Prof. Dr. Hüner ŞENCAN İ.Ü. İşletme Fakültesi Arş. Gör. Güven ORDUN İ.Ü. İşletme Fakültesi. a. GİRİŞ

Transkript

1 İ.Ü. İşletme Fakültesi Dergisi, C:29, S: l/nisan 2000, s: İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞLETME FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ SINAV TERCİHLERİ İLE DERSLERDEN DUYDUKLARI MEMNUNİYET VE MESLEKİ YÖNELİMLERİNE İLİŞKİN GÖSTERGELER Prof. Dr. Hüner ŞENCAN İ.Ü. İşletme Fakültesi Arş. Gör. Güven ORDUN İ.Ü. İşletme Fakültesi a. GİRİŞ İ.Ü. İşletme Fakültesi, öğrencilerini iş hayatına hazırlayan ve onları mesleki ve kişilik açısından iş hayatından beklentileri ve ihtiyaçları doğrultusunda yetiştirmeyi amaçlayan bir eğitim kurumudur. Bu açıdan öğrencilerin büyük çoğunluğunun İşletme Fakültesini bilinçli olarak tercih ettikleri düşünülmektedir. Ancak üniversite sınavlarına her yıl çok sayıda öğrencinin müracaat etmesi bazı öğrencilerin her şeye rağmen kazanma isteğiyle hareket etmelerine neden olmakta ve sonuçta bazı öğrenciler ilgi duymadıkları okullara kayıt olabilmektedirler. Bu araştırma ile İ.Ü. İşletme Fakültesine bu öğrencilerin oranı belirlenmek İstenmiş ve ayrıca genel olarak fakülte öğrencilerinin giriş sınavları öncesinde fakülte, bölüm tercihleriyle mezun olma aşamasına geldiklerinde yöneldikleri branşlar araştırılarak işletme fakültesi öğrencisinin sosyal ve mesleki tercih profilinin analizi yapılmak istenmiştir. Bir eğitim kurumunun tercih edilme önceliği kurumun kalitesi ile ilgili olarak bir görüş verebilmektedir. Öğrencilerin fakültede okutulan dersler ve mesleki yönelimleri ile ilgili görüşleri eğitimde kalite düzeyinin belirlenmesi açısından önem taşımaktadır.

2 140 Aşağıdaki bölümde öncelikle genel olarak kalite kavramı üzerinde durulacak ve eğitimde kalite uygulamalarının önemi açıklanacaktır. Daha sonra ikinci bölümde araştırmanın metodolijisi üzerinde durulacak, üçüncü bölümde işletme fakültesi öğrencilerinin üniversite tercihlerinin yapısal analizi gerçekleştirilerek ve dördüncü bölümde de branş tercihleri ve kişilik özellikleri tanımlayıcı istatistiklerle belirlenmeye çalışılacaktır. Bu araştırmaların önümüzdeki yıllarda da tekrarlanmasıyla işletme fakültesi öğrencinin genel hatlarıyla ve belli bir oranda prototipinin belirlenmesi mümkün olabilir. İstisnalar her zaman olacaktır. Prototipin belirlenmesi eğitim programlarının oluşturulmasından İş hayatına yönlendirmeye kadar pek çok konuda okul yöneticilerine ve dersleri veren öğretim üyelerine eğitim stratejilerini belirlemede yardımcı olabilir. b) EĞİTİMDE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ VE ÖĞRENCİ TERCİHLERİNİN ÖNEMİ İkinci dünya savaşının ardından Japon ekonomisini canladırmak amacıyla uygulanmaya başlanan Toplam Kalite Yönetimi, bu ülkenin dünya pazarlarında payını arttırması ve başarıya ulaşması sonucunda Amerika tarafından 60'h yıllarda kabul görmeye başlamıştır. Japonya'da kalite çemberleri ve Amerika'da sıfır hata kavramlarının benimsenmesinden sonra toplam kalite yönetimi günümüzde hem sanayi hem de hizmet kesiminde geniş biçimde uygulama alanı bulmuştur. Ülkemizde hizmet sektöründe yer alan eğitim kuruluşlarının toplam kalite yönetimine önem vermesi bir ölçüde gecikmiştir denebilir. Bu durumun esas nedeni eğitim kurumlarının kamusal niteliği ile müşteri beklentileri konusunda bürokrasi sürecinin yavaş işlemesidir. Özel üniversitelerin ve diğer özel okulların gelişmesiyle birlikte "kalite" öğesi ön plana çıkmaya başlamıştır. Bu çerçevede İ.Ü. İşletme Fakültesi diğer konularda olduğu gibi öncü çalışmalarla kalite anlayışına yönelik uygulamaları başlatmış bulunmaktadır. Toplum, yetkinlik açısından üniversite eğitiminin Öneminin daha da arttığını düşünmektedir. Yüksek öğrenim gören öğrencilerden, mesleki bilgilerinin yanında liderlik yeteneklerini, kişilerarası ilişkilerini ve İletişim becerilerini de geliştirmeleri beklenmektedir. Uluslararası iş ilişkilerinin gelişimi ile birlikte işletme fakültelerinin öğrencilerine iş ahlakı ile uluslararası İlişkiler ve çalışma ortamındaki farklılıkların nasıl yönetecekleri konularını da öğretmeleri beklenmektedir.

3 141 Tüm bu gelişmeler gözönüne alındığında eğitici (1) öğrenme konusunda bilgi sahibi olmalı (2) öğrencilerin yönetsel yeteneklerini geliştirme yöntemlerini plalamah ve uygulamalı (3) işletme eğitiminin temel gerekleri olan becerileri öğrencilere kazandırmayı amaç edinmelidir. 1 Günümüz öğrencileri kendilerinden önceki kuşaklara göre daha yüksek standartlara sahip olmak zorundadırlar. Günümüzde öğrenciler mezun oldukları zaman yaratıcı düşünme yeteneğine sahip olmalı, karmaşık ilişkiler ile problemleri algılayabilmeli ve çözebilmelidirler. Eğitimin temel hedefi öğrencilere bu temel yetenekleri kazandırmaktır. 2 Kalite kavramı çok farklı şekillerde tanımlanabilinmektedir. Bunlar arasında temel dört tanım aşağıda yer almaktadır. Kalite bir standarttır: Kalite standart uygulamalar ve kabul görmüş normlardır. Bu normlar zaman ve mekana bağımlı olarak değişmezler ancak ufak sapmalar ve istisnalar kabul edilebilir. Bu istisnalar yüksek kalite ve normal kalite kavramlarını oluşturmaktadır. Kalite kârdır: Belirli girdilerler daha yüksek verim elde etmek ya da çıktılar sabit kalmak koşulu ile girdilerin maliyetini düşürmek de bir kalite ölçüsü olarak kullanılabilmektedir. Kalite değer katar: Üniversitede öğrenim gören bir öğrencinin eğitimine başlamadan Önceki performansı ile, eğitim sonrası performansı arasındaki farktır. İkisi arasındaki fark artıkça değerde artmaktadır. Kalite amaçlara uygunluktur: Kaliteli eğitim gerekli olanı, iş hayatı tarafından isteneni öğrenciye kazandırmaktır. 3 Toplam kalite uygulamlarında kullanılan temel araç eğitimdir. Toplam kalite yönetimi uygulanan bir örgütte her birey eğitim ve yetiştirme çalışmalarına tabi tutularak gerekli değişim sağlanabilmektedir. Bir eğitim kurumunda toplam kalite yönetimi ilkelerini uygulayabilmek için 'C. Mittchell Adriari, G. Dean Palmer, "Toward a Model for Understanding and Improving Educational Quality in the Principles of Marketing Course"., Journal of Marketing Education, Nisan 99, Sayı 21,s Bruna V. Manno,"Outcome-based education"., Current, Haziran/Temmuz 95 Sayı 374, s, 3. 3 R.J. Johston, Brian Chalkley,"Quality assessment of teaching: Inputs, processes and outputs", Journal of Geography in Higher Education, 1994, Sayı. 18, s. 184.

4 142 örgütün temel altı niteliğine dikkat göstermek gerekmektedir. 4 1.Fiziksel yapı (binalar, iç düzen, dekorasyon v.b.) 2.Sosyal yapı (formal ve informal ilişkiler ağı, kurumun toplumsal beğeni derecesi) 3. Kültürel yapı (mevcut kurum kültürü) 4. Eğitim programları (içerik, yararlılık, uygulanabilirlik derecesi ve değerlendirme) 5. Teknik yapı (genel teknolojik düzey, araç-gereç donanımı) 6. îç ve dış müşterilerin temel özellikleri (eğitimciler, aileler, öğrenciler) Fiziksel Yapı Bireyler Teknik Yapı Sosyal Yapı Kültürel Yapı Öğretim Yöntemleri Şekil 1: Eğitim Örgütlerinin Altı Temel Unsuru Kaynak: Mehmet Y. Yahyagil, "Eğitim Sisteminde Toplam Kalite Uygulamasının Sağlayacağı Yararlar", 2. Toplam Kalite Yönetimi Makale Yarışması, Ödül Kazanan Makaleler (1997 Yılı), Lebib Yalkm Yayımları ve Basım İşleri A.Ş., Mayıs 1998, s Mehmet Y. Yahyagil, "Eğitim Sisteminde Toplam Kalite Uygulamasının Sağlayacağı Yararlar", 2. Toplam Kalite Yönetimi Makale Yarışması, Ödül Kazanan Makaleler (1997 Yılı), Lebib Yalkın Yayımları ve Basım İşleri A.Ş., Mayıs 1998, s

5 143 Eğitimde toplam kalite "Bütün eğitim kadrosu ve öğrencilerin aktif bir şekilde katıldığı sürekli iyileştirmeler ile artan müşteri tatminin karakterize edildiği bir eğitim kültürü" olarak tanımlamak mümkündür. Eğitimde toplam kalitenin varlığından söz edebilmek için tanımda belirtildiği üzere herkesin katılımı, sürekli iyileştirme ve müşteri odaklıhk (öğretmen - öğrenci - veli) esastır. Bunu desteklemek üzere ayrıca yönetimin kararlılığı ve liderliği, gerçeklere dayalı olma ve ölçüm, toplam kalite eğitim ve insan kaynaklarının etkin yönetimi gereklidir. Sürekli iyileştirmenin temeli ölçmeye dayanır. Eğitimin kalitesinin göstergelerinin belirlenmesi, insanları yargılamak için değil, sistemi iyileştirmek için dikkatlice yapılmalıdır. Örneğin, öğrenci, veliler, öğretim elemanları ve işverenlere verilecek anketler, bu grupların eğitim sisteminden beklentilerinin neler olduğunu ve bunların karşılanmasında en başta nelerin aksadığını görebilir. Bir okula başvuran öğrenci sayısında veya niteliğindeki değişme yine bir kalite problemine işaret ediyor olabilir. Bu problemin, verilerin istatistiksel analizi yapılmadan kalıcı bir şekilde çözülmesi zordur. 5 Bilgi çağının en önemli özelliği bilgi biriktirip depolamak değil, bilgiyi üretmek veya üretilmiş bilgiye en kolay ve hızlı biçimde ulaşmaktır. Bilginin kazanım savaşı beraberinde yıkıcı bir rekabeti dünya piyasalarına taşımıştır. Rekabette başarılı olabilmek için tüm dünyada, üründe, hizmette ve insan gücünde kaliteye büyük önem verilmeye başlanmıştır. Eğitim sistemi dünya ekonomisinde rekabet gücünü belirleyen en önemli kurumsal yapılardan biri haline gelmiştir. Dünya ekonomisindeki hızlı teknolojik değişmenin rekabet gücünü belirleyen en önemli etken olması, teknolojiyi üretilebilen, yaratıcı insan yetiştiren ve yeni teknolojilerin hızla üretime uygulanmasını sağlayan nitelikli insanların eğitimine Önem veren kurumlarına duyulan ihtiyacı arttırmıştır. Değişimin zorluklarının aşılmasında, rekabetçi bir yapı kazanılmasında bireylere yardımcı olacak tek bir anlayış vardır: Ömürboyu kaliteli eğitim, öğretim. 6 5 Gülser Köksal, "Eğitim Sisteminde Toplam Kalite Uygulamasının Sağlayacağı Yararlar", 2. Toplam Kalite Yönetimi Makale Yarışması, Ödül Kazanan Makaleler (1997 Yılı), Lebib Yalkın Yayımlan ve Basım İşleri A.Ş., Mayıs 1998, s Ömer Bulut, Ramazan Gökbunar, Emin Çivi, Mehmet E. Öztürk, "Eğitim Yönetimin Çağdaşlaştırılması: Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi Uygulaması ve

6 144 Toplam Kalite Yönetimi öğretme sorumluluğunun yanısıra öğrenciye de öğrenme sorumluluğu veren bir sistemdir. Sorumluluğun öğrenciyle paylaşılması, öğrencinin kendi yeteneklerini ortaya koyması ve kullanması, zamanla kendisine olan güveninin artması, eğitim olayına sahip çıkmasını sağlar ve pasif olan öğrenci; toplam kalite düşüncesinin olduğu sistemde araştıran, hep daha iyi için çaba gösteren, etkileşime açık aktif bir katılımcı olur. Toplam kalite yönetimi sonucu öğrencilerde aşağıdaki özelliklerin geliştiği görülmektedir; Takım çalışmasının öğrenilmesi, Sorumluluk kazanılması, Gerçek hayatta yararlı olacak kavramların öğrenilmesi, Daha güçlü hissetmelerinin sağlanması, Sürekli iyileştirmenin öğrenilmesi Öğretmenler ise toplam kalite uygulamaları sonucunda aşağıdaki yararları sağlamışlardır; Öğrenmede öğrenci sorumluluğunun arttırılması, Sınıf disiplininin iyileştirilmesi, Öğretmen - öğrenci ilişkisinin iyileştirilmesi, Öğrencilerin hevesinin arttırılması, Öğretmen stresinin azaltılması Kaliteli bir eğitim stratejisi geliştirme ve uygulamanın ilk koşulu ölçmedir. Eğitimde kalite bir öğrencinin fakülteye giriş tarihi ile mezuniyeti arasındaki bilgi ve yetenek düzeyinde gerçekleşen farklılıktır. Bu fark, yönetsel yetenekler, kişilerarası ilişki kurma becerisi, liderlik özellikleri ve karmaşık sorunlara akılcı çözümler üretebilme yeteneğidir. Fark kısaca iş hayatının gereklerine uygun eğitim görmüş bireyler yetiştirmektir. c) YÖNTEMBİLİM Araştırmanın tasarımında İşletme Fakültesinde eğitim gören tüm bölümler ve tüm sınıflar hedef alınmıştır. Buna göre Türkçe ve İngilizce bölümünde okuyan öğrencilerle gündüz ve ikili öğretim öğrencileri araştırma kapsamına Yararlan" 2. Toplam Kalite Yönetimi Makale Yarışması, Ödül Kazanan Makaleler (1997 Yıh), Lebib Yalkın Yayımları ve Basım İşleri A.Ş., Mayıs 1998, s

7 145 alınmıştır. İngilizce hazırlık sınıfı öğrencileri işletme dersleri almamaları nedeniyle kapsam dışı tutulmuştur. Örneklem Yöntemi Araştırmada Kümeleme örneklemi yöntemi tercih edilmişitir. Her sınıftan toplam 50 olmak üzere toplam 200 öğrenciye ulaşılması hedeflenmiştir. (Gündüz Öğrencilerinde 25, ikili öğretim Öğrencilerinde 25 olmak üzere) Araştırma uygulamasında birinci sınıfların derse devam oranlarının yüksek olması nedeniyle katılım daha yüksek çıkmış diğer sınıflarda ise daha az sayıda anket uygulanabilmiştir ve toplam 244 öğrencinin görüşleri derlenmiştir. Küme örneklemesi yönteminde rastgele seçilecek 25 kişilik bir nihai örneklem birminin söz konusu sınıfta okuyan öğrencilerin görüş ve tercihleri hakkında fikir vereceği düşünülmüştür. Araştırma uygulaması eğitim sırasında özellikle derslere devam eden öğrencilerle gerçekleştirilmişitir. Derslere devam etmeyen öğrencilerinin görüş ve düşüncelerinin sonuçları ne şekilde etkileyeceği konusunda bir tahmin yapılamamaktadır. Bu nedenle aşağıdaki sonuçların en azından derslere devam eden öğrenciler açısından yorumlanması daha doğru olacaktır. Bazı başarılı öğrencilerin derslere devam etmedikleri bilinmektidir. İşletme fakültesi öğrencinin tam bir resminin ve profilinin çıkarılması daha geniş organizasyonları ve daha kapsamlı çalışmaları gerektirmektedir. Bu açıdan aşağıdaki bulguları tüm işletme fakültesi öğrencilerine genelleştirmeden bir ipucu niteliğinde değerlemekte yarar vardır. Ölçüm Aracı ve Uygulama Biçimi Öğrencilerin genel olarak profillerini ortaya çıkarmak için 120 sorudan oluşan geniş bir anket formu kullanılmıştır. Anket formunun tamamlanma süresi 20 dakika sürmüştür. Anket formunun diğer soru maddeleri ayrı bir makale konusu olarak ele alınacak ve değerlendirilecektir. Anket uygulaması öğrencilere gerekli açıklamalar yapılmış ve anketi sessiz bir ortamda tek başlarına doldurmaları sağlanmıştır. Uygulanan anketlerin tamamına yakını tam olarak doldurulmuş ve geçerli olarak kabul edilmiştir.araştırmaya katılan öğrencilerin program, sınıf ve cinsiyet dağılımları aşağıdaki gibidir.

8 146 Uygulanan Anketlerin Program ve Cinsiyet Değişkenlerine Yüzde DuğtlımtSimf Tablo 1 Toplam Program Cinsiyet Sayı % Türkçe İngilizce İkinci Öğretim Erkek Bayan Toplara Araştırmaya katılan toplam 244 öğrencinin, %42.2'si birinci sınıf öğrencisidir. Anket uygulanan öğrencilerin sınıflara göre dağılımına bakıldığında ise en yoğun oran, %70.5 ile İngilizce Programının 1. sınıf öğrencilerindedir. Araşıtrmanın yapıldığı yılda ikinci öğretimin henüz 4. Sınıfı olmadığından bu öğrencilere anket uygulanamamıştır. d. Öğrencilerin Tercihleri ve Tercihlerini Etkileyen Faktörler 1. Üniversite Tercihleri İşletme fakültesi öğrencisinin üniversite tercihi, devem etmek istedikleri okullar ile halen devam ettikleri okula bakış açısını yansıtması açısından önemlidir. İ.Ü. İşletme fakültesinin çok arka sıralarda kalması öğrencilerin emel düzeylerini yansıtacağı gibi, okulun öğrencilerin gözündeki popülerlik durumu hakkında da bir fikir verebilecektir. Tablo 13'de öğrencilerin tercih ettikleri üniversitelerin yüzdelere göre dağılımı verilmiştir. Aşağıdaki Tabloda görüldüğü üzere, İstanbul Üniversitesi tercih edilen üniversiteler arasında %34.02 ile ilk sırayı yer almaktadır. İkinci sırada %32.99 ile Boğaziçi Üniversitesi, üçüncü sırada % ile Marmara Üniversitesi bulunmaktadır.

9 147 Tablo 2 Üniversiteler Frekans Yüzde 19 Mayıs Fatih İşık Kocaeli Galatasaray İTÜ 2 0,30 Uludağ Bilkent Yıldız Ege Hacettepe Koç Dokuz Eylül Ankara ODTÜ Marmara Boğaziçi İstanbul TOPLAM Tablo işletme öğrencilerinin en azından %35'inin girmek istedikleri üniversitede okuduklarını göstermektedir. Yine tabloya göre işletme öğrencilerinin favori üç üniversitesi İstanbul, Boğaziçi ve Marmara üniversitelerider. Bu üniversitelerin toplam tercih ağırlığı % 85 tir. 2. Fakülte Tercihleri ABD gibi belirli ülkelerde öğrenciler esas olarak okuyacakları üniversiteleri seçerler. Bu üniversite içinde iki yıl okuduktan sonra yetişmek istedikleri branşa yönelirler. Türkiye'de ise öğrenciler üniversiteden çok ilk tercihlerini fakülteler üzerinde yoğunlaştırırlar. Daha sonra bu fakültelerin hangi üniversitelerin bünyesinde olduğu araştırılır. Aşağıdaki bölümde işletme öğrencilerinin ilk üç tercihlerine göre yöneldikleri fakültelerinin dağılımları verilm işitir.

10 148 Tablo 3 Öğrencilerin Fakülte Tercih Ağırlıkları Fakülteler Frekans Yüzde Cerrahpaşa Dış Ticaret Ekonomi Enformatik Fen-Edebiyat Radyo-TV Edebiyat Eğitim Kamu Yönetimi Uluslarası İlişkiler Turizm Mühendislik Sosyal Bilimler İletişim Hukuk Siyasa] Bilimler İktisat İktisadi Bilimler İşletme TOPLAM Görüleceği gibi, İşletme Fakültesi 254 kişi ve %44.14'lik oranla birinci sırada tercih edilmektedir. İkinci sırada %29.39 ile İktisadi ve İdari Bilimler, üçüncü sırada % 12.7 ile İktisat Fakültesi bulunmaktadır. Buna göre işletme ve iktisat okullarını tercih eden öğrenci yüzdesi %86 civarındadır ve bu öğrencilerin yarısı yaklaşık %45'i sadege işletme fakültesini tercih etmiştir. Buna göre işletme öğrencilerinin güçlü bir tercih yapısıyla okulumuza geldiklerini belirtebiliriz. %15 civarındaki öğrenci ise onlarca fakülteye dağılmakta ve bu fakülteler de daha çok sosyal bilimler fakülteleridir. Mühendislik eğitimi veren okulların tercih ağırlığı %2'nin altındadır.

11 Bölüm Tercihleri Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin üniversiteye girerken tercih ettikleri ilk üç bölümün dağılımı aşağıdaki tablodaki gibi olmuştur. Tablo 4 Öğrencilerin Bölüm Tercih Ağırlıkları Bölümler Frekans Yüzde Diğer Bölümler İktisat İşletme TOPLAM Öğrencilerin üniversiteye girerken tercih ettikleri ilk üç bölümün dağılımına bakıldığında, %60.06 ile en büyük oranın İşletme bölümü olduğu görülmektedir. Oldukça büyük bir farkla, ikinci sırada İktisat bölümü vardır (%18.58). Üçüncü sırada yer alan bölüm, %5.88 ile Uluslararası İlişkiler bölümüdür. Diğer 25 bölüm, %15.48'lik oranı düşük paylarla paylaşmaktadır. 4. İngilizce veya Türkçe Program Tercihleri Son yıllarda yabancı dille eğitim veren üniversite ve fakültelerin artmasıyla birlikte bu okullara olan yönelimin arttığı gözlenmektedir. Bu yönelimin bir diğer nedeni, dışa açılan Türk ekonomisinin Avrupa Birliğine girme hazırlıklarıyla birlikte yabancı dil bilen işletmeciye duyulan gereksinimdir. İşletmeler dış piyasalarla olan ilişkilerini güçlendirmek istediklerinden daha fazla yabancı dil bilen eleman istihdam etme eğilimi içine girmişlerdir. İşletme Fakültesi Öğrencilerin Üniversiteye Girişte İlk Üç Tercihlerini Programın İngilizce veya Türkçe Olmasına Göre Tercih Etmelerinin Dağılımı aşağıdaki gibidir:

12 150 Tablo S Öğrencilerin Program Tercih Ağırlıkları Program Frekans Yüzde Türkçe İngilizce TOPLAM Öğrencilerin yaklaşık % 70? i İngilizce eğitim yapan bölümleri tercih etme eğilimi içinde olmuşlardır. Bu tercih, lise öğrencisinin iş hayatına hazırlanırken hedef ve amaçlan hakkında bir fikir verecek niteliktedir. Lise Öğrencileri piyasadaki gelişmelerden bir ölçüde bilgi sahibidirler ve başarılı bir kariyer yapmak için İngilizce bölümlerinin önemli olduğunu düşünmektedirler. 5. Fakülte Tercihlerinde Rol Oynayan Faktörler Daha önceki bölümde öğrencilerin yaklaşık %85'inin işletme ve iktisat fakültelerini seçme eğilimi içinde olduğu vurgulanmıştı. Bu tercihte rol oyanayan faktörlerin belirlenmesi sosyo-ekonomik alt yapı. veya taban hakkında da fikir verecektir. Öğrenci ailelerinin sosyo-ekonomik ve kültürel yapıları onların tercihleri üzerinde etkili olur. Tercih, tek başına gerçekleştirilen bir eylem olmaktan çok, değişik kişilerle görüş alış verişini içeren bir süreç olarak değerlendirilmelidir. Öğrenci diğer pek çok faktörün yanında belki de en çok ailesinden etkilenecektir. Öğrencilerin fakülte tercihlerinde rol oynayan faktörlerin dağılımı aşağıdaki gibi olmuştur.

13 151 Tablo 6 Öğrencilerin Fakülte Tercihlerinde Rol Oynayan Faktörlerin Dağılımı Önemli Faktörler Frekans Yüzde Oturulan Eve Yakınlık Oturulan Şehre Yakınlık Eğitimin Kalitesi ingilizce Eğitim Veriliyor Olması Eğitimin Kolay Olması Mezunlarının Kolay Iş Bulması Aile İsteği Öğrencilerin fakülte tercihlerinde rol oynayan faktörlere bakıldığında, eğitimin kalitesi %33.38 lik bir yüzde ileilk sırada yer aldığı görülmektedir. İkinci sırada %22.04 ile mezunların kolay iş bulması seçeneği gelmektedir. Önem sırasında üçüncü olarak %20.44 ile eğitimin ingilizce veriliyor olması yer almaktadır. Öğrencilerin tercih yaparken başlıca üç faktörü dikkate aldıkları söylenebilir: Kalite, İngilizce olması, Kolay iş bulunması. Bu açıdan işletme fakültesi öğrencilerinin "pratik" yönelimli kişler olduğunu söyleyebiliriz. Felsefe, sanat ve edebiyat gibi görece soyut sosyal alanlar yerine kaliteli eğitim kurumlarına ve kolay iş bulmaya önem vermektedirler. 6. Üniversitelerin Prestijleri Hakkındaki Düşünceleri Özel üniversitelerin yaygın olduğu ülkelerde kamu oyunu bilinçlendirmek ve bilgilendirmek amacıyla her yıl ilk 10, ilk 50 okul sınıflaması ve değerlendirmeleri yapılır. Bu değerlendirmelerin amacı öğrencilerin tercihlerini rasyonel bir ortamda yapmalarını sağlamak, öte yandan okullar arasında da bir rekabet ortamı doğurarak genel eğitim ve öğretim düzeyinin yükselmesini sağlamaktır. Ülkemizde üniversiteler ağırlıklı olarak kamu müesseseleri olması nedeniyle bu tür periyodik araştırmalar yapılmamaktadır. Bu anlamda öğrencilere bu yönde sorduğumuz sorular sadece işletme fakültesi öğrencisinin eğilimini ortaya koyacaktır. Ancak öğrenci profilinin belirlenmesi açısından üniversite prestij değerlemesi öğrencinin kurumuyla Özdeşleşmesi, benimsemesi, sosyal etkinliklerine katılması gibi konularda bazı ip uçları verebilecektir. Öğrencilerinin bu değerlemeleri okul yönetimleri açısından da önemlidir. Bu konudaki gerçek resim başarılı liselerin son sınıf öğrencilerinin hangi üniversiteleri tercih

14 152 ettiklerinin araştırılmasıyla daha doğru olarak tespit edilebilir. Kuşkusuz okul yöneticileri bu konuda kendi kurumlarıyla ilgili olarak gerek lise öğrencilerini ve gerekse ailelerini bilgilendirme ve aydınlatma yönünde gerekli çalışmaları yapacaklardır. Öğrencilerin çeşitli üniversitelerin işletme bölümlerini, prestij ve iş yaşamındaki itibarları açısından değelendirmeleri ile Tablo 7'deki sonuçlara ulaşılmıştır. Tablo 7 Üniversitelerin Prestij Açısından Ağırlıklandırılmış Puan Dağılımları Yüksek Boğaziçi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler istanbul Üniversitesi İngilizce İşletme Koç Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Mannara Üniversitesi İngilizce İşletme İTÜ İşletme Mühendisliği Bilkent Üniversitesi İşletme istanbul Üniversitesi Türkçe İşletme Marmara Üniversitesi Türkçe İşletme Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Erzurum Atatürk Ünv. İktisadi ve İdari Bilimler Sakarya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Öğrencilere göre, üniversitelerin prestij ve iş hayatındaki itibarları açısından dağılımına bakıldığında, Boğaziçi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Bölümü birinci sırada prestijli bulunmuştur. İkinci sırada, istanbul Üniversitesi İngilizce İşletme ve üçüncü sırada Koç Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler bölümü yer almıştır.

15 153 İşSetme Fakültesine Tercih Sıralaması Öğrencilerin İşletme Fakültesini tercih sıralarının, program, cinsiyet, bitirilen lise ve lisedeki başarı ortalamalarına göre dağılımı Tablo 8'deki gibi olmuştur. Tablo 8 Fakültenin Tercih Sırasının Dağılımı (Sıra Temelli Yüzde Dağılımı) Program Cinsiyet Bitirilen Liseye Lise Başarı Ort. ngilizc Türkçe 2. Öğreti m Erkek Bayan onma Meslek Özel nadol ilk 5 tercih 6-10 tercih tercih i İstanbul üniversitesi İşletme Fakültesini 5'erli gruplar halinde tercih eden öğrencilerin durumu incelendiğinde ilk 5 içinde tercih eden öğrencilerin %45'inin İngilizce programına devam ediyor olması açık bir şekilde fakültemizin hedef kitlesinin % 50 sinin yabancı dille eğitim görmek isteyen kişiler olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre ileriki yıllarda fakültenin yabancı dille eğitim verme ve yabancı dil laboratuvarlarını geliştirmesi yönünde stratejiler geliştirmesi yanlış olmayacaktır. Çünkü bu okulu tercih eden öğrencilerin % 50'si yabancı dil eğitimini önemsemekte ve bu nedenle bu fakülteyi tercih etmektedir. Mezun Olunun Liseye Göre Tercih Edilen Program Öğrencilerin bitirdikleri liseye göre devam ettikleri program açısından dağılımları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Mezun olunan lise, yüksek öğretimle ilgili beklentileri ve tercihleri etkileyebilmektedir. Bu olgu programlar arasındaki geçiş kolaylığından kaynaklanabileceği gibi, okulların sosyo-kültürel profillerinden de etkilenebilmektedir.

16 154 Tablo 9 Fakültenin Tercih Sırasının Dağılımı (Sütün Temelli Yüzde Dağılımı) Program Cinsiyet Bitirilen Liseye Lise Başarı Oı t. ingilizce Türkçe,( retim Erkek Bayan orma Meslek Öze! nado! ilk 5 tercih 6-10 tercih ti-20 tercih ! Fakülte tercih sıralamasında sütun dağılıma bakıldığında İngilizce bölümünün %51.2 oranında İşletme Fakültesini ilk 5 tercih arasında tercih ettikleri görülmektedir. Türkçe bölümde ise %63.9 ile İşletme Fakültesi tercihler arasında tercih edilmiştir. Cinsiyet açısından karşılaştırma yapıldığında erkek ve bayan öğrencilerinin büyük bölümünün İşletme Fakültesini tercihler arasında seçtikleri görülmektedir. Normal ve Meslek liselerinde işletme fakültesi ağırlıklı olarak ilk 5 tercih, Özel ve Anadolu liselerinde ise çoğunlukla tercihler arasında yer aldığı görülmektedir. Lise başarı ortalamaları dikkate alındığında her üç grup için İşletme Fakültesinin ağırlıklı olarak tercihler arasında tercih edildiği tesbit edilmiştir. Tablo 10 Programlardaki Öğrencilerin Bitirilen Liseye Göre Dağılımı Program Lise Türü ingilizce Türkçe ikinci Öğretim Normal Lise Meslek Lisesi Özel Lise (Kolej) Anadolu Lisesi Toplam Genel sonuçlara bakıldığında İngilizce öğretime devam edenlerin %53.1 ile en fazla Normal liseden mezun oldukları, Türkçe programa devam edenlerin yaklaşık %65 oranı ile Anadolu lisesi ve özel liseden mezun oldukları ve

17 155 İkinci Öğretime devam edenlerin yaklaşık %65 oranı iie Normal lise ve meslek lisesinden mezun oldukları görülmektedir. Buna göre şöyle bir profil çizilebilir: İngilizce programlar: % 50 normal lise+ % 40 Anadolu ve Özel lise Türkçe Programlar: % 30 normal lise + % 65 Anadolu ve Özel lise İkinci Öğretim: % 50 normal lise + % 40 Anadolu ve Özel lise İngilizce programlarının lise bazındaki okul dağılımı ile ikinci öğretimin okul bazındaki dağılımı arasında benzerlik olduğu görülmektedir. Meslek lisesi mezunları tüm programlara yaklaşık eşit oranlarda dağılmış durumdadır. Bu oranlar % 7 ila % 9 arasında değişmektedir. Ticaret lisesi mezunlarının durumu dikkate alınırsa İşletme Fakültesine giren meslek lisesi mezunlarının oranın oldukça düşük kaldığı görülür. Diğer bir deyişle İşletme Fakültesinin orta öğrenimde temel bir bazının olmadığı söylenebilir. Lise Mezunuyet Başarı Ortalamaları ve Tercih Edilen Program İşletme Fakültesi Öğrencilerin lisedeki mezuniyet başarı ortalamalarının devam ettikleri program ve cinsiyetlerine göre dağılımı öğrenci profilinin daha doğru bir şekilde belirlenmesi İmkanını sağlayacaktır. Başarılı öğrencilerin yöneldikleri programlar ve bu okuldaki başarıları iş hayatına atıldıklarında potansiyel başarıları hakkında fikir verebilir. Lİse mezuniyetinde elde edilen başarıların daha rahat ve serbest bir ortamda verilen üniversite başarısından daha belirleyici bir gösterge olduğunu düşünmekteyiz. Üniversite eğitimi sırasında İlgilerin genişlemesi, üniversitede sosyal etkinliklerin daha çok ön plana çıkması okul başarısını bir ölçüde arka plana itebilmektedir. Bu açıdan öğrencilerin lise başarıları aşağıdaki gibi belirlenmiştir:

18 156 Tablo 11 Programlardaki Öğrencilerin Lisedeki Mezuniyet Başarı Ortalamasına Göre Dağılımı Mezuniyet Program Cinsiyet Başarı. Ortalaması İngilizce Türkçe İkinci Öğretim Bayan Erkek Tablodan da izleneceği gibi Türkçe programına devam eden öğrencilerin %45.7'si liseden arası başarı notu ile mezun olmuştur. İngilizce programına devam edenlerin % 52.5'i liseden arası not ile, İkinci Öğretime devam edenlerin % 53.9'u arası not ile mezun olmuştur. Mezuniyet başarı ortalamalarının cinsiyetlere göre dağılımına bakıldığında, erkek öğrencilerin % 38.8'inin liseden 50-65, %38.2'sinin arası not ile, bayan öğrencilerin % 43.4'ünün arası not ile mezun olduğu görülmektedir. Bu verilere göre başarı sıralaması aşağıdaki yapılabilir: 1. sırada: İngilizce eğitim alan öğrenciler 2. sırada: Türkçe eğtim alan öğrenciler 3. sırada: İkinci öğretim gören öğrenciler gelmektedir. Cinsiyet açısından değerlendirildiğinde ise yüksek başarılı öğrenciler içinde bayan öğrencilerin oram yaklaşık olarak erkek öğrencilerin bir katı kadar daha fazladır. Yakarıdaki verilerle birlikte değerlendirildiğinde bayan öğrencilerin sayısal olarak daha az sayıda işletme fakültesini tercih ettikleri fakat tercih eden bayan öğrencilerin de çoğunlukla erkek Öğrencilere göre daha başarılı olan öğrenciler olduğu anlaşılamkatıdır. Giriş Sınavı Sonuçları ve Program Tercihleri Programlardaki öğrencilerin üniversiteye giriş puan ortalamalarının, devam ettikleri program, cinsiyet ve lise mezuniyet başarı ortalamalarına göre dağılımı, öğrencilerin başarılarının farklı ölçütlere göre değerlendirilmesini sağlamaktadır.

19 157 Tablo 12 Programlardaki Öğrencilerin Üniversiteye Giriş Puan Ortalamasına Göre Dağılımı Üniversiteye Lisedeki mezuniyet Program Cinsiyet Giriş Puan başarı ortalaması Ortalaması Ing. Türk. I.O. Bayan Erkek _ Yukarıdaki tablodan îşletme Fakültesi programlarına devam eden öğrencilerin 50'şer puan farklıkla ortalama % 80 oranında İngilizce, Türkçe ve İkinci Öğretim Programlarına devam ettikleri anlaşılmaktadır. Bu profilin açık anlamı İngilizce eğitim programlarına devam eden öğrencilerle İkinci öğretime devam eden öğrencilerin lise başarı puanları arasında önemli ölçüde fark olduğu ve başarı gruplaması açısından 1. Sırada yer aldıklarıdır. Cinsiyet açısından değerlendirildiğinde, üniversite giriş puanlarının belirli bir kırılma noktasının üstünde bayan öğrencilerin erkek öğrencilere göre her zaman % 10 oranında daha fazla başarılı oldukları; kırılma noktasının altında ise (başarısızlık alanı) erkeklerin her zaman bayan öğrencilere göre % 20 oranında daha geniş bir kitleyi temsil ettikleri anlaşılmaktadır. Bu değerlemenin global sonucunu, (en azından bu araştırma için) İşletme Fakültesine girişte bayan öğrencilerin erkek öğrencilerden % 20 oranında daha yüksek puan aldıkları şeklinde yorumlayabiliriz. Ancak daha sonraki açıklamalardan da görüleceği gibi fakülte eğitimi sırasında bu başarı farklılığının ortadan kalktığı, erkek ve bayan öğrenciler arasındaki farkın önemsiz derecelere indiği görülmektedir. Öğrenim Yılı Başarıları İşletme fakültesinin ara sınıfîarındaki öğrencilerin bir önceki yılın başarı ortalamalarının sınıf, program ve cinsiyetlere göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

20 158 Tablo 13 Âra Sınıftaki Öğrencilerin Önceki Yıl Başarı Ortalamalarının Dağılımı Geçen Yılki Sınıf Program Cinsiyet Başarı ikinci İngilizce Türkçe Ortalaması Öğretim Bayan Erkek Cinsiyet açısından öğrencilerin yıl içindeki başarılarıyla karşılaştırıldığında lise mezuniyet başarıları ve üniversiteye giriş başarıları arasında bir korelasyon olmadığı görülmektedir. Bayan ve erkek öğrencilerin orta, iyi ve pekiyi başarı dilimlerinde yakın oranlarla bir birlerini İzledikleri görülmektedir. Başarılı bayan öğrencilerin işletme fakültesi bünyesinde başarılarının erkeklerle eşitlenmesinin bir açıklaması olması gerekir. Daha sonraki yıllarda bu konuda ayrıca bir araştırma yapmaya gereksinim bulunmaktadır. b. Tercih Ettikleri Bölümden Memnuniyet öğrencilerin tercih ettikleri bölümü kazanmaktan memnun olma oranlarının sınıf, program ve cinsiyetlere göre dağılımı aşağıdaki tablodaki gibidir. Tablo 14 Sınıf ve Programlara Göre Bölümü Kazanmaktan Memnun Olma Oranının Dağılımı Memnun Olan Memnun Olmayan Sınıf Program Cinsiyet Türk. Ing. I.O. Erkek Bayan Tabloya göre, 1. Sınıfların % 76.5'i, 2. Sınıfların % 89.7'si, 3. Sınıfların %95.1'i ve 4. Sınıfların %78.3'ü bölümü kazanmış olmaktan dolayı memnundur. Programlar açısından bakıldığında, Türkçe programa devam