Haftanın Ortası. Güncel konularla her Çarşamba. 10 Şubat yükseliyor. ekonomide faaliyet gösteren, işini yapmaya çalışan tüm

Transkript

1 Haftanın Ortası Güncel konularla her Çarşamba Önümüzdeki bir buçuk senelik dönemde gündeme gelmesi potansiyel siyasi konular, Türkiye de risklerin yükselebileceğinin habercisi. Üstelik bu risk artışının olumsuz etkileri sadece finansal piyasalar açısından değil, ekonomide faaliyet gösteren, işini yapmaya çalışan tüm birimler açısından da geçerli. Yeni anayasa için kurulan Anayasa Mutabakat Komisyonu eşliğinde, başkanlık merkezli tartışmaları anlayarak olası yeni anayasa takvimini şekillendirmeye çalışmakta fayda var. Başkanlık, referandum ve etkileri sadece finansal erken seçim: Siyasi riskler piyasalar açısından değil, yükseliyor ekonomide faaliyet gösteren, Önümüzdeki bir buçuk senelik işini yapmaya çalışan tüm dönemde gündeme gelmesi birimler açısından da geçerli. potansiyel siyasi konular, Fed in faiz artışlarını Türkiye de risklerin derinleştirmesiyle özellikle yükselebileceğinin habercisi. gelişmekte olan ülkelerin Üstelik bu risk artışının olumsuz finansal piyasalarında giderek Tablo 1: Anayasa Değişikliği Olası Takvim - Siyasi yüksek gerilim kapıda - Başkanlık sistemi ve partiler - Anayasa için mutabakat mümkün mü? - Meclis teki sandalye dağılımı: ya referandum ya erken seçim - Ya sonra? Çoklu denklem Sonuç; Anayasa Mutabakat Komisyonu nun ömrünün altı ayla sınırlı kalması; gündeme mini bir anayasa değişikliği ile gelebilecek bir başkanlık referandumu veya başkanlık odaklı bir erken genel seçimin siyasi tansiyonu sonbahardan itibaren hızla artırabileceğine işaret ediyor. Kaynak: Egeli & Co. 1

2 daha elle tutulur olumsuzluklar yaratmaya başlayacak oluşunun, Türkiye de siyasal risklerin arttığı bir döneme denk gelmesi ise; hepimizin bilinen, beklenen ekonomik zorlukları daha fazla hissedeceğimiz anlamına geliyor. Bu nedenle, yeni anayasa için kurulan Anayasa Mutabakat Komisyonu çalışmalarına başlarken, başkanlık merkezli tartışmaları odağa koymakta ve olası yeni anayasa takvimini şekillendirmeye çalışmakta fayda var. Siyasi yüksek gerilim kapıda tartışmaları üzerinden daha da artması hayli olası görünüyor. TBMM de Anayasa Mutabakat Komisyonu Ocak ayının sonlarında belirlendi. Komisyon, Meclis Başkanı İsmail Kahraman'ın başkanlığında yapılacak toplantılarda, grubu olan dört partiden üçer milletvekilini yeni anayasa çalışmaları için bir araya getirecek. AKP li üyeler Cemil Çiçek, Ahmet İyimaya ve Abdulhamit Gül; CHP'den üyeler Ömer Süha Aldan, Bülent Tezcan ve Namık Havutça; HDP'nin temsilcileri Garo Paylan, Meral Danış Beştaş ve Mithat Sancar; MHP'ninkiler ise Oktay Öztürk, Mehmet Parsak ve Kadir Koçdemir. Her dört parti de mevcut darbe anayasasının değişmesi gerektiğinde hem fikir; burada zaten sorun yok. Sorun, önceki Anayasa Uzlaşma Komisyonu nda sadece 60 madde üzerinde anlaşma sağlanıp 112 maddede orta yol bulunamamışken; ülkedeki mevcut fikri ayrışma ortamında siyasi gerilimi önemli ölçüde düşürecek bir yeni anayasa yapmak için anlaşmanın nasıl yakalanacağı. Geçen Komisyon un çalışmalarında başkanlık sistemi yine gündemde önemli olsa da, genel seçimlerin yaklaşmakta oluşu nedeniyle en acil konu değildi. Oysa bu Güneydoğu da 7 Haziran Resim 1: Anayasa Mutabakat Komisyonu-2016 seçimlerinden bu yana giderek artan şiddette yaşanan olaylar, elbette Türkiye nin şu an için en önemli siyasi problemi. Ancak, önümüzdeki aylarda Güneydoğu daki çatışmaların dozunun düşmesi beklenmediği gibi; ülke içindeki siyasi gerilimin yeni anayasa-başkanlık sistemi Kaynak: VoA, Egeli & Co. 2

3 sefer, başta görevde iki yılını doldurmaya yaklaşan Cumhurbaşkanı Erdoğan ın açıklamalarından anlaşıldığı üzere, parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçiş, 26. Dönem iktidar partisinin öncelikli hedefi. Komisyonun AKP li üyesi İyimaya nın ifadesi de zaten çok net: Türkiye nin mevcut yönetimsel problemlerinin çözümü için en önemli konu Erdoğan ve Davutoğlu yönetimindeki çift başlılığın düzeltilmesi gereği. Bu aciliyet içinde AKP, önceki komisyon sürecinde tam uzlaşma sağlanamayarak çalışmaların rafa kaldırıldığını göz önüne alarak; yeni Komisyonun süresini ve kararların alınma şeklini değiştirmek isteğinde. Meclis in 24. Döneminde ( ) kurulan bir önceki Uzlaşma Komisyonu süresiz çalışma perspektifiyle 25 ay boyunca toplanmışken, AKP bu sefer Mutabakat Komisyonunda çalışmaların altı ayla sınırlandırılmasını istiyor. Muhalefet partileri bu sınırlamaya karşı olsa da, altı ayın sonunda eğer AKP toplantılardan çekilirse otomatik olarak Komisyon iptal oluyor. Bu da, ilk toplantısını 4 Şubat ta yapan Anayasa Mutabakat Komisyonu nun mevcut açıklamalar ışığında ömrünün Temmuz 2016 sonu ile sınırlı olduğunu gösteriyor. ( anayasa.tbmm.gov.tr/ calismaesaslari.aspx) Planlanan altı aylık çalışma sonrasında Anayasa Mutabakat Komisyonundan uzlaşma çıkmaması halindeyse, Türkiye açısından riskli dönem başlıyor. Keza AKP, altı aylık sürenin dolmasının ardından kendi taslağını en kısa sürede halk oylamasına götürme eğiliminde. Hatta geçen hafta yapılan ilk Komisyon toplantısı öncesinde AKP li üye İyimaya referandum için olası tarihi ya 2016 sonbahar ya da en geç 2017 ilkbahar olarak da ifade etmiş durumda. Henüz ortada iktidar tarafından gerçekten tanımlanmış bir başkanlık modeli bulunmuyor. Yerli ve milli olması, başka ülkelerden kopyalanmamış olması bolca kullanılan kelimeler. Ancak, gerçekten bir uzlaşma şansının olup olmadığını anlamak önemli. Keza oyların %97 sini temsil eden dört partinin ortak bir anayasaya imza atmaları devrim niteliğinde bir gelişme olarak tarihe geçerken, Türkiye nin içinde bulunduğu siyasi gerginlik ortamını bir anda yok edebilir. Çoktan en ön sıralarda olması gereken bir dönemde, ekonominin ihtiyaçlarını yeniden Meclis in odak noktasına koyabilir ve Türkiye nin önündeki engelleri birçok açıdan açabilir. Başkanlık sistemi ve partiler Bir önceki Komisyon un çalışma notlarının üzerinden geçmek, söz konusu uzlaşmanın olasılığı hakkında 3

4 fikir verici bir çalışma. AKP iktidarının eski Komisyon sürecinde yeni anayasadan beklentisi, tümüyle bir rejim değişikliğiydi. Tekliflerine göre, cumhurbaşkanlığı ve başbakanlık makamları birleştirilecek ve sistem, yetkileri olağanüstü artırılacak tek bir kişiye bağlanacaktı. Bu tek kişi, partili başkan adını alacaktı. Başkan genel siyasetin yürütülmesinde ihtiyaç duyduğu konularda Başkanlık Kararnamesi çıkarma yetkisine sahip olacak ve bu sayede yasamayı TBMM nin elinden kısmen alacaktı. AKP nin teklifinde yürütme yetkisinin de başkana verilmesi, o dönem muhalefet partileri arasında yasama ve yürütmenin tek elde toplanmasıyla dengelerin bozulacağı endişesini yaratmıştı. AKP nin teklifinde ayrıca, TBMM seçimleri ve başkanlık seçiminin her beş senede bir aynı günde yapılması önerisi vardı ki; çifte seçim 24. Dönem muhalefet milletvekilleri açısından bu durum, başkanın çifte seçimle kendisi ve kendi siyasi partisinin çoğunluğunu sağlaması ile Meclis e de hâkim olabilmesiyle, yürütme karşısında yasama gücünün zayıflaması olarak yorumlanmıştı. AKP nin o zamanki teklifinde başkanın seçeceği ve sadece başkana karşı sorumlu olacak Bakanlar Kurulu nun da yasama tarafından bir onay alması gerekmiyordu. Meclis in Başkan üzerinde ise tanımlı bir denetleme yetkisi bulunmuyordu. AKP iktidarının başkanlık sistemi merkezli yeni anayasa planlarına karşılık, ana muhalefet partisi CHP açısından, yeni anayasanın özünde parlamenter sistemin yasama-yürütmeyargı bağımsızlığı üzerinden güçlendirilmesi ve sistemin yeniden işler hale getirilmesi odak noktasındaydı. CHP yeni anayasada, cumhurbaşkanının halkoylamasıyla seçilmesinden vazgeçilerek, eski seçim yöntemine dönülmesini istiyordu. Seçilecek tarafsız cumhurbaşkanının milletvekili seçilme yeterliliğine sahip ve TBMM den imza alarak yedi yıl için sadece bir kez seçilmesini öneriyordu. CHP, mevcut anayasanın ilk dört maddesinin aynen korunmasını da istiyordu. HDP açısından, başkanlık sistemi tartışılamaz bir konu değildi ancak, başkanlık HDP nin öncelikli talepleri arasında da değildi. HDP ye göre cumhurbaşkanı halk tarafından, 5+5 şeklinde seçilebilir; ancak seçildiği noktada partisinden istifa ederek tarafsız kalmak zorundaydı. Adaylar Meclis te belirlenebileceği gibi, 200,000 kayıtlı seçmenin imzası ile dışarından da önerilebilirdi. Partinin kapatılan öncüllerinin (BDP-DTP) hazırladığı anayasa taslaklarında, 1921 Anayasası nda yer alan yerel yönetim sistemine vurgu yaparak Türk ifadesine gerek olmadan herkesin anadilde eğitim ve öğrenim hakkına sahip olması isteği 4

5 dillendirilmişti. Yargı ve milli savunma gibi konularla ilgili kurumlar dışındaki tüm devlet birimlerinin yerel yönetimlere devri öngörülmekteydi. BDP, mevcut anayasadaki Türkiye Cumhuriyeti ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür ifadesinin, Türkiye Cumhuriyeti ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes din, mezhep, ırk, etnik köken, cinsiyet, kültür ve benzeri hiçbir fark gözetilmeksizin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıdır diye değiştirilmesini istiyordu. BDP nin uluslararası insan haklarına, ortak vatan ve toprak bütünlüğüne uygun demokratik ulus perspektifinde Demokratik Özerklik ilanı da ilk Uzlaşma Komisyonu kuruluşu öncesine denk gelerek; yeni anayasa tartışmalarında yer almıştı. MHP de anayasa teklifinde parlamenter sistemin aksayan yönlerinin düzeltilmesi ve eksiklerinin giderilerek devamını savunmaktaydı. MHP ye göre, başkanlık, yarı-başkanlık - partili başkanlık Türkiye de diktatörlüğe dönüşebilerek tehlikeli olabilirdi. MHP, parlamenter demokratik sistem içinde yasama organının yürütmeyi dengeleyen ve denetleyen, üretken ve milletvekili iradesini ön plana çıkaran şekilde Anayasada yer almasını önermekteydi. Dolayısıyla MHP, parlamenter sistem içinde yasama organının şeklen korunmasını önerirken, iç tüzüğü sessiz anayasa diye tanımlayarak milletvekillerinin çalışma usul ve esaslarının da iç tüzükte belirlenmesini, anayasa gibi nitelikli bir çoğunlukla değiştirilebilmesini; bu sayede parlamenter sistemin denge ve denetim mekanizmalarının güçlendirilmesini istiyordu. MHP ye göre parlamenter sistemde seçilecek cumhurbaşkanının yeni anayasada görev süresi altı yıl olarak belirlenmeli ve tek seferliğine seçilmeliydi. Adaylar Meclis içinden çıkabileceği gibi, iki milyon seçmenin imzası ile dışarıdan da önerilebilirdi. 5 Cumhurbaşkanı olacak kişinin tarafsızlığı da çok önemliydi. Kısaca MHP, AKP nin önermesi başkanlık modeline uzaktan yakından onay vermediği gibi; HDP nin önerisi Demokratik Özerklik modelinin tartışılmasına bile karşı çıkmaktaydı. Anayasa için mutabakat mümkün mü? Partiler tarafından bir önceki Uzlaşma Komisyonu nun önüne konan taslaklara bakınca, 2016 da söz konusu dört partinin yeni bir anayasada uzlaşma ihtimali oldukça düşük görünüyor. Üstelik Komisyonda tam mutabakatla karar alınması gereği, bir parti bile itiraz etse, söz konusu herhangi bir maddede uzlaşılamadığı anlamına gelecek. Zaten, Komisyon toplantılarının 4 Şubat ta yapılan daha ilkinde Meclis teki dört parti de saflarını netleştirmiş durumda. CHP, MHP ve HDP başkanlık sistemine karşı duruşlarını yinelerken; AKP de başkanlık sistemi üzerinde ısrarını devam

6 ettirmeye kararlı görünüyor. Üstelik AKP, Komisyonun çalışma süresini kısıtlayarak, Cumhurbaşkanı Erdoğan a daha güçlü yönetim yolunun açılması için zaman kaybetmek istemediği görüntüsünü çiziyor. 10 Şubat tan itibaren başlayacak ve altı ay devam edecek Anayasa Mutabakat Komisyonu maraton toplantılarından işte bu nedenlerle daha şimdiden bir sonuç beklemek mümkün değil. Ancak, Mutabakat Komisyonun ötesinde AKP nin Meclis ten herhangi bir parti ile işbirliği yapıp yapamayacağı da seçenekler arasında düşünülmeli. Başkanlık sistemi konusunda CHP, MHP ve HDP den ret gelmiş olsa da, MHP'nin tüm zor zamanlarında AKP'ye verdiği destek, MHP-AKP ortak yapımı, milliyetçi tonu ağır basan, daha merkeziyetçi bir yeni anayasayı olanaklar arasına sokuyor. Gerçi anayasanın özünü özgürlüklerden çok milliyetçi eğilimlerle şekillendirme konusunda anlaşsalar bile, MHP ve AKP nin başkanlık konusunda nasıl uzlaşma sağlayacakları havada kalan bir konu. Bu açıdan AKP-MHP ortaklığında tam uzlaşma ancak ülkenin bölünme noktasına dayandığı algısı yaratmanın üzerinden mümkün gibi duruyor. HDP-AKP ortaklığı ise yine yeni anayasa hazırlanması sürecindeki seçeneklerinden biri. HDP tarafında, gücü kendinde toplayacak şekilde başkanlık sistemine hayır sesi net olsa da; Demokratik Özerklik çerçevesinde demokrat bir başkanlığı müzakere edebilecekleri açıklamaları da HDP li milletvekillerinden duyulabiliyor. Ancak, Başbakan Davutoğlu nun açıkladığı yeni çözüm sürecinde AKP nin Kürt sorununu HDP olmadan- HDP nin oylarına talip olarakçözme arzusu, böylesi bir işbirliği olasılığını da düşürüyor. Diğer yandan HDP kanadında başkanlıktan önce bambaşka öncelikler var. HDP nin yeni anayasadan beklentisi, Türkiye de demokrasi standartlarının, henüz Türkiye genelinde içeriğinin ne olduğu tam anlaşılamayan Demokratik Özerklik çerçevesinde yükseltilmesi. HDP açısından yeni anayasa sürecinin başarılı olması için çatışmasızlık ortamına geçiş de şart. Fakat HDP Komisyon da mutabakat zemini yoklarken, ya da AKP ile yeni bir anayasada çalışabilmesi için bir yandan PKK yı ateşkese ikna etmek zorunda. CHP-AKP nin ikili olarak anayasada ortak zemin yakalaması en imkânsıza yakın senaryo. CHP yeni anayasada önceliğini Türkiye'yi darbe hukukundan arındırma olarak konumlandırırken, AKP yle başkanlık sistemi dışında sadece bu amaçla mutabakata hazır olduğunu tekrarlıyor. CHP açısından başkanlık sistemi masaya kesinlikle getirilmemeli. Bu da zaten ortak çalışma olasılığını baştan 6

7 Grafik 1: Meclis te Dengeler Kaynak: TBMM, Egeli & Co. hükümsüz kılıyor. Kısaca, ne Anayasa Mutabakat Komisyonu, ne de AKP ile kurulacak ikili ortaklıklar yoluyla başkanlık içeren yeni anayasanın mevcut Meclis ten pürüzsüz çıkması mümkün görünmüyor. Meclis teki sandalye dağılımı: ya referandum ya erken seçim Türkiye için en iyi yönetim sistemi olacağını düşünerek başkanlık sitemi konusunda ısrarcı olan AKP-Erdoğan açısından; uzlaşma sağlanamadığı; yeni anayasa yapacak bir ortak bulunamadığı noktada ortaya çıkan ilk seçenek referandum. Daha riskli olan ancak olasılıklar arasında kayda değer bir ağırlığı olan ikinci seçenek ise, yeniden bir erken seçim. 1) Referandum senaryolarına bakalım önce. Hem Cumhurbaşkanı Erdoğan ın, hem de AKP nin yeni ağır toplarından gelen açıklamalar, Meclis te uzlaşma sağlansa bile yeni anayasanın referanduma sunulacağı ve halkın desteğinin mutlaka aranacağı. Uzlaşma ile hazırlanan bir anayasanın (ki olasılık olarak sıfıra yakın) 7 referanduma sunulması tabi fazla siyasi gerginlik yaratacak bir konu değil; aksine siyasi tansiyonun en kısa yolda düşürülmesi demek. Ancak iş başkanlık sisteminde kilitleniyor. Partiler arası uzlaşma ufukta görünmezken, AKP büyük olasılıkla başkanlık sistemini içeren bir paketi referanduma götürmeyi tercih edecek. Türkiye de çok geniş bir halk kesimi darbe anayasasından kurtulma gereği konusunda hemfikir. Daha güncel, daha demokratik, daha basit ve çağın değişen şartlarını

8 kapsayan bir anayasa anlamlı bir çoğunluğun hayali. Ancak, ne kadar özgürlük, kimlere özgürlük sorusunun cevabı net olmadığı gibi, Güneydoğu da yaşanmakta olanlar, özgürlük taleplerinin rahat rahat karşılanabileceği ortamdan hızla uzaklaştırıyor Türkiye yi. Hala en belirsiz konu ise, halkın başkanlık sistemine onay verip vermeyeceği. Son anketlerde bu konu muallakta görünürken, AKP nin kamuoyu desteğini artırmak için başkanlık sistemini anlattığı toplantıların sayısı da giderek artıyor. Tüm bunlar birleştiğinde, başkanlık sistemini de içeren bir referandumun sonucu halen belirsiz görünüyor. Ancak, iş o noktaya kadar varabilirse, AKP kurmayları kamuoyunu etkileyecek bir kampanya ile referandumdan olumlum sonuç elde edeceklerini düşünüyorlar. Fakat AKP açısından, Meclis te referanduma giden yol da kolay görünmüyor. Bilindiği üzere, tek bir partinin yeni bir anayasa yazıp onu Meclis ten kendi milletvekillerinin oyu ile geçirip uygulamaya koyması için 367 oy şart. Anayasa değişikliğini ya da yeni bir anayasayı referanduma sunmak için ise Meclis te en az 330 vekilin onayı gerekiyor. Oy hakkı olmayan AKP li Meclis Başkanı düşüldüğündeyse, AKP nin şu anda 316 tane oyu var. Tüm muhalefet partilerinin başkanlık sistemine, özellikle Türk tipi başkanlık sistemine karşı oluşunu veri alırsak, Meclis aritmetiği içinde AKP'nin 317 milletvekili ile tek başına hazırladığı bir anayasayı referandum yoluyla geçirmesi mümkün değil. Mutabakat olmaması halinde AKP açısından referanduma gidebilmenin tek yolu muhalefet partilerinden 14 vekilin desteğini almak. Cumhurbaşkanı Erdoğan ın Latin Amerika gezisi dönüşünde, Meclis içinde (AKP ye) ufak bir destekle olası bir referandum gündeme gelebilir sözleri de, AKP nin öncelikli stratejisinin muhalefet kanadından 14 vekili kendi saflarına çekmek olacağı tezini destekliyor. Bunun için de formül, AKP nin başkanlık sistemini içeren mini bir paketi Meclis e getirip oylamaya koyması. Oylamanın gizli yapılacak olması, başta MHP li milletvekillerini AKP nin aradığı 14 oy için hedef haline getiriyor. MHP içindeki liderlik tartışmaları, MHP den sürpriz bir hamle ile geçen seneki iki seçim arası AKP ye geçen ve Bakan olarak Başbakan Yardımcılığı yapan Tuğrul Türkeş in kulis çalışmaları ve AKP nin önderliğinde Güneydoğu da PKK ya karşı yürütülen savaş; AKP nin milliyetçi temellere oturtacağı bir başkanlık sisteminin MHP li bir kısım küskün vekil açısından cazip olabileceğini düşündürüyor. Bu durumun gerçekleşmesi halinde, söz konusu mini paket ; yani başkanlık sistemi 330 oyla referanduma sunulabilecek. 8

9 Tablo 1: Genel Seçim Bugün Olsa Oyunuzu Kime Verirsiniz? Kaynak: Egeli & Co. Anayasa Mutabakat Komisyonu nun çalışmalarının AKP tarafından Temmuz- Ağustos aylarında bitirileceği hesaba katılırsa, böylesi bir referandum sandığının önümüzdeki sonbaharda kurulması çok mantıklı. 2) Erken seçim olasılığı da gündeme girmiş durumda. Meclis te aradıkları destek zeminini bulamasalar da, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AKP nin başkanlık sistemi isteklerini devam ettireceklerini varsaymak için yeterince açıklama yapıldı son zamanlarda. Mevcut Meclis le elde edilemeyen anayasa değişikliğini sağlamanın bir başka yolu da, elbette Meclis aritmetiğini değiştirmekten geçiyor; yani erken seçimden. Hedefe konan ise en az bir partinin barajın altında kalmasını sağlayacak politikalar izlenmesi ki doğal hedef de HDP olarak karşımıza çıkıyor. MAK Danışmanlık tarafından Ocak ta yapılan bugün seçim olsa oyunuzu kime verirsiniz anketinin sonuçlarına göre AKP nin oyları 1 Kasım daki %49,5 ten % 55 lere çıkmış durumda. CHP nin zemin kaybı %25 ten %23,9 a düşüşle sınırlı görünüyor. MHP nin oyu % 11 den %10,6 ile baraj sınırına yaklaşıyor. Ama asıl değişim; HDP oylarında. HDP nin 7 Haziran da aldığı %13 oy hatırlanacağı üzere PKK saldırılıları üzerinden 1 Kasım da %10,8 e gerilemişti. HDP nin Meclis e her şeye rağmen girişi, AKP nin en azından referandum çoğunluğu olan 330 oya ulaşmasını engelleyen temel faktör olmuştu. İşte MAK Danışmanlık ın son anketi bugün seçim olsa HDP nin barajın oldukça altına düşerek %8,5 ler civarında oy alabileceğini gösteriyor. Bunun anlamı ise AKP nin yeni bir seçimde HDP nin baraj altı kalacağı bahsi üzerinden; değil 9

10 330 milletvekili, 367 den de fazla milletvekili sayısına ulaşabileceği. Sn. Ümit Kumcuoğlu nun seçim simülatörüne ( milletvekili-dagilimi-hesapla) rakamları koyarsak, %55 AKP, %24 CHP, %10,6 MHP ve % 8,5 HDP nin milletvekili sayısı karşılığı AKP için 388; CHP için 127 ve MHP için 35 sandalyeye karşılık geliyor. Başkanlık sistemini kabul ettirmek için yola çıkılmış bir erken seçimden böylesi bir sonuç gelmesi, AKP cenaplarında halkın başkanlık sistemine desteği olarak yorumlanacaktır. Bu çerçevede AKP tek başına yazdığı bir anayasa ile sistem değişikliğini kafasındaki başkanlık tanımına göre yaparken, meşruluk tartışmalarını da kanunen gerekmese de referandum yoluyla aşabilir. Ya sonra? Çoklu denklem AKP nin böylesi bir yola Türkiye yi sokup sokmayacağını bugünden kesin olarak öngörmek mümkün değil. Ancak, mevcut Meclis te aradığı 14 vekili bulamazsa, bazı gazetelerde dillendirilmeye başlanan erken seçim senaryolarına bakarak bu olasılığın artık var olduğunu hesaba katmak gerek. Diğer yandan, son iki seçimde olduğu gibi şimdi de iktidar dinamikleri son derece çetrefilli. Mevcut seçim anketlerinde halkın AKP etrafında toplaşan oyları gücünü artırırken, başkanlık sistemi konusunda kafalar o kadar net değil. 7 Haziran sonuçlarına bakarak, başkanlık içeren bir mini paketin Meclis te 330 oyu bulsa bile referandumdan hayır çıkma olasılığını anlamlı sayılabilecek bir risk olarak tanımlamak mümkün. Başka bir taraftan, AKP içindeki dinamiklerin de dengesinde değişiklikler olup olmayacağı belirsiz. Bülent Arınç tan başlayan Hüseyin Çelik gibi AKP nin eski ağır toplarında da kimlik bulan AKP içi muhalefet böylesi bir başkanlık geri sayımında ne derece faktör olmak ister; faktör olmaya karar verirse ne derece etkili olabilir belli değil. Ekonomik gidişat açısından kritik önemdeki Merkez Bankası Başkanlık değişimi, iktidarın para politikasına el koyması olarak yorumlanır da Türkiye yatırım yapılabilir statüsünü kaybederse; oluşması garanti olan ekonomik çalkantının olası bir referandum veya genel seçim sürecine nasıl etki edeceği de cevabı bilinmeyen başka bir soru. Suriye ise bambaşka bir faktör. 7 Haziran daki genel seçim sonuçlarının ardından yenilenen genel seçimin, 1 Kasım da böylesine değişebilmesinin nedenleri arasında IŞİD in Ankara Katliamı nın payı büyük. Bu da önümüzdeki dönemde de Suriye kaynaklı gelişmelerin iç politik dinamikleri etkileyebileceğine işaret ediyor. Milliyetçi kanat içindeki radikallerin Suriye de savaşa gitmeye özenmesi MHP 10

11 oylarından bir kısmını AKP lehine kaydırabilir. Diğer taraftan, son zamanlarda yine basında yer bulduğu şekliyle Türkiye nin olası bir kara harekâtında Suriye ye asker yollama olasılığı, Pandora nın Kutusu nu açarak hesapları kökünden değiştirebilecek dinamikleri de harekete geçirebilir. Tüm bu yazılanların birleşerek vardığı tek bir sonuç var; o da siyasi istikrarın Türkiye de yeni bir belirsizlik dönemine Anayasa Mutabakat Komisyonu nun çalışmalarına başlaması ile birlikte yaklaşmış olması. Komisyon un ömrünün altı ayla sınırlı kalacağını düşünürsek; gündeme mini bir anayasa değişikliği ile gelebilecek bir başkanlık referandumu veya başkanlık odaklı bir erken genel seçim siyasi tansiyonun sonbahardan itibaren hızla artabileceğine işaret ediyor. Fed in de üçüncü kez faiz artırarak artık iyice baskı yaratmaya başlayacağı yılın son çeyreğinde, ekonomi Türkiye nin gündeminde pek olamayacak gibi. Risklerin farkında olmakta fayda var. Zor, oldukça zor bir ya da bir buçuk sene bizi bekliyor. İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji guldem.atabaysanli@egelico.com Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. ( Egeli & Co. Mersis No: ) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim şirketidir. (Yetki belgeleri: PYŞ /PY.34 YD.14/638). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli & Co. yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır. YASAL UYARI: İşbu araştırma raporu, ticari iletişim ve ticari elektronik ileti olmayıp sadece ekonomik konjonktür ile ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/ veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 11