CUMHURYET DÖNEMNDEN GÜNÜMÜZE SALIK POLTKALARI VE SORUNLARI

Transkript

1 CUMHURYET DÖNEMNDEN GÜNÜMÜZE SALIK POLTKALARI VE SORUNLARI ÖZET Yrd. Doç.Dr. E. Yasemin Yeginboy Yrd. Doç.Dr. K. evket Sayn* Salk, yaayan her canl türünün devamlln sürdürebilmesi için korunmas gereken temel deerdir. Bu gerçek, salk konusunun tarih boyunca devletlerin sorumluluklar altnda, kurumsallamasna neden olmutur. Ülkemizde de Cumhuriyetten bu yana salk konusunun kapsam genileyerek, yaanan siyasi dönemlerde kamusal salk politikalarnn sorunlar bitmeyen ve sürekli tartlan konusu olagelmitir. Cumhuriyet dönemindeki salk hizmetlerini, planl kalknma dönemi öncesi ve sonras dönemler olarak ikiye ayrmak olanakldr. Cumhuriyet dönemi salk süreci gerek planl dönem öncesinde, gerekse sonrasnda Türk Siyasi Yaamnda önemli dönüm noktalar yaanmtr (1. 1zmir 1ktisat Kongresi ve Cumhuriyet in ilanndan Planl döneme kadar) (1. 7. Be Yllk Kalknma Planlar dönemleri) ( Be Yllk Kalknma Planlar ve Cumhuriyet in 100. ylna denk gelecek Uzun Vadeli Kalknma Plan) Bu çalmada, yukarda belirlediimiz dönemler içerisinde yürürlükte olan Anayasalardaki sa$l%k hakk%, sa$l%k politikalar% ve sa$l%kla ilgili geni/ kapsaml% resmi istatistik verileri dönemler itibariyle kar/%la/t%r%lm%/t%r. Amaç Cumhuriyet döneminin 85 y%ll%k döneminde, 1. ktisat Kongresinden bu yana var%lan noktan%n irdelenebilmesidir Anahtar Kelimeler Salk, salk politikalar, nüfus, hasta yata,salk harcamalar, salk kurumlar, salk personeli, SUMMARY Health is the basic worth that must be protected for all living organisms to continue their existence. Because of this reality during the history, the subject health had been institutionalized under the responsibilities of states. In our country too, since the foundation of republic, the content of health extended and during the political terms the subject health became the man,in problem of the public health politics. We can seperate the health services of Republic term by two : After planned development term and before planned development term.in the Republic term, there are important political climacterics which affected health politics ( 1. Izmir Economy Congress and since the foundation of Republic until Planned Term) ( Five Year Development Plans terms ) (8.-9. Five Year Development Plans and Long Date Development Plan that will come up to 100. year of the Republic) In this study essentially, health right in constitution, health politics anda statistics about health are compared.the main goal is to discuss the point which was approached since the 1. Izmir Economy Congress until present time, in 85 years old history of the Republic. Key Words Health, Health Care Politicis, Population, Hospital Beds, Health Care Expenditures, Health Institutions, Health Personel * Dokuz Eylül Üniversitesi, 1ktisadi ve 1dari Bilimler Fakültesi, 1letme Bölümü, yasemin.yeginboy@deu.edu.tr, sevket.sayin@deu.edu.tr;

2 Cumhuriyet Dönemimden Günümüze Salk Politikalar Ve Sorunlar 1. ANAYASALARIMIZDA SALIK KAVRAMI Anayasa, devletin temel yapsn, örgütleniini, ileyi kurallarn gösteren ve kiilerin haklarn güvence altna alan üstün hukuk kurallarndan oluur Osmanl 1mparatorluu dan günümüze kadar sekiz anayasa yürürlüe girmi ve bunlar üzerinde farkl zamanlarda deiiklikler yaplarak uygulamaya konmutur. Bu Anayasalar; 1808 Sened-i 1ttifak, 1839 Tanzimat Ferman Islahat Ferman, 1876 Kanunu Esasisi, 1921 Anayasas, 1924 Anayasas, 1961 Anayasas ve 1982 Anayasas olarak belirtilir.( Eriim Tarihi; ) Cumhuriyet dönemi 1921 Anayasas nn 11. maddesinde:...shhiye.. ilerinin tanzim ve idaresi vilâyet ûralarnn salâhiyeti dahilindedir. eklinde bir ifadeyle o dönemde salk ilerinin düzenlenmesi ve yönetimi ilk kez yerini almtr. (Tekilât Esasiye Kanunu, ubat (1921);Madde 11) Anayasas nda ise salk hizmetlerine yönelik herhangi bir düzenlemeye gidilmemitir. Ancak, salk kavram ilk olarak 17 ubat - 4 Mart 1923 tarihleri arasnda yaplan 1. 1zmir 1ktisat Kongresi nin ilk oturumunun kapan maddelerinden 8.inci maddesinde ele alnmtr. Bu maddede öyle denilmektedir. Birçok savalar ve zorunluluktan dolay azalan nüfusumuzun artmas ile beraber salklarmzn, hayatlarmzn korunmas en birinci amacmzdr. Türk; mikroptan, pis havadan, salgndan ve pislikten çekinir, bol ve saf hava, bol güne ve temizlii sever. Ata miras olan binicilik, nianclk, avclk, denizcilik gibi beden eitiminin yaylmasna çalr. Hayvanlarna da ayn dikkat ve özeni göstermekle beraber cinslerini düzeltir ve saylarn çoaltr ( Tarihi ; ) Anayasas nda salk konusu Üçüncü Bölüm VII. Ksm 49. maddesinde Devlet, herkesin beden ve ruh sal içinde yaayabilmesini ve tbbî bakm görmesini salamakla ödevlidir. Devlet, yoksul veya dar gelirli ailelerin salk artlarna uygun konut ihtiyaçlarn karlayc tedbirleri alr ifadesiyle çerçevelenmitir.(334 sayl kanun;md.49) Anayasas nda ise Herkes, salkl ve dengeli bir çevrede yaama hakkna sahiptir. Çevreyi gelitirmek, çevre saln korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandalarn ödevidir. Devlet, herkesin hayatn, beden ve ruh sal içinde sürdürmesini salamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artrarak, ibirliini gerçekletirmek amacyla salk kurulularn tek elden planlayp hizmet vermesini düzenler. Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki salk ve sosyal kurumlarndan yararlanarak, onlar denetleyerek yerine getirir. Salk hizmetlerinin yaygn bir ekilde yerine getirilmesi için kanunla genel salk sigortas kurulabilir. denilmektedir. (2709 sayl kanun;md. 56 ) ylnda hazrlanan Anayasa taslann Dördüncü Bölüm Sosyal ve Ekonomik Haklar Balnn altnda Salk ve Sosyal Güvenlik Haklar ile Sosyal Yardm ve Hizmet alt bal altnda 49. maddede 1) Herkes, salk ve sosyal güvenlik haklarna sahiptir. (2) Devlet, harp ve vazife ehitlerinin dul ve yetimlerini, malûl ve gazileri, engellileri, yallar ve korunmaya, muhtaç çocuklar gibi kesimleri özel olarak korur. (3) Devlet, bu haklar salayacak gerekli tedbirleri alr ve tekilât kurar eklinde düzenlenmitir ( Eriim, Tarihi ; ). Bu taslakta salk hizmetleri ile çevre ilikisi birbirinden ayrlmtr. u ana kadarki anayasalarn içerisinde salk konusunun en sistematik olarak bu anayasa taslanda ele alnd söylenebilir.

3 2. TÜRKYE DE SALIK ALANINDA ÖNEML ADIMLAR Ülkemizde Cumhuriyet kurulmadan önce ve Türkiye Büyük Millet Meclisi nin açlndan on gün sonra 03 Mays 1920 tarihinde ilk kurulan Bakanlk Salk ve Sosyal Yardm Bakanl olmutur. Bakan dahil 15 kiiden oluan merkez örgütü ve ülke genelindeki 1323 çalan ile yeni bir yaplandrma gerçekletirilmitir. (Organorama Tp ve Salk Dergisi,1998; 3-4). Salk Bakanl, ilk görev olarak; Salk hizmetlerinde öncelikleri saptamak, Salk kazanmlarn artrmak, Kaynaklarn dalmn seçilen kriterlere göre gerçekletirmek amaçlanarak hizmetler belirlenmitir (DPT, 2001;3,11). Bakanln temel görevi; koruyucu salk hizmetlerinin yürütülmesi olarak belirtilerek hükümet tabiblii ve salk müdürlüü bu hizmetlerin yerine getirilmesinde ana kurumlar olmaktadr. Tedavi hekimliliinin ise özel idare ve belediyeler tarafndan yerine getirilmesi, ancak yoksul hastalarn hükümet hekimleri ve dier kurulular tarafndan ücretsiz tedavisi öngörülmütür (3 sayl kanun; Md.1). 1lk Salk Bakan Dr. Adnan Advar dr. Ancak Cumhuriyet Hükümeti nin ilk Sa$l%k Bakan% Dr.Refik SAYDAM dr. Türk Salk hizmetlerinin gelimesinde en büyük etkisi olmu Bakan dr. Koruyucu Salk hizmetlerini ön planda tutmu, hasta tedavi edici hizmetleri hükümet görevi olarak ele almam, daha ziyade mahalli idarelere yol gösterici olmay tercih etmitir. Bu maksatla Ankara, 1stanbul, Sivas, Erzurum ve Diyarbakr da Salk Bakanlna bal Numune hastaneleri kurmutur. (Metin, 2002;3). Türkiye de 1920 ylnda Bakanl kurulmasyla salk alannda örgütlenmeye atlan ilk admdan Aralk 2007 ye kadar devlet,vatanda ve salk insangücünü kapsayan sa$l%k üçgenini ilgilendiren önemli yasalar yürürlüe girmitir. Seksenyedi yllk zaman dilimi içerisinde burada seçilmi önemli nitelikteki yasalar yllar itibariyle incelendiinde öncelikle Bakanln ve bal kurulularn kamu salk kurulularnn koruyucu ve tedavi edici salk kurumlarnn örgütlenmesi düzenlenmitir. Daha sonra özel dal hizmetlerinin yerine getirilmesi ve son yllarda hastalarn ve salk insan gücüne yönelik haklara ve özel sektöre ilikin yasal düzenlemelere arlk verilmitir. Salk Bakanl 1990 larn balarnda salk hizmetlerinde reform niteliinde çalmalarda bulunmak amacyla Salkta Reform Çalmalar nda bulunmutur yllarn ortasnda da Salkta Dönüüm Program çalmalar balamtr. 3. KALKINMA PLANLARINDA SALIK HZMETLER Türkiye I. Dünya sava na katlmam olmakla birlikte izleyen yllarda o yllarda stma, trahom, frengi ve salgn yapan bulac hastalklarla sava en uzak köylere kadar götürmek için her türlü olanak kullanmtr. Özellikle II. Dünya Savandan sonra koruyucu ve tedavi edici hizmetleri bütünleik bir biçimde yürütülmesi benimsenmitir. Ülkemizde salk sektörüne ait hedef,ilke, politikalarn saptanmas, yürütülmesi ve denetlenmesinde en yetkili olan kurulu Bakanlk olmutur. Planl döneme geçilen 1963 ylndan itibaren Be Yllk Kalknma Planlar(BYKP) ve yllk programlarda salk sisteminin olumasnda etken olan yönelmeler ve öncelikler belirlenmitir.bu planlarda yer alan politikalarn ve programlarn bilinmesiyle salk hizmetleri daha iyi analiz edilebilecektir (Yeginboy, 1993;6).

4 Cumhuriyet Dönemimden Günümüze Salk Politikalar Ve Sorunlar 1961 ylnda yasalaan 224 sayl politikalar Salk Hizmetlerinin Sosyalletirilmesi Hakkndaki Kanunla salk hizmetlerinin yerine getirilmesi devletin görevi olarak benimsenmi olmakla beraber zaman içerisinde deien piyasa koullarnda karma hatta büyük ölçüde özel sektörün yerine getirecei hizmetler olarak görülmeye balanmtr. Salk hizmetlerinin bireye salad yarar dnda topluma salad yarada mevcuttur.dssal fayda olarak bilinen bu olumlu etki ile hizmetin yerine getirilemmesi durumunda bireye olan zarar yannda topluma olan maliyetinde d kayplarda dikakte alnmaldr.toplumu ilgilendiren salk hizmetlerinin gerçekletirilmesinde her ülkede ve her siyasi dönemde çaba gösterilir.hizmet sunumu sonucunda,devlet tarafndan piyasada dorudan katlanlan maliyet dnda, bu üretim faaliyetinin dsal bir sosyal maliyeti oluur (Yeginboy, 1992 ; ). Salk tüm toplumsal düzen içerisinde devletin temel sorumluluunda görülmekte ve deiik sistemler getirilerek finanse edilen örgütlenmeler gerçeklemektedir. Salk hizmetinde en ucuz maliyet, salkl kalabilmektir. Bu nedenle, geri kalm ülkelerde salk hizmetlerinin maliyetinin çok daha büyüktür. Cumhuriyet dönemi süresince özellikle hükümetlerin salk konusuna yaklamlar, hedefleri ve baarlar oldukça farkl olmutur. Bu süreçte hangi noktadan balanarak nereye kadar gelindiini, istatistik verilerini karlatrarak görmek daha kolay olacaktr. 4. CUMHURYETTEN GÜNÜMÜZE GERÇEKLEBENLER Özel öneme sahip kamu harcamalar içerisinde salk hizmetleri çok boyutlu ve bütünleik hizmetler zinciridir. Bu nedenle bir ülkenin kalknma ve refah düzeyinin yükseltilmesinde araç ve amaç olma özelliini tayan yar kamusal hizmetlerdir. Her ülkenin salk örgütlenmesi kültürü, halknn yaants ve alkanlklarndan etkilenmektedir (Yeginboy ve Yeginboy 1993;93). Cumhuriyet döneminden günümüze kadar olan salk hizmetlerinde gerçekleenlerin deerlendirilmesinde saysal verilerin irdelenmesini gerçek durumu göstermekte yol gösterici olacaktr. Tablo 1: Yllar 1tibariyle Yatakl Salk Kurumlar ve Hasta Yata Says Kurum Says Art Oran(%) ,98-3,29 12,50-0,005 52,79 41,53 32,86 Hasta Yata Says Art Oran(%) - 48,53 19,21 14,38 10,31 12,17 16,76 83,29 32,67 Bir Hasta Yatana Düen Nüfus Azal Oran(%) 29,16 7,35 1,59-6,45 5,17 37,27 13,04 Kaynak: (SSYB, 1975;18-22 verilerinden oluturulmutur) 1923 ylnda 86 adet salk kurumuyla 6437 adet hasta yatayla salk hizmetleri sunulurken iki yl içersinde kurum says %94,18 orannda artarak 167 adete ulamtr. 1ki yllk süreçteki bu büyük orandaki art daha sonraki yllarda görülmemekle beraber 1935 ve 1945 yllarnda küçük oranlarda düüler görülmütür ylnda 198 adet olan salk kurumu says 1945 ylnda 197 adete dümesine ramen, adet olan hasta yata says %12,17 orannda artarak adete ulamtr.1950 ile 1955 yllar arasnda %83,29 orannda artarak adete salk kurumu says da %41,53 orannda artarak 426 adete ulamtr yllar arasnda iki yllk süre içerisinde bir hasta yatana düen nüfus %29,16 orannda azalarak 1920 kiiden kiiye dümütür yllar arasnda kurum says %12,50, yatak says %10,31 orannda artarken hasta yata bana düen nüfus says deimemitir yllar arasndaki çok partili döneme

5 geçilen süreçte kurum says %88,04 orannda artarken yatak says %143,18 orannda artm, bir hasta yatana düen nüfus %45,45 orannda azal gerçeklemitir. Bilindii gibi Türkiye de 1963 ylndan itibaren be yllk kalknma planlar hazrlanarak uygulamaya geçimitir. Her be yllk kalknma planlarnn bitim yllarndaki gerçekleen deerler 2006 ylna kadar irdelenerek, 2006 yl verileriyle kyaslanacaktr. Tablo 2: Yllar 1tibariyle Yatakl Salk Kurumlar Says Salk Bakanl Dier Bakanlk ve Resmi Kurumlar Üniversite Belediye Sosyal Sigortalar Özel Toplam Art Oran(%) 17,31 17,17-07,71-16,32 25,70 20,94 20,57-2,36 06,06 Kaynak: (TÜ1K, Aralk-2006, ; TÜ1K, Mays ;91 verilerinden oluturulmutur) 1lk be yllk kalknma plannn sonu itibariyle arasndaki yedi yllk süreçte kurum saylarnda %17,31 orannda bir art olmutur. Planl dönemlerdeki en yüksek artn %25,70 oranyla 5. Be yllk Kalknma Plan dönemi sonu olarak 1989 da gerçekletii görülmektedir de -%7,71, 1983 de -%16,32 ve 2005 de de -%2,36 azal görülmütür yl verileri Belediyelere ait salk kurumlar Dier Bakanlk ve Resmi Kurum verileri içerisinde verilmitir. 14 ubat 2005 tarihli 927 sayl Salk Bakanl onay ile Sosyal Sigortalara ait kurumlar, Salk Bakanl na devredilmitir. Tablo 3: Yllar 1tibariyle Toplam Salk Kurumu Says Yatakl Salk Kurumlar Art Oran(%) 17,17-07,71-16,32 25,70 20,94 20,57-2,36 06,06 Yataksz Salk Kurumlar Art Oran(%) 89,26 44,24 44,38 42,27 17,32 06,10-27,53 10,41 Toplam Art Oran(%) 74,72 38,16 38,48 41,30 17,50 68,82-26,00 9,62 Kaynak: (TÜ1K, Aralk- 2006;44, TÜ1K, Mays ;86 verilerinden oluturulmutur) Tablo 3 de yatakl ve yataksz salk kurumlar says planl dönemler itibariyle karlatrldnda 1972 ylnda 2. Be yllk dönemde %89,26 oranla yataksz salk kurumlarnda gerçekletii görülmektedir. Bu planl dönem balangcndan bu güne kadar geçen 40 yln en yüksek orandr ylnda bu kurumlarda en düük art oran görülürken 2005 ylnda bu oran azala dönümütür. Burada 14 ubat 2005 tarihli 927 sayl kararn etkisi olmutur ylnda 3291 adet olan yatakl ve yataksz kurum says toplam 2000 ylnda adetle en yüksek sayya ulaarak 34 yl içerisinde 4,93 katyla artmtr ylnda %26 orannda azala karlk 2006 ylnda bir önceki yla göre artarken 2000 ylna göre %18,89 orannda bir azal görülmütür.

6 Cumhuriyet Dönemimden Günümüze Salk Politikalar Ve Sorunlar Tablo 4: Yllar 1tibariyle Salk Kurumlar Yatak Saylar Salk Bakanl Art Oran(%) 21,05 8,72 10,06 14,18 13,91 10,76 51,94 1,78 Dier Bakanlk ve Resmi Kurumlar Üniversite Art Oran(%) 90,13 65,22 79,94 28,59 11,85 24,15 13,83 5,86 Belediye Sosyal Sigortalar Art Oran(%) 97,09-05,64 44,52 16,00 25,17 10, Özel Art Oran(%) 27,44-32,60 44,95 28,41 35,73 79,90-13,45 11,09 Toplam Art Oran(%) 30,76 7,32 19,70 16,77 16,03 16,25 12,93 2,25 Kaynak: (TÜ1K, Aralk- 2006;, TÜ1K,, Mays 2007; 91 verilerinden oluturulmutur) Salk Bakanl nn 1967 ylnda 510 adet yatakl salk kurumuna ait toplam adet yatak says 1972 ylnda %21,05 orannda artarak adete ve 1989 ylnda da %14.18 orannda artarak adete ulamtr. Sonraki iki dönemde art hz dümü ancak, 2005 ylnda Bakanla devredilen kurumlarn yatak saylaryla bu rakam, 2000 ylna göre %51,94 orannda artarak adete yükselmitir. Nihayet Salk Bakanl, 2006 ylnda %1,78 artla adet yataa sahip, en büyük kurum olmutur. Üniversitelere bal tp fakülteleri hastanelerinin yatak saylar 1972 ylnda %90,13 orannda artla 4643 ulam ve bu o dönemki Salk Bakanl yatak kapasitesinin %9,29 büyüklüüne eittir. Üniversitelerdeki yatak saylar, yllar içerisinde Tblo 4 de görülen art setri içerisinde 2006 ylnda yatak saysna ulamtr. Bu rakam toplam hasta yata kapasitesinin %16,43 orannda bir pay ifade etmektedir. Özel salk kurulularnn yatak saylar 2000 ylnda adetle en yüksek rakama ulam; 2005 ylnda -%13,45 orannda azalmtr. Toplam yatak says 1967 de adetten 2006 ylnda adete yükselmitir. Tablo 5: Yllar 1tibariyle Hastane Türlerine Göre Saylar Genel Hastane Doum ve Çocuk Bakmevi Ruh ve Sinir Hastanesi Salk Merkezi Toplam Kaynak:TÜ1K, Aralk- 2006; Hastane türlerine göre deiim incelendiinde; 1htisas hastaneleri dndaki genel hastane says 2000 ylnda 1967 ylna göre %78,31 orannda artarak adet en yüksek art göstermitir. Salk merkezi says %47,38 orannda azalarak 268 adetten 141 adete inmitir. Doum ve çocuk bakmevlerinin de 52 adetle en yüksek olduu yl 2000 dir. Ruh ve sinir hastaneleri ülkemizde ylarnda 9 adetken 1994 ve 2000 yllarnda 8 adete indii izlenmektedir.

7 Tablo 6: Yllar 1tibariyle Salk 1nsangücü Saylar Hekim Art Oran(%) ,13 46,89 34,88 44,77 40,94 Di Hekimi Hemire Art Oran(%) ,35 74,85 67,95 30,04 34,36 Salk Memuru Ebe Eczac Says Toplam Art%/ Oran%(%) ,69 49,86 24,83 47,11 35,94 Eczane Says Hekim Art Oran(%) 29,29 13,01 16,35 6,61 Di Hekimi Hemire Art Oran(%) 22,86 10,41 4,03 04,5 Salk Memuru Ebe Eczac Says Toplam Art%/ Oran% (%) 28,93 7,18 3,94 4,31 Eczane Says Kaynak: (TÜ1K, Aralk- 2006; verilerinden oluturulmutur) 1928 ylnda 2772 adet salk insangücünün içinde hiç di hekimi bulunmad dikkat çekicidir. Bunun yan sra 128 eczac ve 673 adet eczane faaliyette bulunmaktadr yllar arasnda hekim says 11,01 kat artarak e, hemire says da 47,39 kat artarak e, ebe says da 14,91 kat artarak e ve eczac sayda yaklak 18 kat artarak e ulam ve buna adet di hekimi de ilave olarak toplam salk insangücü says kiiye ulamtr. Hekim saysnn %44,77 orannda art gösterdii 1989 yl, en yüksek artn olduu yldr ylna kadarki zaman diliminde %29,29 orann da artm, takip eden yllardaki artlarla Tablo 6 da görüldüü gibi hekim says 2004 ylnda ya ulamtr. Ancak 2003 göre % 6,61 lik oranla cumhuriyet tarihinin en düük hekim art 2004 ylnda gerçeklemitir ylna kadar hekim saysndan daha yüksek oranlarda art gösteren hemire art oran 2002 ylndan itibaren düerek 2004 ylnda binde 4,5 oranna inmitir. Toplam salk insangücü artnda yllk bazda %3,4 ile %4,5 orannda art görülürken yllar arasnda %72,69 orannda bir art görülmütür. Tablo 7: Yllar 1tibariyle Salk 1nsangücü Bana Düen Kii Saylar Hekim Di Hekimi Hemire Salk Memuru Ebe Eczac Kaynak:TÜ1K, Aralk- 2006;DPT,2006; ylnda hekim bana kii, hemire bana kii, ebe bana kii ve eczac bana da kii düerken, 78 yllk süreç içerinde salk insangücü bana düen kii saysnda önemli oranlarda düü görülmektedir.

8 Cumhuriyet Dönemimden Günümüze Salk Politikalar Ve Sorunlar Hekim bana düen nüfus says, 2000 ylnda 792 iken, 2004 ylnda bu 683 e dümü, 2005 ylnda %4.4 orannda bir artla 715 e yükselmitir. Hekimler, Avrupa Birliinde hekim bana düen kii ortalamas 288 olduu dikkate alnrsa, Türkiye de hekim bana 2,48 kat daha fazla hasta dütüü söylenebilir. Tablo 8: 2004 Ylnda Salk 1nsangücünün Kurumlara Göre Dalm Sa$l%k SSK Üniversite Di$er Özel Toplam Bakanl%$% Kurumlar Hekim Di Hekimi Hemire Salk Memuru Ebe Eczac Toplam Kaynak: TÜ1K, Mays ; ylnda hekimlerin %45,23 ü Salk Bakanl na bal kurumlarda, %14.19 i de özel sektör bünyesinde çalmay tercih etmitir. Hekimler gibi hemire, salk memur ve ebelerin de büyük bir ksm Salk bakanl na bal kurumlarda hizmet vermektedirler. Di hekimlerinin yaklak %66 s ve eczaclarn da %85 i özel ya da bamsz olarak çalmaktadrlar. Tablo 9: Yllar 1tibariyle Tedavi Edilen Kii Saylar Ayakta Yatan Toplam Kaynak: TÜ1K,Mays ; döneminde salk oca imkanlarnn gelitirilmesi ve mobil salk hizmeti uygulamas ile bu alanda önemli iyilemeler salanmasna ramen, yatakl tedavi kurumlarnda verilen poliklinik hizmetlerinin yüzde 95 i ayakta tedavi hizmetlerinden olumaktadr (DPT, Temmuz -2006;41) ylnda da kiinin %95,78 i yani kii ayakta tedavi hizmetlerinden yararlanmtr. Bu oran 1980 li ve 1990 yllarda da %93 dolaylarnda gerçeklemitir. Ülkemizde salk sigortas hizmeti salayan birden fazla sosyal güvenlik kuruluu bulunmas nedeniyle sigorta kapsamnda özellikle pasif sigortallarn tekrarl olarak farkl salk kurumlarndan salk hizmetlerinden yararlanabilmeleri poliklinik tedavi saylarn artrmakta olan etkenlerden birisi olmaktadr (Yeginboy,1993a;81) ylnda SSK bal salk kurulularnn devir ilemlerinin yan sra SSK larn üniversite hastanelerinden yararlanmaya balamalar ve belirli aralklarla hastalarn farkl kurumlardan paket salk hizmetlerinden yaralanabilmeleri bu uygulamay desteklemeye devam ettirmitir. Tablo 10: Yllar 1tibariyle Salk Kapsamndaki Nüfus Oranlar Sigortal Nüfus 20,00 26,70 41,00 46,90 55,20 67,20 79,40 82,90 90,00 Oran (%) Salk Kapsamndaki Nüfus Oran (%) 20,30 27,10 33,80 38,70 42,40 55,00 65,00 81,60 89,60 Kaynak: (TÜ1K,Mays ;17) 1965 ylnda %20 olan sigortal nüfus oran hzla artarak 1980 de %46,90 a, 1995 de %79,40 ve 2004 de %90 yükselmitir ve 1970 yllarnda sigortal nüfus

9 oranndan daha yüksek bir oranda (1965 de %20,30 ve 1970 de %27,10) nüfusun salk hizmetlerinden yararland Tablo 10 da görülmektedir ylnda sosyal sigorta programlar tarafndan kapsanan nüfusun oran % 91,0 ve salk hizmetleri bakmndan sosyal sigorta kapsamndaki nüfus oran, %86,4 dür. Ancak toplam sivil istihdamn yaklak yars aktif sigortal olarak sosyal sigorta programlar kapsamnda bulunmaktadr.(dpt,2000;17) Tablo 11: Yllar 1tibariyle Salk Harcamalarnn Sektörler ve GSYH 1çindeki Oranlar Kamu (%) - 68,2 70,4 71,6 72,1 - Özel (%) - 31,8 29,6 28,4 27,9 - GSYH (%) 6,6 7,5 7,4 7,6 7,7 7,6 Kaynak: (TÜ1K,Mays 2007;96) yllar itibariyle salk harcamalarnn sektörler içindeki payna baktmzda kamu sektörü toplam salk harcamalar içerisinde %68,2 ile %72,1 ile artan oranlarda pay alrken.özel sektörün pay %31,8 den %27,9 oranna kadar düen bir seyir izlemitir.sigortallarn kamu salk kurulularna sevklerinde yaplan yasal düzenlemelerinde bu düülerde etken olduu düünülebilir. Tablo 12: Yllar 1tibariyle Hastanelerde Sunulan Salk Harcamalar(TrilyonTL) Y%llar% Aras% Art%/ Genel Devlet ,36 Genel ve Yerel+ SG Genel ve Yerel ,46 Genel Katma Bal Bütçe ,04 Yerel Yönetimler ,87 Sosyal Güvenlik ,28 SSK ,10 Emekli Sand ,55 Ba-Kur ,91 Özel Sektör ,98 Genel Devlet+ Özel Sektör Hanehalk% ,35 Dier ,76 Hastanelerde sunulan salk hizmetleri harcamalar 1999 ylnda devlet ve yerel yönetimler tarafndan 717 trilyon TL, sosyal güvenlik kurulularnda 955 trilyon TL, özel sektör 343 trilyon TL ve hanehalk tarafndan da 253 trilyon TL olarak gerçeklemitir. Alt yllk bu süreç içerisinde yerel yönetimler tarafndan yaplan hastane harcamalar 44,87 kat artmtr. Bu artta yaplan yasal düzenlemelerin rolünün olduunu söylemenin yanl olmayaca düüncesindeyiz. Sosyal güvenlik kurulularnda Ba-Kur a ait harcamalar dier kurululara göre daha yüksek bir payla 7,91 kata ularken, en düük hanehalk harcamalarnda görülmektedir.

10 Cumhuriyet Dönemimden Günümüze Salk Politikalar Ve Sorunlar Tablo 13: Yllar 1tibariyle Ayakta Bakm Sunanlarn Salk Harcamalar (TrilyonTL) Y%llar% Aras% Art%/ Genel Devlet ,84 Genel ve Yerel+ SG Genel ve Yerel ,63 Genel Katma Bal Bütçe ,63 Sosyal Güvenlik ,54 SSK ,69 Emekli Sand ,00 Ba-Kur ,00 Özel Sektör ,51 Genel Devlet+ Özel ,60 Sektör Hanehalk% ,07 Dier , ylnda yerel yönetimler tarafndan ayakta bakm için yaplan salk harcamalar genel katma bütçeli kurulularda 287 trilyon TL, sosyal güvenlik kurulularda35 trilyon TL, özel sektörde 861 trilyon TL olmak üzere toplam 1183 trilyon TL harcamann yan sra, 696 trilyon TL de hane halk harcamas yaplmtr ylnda 1735 trilyon TL özel sektör tarafndan yaplrken bu harcamann %76,85 oran hane halk tarafndan yaplmtr. Geçen bu zaman süreci içerisinde SSK harcamalar 6,69 kat artarak en düük art hane halknda görülmütür. Tablo 14: Yllar 1tibariyle Halk Sal ve Genel Salk Yönetimi Harcamalar (TrilyonTL) Y%llar% Aras% Art%/ Halk Sa$l%$% Programlar%n%n Sunumu ve Yönetimi Genel Devlet Genel ve Yerel+ SG Genel ve Yerel Genel Katma Bal Bütçe Özel Sektör Genel Devlet+ Özel ,66 Sektör Dier Genel Sa$l%k Yönetimi ve Sigorta Genel Devlet ,90 Genel ve Yerel+ SG Genel ve Yerel ,54 Genel Katma Bal Bütçe ,54 Sosyal Güvenlik ,40 SSK ,32 Emekli Sand ,33 Ba-Kur Özel Sektör ,01 Genel Devlet+ Özel ,42 Sektör Dier ,01 Halk sal programlar ve yönetimi harcamalarnn %87 ile %93 oran düzeyi devlet tarafndan salanmaktadr. Sosyal güvenlik kurulular ve hanehalk tarafndan bu tür harcamalar yaplmamaktadr. Özel sektörün yapm olduu harcamalar halk sal kampanyalar dorultusunda da olmaktadr. Sosyal güvenlik kurulularnn genel salk yönetimi ve sigorta harcamalar 1999 da 32 trilyondan balam ve 2004 e kadar 8,40 kat artarak 269 trilyon Tl ye

11 ulamtr. Özel sektörün art oranlar sosyal güvenlik kurulularndan daha düük olmasna ramen tutar olarak her zaman daha yüksek harcamalar yaplmtr. Evde hemirelik bakm salk harcamalar özel sektör dier bir deyile hanehalk tarafndan 2001 ylnda 51 trilyon TL, 2002,2003 ve 2004 yllarnda srasyla %41,17, %30,55 ve %18,08 artlarla 72 trilyon TL, 94 trilyon TL ve 111 trilyon TL olmutur. Tablo 15: Yllar 1tibariyle Perakende ve Endüstriyel Salk Harcamalar (TrilyonTL) Y%llar% Aras% Art%/ Perakende Sat%/ ve Di$er T%bbi Malzeme Sunanlar Genel Devlet ,46 Genel ve Yerel+ SG Genel ve Yerel ,05 Genel Katma Bal Bütçe ,15 Yerel Yönetimler ,10 Sosyal Güvenlik ,62 SSK ,26 Emekli Sand ,83 Ba-Kur ,43 Özel Sektör ,30 Genel Devlet+ Özel ,19 Sektör Hanehalk% ,22 Dier ,65 Di$er Endüstriler Genel Devlet ,69 Genel ve Yerel+ SG Genel ve Yerel ,90 Genel Katma Bal Bütçe (0,64) Yerel Yönetimler ,60 Sosyal Güvenlik ,53 SSK ,43 Emekli Sand ,00 Ba-Kur ,06 Özel Sektör ,35 Genel Devlet+ Özel ,90 Sektör Hanehalk% Dier ,35 Perakende sat ve dier tbbi malzeme harcamalarnn arasnda 8,46 kat artt, bu artta srasyla sosyal güvenlik kurumlar, genel ve yerel kurumlar ilk iki sray alrken, özel sektör ve hane halk % 5 ler civarnda kalmtr. Dier endüstri harcamalar da incelendiinde genel ve yerel harcamalarnn, daima sosyal güvenlik ve özel sektör harcamalarnn üzerinde olduu görülmektedir ylndan 2003 e kadar artarak trilyon Tl ye ulaan rakam, 2004 de a%5,21 azalarak 1037 trilyon TL kadar inmitir. Tablo 16: Yllar 1tibariyle SSK 1laç Harcamalar Toplam Salk Harcamas (Milyar TL) 1laç Harcamas (Milyar TL) 1laç Harcamas Art Oran (%) 88,30 73,40 89,30 11,90 27,90 Salk Harcamalar 1çindeki Oran (%) 44,70 44,00 52,30 42,20 40,50

12 Cumhuriyet Dönemimden Günümüze Salk Politikalar Ve Sorunlar Kaynak : (TÜ1K, Mays 2007;152, Hamzaolu ve Özcan,2005;83) SSK nn ilaç harcamalar 2000 ylnda trilyon TL ile salk harcamalar içindeki pay %44,70 dir ylndan itibaren art hz yavalayarak 2004 ylnda trilyona ulaan ilaç harcamalarnn toplam salk harcamalar içindeki pay yine de % 40,50 de kalmtr. Tablo 17: Yllar 1tibariyle Emekli Sand Salk Ödemeleri Toplam Salk Harcamas (Milyar TL) 1laç Harcamas (Milyar TL) laç Harcamas Art Oran(%) - 65,80 39,60 (.03) 5,40 Salk Harcamalar 1çindeki 60,60 59,50 61,00 55,30 55,50 Oran (%) Hastane, Ameliyat ve Tedavi Harcamas (Milyar TL) Hastane, Ameliyat ve Tedavi - 88,60 32,60 31,00 2,40 Harcamas Art Oran (%) Salk Harcamalar 1çindeki Oran (%) 31,70 35,40 34,50 41,00 40,00 Kaynak: (TÜ1K, Mays 2007;150) Emekli sand ilaç harcamalar 1999 da toplam salk harcamalar içerinde % 60,60 gibi bir payla SSK ya göre daha düük bir oran gösterse de, 2004 ylna kadarki sürede en fazla % 55 oranlarna dütüü izlenmektedir. Hastane, ameliyat ve tedavi harcamalar 2001 ylndan 2005 ylana kadar azalan oranlarda art seyri izlemitir. Ancak toplam salk harcamalar içerisindeki pay artarak seyretmitir.. AB ülkelerinde ilaç harcamalarnn salk harcamalar içindeki pay yaklak yüzde 16 s kadardr.(dpt, Temmuz 2006 ;42). Sosyal güvenlik kurulularnn salk giderleri 2007 ylnda Milyon YTL tahminlenirken,2008 ylnda da Milyon YTL olarak planlanmtr(2008 Yl Program;64). Tablo 18: Yllar 1tibariyle Salk Bakanl Bütçesinin Genel Bütçe 1çindeki Yüzde Paylar ,21 2,64 2,02 2,42 3,04 3,11 4,07 5, ,27 4,09 3,07 4,17 4,21 2,54 4,12 2, ,66 2,40 2,43 3,19 3,55 4,39 Kaynak: (Salk Bakanl,Ankara ;21) Salk bakanl nn genel bütçe içindeki pay 1923 ylnda %2,21 oranda bir paya sahip olurken 85 yl içerisinde bu pay 1930 ylnda %2,02 oranyla en düük oranda pay alrken,%5,27 payyla 1960 yl en yüksek pay alnan yl olmutur.

13 Tablo 19: Yllar 1tibariyle Salk Harcamalarnn GSY1H Yüzde Paylar (Tah 2008 (Plan) mini) Toplam Sosyal 14,20 16,20 17,10 18,00 18,20 18,90 18,80 19,20 19,30 Harcamalarn GSY1H Pay Salk 3,50 4,30 4,70 4,80 5,10 5,20 5,20 5,20 5,10 Harcamalarnn GSY1H Pay Salk Harcamalarnn Toplam Sosyal Harcamalarn GSY1H Pay 24,65 26,54 27,49 26,67 28,02 27,51 27,66 27,08 26,42 Salk harcamalarnn gayrisafi yurtiçi hasla içinde pay 2000 ylnda %3,5, 2001 ylnda %4,3 oranna yükselerek 2005, 2006,2007yllarnda %5,2 oranna yükselirken 2008 ylnda %5,1 olaca tahmin edilmektedir. Toplam sosyal harcamalar 2000 ylnda %14,2 paya sahip olurken salk harcamalar bu pay içerisinde %24, 65 ile % 28,02 orannda paya sahip olurken bu pay 2008 ylnda %26,42 orannda bir pay alaca tahmin edilmektedir. Sosyal güvenlik kurulularna ait salk giderlerinin GSY1H içindeki paynn 2007 ylnda %3,15 gerçekleecei tahmin edilirken, 2008 yl için de %3,22 olarak planlanmtr(2008 Yl Program;64) Kii bana salk harcamalar 1999 ylnda 189$, 2000 ylnda %8,5 orannda artarak 205 $ a ulam, 2001 ylnda ise % 21,50 orannda bir düerek 161$ a inmitir, 2002 ylnda 194 $ a, 2003 ylnda 259 $2a ve 2003 ylnda da 321$ a ulamtr. Tablo 20: Yllar 1tibariyle Salk Harcamalar (TrilyonTL) Y%llar% Aras% Art%/ Yat%r%m Harcamalar% Genel Devlet ,00 Genel ve Yerel+ SG Genel ve Yerel ,58 Genel Katma Bal Bütçe ,09 Yerel Yönetimler ,33 Sosyal Güvenlik ,18 SSK ,46 Emekli Sand ,75 Ba-Kur ,67 Özel Sektör Genel Devlet+ Özel Sektör Hanehalk% Dier Cari Harcamalar Genel Devlet ,18 Genel ve Yerel+ SG Genel ve Yerel ,48 Genel Katma Bal Bütçe ,99 Yerel Yönetimler ,68 Sosyal Güvenlik ,84 SSK ,24 Emekli Sand ,50 Ba-Kur ,03 Özel Sektör ,80 Genel Devlet+ Özel ,27 Sektör Hanehalk% ,41 Dier ,97

14 Cumhuriyet Dönemimden Günümüze Salk Politikalar Ve Sorunlar Toplam ,30 Kamu Sektörü Pay% 62,80 64,30 68,20 70,40 71,60 72,10 0,1480 (%) Özel Sektör Pay% (%) 37,20 35,70 31,80 29,60 28,40 27,90 (0,25) (Kaynak : DPT,TÜ1K, Salk Bakanl nn istatistiklerinden derlenmitir.) yllarnda özel sektörün yatrm harcamalar kamu sektöründen daha fazla olmasna ramen, 2001 ylndan sonra yalnzca kamu sektörü tarafndan yatrm harcamalar yaplmtr. Kamu sektörünün yatrm harcamalar alt yllk süreç içerisinde sekiz kat art göstermitir. Cari harcamalarda özel sektör yllar itibariyle artan bir seyir izlemitir.1999 ylnda 3126 Trilyon TL, olan harcama 7,18 kat artarak 2004 ylnda Trilyon TL na kadar yükselmitir. Özel sektörün cari harcamalar bu dönemde 4,80 kat art göstererek 9218 Trilyon TL olmutur. Toplam salk harcamalar içerisinde kamu sektörü %62,80 ile %72,10 oranlarnda seyreden bir art göstermesine ramen özel sektörün pay zaman içerisinde dümütür. Gelecek dönemlerde Salk sistemini için, maliyet etkin bir yönetim izlenerek eriim, etkinlik ve kalitenin artrlmas amaçlanmtr (2008 Yl Program;239) Tablo 21: Kamu Salk Sabit Sermaye Yatrmlar (Cari Fiyatlarla, Milyon YTL.) (Tahmini) 2008 (Program) Merkezi Yönetim Döner Ser.+S.G.K ALT TOPLAM Yüzde Dalm (%) 7,30 8,60 8,30 Mahalli 1dareler TOPLAM KAMU Yüzde Dalm (%) 5,50 6,10 6,10 Kaynak : (2008 Yl Program;20-22) 2006 ylnda kamu tarafndan Milyon YTL sabit sermaye yatrm gerçekletirilirken, 2007 ylnda bu tutarn %22,35 orannda artarak 1872 Milyon YTL yi ulat tahmin edilmekte olup, 2008 ylnda ise %08.55 bir azalma ile 1856 Milyon YTL olmas planlanmtr. Sabit sermaye yatrmlarn %5,50 ile %6,10 orannda planlanmtr. Döner sermaye, SGK ve mahalli idareler tarafndan sabit sermaye yatrmlarnn artrlmas planlanrken, merkezi yönetimlerin salk yatrmlarnn azaltlmas planlanmaktadr. Tablo 22: Toplam Salk Yatrmlarnn Sektörel Dalm (Cari Fiyatlarla, Milyon YTL.) (Tahmini) 2008 (Program) Kamu Sektörü Sa$l%k Yat%r%mlar% Toplam Kamu Sektörü Yatrmlar Kamu Sektörü Yatrm Pay(%) 5,70 6,32 6,26 Özel Sektör Sa$l%k Yat%r%mlar% Toplam Özel Sektör Yatrmlar Özel Sektör Yatrm Pay(%) 5,70 5,80 5,84 Toplam Sa$l%k Yat%r%mlar% Toplam Yat%r%mlar Toplam Salk Yatrm Pay(%) 5,70 5,90 5,94 Kaynak : (2008 Yl Program;23-24) 2006 ylnda özel sektör, 5268 Milyon YTL lk yatrm tutaryla, kamu sektörünün 3,03 kat bir yatrm gerçekletirmitir. Bu tutar toplam salk yatrmlarnn içerisinde

15 %75,22 bir pay oluturmaktadr.2007 ylnda kamu sektörünün &21,81 oranndaki art tahminlemesine karlk özel sektör için art tahmini %16,97 düzeylerindedir ylnda özel sektör yatrmlar %15,50 düzeyinde planlanmasna ramen kamu sektörü yatrmlar %1,08 orannda planlanarak be yllk kalknma planlarndaki hedeflerin gerçekletirilmesi umulmaktadr. Gerek özel sektör ve gerekse kamu sektöründe salk yatrmlar toplam yatrmlar içerisinde %6 civarnda paya sahip olmutur. Tablo 23: Yllar 1tibariyle Kurulan Kapanan Salk ve Sosyal Hizmetler 1letmeleri Yeni Kurulan irket ve Kooperatif Says Kapanan irket ve Kooperatif Says Yeni Kurulan Ticaret Ünvanl 1yeri Says Kapanan Ticaret Ünvanl 1yeri Says Kaynak : TÜ1K, Mays 2007; ylnda yeni kurulan irket ve kooperatif says ile ticaret ünvanl kurulan iyeri says toplam 661 dr. bu say 2006 ya kadar artarak gelmi ve 1407 e ulamtr ylndan 2004 ylna kadar kapanan salk ve sosyal hizmet iletmeleri saylar açlan iletme saylarna göre daha yüksek saylarda olmutur. Bu kapanmalarda tamgün yasas uygulamalar gibi yaplan yasal düzenlemelerin etkileri olduu da düünülebilir

16

17 Tablo 24 : Yllar 1tibariyle Salkl Yaam Demografik Veriler Toplam Nüfus (Bin) (13783) (16869) (19475) (22788) (3374) (43647) (45594) (46575) (47559) Nüfus Art Hz(%0) - 25,0 20,65 24,88 21,71 18,28 13,5 13,2 12,9 12,6 12,4 Canl Doan Çocuk Says Çocuk Dourmada ,16 28,63 27,71 28,08 27,2 27,2 27,1 27,1 27,1 Ortalama Ya Ortalama Canl Doan - 5,20 5,33 5,71 5,51 4,88 3, Çocuk Says Toplam Dourganlk ,41 2,59 2,65 2,53 2,24 2,22 2,21 2,19 2,18 Hz(Kadn bana) (2,27) Katkl Yenilenme Hz ,66 1,26 1,29 1,24 1,09 1,08 1,08 1,07 1,06 Net Yenilenme Hz ,05 1,04 1,04 1,03 1,03 Doumlar (Bin) Kaba Doum Hz (%0) ,3 Bebek Ölüm Hz (%0) ,9(43) 26,7 25,6 24,6 23,6 22,6 Çocuk Ölüm Hz (%0) Kaba Ölüm Hz (%0) - 7,59 7,13 6,68 6,20 4,50 3,99 6,2(3,85) 6,2(3,96) 6,2(3,93) 6,2 6,3 Ölümler (Bin) - 104, , , , , , (175,434) (184,330) (187,086) (197,520) Beklenen Yaam ,4 70,7 70,9 71,1 71,3 71,5 Süresi Kadn ,2 73,4 73,6 73,8 74,0 Erkek ,4 68,6 68,8 68,9 69,1 Kaynak:TÜ1K,1statistik Göstergeler , Aralk- 2006, Ankara,s 5;TÜ1K,1statistik Yll 2006, Mays , Ankara,s ( ) içi ifadeler TU1K ve DPT tarafndan yaplan istatistik verilerde fakl olan deerleri göstermektedir. Tablo 25 : Yllar 1tibariyle Tahminlenen Salkl Yaam Demografik Veriler

18 Cumhuriyet Dönemimden Günümüze Salk Politikalar Ve Sorunlar Toplam Nüfus (Bin) Nüfus Art Hz(%0) 12,10 11,10 9,6 8,6 7,4 6,1 4,6 3,0 1,5 0,3 Çocuk Dourmada 27,0 26,9 26,8 26,6 26,5 26,4 26,4 26,4 26,4 Ortalama Ya Toplam Dourganlk 2,17 2,12 2,05 2,01 1,97 1,92 1,88 1,84 1,81 1,79 Hz(Kadn bana) Katkl Yenilenme Hz - 1,03 1,00 0,98 0,96 0,94 0,92 0,90 0,88 0,87 Net Yenilenme Hz - 1,00 0,97 0,96 0,94 0,92 0,90 0,89 0,87 0,86 Doumlar (Bin) Kaba Doum Hz (%0) - 17,5 16,4 15,6 14,7 13,8 12,9 12,3 11,8 11,4 Bebek Ölüm Hz (%0) 21, 7 20,0 17,2 14,7 12,2 9,7 8,2 7,8 7,3 6,5 Kaba Ölüm Hz (%0) 6,5 6,8 7,0 7,3 7,7 8,3 9,3 10,3 11,0 Ölümler (Bin) Beklenen Yaam 71, ,7 73,5 74,4 75,5 76,2 76,4 76,6 77,3 Süresi Kadn 73,4 74,5 75,2 76,1 77,1 78,4 79,2 79,5 79,7 80,4 Erkek 70,0 69,6 70,3 71,0 71,8 72,8 73,3 73, 5 73,7 74,3 Kaynak:TÜ1K, Aralk- 2006; 5; TÜ1K, Mays ; 75, 317, DPT, Ankara-2000;80

19 AB üye ülkelerinde nüfus art hz %03,1 iken Türkiye de bu oran 1970 li yllarda %025 gibi rakam iken 2006 ylnda %012,4 e kadar düürülebilmitir ylndan itibaren be yllk zaman dilimlerinde %01 orannda indirilerek ancak 2005 ylnda AB nin u andaki fiili rakamna ulaabilecektir ki o zaman kadar bu ülkelerde bu oran daha da düecektir ylndan bu yana belirlenmeye balayan toplam dourganlk hz 3,41,1985 ylndan itibaren kadn bana dourganlk oran inmeye balamtr 2006 ylnda 2,18 olarak gerçekleirken 2015 ylnda 2, ylnda da 1,79 olmas hedeflenmitir. Bu hz AB ülkelerinde 1,5 olarak görülmektedir. Bebek ölüm hz da 1970 ylnda %0150 gibi oldukça yüksek olan oran 1975 ylnda %0158 kadar yükseldikten sonra 2007 ylnda %21,7 oranna kadar indirilebilmitir ylnda %06,5 oranna düürülmesi hedeflenmekle beraber AB ülkelerindeki u anda bu oran %05,17 düzeyindedir ylnda douta beklenen yaam süresi 70,4 olarak gerçekleirken yaam süreleri uzayarak 2006 ylnda 71,5 ylna kadar uzamtr ylnda 72,7, ,74 ve 2050 ylnda 77,3 ya tahminlemesi de AB ülkelerinin 78,4 yan gerisinde kalmaktadr. SONUÇ Sosyal devlet anlay içerisinde insana yaplan yatrmlar, temel devlet ilevleri içerisinde yer alr. Bu yatrmlar salk hizmetleri ve eitim hizmetleri olarak birbirinin tamamlaycs ve salkl toplumlarn olumasnn temel talardr. Salk hizmetleri ile birey birbirinden ayrlmakszn birbirini bütünletirici deerlerdir. Çünkü, salkl bireyin saln koruyarak, salksz bireyin de iyileerek salkl bir duruma gelip, ülke ekonomisine katksna, ekonomik hayatn sürmesine ve gelimesine olanak salar. (Yeginboy,Haziran -2007,s.1). 1. 1zmir 1ktisat Kongresi nin yapld ve Cumhuriyet in ilan edildii Cumhuriyetten günümüze kadar salk hizmetlerindeki gelimeleri incelemeye çaltmz bu çalmada 85 yllk zaman tünelinde baz salk hizmetlerine ilikin yetersizler devam etmekle birlikte yadsnamaz iyiletirmeler ve gelimeler görülmütür. Gerek Salkta Dönüüm Program,gerek Uzun Süreli Kalknma Planlarnda gerekse Yllk Programlarda hala çözüm bekleyen salk konularna ilikin politika ve hedefler aadaki gibi özetlenebilir. Bata koruyucu salk ve ana-çocuk sal hizmetleri olmak üzere birinci basamak salk hizmetleri güçlendirilerek yaygnlatrlmas, Birinci basamak salk hizmetleri bata olmak üzere salk hizmetlerine eriim olanaklar iyiletirilecektir Yaam süresinin uzayaca tahminlenerek uzun vadede hastalk yükü profilini deitireceinden, salk personelinin says ile uzmanlk dalmlarnn gözden geçirilmesi ve tedavi edici hizmetlerin yan sra uzun süreli bakm hizmetlerinin gelitirilmesi önem tayacaktr. Salk hizmeti sunumunda hasta haklar ve hasta memnuniyeti esas alnmas, 1htiyaç duyulan alanlarda salk personeli yetitirilmesinin salanmas, Kamu hastanelerinin tek çat altnda toplanarak hizmet sunumundaki farkllklarn azaltlmas, özel sektör salk hizmetlerinden faydalanmann kolaylatrlmas, birinci basamakta hizmet sunumunun iyiletirilmesi etkinliinin artrlmas, Salk hizmetlerinin yürütülmesinden sorumlu kurumlar yeniden yaplandrlmas, Hasta haklar birimlerinin salk kurulularnda kurulularnn yaygnlatrlmas, Aile hekimlii modeline geçilmesi ve etkili bir sevk zincirinin oluturulmas, hastanelerin etkinliinin artrlmas ve maliyetlerin düürülmesi, Aklc 1laç Kullanm ilkesi etkin hale getirilmesi, Hizmet kalitesini artrmak amacyla, hastane yönetimleri idari ve mali açdan özerk bir yapya kavuturulmas, Ulusal salk bilgi sisteminin etkin hale getirilmesi,

20 Cumhuriyet Dönemimden Günümüze Salk Politikalar Ve Sorunlar Çevresel risk faktörlerinin azaltlmas için sektörler arasnda ibirlii programlar gelitirilememi ve çevre sal hizmetlerinin yeterince güçlendirilmesi. Kamu hastanelerinin mali ve idari özerklie kavuturulmasnn salanmas, çada iletmecilik anlayyla yönetilmeleri salanamamtr ve özel sektöründe tevik edilmesiyle kamunun yetersiz olduu yerlerde sevk sistemi zinciri içerisinde halkn eriebilecei insani haklara yarar düzeyde sunulabilmelidir. KAYNAKÇA Kitap DPT (2001), Salk Hizmetlerinde Etkinlik Özel 1htisas Komisyonu Raporu, DPT Yayn No: 2561, Ankara DPT (2000), Uzun Vadeli Strateji Ve Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan , Ankara DPT (01 Temmuz 2006), Dokuzuncu Kalknma Plan ( ), 01 Temmuz 2006 tarih ve mükerrer Sayl Resmi Gazete Hamzaolu Onur Umut Özcan (2005), Türkiye Salk 1statistikleri -2006,Türk Tabipler Birlii Yaynlar,Ankara Metin,Bekir ( ) Türkiye nin Salk Sorunlar Cumhuriyet Döneminde Salk Reformlar,10, Ankara, Salk Bakanl (2002), Türkiye Salk Hizmetlerinde Üç Yl,Ankara SSYB (1973), Salk Hizmetlerinde 50 Yl, Yayn No 422, Ankara TÜ1K (Aralk- 2006),1statistik Göstergeler , Ankara TÜ1K (Mays 2007),1statistik Yll 2006, Ankara Yeginboy,E.Yasemin (1992), Ulusal Salk 1letmelerinde Finansal Performansn Deerlendirilmesi ve Hastane 1letmeleri 1çin Bir Model Önerisi, T.C.D.E.Ü.S.B.E. Yaynlanmam Doktora Tezi, 1zmir Yeginboy, E.Yasemin (1993), Ulusal Düzeyde Salk Hizmetlerinin Deerlendirilmesi,Salk Hizmetleri ve 1letmeleri Serisi: 1, Doruluk Matbaaclk, 1zmir Yeginboy, E.Yasemin A.Emin Yeginboy (1993), Uluslar aras Salk Hizmetleri Etkinlik Göstergelerinin Türkiye Açsndan 1rdelenmesi,Salk Hizmetleri ve 1letmeleri Serisi: 2,Doruluk Matbaaclk, 1zmir Kanun Tekilât Esasiye Kanunu, Kanun No: 85 Kabul Tarihi: 20 Ocak 1921,Ceride-1 Resmiye, 1-7 ubat 1337 (1921), 334 sayl kanun Türkiye Cumhuriyeti Anayasas-1961, 20/7/1961 tarih ve Sayl Resmi Gazete 2709 sayl kanun Türkiye Cumhuriyeti Anayasas , 09/11/1982 tarih ve Mükerrer Sayl Resmi Gazete 3 sayl Salk ve Sosyal Yardm Bakanl 02 Mays 1920 tarih ve 136 sayl Resmi Gazete 2008 Yl Program 18 Ekim 2007 Gün ve Sayl Resmi Gazete Dergide Makale Cumhuriyetten Bu Yana Salkta Büyük Taarruz (1998), Organorama Tp ve Salk Dergisi 75.Yl Eki, 1stanbul,s.3-4. Kongre Tebli$leri

21 Yeginboy, E.Yasemin (01-03 Haziran 2007)Türkiye de Salk 1kliminin Yatrmlar Açsndan Deerlendirilmesi, Kuzey Kbrs Salk Bakanl ile Yakndou Üniversitesi ibirlii ile düzenlenen Uluslararas Salk ve Hastane Yönetimi Kongresi, Lefkoa- Kbrs. nternet Referanslar% Eriim Tarihi; Tarihi ; ). Eriim, Tarihi ; ).