SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE NEVŞEHİR 2013

Transkript

1 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE NEVŞEHİR 2013 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE NEVŞEHİR 2013 Açık Hava Müzesi-Göreme TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

2 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE NEVŞEHİR 2013 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Turkish Statistical Institute

3 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE 2013 NEVŞEHİR İstatistiki veri ve bilgi istekleri için Bilgi Dağıtım Grubu Tel: + (312) Faks: + (312) Yayın istekleri için Döner Sermaye İşletmesi Tel: + (312) Faks: + (312) Yayın içeriğine yönelik sorularınız için TÜİK Nevşehir Bölge Müdürlüğü Tel: + (384) Strl. Faks: + (384) İnternet E-posta bilgi@tuik.gov.tr Yayın No 4254 ISSN Bu yayınla ilgili ortaya çıkabilecek düzeltmeler Kurum web sayfasında verilecektir. Türkiye İstatistik Kurumu Yücetepe Mah. Necatibey Cad. No: Çankaya-ANKARA / TÜRKİYE Bu yayının 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu na göre her hakkı Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığına aittir. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından izinsiz çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. ISBN Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara Tel: +(0312) * Faks: +(0312) Eylül 2014 MTB: Adet

4 Önsöz ÖNSÖZ Türkiye statistik Kurumu, ülkemizin ekonomik, sosyal, demografik ve kültürel yap s ile ilgili idari kay t, say m ve ara t rmalardan elde etti i bilgileri, ba ta kamu kurum ve kurulu lar ve ara t rmac lar olmak üzere kamuoyunun kullan m na sunmaktad r. Yay nlar, tutarl l k, zamanl l k, effafl k ve gizlilik ilkeleri çerçevesinde kaliteli veri üretimi ve hizmet sunumu ilkelerine göre haz rlanmaktad r. Dünyada ve ülkemizde istatistiki bilgiye duyulan ihtiyac n her geçen gün artmas na paralel olarak, üretilen istatistiklerin iyile tirilmesi, geli tirilmesi, bölgesel istatistiklerin toplanmas, bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yap lmas, bölgesel politikalar n çerçevesinin belirlenmesi ve Avrupa Birli i Bölgesel statistik Sistemi ne uygun kar la t r labilir istatistiki veri taban olu turulmas amac yla, ülke genelinde statistiki Bölge Birimleri S n flamas ( BBS) tan mlanm, bu kapsamda Kurumumuzun Bölge Te kilatlar n n güçlendirilmesi ve daha fonksiyonel hale getirilmesi için gereken altyap kurulmu tur. Yerel düzeyde kalk nma projeleri üretildikçe, veriye olan talep de artacakt r. Bu yay nda yer alan bölgesel veriler BBS ye göre s n fland r lm t r. Bölgesel düzeyde ayr nt l verilerin üretilmesi, kay tlara dayal verilerin geli tirilmesine ba l d r. Ulusal kay t sisteminin güncel olarak sürdürülmesi için TÜ K taraf ndan yürütülen faaliyetler devam etmektedir. Bölgesel düzeyde veri talebinin yüksekli i göz önünde bulundurularak haz rlanan bu yay n, de i ik zamanlarda yay nlanan resmi istatistikler bir araya getirilerek, her a amadaki karar al c ve kullan c lara kolayl k ve zaman tasarrufu sa layacakt r. Ayn zamanda bölge yöneticilerinin verdikleri hizmetteki geli meleri ve eksiklikleri tesbit etmek amac yla, üretilen verileri göstergelere dönü türerek karar almada kolayl k sa layacak, BBS ye göre Nev ehir ilinin bilgilerini içermektedir. Ayr ca yay nda, kullan c lar n kar la t rma yapabilmelerini sa lamak üzere TR71 (K r kkale, Aksaray, Ni de, Nev ehir, K r ehir) 2. Düzeyde bölge biriminin göstergelerine de yer verilmektedir. Yay n n tüm kullan c lara kolayl k sa lamas n ve faydal olmas n dilerim. Birol AYDEMİR Birol AYDEM R Başkan Ba kan III

5 İçindekiler Ç NDEK LER Sayfa Önsöz çindekiler Aç klama Genel Bilgiler III V IX XI 1. Temel Göstergeler 1 BBS 2. düzey (26 bölge) Grafik 1.1 Ki i ba na gayrisafi katma de er, TÜFE-Bir önceki y l n ayn ay na göre de i im oran (%), Çal an say lar n n Türkiye toplam içindeki pay, Maa ve ücretlerin Türkiye toplam içindeki pay, Tablo 1.1 BBS 2. Düzey (26 bölge) ki i ba na gayrisafi katma de er, BBS 2. Düzey (26 bölge) TÜFE göstergeleri BBS 2. Düzey (26 bölge) sanayi ve hizmetler sektörü göstergeleri, BBS 3. düzey (81 il) Grafik 1.5 Nüfus, l ve ilçe merkezleri, belde ve köyler nüfusunun toplam nüfus içindeki oran, Nüfus yo unlu u, Y ll k nüfus art h z, Toplam ya ba ml l k oran, Net göç h z, Kaba evlenme h z, Kaba do um h z, Bebek ölüm h z, thalat, hracat, Yüz bin ki i ba na dü en hastane yatak say s, Ö retmen ba na dü en ö renci say s (ilkokul), 2013/' lkokulda net okulla ma oran, 2013/' Ortaö retimde (lise) net okulla ma oran, 2013/' Bitkisel üretim de eri, Canl hayvanlar de eri, sizlik oran, stihdam oran, Ki i ba na toplam elektrik tüketimi, Belediyelerde ki i ba na çekilen günlük su miktar, Bin ki i ba na otomobil say s, Onbin araç ba na kaza say s, Is tma sistemi kat kaloriferi olan hanehalk oran, llere göre mutluluk düzeyi, llere göre umut düzeyi, Tablo 1.4 BBS 3. Düzey (81 il) nüfus ve göç göstergeleri, BBS 3. Düzey (81 il) demografi göstergeleri, BBS 3. Düzey (81 il) d ticaret göstergeleri, BBS 3. Düzey (81 il) sa l k göstergeleri, BBS 3. Düzey (81 il) e itim göstergeleri, 2013/'14 50 V

6 İçindekiler Sayfa 1.9 İBBS 3. Düzey (81 il) tar m göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) işgücü göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) elektrik tüketim göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) çevre göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) ulaşt rma göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) Nüfus ve Konut Araşt rmas göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) konut sat ş göstergeleri, İBBS 3. Düzey (81 il) mutluluk düzeyi, İBBS 3. Düzey (81 il) umut düzeyi, Ekonomik ve Sosyal Yap 72 Tablo 2.1. Nüfus ve Demografi İl ve ilçe merkezleri ile belde ve köyler nüfusu, İlçe, belediye ve köy say s, Yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus, Yasal medeni durum ve cinsiyete göre nüfus (15 ve daha yukar yaştaki nüfus), Okuma yazma durumu ve cinsiyete göre nüfus (6 ve daha yukar yaştaki nüfus), Bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus (15 ve daha yukar yaştaki nüfus), İllerin ald ğ göç, verdiği göç, net göç ve net göç h z, Annenin yaş grubuna göre doğumlar, Cinsiyete göre doğumlar, Ortalama evlenme yaş ve ortalama ilk evlenme yaş, Yaş grubuna göre evlenmeler, Yaş grubuna göre boşanmalar, Evlilik süresine göre boşanmalar, Yaş grubuna göre ölümler, Daimi ikametgaha göre seçilmiş ölüm nedenlerinin dağ l m, Yaş grubu ve cinsiyete göre intiharlar, İlçelere göre il ve ilçe merkezleri ile belde ve köyler nüfusu, İlçe, yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus, İlçe, okuma yazma durumu ve cinsiyete göre nüfus ( 6+ yaş ), İlçe, bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus ( 15+ yaş ), İlçe, yasal medeni durum ve cinsiyete göre nüfus (15+ yaş), İlçelere göre ortalama hanehalk büyüklüğü, İkamet edilen ilçeye göre nüfusa kay tl olunan il, İlçe ve cinsiyete göre doğumlar, İlçe, cinsiyet ve yaş grubuna göre evlenmeler, İlçe ve cinsiyete göre ölümler, İlçe, cinsiyet ve yaş grubuna göre ölümler, İlçe ve cinsiyete göre intiharlar, Milli Gelir Cari fiyatlarla bölgesel gayrisafi katma değer (iktisadi faaliyet kollar na göre temel fiyatlarla), Fiyat ve Endeksler Tüketici fiyatlar değişim oranlar (2003=100), D ş Ticaret Ekonomik faaliyetlere göre ihracat (ISIC Rev.3) Ekonomik faaliyetlere göre ithalat (ISIC Rev.3) İş İstatistikleri İş kay tlar na göre girişim say s, Mali arac kuruluş istatistikleri, VI

7 İçindekiler 2.6. İnşaat Sayfa Kullanma amac na göre yap lacak yeni ve ilave yap lar, (Yap ruhsatlar na göre), Kullanma amac na göre tamamen veya k smen biten yeni ve ilave yap lar, (Yap kullanma izin belgelerine göre), Enerji Kullan m yerlerine göre elektrik tüketimi, Ulaşt rma Motorlu kara taş tlar, Y l içinde devri yap lan motorlu kara taş t say s, Trafik kazalar, Yol uzunluklar, Kullan lan yak t türüne göre motorlu kara taş t say s, Hava meydanlar nda iniş-kalk ş yapan uçak say s ile iç ve d ş hatlarda taş ma, Eğitim Eğitim seviyesine göre okul, öğretmen ve öğrenci say s, 2009/' /' Öğretmen baş na düşen öğrenci say s, 2009/' /' Yükseköğretim kurumlar nda kendi biriminde görevli öğretim eleman say s, 2008/' /' Yükseköğretim kurumlar nda önlisans ve lisans düzeyinde öğrenci say s, 2008/' /' Sağl k Hastane ve yatak say s, Sağl k personeli say s, İşgücü Kurumsal olmayan nüfusun y llara göre işgücü durumu (15+ yaş), İstihdam edilenlerin sektörel dağ l m (15+ yaş), İş arama süresine göre işsizler (15+ yaş), Eğitim durumuna göre işgücü, işsiz, istihdam durumu (15+ yaş), İstihdam edilenlerin y llara göre işteki durumu (15+ yaş), İşgücüne dahil olmayanlar n y llara göre işgücüne dahil olmama nedenleri (15+ yaş), Tar m Tar m alan kullan m, Tah llar ve diğer bitkisel ürünlerin hasat edilen alan, Tah llar ve diğer bitkisel ürünlerin üretim miktarlar, Sebzelerin üretim miktarlar, Meyvelerin üretim miktarlar, Seçilmiş ürünlerde örtüalt sebze ve meyve üretim miktarlar, Niteliklerine göre örtüalt tar m alanlar, Organik bitkisel üretim (geçiş süreci dahil), Canl hayvanlar, Süt ve bal üretimi, Tar msal üretim değeri, Seçilmiş tar msal alet ve makine say s, İlçelere göre tar m alan kullan m, İlçelere göre seçilmiş tah l ve diğer bitkisel ürünlerin üretimi, İlçelere göre seçilmiş sebze ürünleri üretimi, İlçelere göre seçilmiş meyve ürünleri üretimi, İlçelere göre seçilmiş örtüalt ürünlerin üretimi, İlçelere ve niteliklerine göre örtüalt tar m alanlar, İlçelere göre seçilmiş tar msal alet ve makineler, İlçelere göre hayvansal üretim, VII

8 İçindekiler Çevre Sayfa Belediye su istatistikleri, Belediye at ksu istatistikleri, Belediye at k istatistikleri, Belediyelerin çevresel harcamalar, İçme ve kullanma suyu şebekesi ve ar tma tesisi ile hizmet verilen belediye say s ve nüfusu, Kaynaklar na göre belediyeler taraf ndan içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağ t lmak üzere çekilen su miktar, Belediyelerin içme ve kullanma suyu ar tma tesisi mevcut durumu, Kanalizasyon şebekesi ve ar tma tesisi ile hizmet verilen belediye say lar ve nüfusu, Al c ortamlar na göre kanalizasyon şebekesinden deşarj edilen at ksu miktar, At ksu ar tma tesisleri, Bertaraf yöntemine göre belediye at k miktar, İlçelere göre belediyelerin çevresel harcamalar, Turizm Giriş, ç k ş kap lar n n bağl olduğu il ve ulaş m yoluna göre giriş ve ç k ş yapan vatandaşlar, Giriş, ç k ş kap lar n n bağl olduğu il ve ulaş m yoluna göre giriş ve ç k ş yapan yabanc lar, Kültür Halk kütüphanesi, kitap ve yararlanma say s, Sinema salonu, gösteri ve seyirci say s, Tiyatro salonu, gösteri ve seyirci say s, 2007/' /' Seçim Milletvekili genel seçimi, seçmen ve oy bilgileri, Yaş ve cinsiyete göre seçmen profili, İlçelere göre milletvekili genel seçimi sonucu, Adalet Türlerine göre ceza infaz kurumu say s, Suçun işlendiği yerleşim yeri ve eğitim durumuna göre ceza infaz kurumuna giren hükümlüler, Suçun işlendiği yerleşim yeri ve suç türüne göre ceza infaz kurumuna giren hükümlüler, Geliş nedenine göre güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuklar, İsnat edilen suç türüne göre güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuklar, Hanehalk Tüketim Harcamalar Harcama türlerine göre hanehalk tüketim harcamas n n dağ l m, Ek 1. Veri kaynaklar İlgili bilgilere ulaşmak için 165 VIII

9 Açıklama 1. Giri AÇIKLAMA Bölgesel düzeyde kullan c talebi dikkate al narak seçilen belirli de i ken ve göstergelerden olu an bu çal ma, kullan c lar n bölgesel veriye daha kolay ula abilmesi amac yla haz rlanm t r. Ayr ca grafiklerle verinin daha kolay anla labilmesi amaçlanm t r. 2. Kapsam En fazla mevcut son be referans dönem verileri içerilmektedir. TR71 2. düzey bölgesi ve TR düzey ili olan Nev ehir in yan nda, BBS 2. düzey (26 bölge) ve BBS 3. düzey (81 il) göstergeleri kapsanmaktad r. Verilerin son güncelleme tarihi 01/07/2014 tür. 3. Veri Kaynaklar Verilerin önemli bir k sm Türkiye statistik Kurumunun çal malar ya da ilgili kurumlarla yap lan i birli i ile elde edilmi tir. Bir bölümü ise ilgili kurumlar n yay nlar ndan oldu u gibi al nm t r. lk k s mda bu verilerden yararlan larak göstergeler hesaplanm t r. 4. S n flamalar Bölgesel istatistiklerin toplanmas, geli tirilmesi, bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yap lmas, bölgesel politikalar n belirlenmesi ve Avrupa Birli i Bölgesel statistik Sistemi ne uygun, kar la t r labilir istatistiki veri taban olu turulmas amac yla ülke çap nda statistiki Bölge Birimleri S n flamas tan mlanm t r. Bu s n flamada iller 3. Düzey olarak tan mlanm ; ekonomik, sosyal ve co rafi yönden benzerlik gösteren kom u iller ise bölgesel kalk nma planlar ve nüfus büyüklükleri de dikkate al narak 1. Düzey ve 2. Düzey olarak grupland r lmak suretiyle hiyerar ik statistiki Bölge Birimleri S n flamas yap lm t r. Buna göre: 1. Düzey: 2. Düzey Bölge Birimlerinin grupland r lmas sonucu tan mlanm olup, 12 adettir. 2. Düzey: 3. Düzeydeki kom u illerin grupland r lmas sonucu tan mlanm olup, 26 adettir. 3. Düzey: l düzeyinde 81 adet statistiki Bölge Birimi yer almaktad r. Her il bir statistiki Bölge Birimini tan mlamaktad r. S n flamaya ili kin ayr nt l bilgi statistiki Bölge Birimleri S n flamas tablosunda verilmektedir. Simge ve K saltmalar... Bilgi elde edilememi tir - Bilgi yoktur * Bilgi geçicidir c Gizli veri 0 Kullan lan birimin yar s ndan azd r TL Türk Liras $ ABD Dolar BBS statistiki Bölge Birimleri S n flamas TÜFE Tüketici Fiyat Endeksi GSKD Gayri Safi Katma De er 2012/ 13 01/10/2012 ile 31/09/2013 aras ndaki ö renim dönemi 2010/ da ba layan ve 2011 de biten tiyatro sezon y l ISIC Rev.3 Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart Sanayi S n flamas CPA Faaliyetlere Göre Ürünlerin statistiki S n flamas MWh watt saate e de er enerji birimi KWh watt saate e de er enerji birimi NACE Avrupa Toplulu u nda Ekonomik Faaliyetlerin statistiki S n flamas IX

10 Açıklama statistiki Bölge Birimleri S n flamas ( BBS) 1. Düzey 2. Düzey 3. Düzey 1. Düzey 2. Düzey 3. Düzey TR1 stanbul TR10 stanbul TR100 stanbul (Zonguldak, TR811 Zonguldak (Tekirda, TR211 Tekirda TR81 Karabük, TR812 Karabük TR21 Edirne, TR212 Edirne Bart n) TR813 Bart n TR2 Bat K rklareli ) TR213 K rklareli Bat (Kastamonu, TR821 Kastamonu Marmara ( Bal kesir, TR221 Bal kesir Karadeniz TR82 Çank r, TR822 Çank r TR22 TR8 Çanakkale ) TR222 Çanakkale Sinop) TR823 Sinop TR31 ( zmir) TR310 zmir (Samsun, TR831 Samsun (Ayd n, TR321 Ayd n Tokat, TR832 Tokat TR32 Denizli, TR322 Denizli TR83 Çorum, TR833 Çorum Mu la) TR323 Mu la Amasya) TR834 Amasya TR3 Ege (Manisa, TR331 Manisa (Trabzon TR901 Trabzon Afyonkarahisar, TR332 Afyonkarahisar Ordu, TR902 Ordu TR33 Kütahya, TR333 Kütahya Do u Giresun, TR903 Giresun U ak) TR334 U ak TR9 Karadeniz TR90 Rize, TR904 Rize (Bursa, TR411 Bursa Artvin, TR905 Artvin TR41 Eski ehir, TR412 Eski ehir Gümü hane) TR906 Gümü hane Bilecik ) TR413 Bilecik (Erzurum, TRA11 Erzurum Do u ( Kocaeli, TR421 Kocaeli TRA1 Erzincan, TRA12 Erzincan TR4 Marmara Sakarya, TR422 Sakarya Bayburt ) TRA13 Bayburt TR42 Düzce TR423 Düzce TRA Kuzeydo u (A r, TRA21 A r Bolu, TR424 Bolu Anadolu Kars, TRA22 Kars Yalova ) TR425 Yalova TRA2 I d r, TRA23 I d r Bat TR51 ( Ankara) TR510 Ankara Ardahan ) TRA24 Ardahan TR5 Anadolu ( Konya, TR521 Konya (Malatya, TRB11 Malatya TR52 Karaman) TR522 Karaman Elaz, TRB12 Elaz TRB1 ( Antalya, TR611 Antalya Bingöl, TRB13 Bingöl TR61 Isparta, TR612 Isparta Ortado u Tunceli ) TRB14 Tunceli TRB Burdur) TR613 Burdur Anadolu (Van, TRB21 Van TR62 (Adana, TR621 Adana Mu, TRB22 Mu TR6 Akdeniz Mersin) TR622 Mersin TRB2 Bitlis, TRB23 Bitlis TR63 (Hatay, TR631 Hatay Hakkari ) TRB24 Hakkari Kahramanmara TR632 Kahramanmara (Gaziantep, TRC11 Gaziantep Osmaniye) TR633 Osmaniye TRC1 Ad yaman, TRC12 Ad yaman TR71 (K r kkale, TR711 K r kkale Kilis ) TRC13 Kilis Aksaray, TR712 Aksaray ( anl urfa, TRC21 anl urfa Ni de, TR713 Ni de TRC Güneydo u TRC2 Diyarbak r ) TRC22 Diyarbak r Orta Nev ehir, TR714 Nev ehir Anadolu (Mardin, TRC31 Mardin TR7 Anadolu K r ehir) TR715 K r ehir Batman, TRC32 Batman TR72 (Kayseri, TR721 Kayseri TRC3 rnak, TRC33 rnak Sivas, TR722 Sivas Siirt) TRC34 Siirt Yozgat) TR723 Yozgat Toplam X

11 Genel Bilgiler GENEL B LG LER Tarihçe Tarihi M.Ö. 3 bin y llar na kadar uzanan ve tarih öncesi ça lardan beri birçok yerle meye sahne olan kent tarihte Kapadokya Krall ad yla an lm t r. Nev ehir'de Hititler, Persler, Makedonyal lar, Selevkoslar, Roma, Bizans, Selçuklu, Dulkadiro ullar ve Osmanl lar hüküm sürmü tür. Tarihte Roma imparatorlu u zaman nda Hristiyan aleminin canl bir merkezi haline gelen Nev ehir civar Kapadokya daha sonralar, bilhassa Osmanl mparatorlu unun Lale Devri olarak tan mlanan y llar aras nda, imparatorlu un yönetimine damgas n vurmu olan Sadrazam Damat brahim Pa a'n n ilgisi ile 15 haneli Mu kara birden geli ip imarl bir Anadolu ehri durumuna getirilerek Yeni ehir anlam nda Nev ehir ismini alm olup, mparatorlu un sonuna do ru önemini kay p eder gibi olmu tur. Kapadokya bölgesi tarih içerisinde çe itli devlet, toplum ve önemli ki ilerin adlar yla an lan dönemler ya am t r. Kapadokya Bölgesi'nin tarihi MÖ. 3000'lerde ya am Asur ticaret kolonileri ve Hititlere kadar gitmektedir. Kapadokya Bölgesi'ni üç ana dönemde incelemek mümkündür. Birinci dönem paleolitik, neolitik ve antik dönemlerdir. kinci dönem Roma ve Bizans dönemleri ve son dönem Türk dönemidir. Nev ehir ve civar n n yakla k be bin senelik bir tarihi geçmi i vard r. Bölgenin ilk sakinleri Hititler olup, bu bölgeye Nissa ismini verdiler. Hititlerden sonra Frigler ve Lidyal lar bölgeye hakim oldu. Kapadokya ya Asurlular Katputuka ismini verdiler. M.Ö. 6. as rda Persler bu bölgeyi ele geçirdiler ve M.Ö. 4. as rda Makedonya Kral Pers ( ran) Devletini ortadan kald rarak Anadolu ve ran Makedonya Krall na katt. Makedonya Kral skender in ölümü ve Makedonya mparatorlu unun da l üzerine bu bölge Kapadokya Krall n n eline geçti. Roma mparatorlu u Kapadokya Krall n ilhak edince bu bölge de Roma mparatorlu unun eline geçti. M.S. 395 y l nda Roma mparatorlu unun bölünmesi üzerine Anadolu nun di er bölgeleri gibi Do u Roma (Bizans) n pay na dü tü. slâm ordular Ni de-aksaray-kayseri üçgeni içinde kalan bu bölgeyi 8. as rda fethederek 300 sene hakim oldular, slam Devleti, iç isyan ve bölücü faaliyetlerle zay flay nca bölge tekrar Bizans n eline geçti Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu Fatihi Kutalm o lu Süleyman ah, bütün Anadolu gibi bu bölgeyi de fethetti. Türkler bu köye Mu kara ismini verdiler. Selçuklu Devletinin y k l ndan sonra lhanl lar 14. as r ortalar nda da Eratnao ullar ve Karamano ullar bölgeye hakim oldular. On dördüncü asr n sonlar nda Nev ehir ve civar Osmanl Devletinin hakimiyeti alt na girdi. Lâle Devrinin sadrazam ( ) Nev ehirli Damat brahim Pa a Mu kara köyünü geni leterek imar etti. Nev ehir, Mu kara adl bir köy iken, ad n Farsça "yeni" anlam na gelen nev den alarak üretilmi tir. Cumhuriyet devrinde Ni de iline ba l bir kaza olan Nev ehir, 20 Temmuz 1954 tarihinde 6429 say l yasa ile il olmu tur. Co rafi Durum Nev ehir, Konya kapal havzas nda kalan Derinkuyu ilçesi d nda, bütünüyle Orta K z l rmak Havzas na giren Nev ehir, konum itibariyle Türkiye nin tam ortas nda olup, yüzölçümü göller dahil km² dir. K z l rmak vadisinin güney yamac na kurulmu olan il merkezinin rak m metredir. l alan, yöresel aç dan, do udan Kayseri nin Ye ilhisar, ncesu ve Örkez, kuzeydo udan Yozgat n Bo azl yan ve efaatli, güney, güneybat ve bat dan Ni de, Aksaray merkez ve Ortaköy ilçesi ile XI

12 Genel Bilgiler çevrilidir. Yüzey ekilleri aç s ndan ise, ilin do usunda Hodul Da ve uzant lar, kuzeyinde Delice rmak vadisi, güney ve güneybat s nda Erda Da ve uzant lar vard r. Nev ehir il alan, Orta Anadolu da, Erciyes, Melendiz ve Hasanda gibi eski yanarda lar n kül ve lavlar n n birikmesiyle olu mu çok geni bir plato üzerinde yer almaktad r. Bu platoyu, ülkenin en uzun akarsuyu olan K z l rmak do u-bat do rultusunda derinli ine oymu, K z l rmak a kuzeyden ve güneyden kar an yan sular ise açt derin vadilerle s k bir ekilde parçalam t r. lin en önemli vadisi K z l rmak vadisi olup Göreme vadisi, Karacaören Vadisi, Damsa vadileri bu vadiye dikey inen vadilerdir. Nev ehir yazlar s cak ve kurak, k lar ise so uk ve ya l geçen tipik karasal iklim özelli ine sahiptir. Yaz ve sonbahar aylar genellikle ya s z ve kurak geçmektedir. K ve bahar aylar nda yöre nemli olmas na kar n yaz aylar nda nem oran dü mektedir. K rsal iklim ku a nda yer alan Nev ehir de hakim bitki örtüsünü bozk r bitkileri olu turmaktad r. Yüzy llarca süren olumsuz insan etkileri sonucu ormanlar yok edilmi, geni alanlar bozk ra dönü mü tür. lkbahar ya murlar ile ye eren bozk r bitkileri Haziran dan itibaren kurumaktad r. Nev ehir ilinde geni ve verimli nitelikte ormanlar olmamas na ra men ilin çe itli yörelerinde orman olarak kabul edilen, a rl n me elerin olu turdu u bitki topluluklar mevcuttur. Da lar: Erda Da, m yüksekli inde olup ilin en yüksek noktas d r. Hodul Da, m yüksekli iyle ilin do usunda yer al r. K z lda, ilin kuzeyinde Kozakl yöresi ile K z l rmak vadisini birbirinden ay racak ekilde do u-bat yönünde uzan r, m yüksekli indedir. Do al örtüsü bozk r bitkilerinden olu maktad r. H rka Da, yüksekli i m olup ilin kuzeyinde Gül ehir ile Hac bekta aras nda yükselmekte ve do u-bat yönünde K z l rmak vadisine paralel olarak uzanmaktad r. Oylu Da, Nev ehir'in do usunda kalan m yüksekli indedir. Öteki ba l ca da lar Kermil Da, Uçhisar (Akdere) Da, Topuz Da, Ziyaret Da d r. Bu da lar n yan s ra, ilin genel yap s na uygun, "kepez" diye tabir edilen, volkanik hareketler sonucu olu mu düz tepeler de vard r. Akkepez, Karakepez, Ortakepez, Bucakkepez bunlar n ba l calar olarak say labilir. Platolar: Nev ehir co rafyas n n yar s ndan ço u platolarla kapl d r. Do udaki Erciyes, güney ve güneybat daki Melendiz ve Hasanda gibi yanarda lardan ç kan lavlar çevreye yay larak geni platolar olu turmu tur. Bu platolar K z l rmak taraf ndan yar larak bugünkü görünümünü kazanm t r. Akarsuyun ta d önem dolay s yla il topraklar ndaki platolar n tümüne birden K z l rmak Platosu ad verilmektedir metreye kadar ç kan yükselti basamaklar na dizilmi olan bu platolarda e im, genel olarak %20'nin alt ndad r. Geni platolar na ra men Nev ehir, zengin otlaklar olan yaylalara sahip de ildir. Bu nedenle hayvanc l k da geli memi tir. Mera niteli indeki dü ük yükseltili platolar n baz lar nda nadasla kuru tar m yap lmaktad r. Ovalar: Nev ehir'in en büyük ovas Derinkuyu ovas d r. K z l rmak vadisi, il alan içinde yer yer geni lese de hiçbir yerde ova say labilecek düzlükler olu turmamaktad r. lin güneydo u ucunda yer alan Derinkuyu, Konya kapal havzas içinde yer almaktad r. Yöreden do uya do ru çok say da küçük vadi aç lmakta ve bu vadilerin tabanlar Derinkuyu yöresinde birle erek geni düzlükler meydana getirmektedir. Derinkuyu ovas, güneye do ru e imlidir ve çok say da küçük akarsuyun ta d alüvyonlarla kapl d r. Akarsular yaz aylar nda tamamen kurudu undan, ovan n yüzey sular yla sulanma imkân kalmamaktad r. K z l rmak' n kuzeyinde ve güneyinde, vadi taban ndaki do u-bat do rultulu tar m alanlar Nevsehir in k y ovalar d r. Ancak, bu taban topraklar sadece iki yerde ova niteli i kazanabilmektedir. K z l rmak vadisinin geni ledi i Avanos civar nda alüvyal ve kolüryal topraklarla kapl geni alanlar ortaya ç km t r. 10 km boyunca uzanan bu k y ovan n geni li i 2-3 XII

13 Genel Bilgiler km dir. Di er k y ovas Gül ehir civar ndad r. Burada K z l rmak taban yeniden ba lar ve yakla k 12 km uzunlu unda, 2-4 km geni li inde bir k y ovas olu turur. Akarsular: Nev ehir ili, jeolojik yap s nedeniyle akarsu bak m ndan fakirdir. Akarsular, faydalan lmaya imkan vermeyecek ölçüde derinden akmaktadir. lin belli ba l akarsuyu K z l rmak't r. K z l rmak, Nev ehir volkanik kütlesi önünden kuzeybat ya do ru yön de i tirerek akan tek akarsudur. Uzunlu u km dir. ki taraf nda yükselen biri volkanik, di eri strüktürel yaylalar aras nda serilen geni ve ç plak bir vadinin içinden akmaktadir. Arazi yap s nedeniyle bu yörede çok su kaybetmektedir. Buna kar l k ak n etkileyecek ve onu besleyebilecek bir kol almamaktad r. De i ik toprakl yerlerden geçti i için daima bulan k bir suya sahiptir. Derinden akmas dolay s yla sulama i lerinde pek kullan lamamaktad r. Göller: ldeki baraj göletler, Avanos, Gül ehir, Hac bekta ve Kozakl ilçelerinde bulunmaktad r. Yal nta Göleti m 3 su toplama havzas yla yüksek kapasiteli bir gölettir. Kayna n Gökçetoprak Çay ndan alan gölet Gül ehir ilçesi s n rlar içerisindedir. Di er göletlerin kapasitesi m 3 'ten küçüktür. Bölgede biri henüz tamamlanmam dört baraj bulunmaktadir: Ayhanlar, Doyduk, Tatlarin ve Damsa Barajlar. Su kapasitesi en fazla olan m 3 ile Avanos'daki Ayhanlar Baraj 'd r. Yeralt sular : DS 12. Bölge Müdürlü ü-kayseri kaynaklar na göre, bölgede 808 hm 3 /y l yeralt suyu bulunmaktad r. lde çok say da içme ve kapl ca vard r. Bunlardan en me huru Kozakl kapl calar d r. dari ve Sosyo - Ekonomik Durum dari yap : Nev ehir de 8 ilçe, 23 belediye ve 152 köy bulunmaktad r. Nüfus: Nev ehir ilinin nüfusu, 2013 Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi sonuçlar na göre ki idir. Alan: Orta Anadolu Bölgesinde yer alan Nev ehir, km² lik (göller dahil) yüzölçümü ile Türkiye yüzölçümünün %0,7 sine denk gelmektedir. lçeler: Nüfus bak m ndan ilçelerin büyükten küçü e s ralan Merkez, Avanos, Ürgüp, Gül ehir, Derinkuyu, Ac göl, Kozakl ve Hac bekta t r. Yüzölçümü bak m ndan en büyük ilçesi Avanos (994 km²), en küçük ilçesi Derinkuyu (445 km²) dur. lin Öne Ç kan Özellikleri Ekonomik: Nev ehir ili ehirle me oran, y ll k nüfus art h z, ki i ba na gayrisafi yurtiçi has la ve sanayi i kolunda çal anlar n toplam istihdama oran bak m ndan Türkiye ortalamalar n n alt ndad r. Tar m kolunda çal anlar n toplam istihdam oran ise Türkiye ortalamas n n üstündedir. Nev ehir, sosyo-kültürel aç dan tar m ve turizme dayal ekonomik yap ve buna ba l dinamiklerin etkisindedir. Sanayile menin yerle mi ve organize olmam olmas nedeniyle buna ba l dinamikler görülmemektedir. Nev ehir ilinde yeti tirilen ürünlerin ba nda bu day ve patates gelmektedir. Ba c l k da, Nev ehir tar m nda önemli bir yere sahiptir. XIII

14 Genel Bilgiler Nev ehir de büyükba hayvanc l k genelde ah r hayvanc l ve aile i letmesi olarak yap lmaktad r. Bunun ba l ca sebebi mera alanlar n n darl d r. Mera alanlar n n darl koyunculu u da olumsuz etkilemekte ve koyun say s günden güne dü mektedir. Nev ehir ilinin i sizlik oran 2013 y l için %6,0, i gücüne kat lma oran %50,5 ve istihdam oran %47,5 tir. Nev ehir ilinin 2013 y l nda toplam tar msal alan hektard r. Bu alan n hektar toplam i lenen tar m alan, geri kalan hektar ise uzun ömürlü bitkiler alan d r. Sosyal: l ve ilçe merkez nüfusunun toplam nüfusa oran %59,0 dır. Nüfusun ki isi ehirlerde ya arken, ki isi bucak ve köylerde ya amaktad r. l merkezi nüfusu dur. Nev ehir ilinde 2013 y l nda il nüfusunun %39,0 ı 25 ya n alt ndad r ya aras nüfus toplam nüfusun %51,0 ını, 65 ya ve üstü nüfus toplam nüfusun %10,0 ını olu turmaktad r. Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi verilerine göre ilin kilometrekareye 53 ki i olan nüfus yo unlu u, 100 olan ülke nüfus yo unlu unun alt ndad r. Nev ehir ili 2013 y l y ll k nüfus art h z %0,9 dur. Ayn y lda 6 ya üzeri nüfus için okuryazarl k oran %96,1 dir y llar için Nev ehir ilinin -6,4 net göç h z ile göç verdi i anla lmaktad r. Kültürel: Nev ehir Üniversitesi 17 May s 2007 tarihinde hizmete giren 17 üniversiteden birisi olup, Erciyes, Gazi ve Hacettepe Üniversitelerine ba l bulunan Fakülte, Yüksekokul ve Meslek Yüksekokullar n n ad ve ba lant s de i tirilerek olu turulan ve Rektörlü e ba lanan fakülte, yüksekokul, meslek okullar, yeni kurulan fakülte ve enstitü ile ara t rma merkezlerinden olu maktad r. Kapadokya, ilk ça da tarihi bir bölgeye verilen isimdir. Kapadokya Nev ehir ili merkez olmak üzere Aksaray, Kayseri ve Ni de illerine uzanan topraklar kapsamaktad r. Bu bölge dünyada benzersiz bir jeolojiye sahip, tarih ve kültürel de erleriyle önemli kültür ve inanç turizmi merkezlerinden biridir. Masals görüntüsü ve e siz do as yla dünyan n en büyüleyici atmosferlerinden birine sahip Nev ehir, insanl k tarihi boyunca çok say da uygarl a ev sahipli i yapm t r. Peribacalar gibi ilginç jeolojik yap s n n yan s ra, kayalara oyulan yerle im yerleri ender do al ve kültürel merkezlerdendir. Kapadokya y kaplayan yumu ak tüfün kolayca oyulabilmesinden dolay kayada ya am biçimi nesiller boyunca devam etmi, daha sonraki yüzy llarda inzivaya çekilen ke i ler için uygun bir ibadet yeri olmu tur. Farkl büyüklükteki yer alt yerle imleri daha çok yumu ak tüfün a a ya do ru derinlemesine oyulmas yla in a edilmi tir. Kapadokya Bölgesi, geçmi te s k s k çe itli sald r lara maruz kald ndan, bu ehirlerin yap l amac, daha çok tehlike an nda halk n geçici olarak s nmas n sa lamakt. Pers Döneminde ki kral yolunun, Selçuklu Döneminde ki tarihi ipek yolunun yine yöremizden geçmesi, Nev ehir in ne kadar önemli bir co rafyada oldu unun en güzel örne idir. Çe itli dinlere sahip insanlar n ho görüsü içerisinde bir arada ya ad Nev ehir de, Osmanl Döneminde bölgedeki H ristiyanlar da kiliseler in a ettiler. Bugün bu kiliseler bar n en güzel simgelerindendir. Hünkar Hac Bekta - Veli a ka dair söylediklerini, insan sevgisini, s cakl n, n bu topraklar üzerinde yaym t r. Osmanl Döneminin ünlü sadrazam brahim Pa a da bu topraklarda do mu, yapt imar hareketleriyle bugünkü Nev ehir in temelini atm, ehir dokusunun en elveri li yerine Damat brahim Pa a Külliyesini in a ettirmi tir. Bir zamanlar güzel atlar n yeti tirildi i bu yöre, bugün geleneksel el sanatlar n da içinde bar nd rm t r. Yöre sanatç s n n K z l rmak kenar ndan getirdi i toprakla, hassas parmaklar sayesinde çamurun içinde saklanan güzelli i bulup ç kartm, dedesinden ald gelene i gelece e ta m t r. XIV

15 Genel Bilgiler Dört mevsimi de birbirinden güzel olan Kapadokya da k mevsiminde çok ya an kar, peribacalar n t pk bir dantel gibi örter. Baharda ise açan gelincikler ve yabani bademler insan n içini adeta ya ama sevinciyle doldurur. Nev ehir de ba ta s cak hava balonu, trekking, da bisikleti, atl safari olmak üzere bir çok do a sporu olanaklar bulunmaktad r. Kapadokya yöresini ziyaret eden dünyan n her taraf ndan gelen yerli yabanc çok say da ziyaretçinin tarihe, kültüre ve do a harikalar na do ru yapt geziyle, sadece Nev ehir i tan makla kalmay p, ayn zamanda yöre halk n n engin konuk severli ini de tan maktad r. UNESCO Dünya Do al ve Kültürel Miras listesinde 1985 y l nda 357. s rada ''Göreme Do al ve Tarihi Milli Park '' olarak kay tl bulunan Kapadokya, do al yap s ve kültürel çe itlili i ile hakl olarak dünyadaki özgün yerini alm t r. Turistik yerlerin yatak kapasitesi , gelen yerli ve yabanc turist say s civar ndad r. lde 5 adet müze, 13 ören yeri, 350 kilise ve 8'i aç lm 200 civar nda yeralt ehri ve 1 antik ehir (sobesos) bulunmaktad r. Kapadokya'da Bizans Dönemin den bu yana sürdürülen dokumac l k, bir ara eski yayg nl n yitirmi ancak yörede turizmin geli mesiyle yeniden canlanm t r. Hal dokumac l en çok Ürgüp ve Avanos'ta, kilim dokumac l ise Kozakl ve Gül ehir'de yayg nd r. Avanos'ta çubuk desenli, parçal kilim dokumac l da yap lmaktad r. Nev ehir do al güzellikler bak m ndan da zengindir. Mesire yerleri genelde vadi tabanlar yla K z l rmak k y lar d r. Kozakl kapl calar, Kozakl ilçesinin güneyinde dere yata ndad r. Konaklama tesisleri mevcuttur. Kapl ca suyu a r l hastal klara ve romatizmaya iyi gelmektedir. Tarihi ve turistik yerlerinden ba l calar unlard r. Nev ehir Kalesi, 12. yy da Selçuklular taraf ndan yap lan kaleyi Damat brahim Pa a tamir ettirmi tir. l merkezinin güneybat s nda yüksek bir tepe üzerindedir. Yontma ta tan yap lan kale iki kap l d r. Damat brahim Pa a Külliyesi, 18. yy.da Sadrazam Damat brahim Pa a taraf ndan yapt r lan külliye; Cami, medrese, kütüphane, sibyan mektebi imâret ve hamamdan meydana gelmi tir. Caminin kubbesi kur un oldu u için Kur unlu Cami olarak da bilinir. Caminin mihrab mermer i çili inin çok güzel örneklerindendir. Minberi çok güzeldir. Müezzin mahfilinin alt, alt n yald zla i lemelidir. Medrese 1961 de Vak flar Genel Müdürlü ünce tamir ettirilerek kütüphane olarak halka aç lm t r. mâret k sm 1949 da müzeye çevrilmi tir. Sibyan mektebinde minyatür, arkeolojik ve etnografik eserler sergilenir. Kütüphane k sm nda çok k ymetli el yazmas olan eserler de vard r. Kara Camii, Sadrazam Damat brahim Pa a taraf ndan 1715 te yapt r lm t r. Alâaddîn Camii, Avanos ilçesinde 13. yy.da yapt r ld tahmin edilmektedir. Tamir ve eklerle ilk orijinalli ini kaybetmi tir. Minâresi 1950 de eklenmi tir. Ulu Camii (Yeralt Camii), Avanos ilçesindedir. Karavezir Külliyesi, Gül ehir ilçesinde Karavezir Seyid Mehmed Pa a taraf ndan 1779 da yapt r lm olup Cami, medrese ve çe meden meydana gelmektedir. Medrese 1960 ta tamir ettirilmi olup kütüphane olarak kullan lmaktad r. K z lkaya Köyü Camii, Gül ehir ilçesine ba l K z lkaya köyünde olup kitâbesinden 1293 te yapt r ld tahmin edilmektedir. Görmü oldu u tamirlere ra men orijinalli ini kaybetmemi tir. Hac Bekta -i Velî Dergâh ve Külliyesi (Hac Bekta -i Velî Müzesi), Hac Bekta -i Velî'nin, o zamanki ad Sulucakarahöyük olan Hac bekta a gelerek, burada ö retisinin temellerini att bilinmektedir. Mütevazi oldu u tahmin edilen ilk yap lanmadan günümüze intikal eden tek yap, bizzat Hac Bekta -i Veli taraf ndan kullan ld dü ünülen K z lca Halvet ad ndaki Çile Dam d r. K z lca Halvet ile bunun kuzey duvar na biti ik olan Hac Bekta -i Veli nin Türbesini, külliyenin çekirde i olarak kabul etmek XV

16 Genel Bilgiler gerekir. Vilayetname ye göre türbe, atas Gazi Osman ile yak nl klar ndan dolay, Hac Bekta ' n an s na içten ba l olan Sultan Gazi Murat (Orhan Bey) ( ) taraf ndan, Yanko Madyan adl bir mimara yapt r lm t r. Türbenin, Seyyid Ali Sultan taraf ndan 1385 y l nda yapt r ld da ileri sürülmektedir. Ta hunpa a Külliyesi, Ürgüp ilçesinin Damsa köyündedir. Karamano ullar zaman nda yap lm olan külliye Cami, sekizgen kümbet, alt gen kümbet ve medreseden meydana gelmektedir. Caminin kitâbesi yoktur. On dördüncü yüzy lda yap ld tahmin edilmektedir. Orjinal minber ve mihrab Ankara Etno rafya Müzesindedir. Medrese, Camiye 3 km uzakl ktad r. Ara t rmalar, medresenin daha önceleri saray olarak kullan ld n ortaya koymu tur. Sar han, Ürgüp-Avanos karayolu üzerinde, Avanos a 5 km uzakl ktad r. Selçuklular devrinde yap ld tahmin edilmektedir. Sultan hanlar n n klasik plân ndad r. Beylikhan, Cami-i Kebir mahallesindedir da Damat brahim Pa a yapt rm t r. Yap dan günümüze sadece hayvanlara ait bölümü ula abilmi tir. Zelve Harabeleri, Göreme ye 4 km mesafededir. Çavu un Kilisesi, Avanos yak n ndad r. Duvarlar nda çe itli figürler vard r. Aç ksaray, erozyon etkisiyle tepelerin oyulmas ve kap biçimli oyuklarla bir saray and r r. Balkon kiliseleri, Ortahisar a 7 km mesafededir. Binlerce güvercinin ya ad bir patikadan gidilir. Derinkuyu ile Kaymakl da bulunan kayalara oyulmu yeralt ehri kal nt lar en ünlüsüdür. Uçhisar, il merkezinin 8 km do usunda kalesiyle dikkati çeken bir dinlenme ve e lence merkezi olup 40 m yükseklikteki kalesi, çevrenin ve Göreme Vadisinin seyredildi i bir yerdir. XVI

17 Temel Göstergeler 1. TEMEL GÖSTERGELER Bu bölümde bölgedeki geli melere ait temel göstergeler BBS 2. düzey (26 bölge) ve BBS 3.düzey (81 il) ayr m nda verilmi tir. Ki i ba na göstergeler hesaplan rken her bir düzey için ilgili y la ait Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi (ADNKS) sonuçlar kullan lm t r. ADNKS ye göre il, ilçe, belediye, köy ve mahalle nüfuslar belirlenirken: Nüfus ve Vatanda l k leri Genel Müdürlü ü (NV GM) taraf ndan, ilgili mevzuat ve idari kay tlar uyar nca Ulusal Adres Veri Taban 'nda yerle im yerlerine yönelik olarak yap lan idari ba l l k, tüzel ki ilik ve isim de i iklikleri dikkate al nmaktad r. Bu kapsamda, 6360 ve 6447 say l kanunlar ile düzenlenen ve bu kanunlar uyar nca ilk mahalli idareler genel seçimlerinde yürürlü e girecek olan idari ba l l k ve tüzel ki ilik de i iklikleri ile 5393 say l Yasa'n n 8 inci ve 11 inci maddelerine göre al nan ve söz konusu Kanun gere ince ilk mahalli idareler seçimlerinde uygulanacak olan birle me ve kat lmalar, belediye ve köy tüzel ki ili inin kald r lmas na ve bir beldenin köye dönü türülmesine dair kararlar, Yüksek Seçim Kurulu Ba kanl 'n n 421 say l Karar na istinaden, NV GM taraf ndan 1 Aral k 2013 tarihi itibar yla Ulusal Adres Veri Taban 'na yans t ld için, 2013 ADNKS sonuçlar belirtilen de i iklikleri içermektedir. Tan m ve Kavramlar Y ll k nüfus art h z : ki say m tarihi aras ndaki dönemde her 1000 nüfus için y ll k artan nüfustur. Y ll k nüfus art h z, do al art ba nt s ile hesaplanmaktad r; P n+t = P n * e rt Burada; P n P n+t e r t : n tarihindeki (dönem ba ndaki) nüfusu, : n+t tarihindeki (t y l sonra) nüfusu, : Logaritmay, : Y ll k nüfus art h z n, : ki tarih aras ndaki süreyi (y l olarak) göstermektedir. ki say m y l nüfuslar n n birbirine oranlanmas yoluyla elde edilen rakamsal de erler, oransal de erler olup, y ll k nüfus art h z n ifade etmemektedir. Y ll k nüfus art h z Microsoft Excel program nda a a daki formül kullan larak da hesaplanabilmektedir: = (LN (Sonraki Say m / Önceki Say m) / (iki say m y l aras ndaki fark))*1 000 Örnek: = (LN(2013 ADNKS nüfusu / 2012 ADNKS nüfusu) / (iki ADNKS dönemi aras ndaki y l fark ))*1 000 = (LN( / )/(1))*1 000 = 13,7 Nüfus yo unlu u: Bir kilometrekareye dü en nüfustur. Nüfus yo unlu u hesaplan rken göller hariç yüzölçümü verileri kullan lm t r. Net göç: Belirli bir ilin ald göç ile verdi i göç aras ndaki farkt r. Belirli bir ilin ald göç verdi inden fazla ise net göç pozitif, verdi i göç ald göçten fazla ise net göç negatiftir. 1

18 Temel Göstergeler Net göç h z : Göç edebilecek her bin ki i için net göç say s d r. m (.i-i.) = [(M.i -M i. )/(P i,t+n -0,5*(M.i -M i. ))]*k m (.i-i.) M.i M i. : Net göç h z : Ald göç : Verdi i göç M.i - M i. : Net göç P i,t+n : i'nin t+n zamandaki daimi ikametgah nüfusu i : Göçün incelendi i alan k : Sabit say (k=1 000) Örne in; Nev ehir ilinin, döneminde ald göç , verdi i göç , toplam nüfus dir dönemine ili kin net göç h z n hesaplamak için; m (Nev ehir) = [( )/( ,5*( ))]*1 000 m (Nev ehir) = -6,37 olarak bulunur. Ya : Ki inin bitirmi (tamamlam ) oldu u ya t r. Daha önceki y llarda, ki ilerin bitirmi oldu u ya bilgisi bir y l 365 gün olarak dikkate al narak hesaplanm t r ADNKS ya hesab nda ise, önceki y llardan farkl olarak art k y llar göz önünde bulundurulmu tur. Art k y l, Miladi takvimde 366 gün olan, yani di er y llara göre bir gün uzun olan y llara verilen add r. Bu fazladan gün 29 ubat olarak dört y lda bir uygulan r. Cinsiyet oran : Her 100 kad n için erkek say s d r. Cinsiyet oran = (P E /P K )*100 P E : Erkek nüfus P K : Kad n nüfus Toplam ya ba ml l k oran : ya grubundaki her 100 ki i için 0-14 ve 65 ve daha yukar ya gruplar ndaki ki i say s d r. (0-14 ya taki nüfus)+(65 ve daha yukar ya grubundaki nüfus) Toplam ya ba ml l k oran = * 100 (15-64) ya taki nüfus Brüt okulla ma oran : lgili ö renim türündeki tüm ö rencilerin, ait oldu u ö renim türündeki teorik ya grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilir. A: Toplam ö renci say s B: Teorik ya grubundaki toplam nüfus A Brüt okulla ma oran = x 100 B Net okulla ma oran : lgili ö renim türündeki teorik ya grubunda bulunan ö rencilerin, ait oldu u ö renim türündeki teorik ya grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilir. A: Teorik ya grubundaki ö renci say s B: Teorik ya grubundaki toplam nüfus A Net okulla ma oran = x 100 B 2

19 Temel Göstergeler Kaba evlenme h z : Belli bir y l içinde her bin nüfus ba na dü en evlenme say s d r. KEH E 1000 N KEH: Kaba evlenme h z E : Evlenme say s N : Y l ortas nüfus Kaba bo anma h z : Belli bir y l içinde her bin nüfus ba na dü en bo anma say s d r. KBH B 1000 N KBH: Kaba bo anma h z B : Bo anma say s N : Y l ortas nüfus Ortalama ilk evlenme ya : Belli bir y l içinde ilk kez evlenen çiftlerin ortalama evlenme ya d r. Ortalama ilk evlenme ya erkek ve kad n için ayr hesaplanmaktad r. Y N i 1 N y i Y: Ortalama ilk evlenme ya y i : ilk kez evlenen i. ki inin ya N: ilk kez evlenen ki i say s Kaba do um h z : Belli bir y l içinde her 1000 nüfus ba na dü en do um say s d r. KDH N D 1000 KDH: Kaba do um h z D : Do um say s N : Y l ortas nüfus Toplam do urganl k h z : Bir kad n n, do urgan oldu u dönem boyunca (15-49 ya lar aras nda) ya ayaca ve belirli ya a özel do urganl k h z n takip edece i varsay m alt nda do urabilece i ortalama canl do an çocuk say s d r TDH i Di N i 5 3

20 Temel Göstergeler TDH: Toplam do urganl k h z D i N i : i. ya grubundaki do um say s : i. ya grubundaki y l ortas kad n nüfus Kaba ölüm h z : Belli bir y l içinde her nüfus ba na dü en ölüm say s d r. Ö KÖH 1000 N KÖH: Kaba ölüm h z Ö N : Ölüm say s : Y l ortas nüfus Bebek ölüm h z : Belli bir y l içinde her canl do um ba na dü en bebek ölüm say s d r. BÖ BÖH 1000 D BÖH: Bebek ölüm h z BÖ : Bebek ölüm say s D : Canl do um say s hracat: Bir ülkede yerle ik ki i ve kurumlar n di er ülkelere mal satmas d r. thalat: Bir ülkede yerle ik ki i ve kurumlar n di er ülkelerden mal sat n almas d r. Gayrisafi katma de er (GSKD): Bir bölgede yerle ik ekonomik birimlerin belli bir dönemde bu bölgedeki ekonomik faaliyetleri sonucunda ürettikleri mal ve hizmetlerin (ç kt ) üretim de erinden, bu üretimde bulunabilmek için kulland klar mal ve hizmetler (ara tüketim) de erinin ç kar lmas sonucu elde edilen de erdir. GSKD (temel fiyatlarla) = Ç kt (temel fiyatlarla) - Ara Tüketim (al c fiyatlar yla) Bölgesel ki i ba gayrisafi katma de er: Cari fiyatlarla bölgesel gayri safi katma de erin y l ortas bölge nüfus tahminine bölünmesi ile elde edilen de erdir. Hesaplanan bu de erin ithalat a rl kl ortalama dolar kuruna bölünmesi ile dolar de eriyle ki i ba bölgesel gayri safi katma de ere ula lmaktad r. Yerel birim: Co rafi olarak tan mlanan bir yerdeki mal ve hizmetlere ili kin faaliyetleri ya da bunlar n bir k sm n yürüten bir birimdir. Yerel birim, giri imin; büro, ma aza, büfe, fabrika, atölye, maden oca, antiye, otel, lokanta, kafe, okul, hastane, depo gibi yerle ik olan bölümüdür. Yerel birim, bu yerde bir veya daha çok ki inin, tam süreli veya k smi süreli olarak çal mas ile giri im için ekonomik faaliyet yürütür. Giri im merkezinin bulundu u yer ile yard mc faaliyet yürüten birimlerin her biri ayr ayr yerel birimdir. Çal an say s : Ücretle çal anlar n y ll k ortalama say s na i sahibi ve ortaklarla, ücretsiz çal an aile fertlerinin ve ç raklar n y ll k ortalama say s n n eklenmesi ile bulunur. stihdam oran : stihdam n, kurumsal olmayan çal ma ça ndaki nüfus içindeki oran d r. gücüne kat lma oran : gücünün kurumsal olmayan çal ma ça ndaki nüfus içindeki oran d r. 4