Yrd. Doç. Dr. Atilla TAZEBAY Yrd. Doç. Dr. Bahadır AYDIN Yrd. Doç. Dr. Bayram BIÇAK Yrd. Doç. Dr. Bülent BAYAT Yrd. Doç. Dr. Cevdet A. KAYALI Yrd. Doç. Dr. Erkan TEKĠNARSLAN Yrd. Doç. Dr. Feza ORHAN Yrd. Doç. Dr. Ġrfan YURDABAKAN Yrd. Doç. Dr. Jale Y. ÇOKGEZEN Yrd. Doç. Dr. Osman ġġmġek Yrd. Doç. Dr. Osman TĠTREK Yrd. Doç. Dr. Recep DÜZGÜN Yrd. Doç. Dr. Semra DEMĠR Yrd. Doç. Dr. Seyit KÖSE Yrd. Doç. Dr. S. Haluk ERDEM Yrd. Doç. Dr. ġamil MUTLU Yrd. Doç Dr Vehbi GÜNAY Yrd. Doç. Dr. Zekeriya NARTGÜN Yrd. Doç. Dr. Zeki GÜREL Yrd. Doç. Dr. Zeynep KAPLAN Yıldız Teknik Üniversitesi Ankara Üniversitesi Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Gazi Üniversitesi Ankara Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Gazi Üniversitesi Anadolu Üniversitesi Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Ankara Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Uludağ Üniversitesi Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Osmangazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Ġstanbul Üniversitesi Fırat üniversitesi Dicle Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Gazi Üniversitesi Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Gazi Üniversitesi Celal Bayar Üniversitesi Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Yıldız Teknik Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi Marmara Üniversitesi Gazi Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Erciyes Üniversitesi Erciyes Üniversitesi Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Ġstanbul Üniversitesi Ege Üniversitesi Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Gazi Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi

4 iv Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt/Volume: 18 Yıl/Year: 9 Sayı/Issue:1 Bahar/Spring 2009 ISSN: ĠÇĠNDEKĠLER AYDIN, Bahri Ġlköğretim Okulu Müdürlerinin Yeni Programa Yönelik Yeterliklerine ĠliĢkin GörüĢleri.. COP, Ruziye DOĞAN, Hatice Ekmek Üretiminde Yeni Ürün GeliĢtirme ve Tüketici Tutumlarıyla Ġlgili Bir Uygulama. ERġAN, Mesut I. Dönem Bolu Milletvekili Mirliva Yusuf Ġzzet PaĢa... KÖKSAL, Tunay YurtdıĢı Müteahhitlik Hizmetleri Sektöründe ĠĢ Alma ve Ġhale Sürecinin Hukuki Çerçevesi KÖSTERELĠOĞLU, Ġlker Ürün Seçki Dosyası Değerlendirme Yöntemine ĠliĢkin Öğretmen GörüĢleri ÖZTÜRK, A. Serdar The Representation of The Common Soldiers in Henry Ivs in the Background of Elizabethan Military Life... TATAROĞLU, Muhittin E-Devlet'te Kullanılan Gözetim ve Kayıt Teknolojilerinin Mahremiyet Üzerinde Etk

5 Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Journal of Social Sciences Cilt / Volume: Sayı / Issue: 18 ĠLKÖĞRETĠM OKULU MÜDÜRLERĠNĠN YENĠ PROGRAMA YÖNELĠK YETERLĠKLERĠNE ĠLĠġKĠN GÖRÜġLERĠ Bahri AYDIN ÖZET Bu araģtırmanın amacı, ilköğretim müdürlerinin yeni programa yönelik yeterliklerine iliģkin görüģlerini belirlemektir. AraĢtırmanın evrenini, Bolu merkezde yer alan 17 ilköğretim okulu müdürü oluģturmaktadır. Okul müdürlerine yeni programa iliģkin 5 açık uçlu soru yöneltilmiģtir. AraĢtırmada içerik analizi yönteminden yararlanılmıģtır. AraĢtırma sonuçlarına göre müdürler, yeni programa duyulan gereksinim, programda yer alan ortak becerilerin neler olduğu, içeriğin belirlenmesinde nelerin üzerinde durulduğu, öğrenme ortamının nasıl tasarlanması gerektiği ve değerlendirmenin temel özellikleri konularında yeterli bilgiye sahip görünmemektedir. Müdürlerin, sadece yeni programın öğrenci aktifliğini sağlaması ile alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini teģvik etmesi konularında yeterli bilgiye sahip oldukları belirlenmiģtir. Anahtar Kelimeler: Müdür yeterliği; ilköğretim programı; ilköğretim müdürü PRIMARY SCHOOLS PRINCIPALS VIEWS ABOUT THEIR COMPETE RELATED TO THE NEW CURRICULA ABSTRACT The purpose of this study is to determine primary schools principals views about their competency related to the new curricula. The participants are among 17 primary school principals in Bolu. Five open-ended questions were asked to school principals. Content analysis method is used. Quantitative analyses are also run for the data gathered from the principals. According to the research, the principals do not have competences in the following areas: the need for new curricula, what the common skills are in the curricula, how the content of the curricula is determined, how the learning environment should be designed and what the fundamental features of assessment should be. The principals have only enough information on providing active participation of students and encouraging alternative assessment techniques. Keywords: Competence of principal; primary school curriculum; school principle. Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Eğitim, Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü bahriaydin@hotmail.com

6 2 1. GĠRĠġ Bireylerin ihtiyaçlarının etkili ve verimli karģılanması gerekliliği örgüte gereksinimi ortaya çıkarmıģtır. Örgütler, toplumun gereksinim duyduğu malı, hizmeti ve düģünceyi üretmek için bir araya gelen insanlardan oluģur (BaĢaran, 2004). Okul, eğitim hizmetinin üretilip sunulduğu yerdir. Bu durumda okulu bir hizmet örgütü olarak nitelendirmek mümkündür (ġiģman ve Turan, 2004). Okul örgütünün en önemli ve açık özelliği, üzerinde çalıģtığı hammaddenin toplumdan gelen ve topluma giden insan oluģudur (Bursalıoğlu, 1999). Bu durum okulları diğer örgütlerden daha farklı ve önemli kılmaktadır. Her örgütün gerçekleģtirmek durumunda olduğu belli amaçları vardır. Bu amaçlara ulaģmada yönetimin üzerine önemli görevler düģmektedir. Yönetici; belli bir zaman dilimi içinde bir takım amaçlara ulaģmak için kaynakları bir araya getiren, onlar arasında uygun bir bileģim uyumlaģma ve ahenkleģmeyi sağlayan kiģidir (Eren, 1998). Okul yöneticisi de kurumunu amaçlarına ulaģtırmak için elindeki kaynaklarını eģ güdümlemekle görevlidir. Kaynak kavramının kapsamına insan gücü, para, zaman, malzeme ve yer gibi unsurlar girmektedir (Tortop ve diğerleri,1999). Okul yöneticisinin diğer bir görevi, okul örgütünü en etkili ve verimli Ģekilde yönetmektir. Mal veya hizmet üreten bir örgüt için üretim planı ne ise, eğitim hizmeti üreten okul için de eğitim programı odur. Bu yüzden okulu yönetmek aslında eğitim programını yönetmek demektir (BaĢaran,1996). Okulun ulaģması gereken amaçlar programlarda belirlenmiģtir. Eğitim etkinlikleri programlar esas alınarak ve onun göstereceği yönde yürütülmelidir. Ġçinde yaģadığımız çağ, edinilen bilgi ve becerilerin ulaģılabildiği hız ölçüsünde eskime eğilimi gösterdiği, kesin ve kalıcı bilgi fikrinin ortadan kalktığı sürekli yeniliğe ve geliģmeye açık bir çağdır. Dolayısıyla öğrencilere hazır Ģekilde bilgiler vermek yerine öğrencilerin öğrenmeyi öğrenmelerini sağlamanın ve bireysel farklıkları ortaya çıkarmanın daha doğru olduğu görünmektedir. Buna uygun olarak hazırlanmıģ eğitim sürecinden geçen çocuklar bilgilere, öğretmenlerin rehberliği ve gözetiminde yaptıkları araģtırmalarla ve bilgi teknolojilerini de kullanarak ulaģacaktır. UlaĢılan bilgiler üzerinde düģünebilecek, eleģtirecek, yaratıcı düģünme yeteneğini kazanacak, ortaya koyacakları ürünlerle bireysel özelliklerinin farkına varabilecek, ulaģtıkları bilgileri sınıf içinde diğer öğrencilere aktararak iletiģim becerilerini geliģtirecek, uygulayacakları projelerle giriģimcilik ruhlarını fark edecek, bu çalıģmaların aktarılması esnasında Türkçeyi de daha doğru, etkili ve güzel kullanma becerisine ulaģabilecektir. Günümüz ve geleceğin belirtilen özelliklerine uygun insan davranıģlarını kazandırmak, okullarımızda uygulanan programların niteliğine bağlı görünmektedir. Program geliģtirme çalıģmaları doğrultusunda ülkemizde ilköğretimde yeni program uygulanmaya çalıģılmaktadır. Yeni program

7 yapılandırmacı görüģten etkilenmiģ ve öğrenciyi merkeze almayı hedeflemiģtir. Ayrıca öğretim programlarının tümünde hedeflenen ortak beceriler olarak; eleģtirel düģünme, yaratıcı düģünme, iletiģim, araģtırma-sorgulama, problem çözme, bilgi teknolojilerini kullanma, giriģimcilik ve Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma becerileri ele alınmıģtır (MEB Tebliğler Dergisi, 2004, sayı: 2563 sayfa: ) Programın içerik boyutunda belirlenen amaçlara ulaģmak için ne öğretelim sorusuna yanıt aranmaktadır. Yeni ilköğretim programın içeriği hazırlanırken de aģağıda belirtilen noktalar üzerinde durulmuģtur. - Öğrenme hayatın parçalara bölünmesiyle değil, bütünsel içerikle en üst düzeye çıkar - Her alanla ilgili olgular, kavramlar, ilkeler, yöntem ve yaklaģımlar öğrenmeyi kolaylaģtıracak biçimde düzenlenir - Ġçerik düzenlenirken öğrenme ve motivasyon ilkeleri dikkate alınır - Ġçerik oluģtururken bireyselleģme ve toplumsallaģma dengesi gözetilir Ġçerik düzenlenirken olgu kavram ve ilkelerin birden fazla biçimde gösterimine dikkat edilir (MEB Tebliğler Dergisi, 2004, sayı: 2563 sayfa: 731). Öğrenme-öğretme, programın diğer önemli boyutudur. (Demirel, 2002). Diğer bir deyiģle eğitim durumları, programın süreç boyutunu oluģturmaktadır. Öğrencilere istenen davranıģların kazandırılmasını sağlayan öğrenme yaģantılarının düzenlenmesi bu aģamada ele alınmaktadır. Öğrencilerde istenen davranıģların geliģtirilebilmesi için yaģantıların etkili bir biçimde düzenlenmesi söz konusudur (Demirel 2004). Yeni ilköğretim programına göre öğrenme öğretme durumları hazırlanırken temel alınan özellikler Ģunlardır: - Çocuğun öğrenmeye heveslenmesi ancak araģtırma arzusu ve doğal merakın uyarılması ile mümkündür. - Öğrenme öğretmenin veya öğrencinin ders anlatması yerine, öğrenci merkezli etkinliklerde öğrencinin aktif rol almasıyla oluģur. - Öğrenilenlerin farklı ortamlara aktarılması, etkin ve yaratıcı bir yorumla kullanılması asıl amaçtır. - Çocuğun yakın çevresi içerisinde yaģanan sorunlar, hayat biçimi, ekonomik etkinlikler, coğrafi faktörler öğrenme için temel içeriktir. - Öğrencilerin iģbirliği yapmaları teģvik edilmelidir. - Okul sadece dört duvar değil, tüm çevredir. - Eğitim kitap dıģı kaynaklara yönlendirmelidir. Öğrencilerin okullarında ve bulundukları yörede çeģitli toplumsal hizmetler sunmasını destekler (MEB Tebliğler Dergisi, 2004, sayı: 2563 sayfa: 732) 3

8 4 Programın son boyutu, ölçme ve değerlendirmedir. Yapılandırmacı yaklaģıma uygun olarak hazırlanan yeni ilköğretim programında değerlendirme Ģu özellikleri taģımaktadır: - Öğrenmenin ayrılmaz bir parçasıdır. - Sadece öğrenme ürününü değil, öğrenme sürecini de kapsar. - Uygun ölçme ve değerlendirme yöntemleri ile çocuğun geliģimini de izler. - Okulun tüm fonksiyonlarını izler ve geliģimini yönlendirir. - Disiplin kurallarına uymanın öğrencilerin kendi yararı için olduğunu kabul eder ve bu nedenle bu görevi öğrencilerin üstlenmesini bekler. Klasik ölçme değerlendirmenin yanında alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini teģvik eder (MEB Tebliğler Dergisi, 2004, sayı: 2563 sayfa: ) - Böylece yeni programda hedefler, içerik, eğitim durumları ve değerlendirme belirli ilkeler çerçevesinde ele alınmaktadır. Eğitim çalıģmalarının ve dolayısıyla eğitim programlarının iģlevsel ve etkili bir Ģekilde yürütülmesinde, eğitimin en üst düzey sorumlusu Milli Eğitim Bakanı ndan sınıfta programı yürüten öğretmene kadar birçok kiģinin görevi vardır. Okul müdürleri de programla ilgili çeģitli görevler üstlenen kiģilerden biridir. Müdürlerin, programın geliģtirilmesi ve yönetimi konusundaki bazı görevleri Ģöyle sıralanabilir: - Program hedeflerinin belirlenmesi (Aydın, 2000) ve bu hedefler belirlenirken biliģsel, duyuģsal ve psiko-motor alanların her birine gereken önemin verilmesinde liderlik edebilmelidir (Erdoğan, 2004), - Ġçeriğin bu hedeflere ulaģtıracak nitelikte, yeterlilikte ve öğrenme ilkelerine uygun Ģekilde hazırlanmasına liderlik edebilmelidir, - Eğitim durumlarının gerçekleģmesi için gerekli eğitim ortamlarını ve kaynaklarını sağlamalıdır (Erdoğan, 2004), - Eğitim öğretim süreci içerisinde sürdürülen çalıģmaları gerek sınıf içerisinde gerekse dolaylı olarak takip etmeli, gerekli durumlarda personelini yönlendirmelidir (Balcı, 1993; Kaya, 1993). - Çağın gereklerine uygun olarak personelin, program ve eğitim alanındaki geliģmeleri izleyebilmeleri için hizmet içi kurslar ve seminer gibi çalıģmalarla eğitilmelidir (Aydın, 2000). Öğretimsel liderlik anlayıģı da okul yöneticilerine programla ilgili çeģitli görevler yükler. Öğretimsel liderlikte öğretimin geliģtirilmesi temel hareket noktasıdır. Öğretimsel liderlik, öğretim ve program konularında uzman olmayı gerektirir (Çelik, 1999). Öğretimsel liderlikle ilgili çalıģmalara bakıldığında Ģu baģlıkların incelendiği görülür: okul amaçlarını düzenleme, okul amaçlarını iletme, öğretimi denetleme ve değerlendirme, programı koordine

9 etme, öğrenci geliģimini izleme, öğretim zamanını koruma, öğretmenleri teģvik etme, mesleki geliģimi artırma vb. (Clark, 2009: 57-58). Buradan da anlaģılacağı gibi müdürlerin öğretimsel lider olarak programa iliģkin görevleri de vardır. Okul yöneticileri, öğrencilerin öğrenmelerinden ve akademik baģarılarından da sorumlu kiģidir. Okul yöneticilerinin bu sorumlulukları öğretimsel liderlik kapsamında düģünülebilir. Nitekim DuPond (2009) öğretimsel liderlik kavramının öğretim ve öğrenme çıktılarının geliģtirilmesine odaklandığını belirtmektedir. Delmore (2007) okul yöneticilerinin okulun vizyon ve misyonu, program ve öğretim, baģarı, iklim, demografik veriler, mesleki geliģim etkinlikleri, personel, özel eğitim programları, aile ve toplum iliģkileri, öğrenciler, personeli destekleme, disiplin programı ve güvenliğe iliģkin rollerinin bulunduğunu belirtmektedir. Programa iliģkin sorumlulukları içerisinde; programın içerik ve pedagojisini, programlara kılavuzluk eden yaklaģımlarını (örneğin yapılandırmacılık gibi) tartıģmak yer almaktadır. Ervay (2006) okul yöneticilerinin akademik liderlik özellikleri üzerinde durmaktadır. Akademik lider; program, öğretim ve öğrencilerin öğrenmelerinin değerlendirilmesi sürecinde karar veren ve eylemde bulunun kiģidir. Okul yöneticilerinin etkili akademik lider olmalarındaki eğitsel niteliklerinden biri; programın öğretmenler tarafından tam anlamıyla anlaģılmasını sağlamaktır. Ruebling ve diğerlerine (2004) göre okul yöneticileri programın öğretimini kolaylaģtırmak için insan, olanaklar, bütçe, materyalleri sağlamalı ve düzenlemelidir. Ancak yöneticiler program konusunda yeterli olmadıklarında öğrenci ve öğretmenlerin gereksinimleri nasıl karģılayacaklarını bilemezler. Yeni program konusunda ilköğretim müdürlerinin yeterli olması, okulun daha nitelikli olmasına katkı sağlayacaktır. Okulun etkililiği ve verimliğinden sorumlu olan kiģiler müdürlerdir. Ayrıca müdürler, yeni programla ilgili sınıfta, öğretmenler tarafından yapılan çalıģmaları değerlendirmek ve gerektiğinde önerilerde bulunmak durumundadırlar. Diğer taraftan öğretmenlerin yeni programa iliģkin karģılaģtıkları sorunlar ve çözüm yöntemleri konusunda ilk baģvuracakları kiģiler yine müdürlerdir. Dolayısı ile müdürler yeni program konusunda yeterli olmalıdırlar. Bu araģtırma ile de okul müdürlerinin yeni programa yönelik yeterliklerine iliģkin görüģlerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır Problem Ġlköğretim müdürlerinin yeni programa yönelik yeterliklerine iliģkin görüģleri nelerdir? 5

10 Alt problemler: Yeni programa niçin gereksinim duyulduğuna Yeni programın; a)hedefler/kazanımlar/hangi ortak temel becerileri gerçekleģtirilmek için düzenlendiğine, b)ġçeriğin belirlenmesinde üzerinde durulan noktaların neler olduğuna, c)öğrenme öğretme durumlarında nasıl farklılık gösterdiğine, d)değerlendirmenin nasıl gerçekleģtiğine, yönelik müdürlerin yeterliklerine iliģkin görüģleri nelerdir? 2. YÖNTEM Ġlköğretim müdürlerinin yeni programa yönelik yeterliklerine iliģkin görüģlerini saptamayı amaçlayan bu araģtırma, nitel araģtırma yöntemi ile desenlenmiģtir Evren ve örneklem Bolu merkezde 17 ilköğretim okulu yer almaktadır. AraĢtırmanın evrenini, Bolu merkezde yer alan bu 17 ilköğretim okulu müdürü oluģturmaktadır. Evren üzerinde çalıģma yapılmıģtır. 17 ilköğretim okulu müdürlerinden 3 ü ile zamanlarının olmaması nedeniyle görüģülememiģtir Veri toplama aracı AraĢtırmada, ilköğretim okulu müdürlerine, yeni programa duyulan gereksinim, yeni programdaki ortak beceriler, içerik, öğrenme öğretme durumları ve değerlendirmeye yönelik 5 açık uçlu soruyu içeren bir form uygulanmıģtır Verilerin toplanması AraĢtırmacı, Bolu merkezde yer alan 14 ilköğretim okulu müdürü ile görüģme formunda yer alan sorular hakkında görüģme yaparak verileri toplamıģtır Verilerin analizi Verilerin analizinde içerik analizi yönteminden yararlanılmıģtır. Ġlk önce Milli Eğitim Bakanlığı nın yeni programa duyulan gereksinim, hedefler, içerik, öğrenme ve öğretme durumları ve değerlendirmeye iliģkin belirlemiģ olduğu özellikler saptanmıģtır. Ġlköğretim müdürlerinin, Bakanlığın belirlemiģ olduğu bu özellikler hakkındaki yeterliklerine iliģkin görüģlerini ölçmek için hazırlanan sorular sorulmuģtur. Ġlköğretim müdürlerinin görüģleri ile Bakanlığın belirlediği özellikler karģılaģtırılarak müdürlerin yeterliklerine iliģkin görüģleri belirlenmeye çalıģılmıģtır. Bulgular kısmında yer alan tabloların birinci sütununda Bakanlığın belirlediği özelliklerin yanına, parantez içinde yöneticilerin söyledikleri ifadelere ve bunların belirtilme sıklığına yer verilmiģtir. Ġkinci sütunda Bakanlığın belirlediği özelliklere kaç müdür

11 değinmiģse özellikleri belirten müdür sayısı üçüncü sütunda da müdür sayısının yüzde olarak ifadesi yer almaktadır. 3. BULGULAR ve YORUM AĢağıda yeni programa niçin gereksinim duyulduğuna, ortak temel becerilere, içeriğin belirlenmesinde üzerinde durulan noktalara, öğrenme öğretme durumlarına ve değerlendirmeye getirdiği yeniliklere iliģkin müdürlerin görüģleri tablolar halinde verilmiģtir. Tablo 1 de yeni programa niçin gereksinim duyulduğuna iliģkin bulgular ve yorumlar yer almaktadır. Tablo 1: Yeni programa niçin gereksinim duyulduğuna iliģkin bulgular ve yorum Yeni programa niçin gereksinim duyulduğuna iliģkin Milli Eğitim Bakanlığı nın belirlemiģ olduğu özellikler Bilimsel ve teknolojik geliģmeler (bilim ve tekniğin geliģmesi 3, yaģayıģın değiģmesi 1, çağın gerisinde kalmama 1, çağı yakalayabilen bireyler yetiģtirme 1 ) Eğitim bilimlerindeki geliģmeler (bilgiye ulaģım yol1arının önem Belirten müdür (f) Yüzde (%) kazanması ) Eğitimde kalite ve eģitliği artırma ihtiyacı, 0 0 Yatay eksende dersler arası ve dikey eksende her bir dersin kendi içinde kavramsal bütünlük sağlanması zorunluluğu 0 0 Ekonomiye ve demokrasiye uygun eğitim ihtiyacı 0 0 Bireysel ve ulusal değerlerin küresel değerler içinde geliģtirilmesi 0 0 ihtiyacı Sekiz yıllık temel eğitim için bütünlüğün sağlanması ihtiyacı 0 0 Dersler arası ve ders içi kavramsal bütünlük sağlanması zorunluluğu 0 0 Yeni programa duyulan gereksinimle ilgili; toplam 14 müdürden 6 sı (%43) bilimsel ve teknolojik geliģmeler, 1 i (%7) de eğitim bilimindeki geliģmeler yanıtını vermiģtir. Diğer gereksinim duyulan nedenler müdürler tarafından ifade edilmemiģtir. Dolayısı ile yeni programa gereksinim konusunda müdürlerin ilk iki özellik dıģındaki özelliklerde hiç yeterli olmadıkları ifade edilebilir. Tablo 2 de yeni programdaki ortak temel becerilere iliģkin bulgular ve yorumlar yer almaktadır. 7

12 8 Tablo 2: Yeni programdaki ortak temel becerilere iliģkin bulgular ve yorum Yeni programın Milli Eğitim Bakanlığı nca belirlenen ortak becerileri Belirten müdür (f) Yüzde (%) AraĢtırma-sorgulama becerisi (araģtırma 5, bilimsel araģtırma 1) 6 43 ĠletiĢim becerisi (iletiģim 1, kendini ifade etmesi 3, ekip çalıģması 1) 5 36 EleĢtirel düģünme becerisi (geniģ düģünme 1, düģünceye sevk etme 1, neyi nasıl 4 29 niçin yapacağının farkında olma 1, eleģtirel düģünme 1) Bilgi teknolojilerini kullanma becerisi (teknoloji kullanarak öğrenme 1, bilgi teknolojisi kullanma 1) 2 14 Yaratıcı düģünme becerisi (yaratıcılık 1, merak duygusunun geliģimi 1) 2 14 GiriĢimcilik becerisi (kendisi üretme 1, giriģimcilik 1) 2 14 Türkçe yi doğru, etkili ve güzel kullanma becerisi (Türkçeyi doğru kullanma 1) 1 7 Problem çözme becerisi (problem çözme 1) 1 7 Yeni ilköğretim programının hedefler kısmında yer alan ortak becerilere iliģkin, toplam 14 müdürden 6 sı (%43) araģtırma-sorgulama becerisini, 5 i (%36) iletiģim becerisini, 4 ü (%29) de eleģtirel düģünme becerisini ifade etmiģlerdir. Müdürlerin büyük bir çoğunluğunun yeni programdaki ortak beceriler konusunda yeterli bilgiye sahip olmadıkları ifade edilebilir. Tablo 3 te yeni programın içeriğinin belirlenmesinde üzerinde durulan noktalara iliģkin bulgular ve yorumlar yer almaktadır. Tablo 3: Ġçeriğin belirlenmesinde üzerinde durulan noktalara iliģkin bulgular ve yorum Milli Eğitim Bakanlığı nın belirlemiģ olduğu içeriğin belirlenmesinde üzerinde durulan noktalara iliģkin özellikler Belirten müdür (f) Yüzde (%) Her alanla ilgili olgular, kavramlar, ilkeler, yöntem ve yaklaģımlar öğrenmeyi kolaylaģtıracak biçimde düzenlenir (konular hafifledi 2) 2 14 Ġçerik oluģtururken bireyselleģme (bireyselleģme 1) ve toplumsallaģma (toplumsallaģma 1) dengesi gözetilir 2 14 Öğrenme hayatın parçalara bölünmesiyle değil, bütünsel içerikle en üst düzeye çıkar (konuları 8 yıla yayma 1) 1 7 Ġçerik düzenlenirken öğrenme ve motivasyon ilkeleri dikkate alınır 0 0 Ġçerik düzenlenirken olgu kavram ve ilkelerin birden fazla biçimde gösterimine dikkat edilir 0 0 Yeni programın içeriğinin belirlenmesinde üzerinde durulan noktalara iliģkin toplam 14 müdürden 2 si (%14) her alanla ilgili olgular, kavramlar, ilkeler, yöntem ve yaklaģımlar öğrenmeyi kolaylaģtıracak biçimde düzenlenir ifadesini, 2 si (%14) de Ġçerik oluģtururken bireyselleģme ve toplumsallaģma dengesi gözetilir ifadesini belirtmiģlerdir. Ġçerik düzenlenirken öğrenme ve motivasyon ilkeleri dikkate alınır ve içerik düzenlenirken olgu kavram ve ilkelerin birden fazla biçimde gösterimine dikkat edilir ifadelerine hiçbir müdür tarafından değinilmemiģtir. Buna göre içeriğin belirlenmesi konusunda da müdürlerin yeterli oldukları söylenemez. Tablo 4 te yeni programa göre öğrenme öğretme durumlarına iliģkin

13 9 bulgular ve yorumlar yer almaktadır. Tablo 4: Yeni programa göre öğrenme öğretme durumlarına iliģkin bulgular ve yorum Milli Eğitim Bakanlığı nın belirlemiģ olduğu yeni programa göre öğrenme öğretme durumlarına iliģkin özellikler Öğrenme öğretmenin veya öğrencinin ders anlatması yerine, öğrenci merkezli etkinliklerde öğrencinin aktif rol almasıyla oluģur. (öğrenci etkin 7, öğrenciler etkinlik yapıyor 2, öğrenciyi öne çıkarma 1, öğrenci üretiyor 1, öğretmen rehber 2) Çocuğun öğrenmeye heveslenmesi ancak araģtırma arzusu ve doğal merakın uyarılması ile mümkündür (öğrenci araģtırıyor 3, proje yapıyor 3) Belirten müdür (f) Yüzde (%) Öğrencilerin iģbirliği yapmaları teģvik edilmelidir (iģbirliği 2, ekip çalıģması 4) 6 43 Eğitim kitap dıģı kaynaklara yönlendirmelidir (teknolojiyi kullanmaya teģvik 2, materyali kullanmaya teģvik 3) 5 36 Çocuğun yakın çevresi içerisinde yaģanan sorunlar, hayat biçimi, ekonomik etkinlikler, coğrafi faktörler öğrenme için temel içeriktir (çevre ve sağlık ocağından öğrenciler yararlanıyor 1) 1 7 Okul sadece dört duvar değil tüm çevredir. (bütün dersler sınıfta iģlenmiyor 1) 1 7 Öğrenilenlerin farklı ortamlara aktarılması, etkin ve yaratıcı bir yorumla kullanılması asıl amaçtır. 0 0 Öğrencilerin okullarında ve bulundukları yörede çeģitli toplumsal hizmetler sunmasını destekler 0 0 Yeni programa göre öğrenme-öğretme durumlarına iliģkin toplam 14 müdürden Öğrenme öğretmenin veya öğrencinin ders anlatması yerine, öğrenci merkezli etkinliklerde öğrencinin aktif rol almasıyla oluģur ifadesine 13 ü (%93), çocuğun öğrenmeye heveslenmesi ancak araģtırma arzusu ve doğal merakın uyarılması ile mümkündür ve öğrencilerin iģbirliği yapmaları teģvik edilmelidir ifadelerini 6 sı (%43), eğitim kitap dıģı kaynaklara yönlendirmelidir ifadesini 5 i (%36) ifade etmiģlerdir. Bu bulguya göre müdürlerin yeni programın öğrenme-öğretme durumlarına getirdiği öğrenci aktifliği ni sağlaması konusunda daha yeterli oldukları söylenebilir. Tablo 5: Yeni ilköğretim programının değerlendirmeye getirdiği yeniliklere iliģkin bulgular ve yorum Milli Eğitim Bakanlığı nın belirlemiģ olduğu yeni ilköğretim programının değerlendirmeye iliģkin özellikleri Klasik ölçme değerlendirmenin yanında alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini teģvik eder. (performans ve proje 11, ürün dosyaları 2, öğrencinin kendisini değerlendirmesi 1). Sadece öğrenme ürünü değil, öğrenme sürecini de değerlendirir (süreç Belirten müdür (f) Yüzde (%) değerlendiriliyor 2, ders içi performans 1) Değerlendirmeyi, öğrenmenin ayrılmaz bir parçası olarak görür. 0 0 Uygun ölçme ve değerlendirme yöntemleri ile çocuğun geliģimini de izler. 0 0 Ölçme değerlendirme sistemi, okulun tüm fonksiyonlarını izler ve geliģimini yönlendirir Disiplin kurallarına uymanın öğrencilerin kendi yararı için olduğunu kabul eder ve bu nedenle bu görevi öğrencilerin üstlenmesini bekler

14 10 Yeni ilköğretim programında değerlendirmeye iliģkin toplam 14 müdürden hepsi klasik ölçme değerlendirmenin yanında alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini teģvik eder ifadesini, 3 ü de sadece öğrenme ürünü değil, öğrenme sürecini de değerlendirir ifadesini belirtmiģlerdir. Diğer özelliklere iliģkin hiçbir müdür görüģ belirtmemiģtir. Bu bulgu, müdürlerin, yeni programın alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini teģvik ettiği konusunda oldukça yeterli olduklarını göstermektedir. Bu yeterlik düzeyinin fazla olması, değerlendirme sistemi konusunda müdürlerin de yapmaları gereken görevlerden dolayı olduğu söylenebilir. Atmaca (2007) nın Ġstanbul da 387 ilköğretim müdürü üzerinde yaptığı araģtırmada müdürler yeni programlara yönelik kendilerine verilen hizmetiçi eğitim etkinliklerini az düzeyde bulmuģlardır. Yine Rençber (2008) in Konya da 214 ilköğretim yöneticisi, 342 öğretmen ve 86 müfettiģ üzerinde yaptığı araģtırmada katılımcıların %60,4 ü, kendilerine programın yeterince anlatılamadığını belirtmektedirler. Buna göre genel olarak müdürlerin yeni program konusundaki yetersizliklerinin, hizmet-içi eğitimlerin yeterli olmamasından ve yeterince anlatılamamasından kaynaklandığı söylenebilir. 4. SONUÇLAR Ġlköğretim müdürleri; yeni programa niçin gereksinim duyulduğu, programda yer alan ortak becerilerin neler olduğu ve içeriğin belirlenmesinde nelerin üzerinde durulduğu konularında yeterli bilgiye sahip görünmemektedir 1. Ġlköğretim müdürleri; yeni programın öğrenme-öğretme durumu boyutunda öğrenci aktifliğini sağlaması ile değerlendirme boyutunda alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini teģvik etmesi konularında yeterli bilgiye sahip oldukları sonucuna ulaģılmıģtır. 2. Ġlköğretim müdürlerinin; yeni programda, içerik düzenlenirken öğrenme ve motivasyon ilkelerinin dikkate alındığı, olgu kavram ve ilkelerin birden fazla biçimde göstermesi gerektiği konularında yeterli bilgiye sahip olmadıkları saptanmıģtır. 3. Ġlköğretim müdürlerinin; yeni programın öğrenme-öğretme durumlarına iliģkin getirdiği özelliklerden; öğrenilenlerin farklı ortamlara aktarılması, etkin ve yaratıcı bir yorumla kullanılmasının asıl amaç olduğu, öğrencilerin okullarında ve bulundukları yörede çeģitli toplumsal hizmetler sunmasını desteklemesi gerektiğini bilmedikleri sonucuna ulaģılmıģtır. 4. Ġlköğretim müdürlerinin; yeni programda yer alan değerlendirmenin; öğrenmenin ayrılmaz bir parçası olduğu, uygun ölçme ve değerlendirme yöntemleri ile çocuğun geliģiminin izlendiği, okulun tüm fonksiyonlarını izlediği ve geliģimini yönlendirdiği bilgisine sahip olmadıkları saptanmıģtır.

15 5. ÖNERĠLER 1. Yeni program konusunda yeterli düzeye ulaģmaları için ilköğretim müdürlerine yönelik hizmet-içi eğitim kursları düzenlenmelidir 2. Yeni programın felsefesi, özellikleri ve yapılan çalıģmalar Milli Eğitim Bakanlığı nın web sayfasında yer almaktadır. Ġlköğretim müdürleri, yeni programa iliģkin kendilerini gerek bu siteden gerekse diğer kaynaklardan geliģtirmelidirler. KAYNAKÇA Aydın, M. (2000). Eğitim Yönetimi. Hatipoğlu Yayınevi, Ankara. Atmaca, N. (2007). Yeni Eğitim Programlarına Ġlköğretim Okullarının ve Ġlköğretim Okulu Müdürlerinin HazırbulunuĢluk Düzeyleri. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ġstanbul Balcı, A. (1993). Etkili Okul Kuram, Uygulama ve AraĢtırma. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi. Ankara. BaĢaran, Ġ. E. (1996). Eğitim Yönetimi. Ankara.. (2004). Yönetimde Ġnsan ĠliĢkileri Yönetsel DavranıĢ. Nobel Yayıncılık, Ankara. Bursalıoğlu, Z.(1999) Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve DavranıĢ. DoğuĢ Matbaası, Ankara. Clark, I. (2009). An Analysis Of The Relationship Between K-5 Elementary School Teachers Perceptions Of Prıncıpal Instructional Leadership And Theır Science Teaching Efficacy. Unpublished PhD Dissertation, Unıversıty Of Minnesota. Çelik, V. (1999). Eğitimsel Liderlik. Pegem yayıncılık. Ankara. Delmore, P. (2007). Principal Transition: Making It Seamless. Principal Leadership; May 2007; 7, 9; ProQuest Education Journals pg. 8 Demirel Ö. (2002). Planlamadan Değerlendirmeye Öğrenme Öğretme Sanatı. Pegem A Yayıncılık. Ankara (2004). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program GeliĢtirme. Pegem A Yayıncılık. Ankara DuPond, J.P. (2009). Teacher Perceptıons of the Influence of Principal Instructional Leadership On School Culture: A Case Study Of The Amerıcan Embassy School In New Delhi, India, Unpublished PhD Dissertation, Unıversity of Minnesota Erdoğan, Ġ. (2004). Okul Yönetimi Öğretim Liderliği. Sistem Yayıncılık. Ġstanbul. Eren, E. (1998). Örgütsel DavranıĢ ve Yönetim Psikolojisi. Beta Yayıncılık, Ġstanbul. Ervay, S. (2006). Academic Leadership in America's Public Schools. National Association of Secondary School Principals. NASSP Bulletin; Jun; 90, 2; ProQuest Education Journals pg. 77 Kaya, Y. K. (1993). Yönetim: Kuram ve Türkiye deki Uygulama. Bilim Kitap Kırtasiye Limitet ġirketi. Ankara. MEB, (2004). Öğretim Programlarının Temel YaklaĢımı. MEB Tebliğler Dergisi Rençber, Ġ. (2008). Yeni Ġlköğretim Programının Uygulanmasında KarĢılaĢılan Sorunlara ĠliĢkin MüfettiĢ, Yönetici ve Öğretmen GörüĢleri. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Ruebling, C.E ve diğerleri (2004). Instructional Leadership: An Essential Ingredient for Improving Student Learning. The Educational Forum; Spring 2004; 68, 3; ProQuest Education Journals pg. 243 ġiģman M, Selahattin Turan ve diğerleri (2004). Eğitim ve Okul Yöneticiliği, El Kitabı. Pegem A yayıncılık. Ankara. Tortop, N. E. G. Ġspir. B. Aykaç (1999). Yönetim Bilimi. Yargı Yayınevi, Ankara. 11

16 12 Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Journal of Social Sciences Cilt / Volume: Sayı / Issue: 18 EKMEK ÜRETĠMĠNDE YENĠ ÜRÜN GELĠġTĠRME VE TÜKETĠCĠ TUTUMLARIYLA ĠLGĠLĠ BĠR UYGULAMA Ruziye COP Hatice DOĞAN ÖZET Ġçinde bulunduğumuz 21. yüzyılda teknolojideki geliģmelerin ve rekabetin artması tüketicinin istek ve ihtiyaçlarındaki değiģmeler vb. gibi faktörler nedeni ile iģletmeler, sürekli yeni fikirler ve ürünler üretmek zorundadırlar. ĠĢletmeler, üretim teknolojilerinde değiģiklik yaparken, değiģen tüketici ihtiyaçlarına ve isteklerine cevap verebilmek için de yeni ürün geliģtirme faaliyetlerinde bulunmaktadırlar. Dolayısıyla iģletmelerin pazarda yaģamlarını devam ettirebilmeleri, büyüyebilmeleri ve amaçlarını gerçekleģtirebilmeleri için yenilikler ve farklılıklar yapması önemlidir. Yeni ürün geliģtirme maliyetli ve riskli bir iģ olup iģletmelerin pazar egemenliğinin ve karlılığının en önemli unsurunu oluģturmaktadır. AraĢtırmanın amacı, ekmek sektöründe tercih edilen iģletme olmak için müģteri odaklı olmayı amaç edinen ve müģterilerle uzun vadeli çalıģmayı hedefleyen, pazarlama anlayıģı çerçevesinde bunu uygulamak isteyen ve uygulayan iģletmelere farklı bir bakıģ açısı getirmektir. Bolu ilinde yapılan bu çalıģmada, pazarlama anlayıģında yeni ürün geliģtirme konusu ele alınmıģ ve ekmek sektöründe uygulamaya yer verilmiģtir. Anahtar Kelimeler: Yeni ürün; yenilik. NEW PRODUCT DEVELOPMENT IN THE PRODUCTION OF BREAD AND CONSUMER ATTITUDES IN BOLU ABSTRACT Companies are constantly forced to produce new ideas and products because of the factors such as the technological developments, rising competition, and transformations in the demands and needs of consumers in our 21 st century. When making changes in their production technologies, companies are also involved with new product development business for responding changing consumer needs. It is important then for the companies to make renewals and product diversities in order for their permanence, growth and goal achievements in the market. The new product development, which is a costly and risky business, constitutes the most significant factor for the companies mastery and profitability in the market. This study aims to Yrd.Doç.Dr.Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi ĠĠBF ĠĢletme Bölümü Öğretim Üyesi. ruziyecop@hotmail.com hatdog@mynet.com

17 bring about a new perspective to the companies in the bread sector, which seeks consumer orientation and long-term connections with consumers and which applies and seek to apply this product development strategy in their marketing understanding in order to be preferable in bread sector. This study, conducted in Bolu, elaborates on the new product development concept as a marketing strategy and presents its application in bread sector. Key Words: New product; innovation. 1. GĠRĠġ Günümüzde teknolojik geliģmeler ve pazardaki yoğun rekabet, iģletmelerin yönetim ve pazarlama anlayıģlarında değiģiklik yapmasına neden olmuģtur. ĠĢletmeler hedef aldıkları tüketicilerin istek ve gereksinimlerinden hareket edip, onları tatmin etmek adına ve yeni müģterilere ulaģmak için yeni ürün geliģtirme sürecine önem vermeye baģlamıģtır. Pazara yeni bir ürünle girmek, ürünü farklılaģtırmak pazarda rekabet edebilmek açısından önemlidir. Tüketiciler bilgi ve gelir düzeyleri arttıkça, ürün ve hizmetlerde bir değiģim beklemekte ve değiģime yer veren iģletmelerin ürünlerini satın almayı tercih etmektedirler. Yeni ürün geliģtirme her ne kadar maliyetli ve riskli bir iģ olsa da pazar egemenliğinin ve karlılığının en önemli kaynağını oluģturmaktadırlar. ĠĢletmeler yeni ürünün fikir aģamasından pazara sunumuna kadar geçen süreci iyi Ģekilde planlayıp uygularsa, yeni ürünün getirdiği riskler azaltılabildiği gibi, yeni ürünün pazardaki baģarı oranını da artırmaktadır. Pazarlama karması üyelerinden biri olan ürün geliģtirme; iģletmelerin üzerinde durması gereken önemli faaliyetlerden biridir Yenilik ve Yeni Ürün Kavramı Toplumu heterojen bir bütün olarak ele aldığımızda bireyler arası ve bireylerin içsel değiģimleri, geniģ bir ürün yelpazesine olan ihtiyacı artırmaktadır(anderson,simon P.;De Palma, Andre.; Thisse,Jacques Francois,1964 :4). Peter Drucker a göre yenilik; kaynaklara yeni zenginlik yaratma kapasitesi kazandırma eylemi olarak tanımlanır. Drucker yenilikçiliğin teknolojik olduğu kadar sosyal bir durum olduğunu da vurgulamakta ve son iki yüzyılın en etkileyici yeniliklerin çoğunun teknik olmaktan çok sosyal olduklarını iģaret etmektedir.(barker; 2001:23-25). Yeni ürün kavramı göreceli bir kavramdır. Yeni ürün, üretici iģletme için yeni olabileceği gibi, o ülke ya da pazar içinde yeni olabilir. Yeni ürün tanımına uyan ve pazara sürülen ürünlerden sadece yüzde onunun hem Pazar hem de üretici iģletmeler için yeni olduğu saptanmıģtır (Booz Alen, Boz Hamilton,1982). Bir ürünün yeniliği iģletme ya da tüketiciler açısından olabilmektedir. Yeni ürünün sınıflandırılması Ģu Ģekilde ele alınabilir (L. Anderson, 1988; 174): 13

18 14 a) Gerçek anlamda yeni bulunmuģ ürün; içerdikleri benzersiz teknolojiler veya mevcut teknolojilerin farklılaģtırılması ile oluģturulan teknoloji ile yeni bir buluģ olan bu tip ürünler, çoğunlukla içinde bulundukları endüstri tarafından devrim olarak nitelendirilirler (Trott;2005:182). b) Mevcut ürün üzerindeki iyileģtirmeler ve değiģiklikler; üretici iģletmenin eskiden ürettiği bir modeli veya çeģidi üretimden kaldırarak onun yerine ürettiği yeni ürünleri kapsayan bir kavramdır. Üründeki değiģimlerin sebebi sakıncalı veya zayıf yönlerin giderilmesi olabileceği gibi, değiģen moda ve tüketici beklentileri ve/veya geliģen teknoloji ile üretim olanaklarındaki değiģimlerle de olabilir (Annacchino A.,Marc A.;2003:8).Benzer Ģekilde mevcut ürünlere yeni özelliklerin katılması yüksek riskli küresel ekonomide iģletmelerin ayakta kalabilmeleri için son derece önemlidir (Hong Paul,Roha James;2007). c) ĠĢletme için yeni, pazarda yeni olmayan ürünler; bu tip ürünler her ne kadar pazar için yeni olmasa da üretici iģletme için yeni olan ürünlerdir. Hali hazırdaki pazarlara giriģ yapılabileceğinden bu tip ürünler, üretici iģletmeler için çok önemlidir (Chester,1960:52-56). d) Yeniden konumlandırılmıģ ürünler; bu bölümdeki yeni ürünler çoğu zaman mevcut ürüne yeni kullanım alanlarının bulunması ile oluģur. Teknolojik yeniliklerden çok ürünün tüketici zihninde tekrar konumlandırılması ve markalamada ki değiģiklikler gibi farklılıklarla ilgilidir (Trott; 2005:382). Bizde varız denilen taklitçi ürünler yenilik değildir. Fakat yenilik açısından asıl ele geçirme, yeni baģka bir firmayı, patenti, lisansı, franchise i alarak üretime geçme ve iģletmenin kendi Ar-Ge departmanı ile yeni ürün geliģtirmesi Ģeklindeki sınıflamadan da söz edilebilir (Tek, 1999: ) Stratejik Kavram Olarak Yeni Ürün Geliştirme Yeni ürün geliģtirme, ürün geliģtirme sürecine katılan tüm disiplinleri içine alır. Her disiplin ürün geliģtirme sürecine kendi bakıģ açısıyla yaklaģır ve kendi bakıģ açısının hakim olduğu bir modelin uygulanmasını ister. ġekil 1 yeni ürün geliģtirilmesi sürecinin etkileģim içinde olduğu iģletme içi süreçleri göstermektedir.

19 15 ġekil:1yeni Ürün GeliĢtirilmesine Etki Eden ĠĢletme Ġçi Süreçler Pazarlama Ekonomi ve Finansman Yeni Ürün GeliĢtirme Üretim Yönetimi Yeni Ürüne Ait Fikirler Tasarım ve Mühendislik Kaynak:Trott, P., Inovation Management And New Product Development,2005s. 407 Yeni ürün geliģtirmek temel stratejiler oluģturan ar-ge, pazarlama ve üretim ile ilgili değerlendirme, kontrol ve karar mekanizmaların iģleyiģ biçimi ana hedeflerin saptanmasında etkin olmakta bu sebeple planlı bir biçimde ele alınması ve en ince ayrıntılarına kadar incelenmesi gerekmektedir (Turgay;1995:170). Yeni ürün geliģtirme birçok disiplinin ilgi alanına girmesinden dolayı karmaģa çıkması muhtemel gibi gözükse de her disiplinin konuyu kendi açısından betimlemesi ve incelemesi, durumun ortaya konulmasında hiçbir karanlık noktanın kalmaması adına çok yardımcı olmaktadır (Crawfort, 1997:205) Pazarlama ve Yeni Ürün Tüketicilerin beğeni ve tercihleri zaman içinde oldukça değiģkendir. Tüketicinin ve ürünün pazarda izlenmesi sonucunda ürünle ilgili stratejik kararlar alınabilir. (Tuncer;1992:104). Pazarlama anlayıģında yeni ürün geliģtirilirken tüketici ihtiyaç, istek ve tercihleri göz önüne alınmalıdır. Yeni ürünün pazar konumunun ne olacağı da ürün geliģtirilirken dikkat edilmesi gereken önemli bir noktadır (Ġslamoğlu; 2006:297). 2. ARAġTIRMANIN KONUSU ve ÖNEMĠ Günümüzde teknolojinin ilerlemesine paralel olarak artan rekabet koģulları, tüketicilerin değiģen istek ve arzuları, beslenme tarzlarındaki değiģimler vb. pek çok nedenle ekmek üreten iģletmeler müģteri istekleri doğrultusunda yenilikler yapmaya çalıģmaktadır. MüĢteri ihtiyaç ve beklentilerinin bilinmesi, karģılanması ve müģterilerle uzun dönemli iliģki kurulması için yapılacak çalıģmalarda müģterinin ne istediğini bilmek önemlidir. Çünkü yeni müģterilerin kazanılması için sarf edilen çabaların maliyetinin, var

20 16 olan müģterilerin elde tutulmasından doğacak maliyetlerden daha fazla olduğu bilinmektedir. Ekmeğin ülkemizde temel bir gıda maddesi olması, artan bilinçli tüketici sayısı, ekmek üreten iģletmeleri sağlıklı beslenmeye yönelik iģlemler yapmaya yöneltmiģtir. 3. ARAġTIRMANIN AMACI AraĢtırmanın temel amacı, yaģantımızda sürekli tüketilen ekmeğin geliģtirilmesi ve çeģitlendirilmesinde ekmek tüketicilerinin beklentilerinin neler olduğunu araģtırmaktır. AraĢtırmanın alt amaçları Ģunlardır: MüĢteri bilgilerinden hareketle müģterilerin ekmekle ilgili nelere dikkat ettiklerini öğrenmek. MüĢterilerin ekmek tercihinde etkili olan kriterler öğrenmek. Ekmek çeģitleri tercihi ile müģterinin demografik özellikleri arasındaki iliģkinin belirlenmesi Demografik özelliklere göre ekmek tüketimi alıģkanlıkları ve faktörleri arasında anlamlı bir iliģki olup olmadığına bakmaktır. 4. ANA KÜTLE VE ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN BELĠRLENMESĠ Evren olarak Bolu il merkezinde ikamet eden tüketiciler ana kütle olarak seçilmiģtir. Yapılan örneklem hesaplamasına göre,384 kiģi örneklemi oluģturmaktadır. Ancak araģtırmanın güvenilirliğini artırmak ve geçersiz olan anket formu olabileceği üzerinde durularak 425 kiģiye anket soruları doğrudan yüz yüze kiģilere ulaģtırılmıģtır. Bu anketlerden 400 tanesinin analize girebilecek niteliklere sahip olduğu tespit edilerek 25 adet anket elenmiģtir. 5. VERĠ TOPLAMA VE DEĞERLENDĠRME YÖNTEMĠ Anket soruları hazırlandıktan sonra 25 kiģi üzerinde bir pilot çalıģma yapılmıģtır. Pilot çalıģmada farklı demografik özellikteki bu 25 kiģilik tüketici grubundan gelen eleģtiriler doğrultusunda ve anket sorularına verilen yanıtların analizinden sonra görülen eksiklikler giderilerek anket formuna son Ģekli verilmiģtir. Anket formunda yer alan sorular, çoktan seçmeli ve likert ölçeklemesi sorulardan oluģmuģtur. Pazarlama anlayıģında yeni ürün geliģtirme ilgili yapılan bu araģtırmada, anketi cevaplayan tüketicilerin demografik özellikleri ve tüketim alıģkanlıkları, ekmek çeģitleri, ekmeğin fiziksel özellikleri, ekmeğin ambalajı, ekmekle ilgili bilgi düzeyi, marka faktörü, ürün ve etiket ile ilgili faktörler arasında iliģki olup olmadığı belirlenmeye çalıģılmıģtır. Pazarlama anlayıģında yeni ürün geliģtirmede ekmek çeģitlerini satın alma kararında tüketici beklentileri modelde ortaya konulmuģtur.