FIKHİ SORULARA CEVAPLAR 1. Ayetullah Uzma Seyyid Ali Hamenei'nin İrtibat Bürosu, Şer'î Soruları Cevaplandırma Bölümü

Transkript

1 FIKHİ SORULARA CEVAPLAR 1 Ayetullah Uzma Seyyid Ali Hamenei'nin İrtibat Bürosu, Şer'î Soruları Cevaplandırma Bölümü

2 İÇİNDEKİLER İHTİYAT, İÇTİHAD VE TAKLİT... 5 TAKLİT ETMENİN ŞARTLARI... 6 A'lemİyet, İçtİhat ve Fetvaları Nasıl öğrenelim?... 7 Ölü Müçtehİdİn Taklİdİnde Bâkİ Kalmak... 9 Mercİlİk ve Rehberlİk Velİyy-İ Fakİh ve Şer'İ Hakİmİn Hükmü Suların Hükmü HELAYA GİTMENİN hükümleri Abdest Hükümlerİ Allah'ın İsİmLERİne ve Kur'an Ayetlerİne Dokunmak Cenabet Guslü Hükümlerİ Batıl Gusüllerle İlgİlİ Hükümler TeyemmÜmLE İlgİLİ Hükümler KadınlarLA İLGİLİ HükÜmLER meyyitlerle İLGİLİ HÜKÜMLER Necaset Hükümlerİ Sarhoş Edİcİ Şeyler Vesvese ve Çaresİ EHL-İ KİTAp VE DİĞER FIRKALARIN HÜKMÜ Namazın Önem ve şartları Namaz vakitleri Kıble Hükümlerİ namaz kılanın yeri Mescİd hükümleri diğer dini yerlerin hükümleri Namaz kılanın elbisesi Gümüş ve altın kullanmak... 65

3 Ezan ve İkaAmet kıraat hükümleri zikir Secde hükümleri selam vermenin hükümleri namazı batıl eden şeyler namazdaki şüphelerin hükümleri kaza namazı büyük oğlun Babasının Namazını Kaza Etmesİ cemaat hükümleri İmamın kıraatının sahih olmayışının hükmü ma'lul İmam kadınların cemaat namazına katılmaları namazda Ehl-İ sünnete uymak cuma namazı ramazan ve kurban bayramı namazları yolcu namazı İşİ yolculuk olan veya yolculuğu İşİ İçİn mukaddime olan kimse talebelerle İlgİlİ hükümler şer'i mesafeye gitmeği ve on gün bir Yerde kalmayı kastetmek ruhsat haddi ma'siyet yolculuğu Vatan hükümleri kadının kocasına tabi oluşu büyük şehirlerin hükümleri namaz İçİn Naİb tutmak ÂyÂt namazı nafileler namazla İlgİlİ diğer hükümler

4 Hamile ve Süt Veren Kadın Hastalık ve Doktorun Menetmesi Yemek ve İçmekten Sakınmak Kasıtlı Olarak Cünüp Kalmak Oruçluyken veya Diğer Hallerde İstimna İftarla İlgili Meseleler Orucu Yemenin Keffareti ve Miktarı Orucun Kazası Oruçla İlgili Diğer Meseleler Hilali Görme BAGIS, HEDİYE, PARASAL ÖDÜLLER, MİHİR VE MİRAS BORÇ, MAAS, SİGORTA, EMEKLİLİK VE KEFALET EV, ARABA VE ARSA SATIŞI DEFİNE, GANİMET VE HARAMLA KARIŞMIŞ HELAL MAL YILLIK GİDER (İHTİYAÇ) ANLAŞMA, EL DEĞİŞTİRME VE HUMUSUN BAŞKA MALLARA KARIŞMASI HUMUSU HESAPLAMANIN YOLU HUMUS YILI BELİRLEMEK HUMUS YETKİLİSİ VE HUMUSUN KULLANILACAĞI YERLER SEYYİD HAKKI HUMUSLA İLGİLİ MUHTELİF KONULAR ENFAL FARZ OLUŞ ŞARTLARI MARUFA EMRETMEK VE MÜNKERDEN NEHYETMENİN YOLLARI DİĞER HÜKÜMLER

5 İHTİYAT, İÇTİHAD VE TAKLİT Soru 1: Taklidin farzoluşu; taklidî bir mesele midir, yoksa içtihadi bir konu mudur? Cevap: Taklit, içtihadi ve aklî bir meseledir. S.2: Sizce ihtiyata uymak mı daha iyidir, taklit etmek mi? C: İhtiyata uymak, ihtiyat yerlerini ve nasıl ihtiyat edileceğini bilmeye bağlıdır; bunu ise çok az kimse yapabildiğinden ve yine ihtiyata uymak genelde çok vakit harcamayı gerektirdiğinden, gerekli tüm şartları taşıyan müçtehidi taklit etmek daha iyidir. S.3: Hükümlerde fakihlerin fetvaları arasında ihtiyatın sınırı nedir? Hayatta olmayan müçtehidlerin fetvalarını da bu kapsama almak farz mıdır? C: İhtiyattan maksat, ihtiyata uyulmasının farz olduğu yerlerde, muhtemelen farz olan bütün fıkhî ihtimallere uymaktır. S.4: Kızım bir kaç hafta sonra bulûğ yaşına erişecek, dolayısıyla taklit mercii seçmesi farz olacaktır; ancak bunu idrak etmesi zordur, bu durumda yapılması gereken nedir? C: Bu konuda kendisi, şer'î vazifesinin ne olduğunun farkında olmazsa onu uyarmanız, irşad etmeniz ve aydınlatmanız gerekir. S.5: Mevzunun teşhisi mükellefin vazifesi ve hükmün teşhisinin de müçtehidin vazifesi olduğu meşhurdur; o zaman müçtehidin teşhisleri karşısında ne yapmak gerekir? C: Mevzunun teşhisi mükellefin vazifesidir, bu alanda müçtehidinin teşhisine uyması mükellefe farz değildir; ancak onun teşhisine güvenirse veya konu içtihadi konulardan olursa o zaman ona uyması gerekir.* S.6: Genelde karşılaşılan şer'î meseleleri öğrenmeyi terkeden, günahkâr sayılır mı? C: Şer'î meseleleri öğrenmemek, bir farzın terketmesine veya haram bir işi yapmasına sebep oluyorsa günahkâr sayılır. S.7: Bazı insanlar geniş bilgiye sahip değiller, mercilerinin kim olduğunu sorduğumuzda, bilmiyoruz veya filan adamın merciine taklit ediyoruz diyorlar, mercinin risalesine bakmayı ve onunla amel etmeyi önemsemiyorlar; bunların amellerinin hükmü nedir? C: Amelleri, ihtiyata veya ilahi hükümlerin gerçeğine ya da taklit etmesi gereken müçtehidin fetvasına uygun olursa doğrudur. S.8: A'lem müçtehit bazı meselelerde ihtiyaten farz diyor, bu durumda a'lemiyette sonraki derecede yer alan diğer müçtehide başvurabiliriz; sorumuz şudur: Eğer başvurduğumuz diğer müçtehit de ihtiyaten farz derse o zaman o ikisinden başkasının fetvasıyle amel etmemiz câiz midir? A'lemiyette

6 üçüncü derecede yer alan müçtehit ve diğerleri de aynı şekilde hüküm verirlerse o zaman ne yapmak gerekir? Meseleyi izah etmenizi rica ediyoruz. C: Bu tür meselelerde ihtiyat etmeyip fetva veren müçtehitlere, a'lemlik sıralarını gözeterek başvurmanın sakıncası yoktur. (Yani eğer a'lem olmakta ilk sırayı alan müçtehidin fetvası yok ise o meselde alemiyette ikinci sırayı alanın fetvasına müracaat edilir. Eğer onun da fetvası yoksa a'lem olmakta üçüncü sırada yer alan müçtehide müracaat edilir.) TAKLİT ETMENİN ŞARTLARI S.9: Mercilik sorumluluğunu üstlenmeyen ve amel etmek için risalesi olmayan müçtehidi taklit etmek caîz midir? C: Taklit edeceği müçtehidin içtihad şartlarını taşıdığı mükellef tarafından kesin olarak bilinirse sakıncası yoktur. S.10: Namaz ve oruç gibi tek dalda içtihad eden bir müçtehit o dalda taklit edilebilir mi? C: Fetva verdiği meseleler kendisi için geçerlidir; ancak câiz olma ihtimali olmasıyla beraber başkasının onu taklit etmesi sakıncalıdır. S.11: Kendilerine ulaşılması mümkün olmayan başka beldelerdeki müçtehidler taklit edilebilir mi? C: Şartları taşıyan müçtehit ile şer'î meselelerde onu taklit eden kimsenin aynı ülkenin vatandaşı olması ve aynı şehirde oturmaları gerekli değil. S.12: Müçtehit ve taklit merciinde geçerli olan adalet cemaat imamında gerekli olan adaletin aynısı mıdır? C: Merciilik makamı önemli ve hassas olduğundan ihtiyaten farz olarak taklit merciinin adil olmasının yanısıra nefsine hakim olması ve dünya malına düşkün olmaması da gereklidir. S.13: Muhtelif zaman ve mekana ait şartları bilmek içtihat şartlarından mıdır? C: Zaman ve mekan şartlarını bilmenin bazı meselelerde tesiri olabilir. S.14: İmam Humeyni'nin fetvasına göre taklit mercii ibadet ve muamele hükümlerini bildiği gibi, siyasi, ekonomi, askeri, toplumsal, toplumu idare etme gibi meseleleri de bilmesi gereklidir. Buna dayanarak, biz İmam'dan sonra bazı alimlerin tavsiyesi üzerine sizi taklit ettik. Böylece taklit merciimiz ve rehberimiz siz oldunuz. Bu konuda görüşünüz nedir? C: Taklit merciinin şartları Tahrir-ul Vesile ve diğer kitaplarda genişçe zikredilmiştir. Ama bu şartları taşıyan ve taklit için de salahiyeti olan müçtehidi tanımak, mükellefin kendi görüşüne bırakılmıştır. S.15: Taklit merciinin a'lem olması gerekli midir? A'lemiyyetin ölçüleri nelerdir? C: A'lem ile gayri a'lem'in farklı olan fetvalarında a'lemi taklit etmek ihtiyata uygundur. Allah'ın hükümlerini anlamada, ilahi teklifleri delillerden istinbat etmede (çıkarmada) diğer müçtehitlerden daha güçlü olmak, a'lem olmanın ölçüleridir; şer'î hükümlerin mevzularını belirlemek ve şer'î mükellefiyetlerle ilgili fıkhî görüşü açıklamak hususunda etkili olan zamanın şartlarını tanımanın da içtihatta etkisi vardır.

7 S.16: A'lem müçtehidin taklidde muteber bilinen diğer şartları taşımadığı ihtimali olursa, a'lem olmayan bir müçtehidi taklit etmek câiz midir? C: Sırf merciilik şartlarını taşımadığı ihtimali üzerine ihtilaflı meselelerde a'lem olmayanı taklit etmek ihtiyaten câiz değildir. S.17: Bir kaç müçtehitten her birisinin fıkhın belli bölümlerinde a'lem oldukları bilinirse, her birini kendi dalında taklit etmek doğru mudur? C: Değişik dallarda muhtelif merciileri taklit etmenin sakıncası yoktur. Eğer her bir mercii kendisi taklit edilen meselelerde a'lem olur ve diğer müçtehitlerle o meselede fetvaları farklı olursa her dalın a'lemini taklit etmek ihtiyaten farzdır. S.18: A'lem bir müçtehit olduğu halde, a'lem olmayan bir müçtehidi taklit etmenin hükmü nedir? C: A'lem olmayan müçtehidin fetvası, a'lem müçtehidin fetvasıyla çelişmeyen meselelerde a'lem olmayan müçtehide müracaat etmenin sakıncası yoktur. S.19: Taklit merciinin a'lemiyeti hakkındaki görüşünüz nedir? A'lemi taklit etmenin gerekliliğinin delili nedir? C: Gerekli şartları taşıyan fakihler birden fazla olur ve fetvaları da farklı olursa, müçtehit olmayan birisinin, a'lem olanı taklit etmesi ihtiyaten farzdır. Ancak; a'lemin fetvası ihtiyatın tersine (muhalifine) olur ve gayri a'lemin fetvası ihtiyata uygun olursa a'lemi taklit etmek farz olmaz. Delil: 1-İnsanlar arasında geçerli olan yöntem.* 2-(Hücceti teşhis etmek hususunda) tayin ile tahyir arasındaki tereddüt hallerinde aklın tayini gerekli bilmesi. S.20: Hangi müçtehidi taklit etmeliyiz? C: Fetva verme ve merciilik makamının şartlarını taşıyan müçtehidi taklit etmek farzdır. A'lem olması da ihtiyattır. S.21: İlk taklit eden kimse ölü müçtehidi taklit edebilir mi? C: İlk taklit eden kimse ihtiyaten diri ve a'lem müçtehidi taklit etmeyi terketmemelidir. S.22: İlk taklit eden kimse ölü müçhetidi taklit edebilmesi için diri müçtehidi mi taklit etmelidir? (yani ölüyü taklit etmek konusunda hayatta olan bir müçtehidin fetvasına göre mi davranmalıdır?) C: Ölü müçtehidi ilk taklit edenin taklit etmesinin veya onda bâki kalmasının hükmü, diri ve a'lem müçtehidin görüşüne bağlıdır. A'lemİyet, İçtİhat ve Fetvaları Nasıl öğrenelim? S.23: İki adil şahidin şehadet etmesi üzerine belli bir müçtehidin salahiyetini öğrendikten sonra, tekrar başkalarından da araştırmam bana farz mıdır? C: Taklit şartlarını taşıyan belli bir müçtehidin salahiyeti hakkında iki uzman alim ve adil kişinin şehadet etmesine güvenilebilir ve artık bunu başkalarından sormak farz değildir. S.24: Taklit merciini seçme ve onun fetvalarını elde edebilmenin yolları nelerdir? C: Taklit merciinin müçtehit veya a'lem olması, bir kaç yolla tesbit edilir: 1. Denemeyle. 2. Kesin bilgi edinmekle; bu bilgi halk arasında meşhur olmasıyla elde edilse bile. 3. İtminan yoluyla. 4.

8 İki adil bilir kişinin şehadet etmesiyle. Taklit merciinin fetvasını elde etmek de bir kaç yolla olur: 1. Kendisinden duymakla. 2. İki adil kişinin nakletmesiyle; velevki bir adil kişinin nakletmesiyle de olabilir. 3. Sözüne güvenilen bir kişinin söylemesiyle. 4. Müçtehidin hatasız ve güvenilir olan risalesine başvurmakla. S.25: Merci seçimi için vekil tayin etmek -Çocuk, babasını ve öğrenci, üstadını vekil tayin etmesi gibidoğru mudur? C: Vekil tayin etmeden maksad; şartları taşıyan müçtehidi araştırmak ise, sakıncası yoktur. Bunların bu konudaki görüşleri, kesin bilgi ve itminana vesile olursa veya şahitlik sıfatlarını taşıdıkları takdirde geçerli ve muteber olur. S.26: Bazı müçtehidlerden kimi taklit etmem gerektiğini sorduğumda; bana falan müçtehidi taklit etmek mükellefiyetinin üzerinden kalkmasına sebeb olur dediler. Ben o müçtehidin a'lem olduğunu bilmiyorsam veya a'lem olmadığına ihtimal veriyorsam, ya da başkalarının da benzer şehadetleri olduğu için onun a'lem olmadığına mutmain olursam acaba onların sözüne itimat edebilir miyim? C: Fetva verebilecek bir müçtehidin, a'lemiyeti şer'an belli olursa ve buna zıt bir delil meydanda olmazsa ona şer'an uymak gerekli olur. Kesin bilgi ve güven hasıl olması da gerekmez. Bu durumda muhtemel zıt delilleri de araştırmak gerekmez. S.27: Şer'î hükümlerle ilgili sorulara cevap vermeye izinli olmayan, bir çok yerde hataya düşen ve ahkamı da yanlış nakleden birisinin, şer'î hükümlere cevap vermeyi üstlenmesi câiz midir. Risaleden (ilmihalden) okuyarak naklederse, ona güvenilerek amel edilebilir mi? C: Şer'î hükümleri ve fetvaları nakletmek için izin gerekmez. Ama, hata ve yanlışlık yaparsa bu mesuliyeti üstlenmesi câiz değildir. Herhangi bir konuda fetva nakletmede yanlışlık yapar da, daha sonra farkederse naklettiği şahıslara hata yaptığını bildirmesi farzdır. Herhalukârda sözünün ve naklinin sıhhatına güven ve itminan hasıl olmadıkça, her fetva nakledenin sözüyle amel etmek câiz değildir. S.28: A'lem olmayan bir müçtehidin fetvasına göre ölü müçtehidin taklidinde bâki kalmıştık. Eğer, ölen müçtehidin fetvasında bâki kalmak, a'lem müçtehidin iznini gerektiriyorsa, bâki kalmak için a'leme müracaat etmek farz mıdır? C: A'lem olmayan müçtehidin fetvası bu konuda a'lem olan müçtehidin fetvasyla aynı olursa, gayri a'lemin fetvasına uymanın sakıncası yoktur. Ve a'leme de dönmeye gerek yoktur. S.29: Yeni ortaya çıkan meselelerde, delillerden doğru bir şekilde hüküm çıkaramayan a'lem müçtehitten dönmek câiz midir? C: Mükellefin ihtiyat etmesi mümkün olursa ihtiyat eder. Eğer mümkün olmazsa, aynı meselede a'lemiyette sonraki derecede yer alan müçtehide dönmesi ve onu taklit etmesi farzdır. S.30: Ölü müçtehidin taklidinde bâki kalmak hususunda izin aldığım müçtehitten İmam Humeyni'nin bazı fetvalarından hayattaki bir müçtehidin fetvalarına dönmek için izin almam gerekli midir? Veya bu hususta diğer müçtehitlere de müracaat edilebilir mi? C: Bu konuda, ölü müçtehidin taklidinde bâki kalmak hususunda izin aldığınız müçtehide müracaat etmeniz farzdır. S.31: A'lem'den dönüp, gayri a'lem taklit edilebilir mi? C: Gayri a'leme dönmek ihtiyatın zıddınadır. Hatta ihtiyata göre a'lemin fetvası gayri a'lemin fetvasıyla farklı olursa ondan dönmek câiz değildir.

9 S.32: Büyük müçtehitlerden birisinin fetvasına göre İmam'da bâki kaldım. Ama sizin fetvalarınızı öğrendikten sonra, önceki durumdan vazgeçip amellerimi İmam'ın ve sizin fetvalarınıza uyarak yapıyorum. Benim bu dönüşümde bir sakınca var mıdır? C: Farz ihtiyat gereği, diri bir müçtehitten, diri olan başka bir müçtehide geçmek câiz değildir; ancak, mükellefe göre ikinci müçtehit birinci müçtehitten daha bilgili olur ve fetvaları da farklı olursa, bu durumda farz ihtiyat gereği ikinci müçtehide dönülmelidir. S.33: İmam Humeyni'yi taklit edip onun taklidinde bâki kalan birisi, herhangi bir meselede -örneğin; Tahran gibi kentlerin (seferilik hükmü yönünden) büyük şehir olup olmadığı hususunda- başka bir müçtehide dönebilir mi? C: İmamdan başka bir taklit merciine dönmek câizdir. Eğer; imamı diri müçtehitten a'lem biliyorsa, onda bâki kalmakla ihtiyatı terk etmemesi uygundur. S.34: Ben bir gencim, bulûğ çağına ermeden İmam'ı taklit ediyordum, ama benim bu taklidim şer'î ölçülere dayanmıyordu. Sadece İmam'ı taklit etmenin üzerimdeki teklifi kaldırdığını inanıyordum. Bir müddet sonra başka bir müçtehide rücu edip taklit ettim. Ama ona rücu edişim doğru değildi. Onun da vefatından sonra size rücu ettim. İkinci müçtehidi taklit etmemin hükmü ve bu aradaki amellerimin hükmü nedir? Şimdi ne yapmam gerekir? C: İmam Humeyni'nin sağlığında ve vefatından sonra bâki kaldığınız dönemlerdeki amelleriniz doğrudur. Ama, diğer müçtehidi taklit ettiğiniz süre içerisinde taklit etmeniz gereken müçtehidin fetvalarına uygun olarak amel etmişseniz veya ameliniz şu an taklit etmeniz gereken müçtehidin fetvasına uygun ise, o zaman amellerinizin doğru olduğuna karar verilir; aksi takdirde, amellerinizi yenilemeniz gerekir. Şimdi ise, ölen müçtehidinizde (İmam'ın taklidinde) bâki kalabileceğiniz gibi, şer'î ölçülere göre uygun gördüğünüz bir müçtehide de rücu edebilirsiniz. Ölü Müçtehİdİn Taklİdİnde Bâkİ Kalmak S.35: İmam Humeyni'nin vefatından sonra her hangi bir müçtehidi taklit eden birisi tekrar İmam'a dönebilir mi? C: Merciilik şartlarını taşıyan diri bir müçtehitten ölü müçtehide dönmek ihtiyaten câiz değildir; ama diri müçtehit merciilik şartlarını taşımazsa ona rücu edişi batıldır. Böylece ölü müçtehidin taklidinde bâki kalmış olur. Dolayısıyla yine onda bâki kalabileceği gibi, isterse taklit edilmesi câiz olan bir başka müçtehidi taklit eder. S.36: İmam Humeyni'nin sağlığında bulûğa erdim ve onu taklit ettim. Ancak; taklit meselesini hakkıyla anlamış değildim. Şimdi ne yapmalıyım? C: İmam Humeyni'nin sağlığında ona taklit ediyor ve amellerini onun fetvalarına göre yapıyorduysan, bazı meselelerde bile taklit etmiş olsan, tüm meselelerde onun taklidinde bâki kalabilirsin. S.37: Ölü müçtehit a'lem olduğu takdirde, onda bâki kalmanın hükmü nedir? C: Ölü müçtehidin taklidinde bâki kalmak her surette câizdir, farz değildir. Ama; ölü a'lem müçtehidin taklidinde bâki kalmakla ihtiyat terkedilmemelidir. S.38: Ölü müçtehitte bâki kalmak için, a'lem müçtehitten izin almak gerekir mi? Yoksa herhangi bir müçtehitten izin almak yeterli midir?

10 C: Ölü müçtehitte bâki kalma meselesinde a'lemi taklit etmek farz değildir. Bu fakihlerin ittifak ettikleri takdirdedir. S.39: İmam Humeyni'nin taklit eden bir şahıs, İmam'dan sonra bazı meselelerde başka müçtehide rücu etmiş ve şimdi o müçtehit de vefat etmiştir. Bu adamın görevi nedir? C: Bir önceki taklit merciinde bâki kalabilir. İkinci müçtehide rücu ettiği meselelerde de isterse bâki kalır, isterse diri müçtehide geçebilir. S.40: İmam Humeyni'nin vefatından sonra, onun ölüde bâki kalınamayacağına dâir fetvasının olduğunu sanarak diri bir müçtehidi taklit ettim. Şimdi yeniden İmam Humeyni'ye geçebilir miyim? C: Tüm meselelerde başka bir müçtehidi taklit ettikten sonra İmam Humeyni'ye dönemezsin. Ancak; diri müçtehidin fetvasına göre a'lem olan ölü müçtehitte bâki kalmak farz ise ve sana göre de İmam diri müçtehitten daha a'lem ise İmam'ın taklidinde bâki kalman farz olur. S.41: Tek bir meselede bazen diri a'lem müçtehide, bazen de ölü müçtehide, görüşleri farklı olduğu halde rücu etmem câiz midir? C: Ölü müçtehitte bâki kalmak câizdir. Ancak ondan diri müçtehide geçtikten sonra yeniden ölü müçtehide rücu etmek doğru (câiz) değildir. S.42: İmam Humeyni'yi taklit edenlerin onda bâki kalmaları için diri müçtehitten izin almaları mı gerekiyor? Yoksa taklit mercii müçtehitlerin çoğunluğunun ölüde bâki kalmanın câiz olduğuna fetva vermeleri yeterli midir? C: Zamanımızdaki ulemanın ölüde bâki kalmayı câiz bilmeleri hususundaki ittifaklarına dayanarak, İmam'da bâki kalmak câizdir. Bu konuda belirli bir müçtehide rücu etmek gerekmez. S.43: Mükellefin, müçtehidin hayatında amel ettiği veya etmediği meselelerde o öldükten sonra taklidinde bâki kalmasının hükmü nedir? C: Tüm meselelerde hatta amel etmediği meselelerde bile ölü müçtehidin taklidinde bâki kalmak câizdir. S.44: Ölü müçtehitte bâki kalmanın câiz olduğu esasına göre teklif çağına ermeden o müçtehidin fetvalarına uyanlar için de aynı hüküm geçerli midir? C: Hatta baliğ olmadan bile taklit ederse, müçtehit hayatta iken taklit tahakkuk bulduğu takdirde bâki kalmasının sakıncası yoktur. S.45: Bizler İmam Humeyni'yi taklit ediyoruz; onun vefatından sonra onun taklidinde bâki kalmışız. Ama, istikbar ve tağutlarla mücadele döneminde yaşadığımızdan hükmünü bilmediğimiz yeni meseleler ortaya çıkıyor; bu yüzden bütün şer'î meselelerde size rücu etmeye ihtiyaç duyuyoruz, sizi taklit edebilir miyiz? C: İmam'da bâki kalmanız câizdir. Şimdilik ondan dönmeniz için hiçbir sebep yoktur. Ancak, yeni çıkan bazı meselelerde ihtiyaç duyulursa, bizimle yazışabilirsiniz. Allah sizi kendi rızasına muvaffak kılsın. S.46: Mükellef; başka bir müçtehidin, taklit ettiği kendi müçtehidinden daha a'lem olduğunu anlarsa görevi nedir? C: İhtiyaten farz olarak farklı olan fetvalarda a'lemliği bilinen müçtehidi taklit etmelidir. S.47: Mükellef hangi durumlarda taklit ettiği müçtehitten başka bir müçtehide geçebilir?

11 C: İkinci müçtehit daha bilgili olur ve fetvası birinci müçtehidin fetvasıyla farklı olursa farz ihtiyat gereği ikinci müçtehide geçmelidir. Ancak eğer ilimde eşit olurlarsa ihtiyat gereği geçmek câiz değildir. S.48: A'lem müçtehidin fetvası zamana uygun olmaz veya onun fetvasıyla amel etmek zor olursa gayri a'leme geçilebilir mi? C: Sadece fetvaları zamana uymuyor bahanesiyle veya onun fetvalarına uymak zor olduğu için a'lem müçtehitten başkasına geçmek câiz değildir. S.49: Mukassır cahil kimdir? C: Cahil olduğunu bilen ve cahilliğini giderme yollarını da bildiği ve buna gücü yettiği halde onu gidermeyen kimsedir. S.50: Kasır cahil kimdir? C: Cahil olduğunu veya cahilliğini gidermenin yollarını bilmeyen kimsedir. S.51: İhtiyat-ı farzın manası nedir? C: Yani bir işi ihtiyat olarak yapmak veya terketmek farzdır. S.52: Fetvalarda gelen "işkallidir" (sakıncalıdır) tabiri haram olduğunu mu belirtmektedir? C: Yerine göre değişir. Eğer bir şeyin câiz olmasında sakınca olursa yapılmasının haram olduğunu gösterir. S.53: "Sakıncalıdır" "müşküldür" "sakıncadan uzak değildir" "sakıncası yoktur" tabirleri fetva mıdır, ihtiyat mı? C: "Sakıncası yoktur" tabiri fetva, diğerleri ihtiyattır. S.54: "Caiz değildir" tabiriyle "Haramdır" tabirinin farkı nedir? C: Amelde hiçbir farkı yoktur. Mercİlİk ve Rehberlİk S.55: Taklit merciinin fetvalarıyla Müslümanların veliyy-i emrinin (rehberinin) siyasi, kültürel ve toplumsal konulardaki fetvalarının çelişmesi halinde Müslümanların görevi nedir? Bu hususta bir ölçü var mıdır? Mesela müzik konusunda taklit merciinin fetvası rehberin fetvasıyla farklıysa hangisine uyulması gerekir? Velliyy-i fakihin hükmü mercii taklidin fetvasına nerede tercih edilmelidir? C: İslam ülkesinin idaresi ve müslümanların geneline ait konularda müslümanların veliyy-i emrinin (rehberin) görüşüne uyulması gerekir. Taklit merciinin fetvasına sadece ferdî meselelerde uyulabilir. S.56: Bildiğiniz gibi Usul-u Fıkıh'da "içtihatta tecezzi" (içtihadın bölünmesi) adı altında bir bölüm vardır. İmam'ın merciilik ile rehberlik makamını ayırması içtihadın tecezzisinde atılan bir adım değil midir? C: Taklit mercii ile rehberliğin ayrılmasının içtihattaki tecezziyle bir ilgisi yoktur.

12 S.57: Ben herhangi bir taklit merciini taklit etmiş olursam, veliyyi emr-i müslimin de saldırgan kafirlere, zalimlere karşı savaş veya cihad ilan ederse, taklit ettiğim müçtehit de savaşa katılmama izin vermezse o zaman onun emrine uymalı mıyım? C: Veliyyi emr-i müsliminin emirlerine, müslümanların genelini ilgilendiren meselelerde uyulması farzdır. Müslümanların geneline ait olan meselelerden biri de tağut ve kafirlerin saldırıları karşısında İslam ve müslümanları savunmaktır. S.58: Veliyyi fakih'in hükmü ve fetvası ne derece mükellefi bağlar. A'lem olan mercii taklidin fetvasıyla farklı olduğu takdirde hangisi öncelik taşır ve hangisine uyulmalıdır? C: Veliyyi emr-i müslimin'in hükmüne uymak herkese farzdır. Taklit merciinin fetvası veliyyi emr'in hükmüyle farklı olduğu takdirde, taklit merciinin fetvasının geçerliliği kalmaz. Velİyy-İ Fakİh ve Şer'İ Hakİmİn Hükmü S.59: Velayet-i fakihe mefhum ve misdak yönünden inanmak aklî delile mi dayanmaktadır, şer'î delile mi? C: Adil ve alim fakihin hükümet etmesi anlamına olan velayet-i fakih, şer'î bir hükümdür. Ve akıl da bunu desteklemektedir. Mistakını belirlemek için ise, İslam Cumhuriyeti'nin anayasasında açıklanmış olan insanlar arasında kabul edilmiş aklî bir yol (yöntem) mevcuttur. S.60: Şer'î hükümlerin uygulanması İslam ve müslümanların maslahatı gereği veliyyi fakih'in hükmüyle durdurulabilir mi? C: Duruma göre değişir. S.61: İslam hükümetinde yayın organları veliyy-i fakih'in emrinde ve kontrolünde mi olması gerekiyor, yoksa dini havzalar ve başka teşkilatların mı? C: Veliyyi emr-i müslimin'in emir ve kontrolünde olması gerekir. Bu organlar ilahi ilim ve maarifi yaymak, İslam ve müslümanlara hizmet etmek, İslam toplumunun sorununu çözmek ve fikri yönden ilerletmek, müslümanların birliğini korumak, kardeşlik ruhunu aralarında yaymak ve benzeri işlerle görevlidir. S.62: Mutlak şekilde velayet-i fakih'i kabul etmeyenlere hakiki müslüman denilebilir mi? C: İmam Mehdi'nin (canımız ona feda olsun) gaybeti döneminde içtihad veya taklit yönünden mutlak şekliyle velayet-i fakih'i kabul etmeyenler bu görüşlerinden dolayı dinden çıkıp mürted olmazlar. S.63: Veliyy-i fakih'in velayeti (tasarruf hakkı) tekvini midir? Ve bu velayet hakkından istifade ederek maslahat için dini hükümleri herhangi bir sebepten dolayı, örneğin; genel bir maslahatı gözeterek kaldırabilir mi? Neshedebilir mi? C: Resulullah (s.a.a)'ın irtihalinden sonra İslam'da hiçbir şer'î hüküm neshedilemez. Mevzunun değişmesi, zaruretlerin ortaya çıkması veya bazı geçici sebeplerden dolayı bazı hükümlerin uygulanmaması neshetmek demek değildir. Tekvini velayet ise kabul edildiği taktirde sadece masumlara mahsustur. S.64: Adil fakihin velayetini (tasarruf hakkını) sadece hisbi işlerle (yetimin malını korumak gibi Allah Teala'nın terkedilmesine razı olmadığı işlerle) sınırlı bilenlere karşı nasıl bir tavır almalıyız? Şunu da biliyoruz ki, bu görüşte olanların bazı temsilcileri onlara uyarak bu fikri yaymaktalar.

13 C: Velayet-i fakih ilkesi, her asır ve zamanda toplumun yönetimi, toplumsal meselelerin idaresi için hak olan İsna Aşeriyye mezhebinin esaslarından biri sayılır. Bunun kökü imamet esasına dayanmaktadır. Kendine göre bir delile dayanarak fakihin velayeti olmadığına inanan ise mazurdur. Ancak; böyle birisinin tefrika ve bölücülük yapması câiz değildir. S.65: Veliyy-i fakih'in emri tüm müslümanları mı bağlar, yoksa sadece onu taklit edenler için mi geçerlidir? Fakihin mutlak velayetine inanmayan birisinin veliyy-i fakih'in emrine uyması farz mıdır? C: Şia fıkhına göre, müslümanların veliyy-i emrinin emirleri tüm müslümanları bağlar. Onun emir ve yasaklarına uymak diğer fakihleri taklit edenler bir yana, o fakihlere bile farzdır. Bize göre fakihin velayetini kabul etmek, İslam'a bağlılık ve masum imamların (a.s) velayetinden ayrılmaz. S.66: Fakihin mutlak velayetinin (velayet-i fakih-i mutlakın) anlamı nedir? C: Şartları taşıyan fakihin mutlak velayetinden maksat, şudur: Kıyamete kadar bâki kalacak ve semavi dinlerin sonuncusu olan yüce İslam dini, hükümet ve yönetim dinidir. İslam toplumunun tüm kesimleri için, ümmeti iç ve dış düşmanlardan koruyacak, onlara adil bir şekilde hükmedecek, zayıfların hakkını koruyup, savunacak, siyasi, ekonomik vb... konularda ilerlemelerini sağlamaları için gerekli vesileleri hazırlayacak bir veliyy-i emr, bir şer'î hakim, yani bir rehberin olması gerekir. Yukarıda zikredilenlerin uygulamaya geçirilmesi bazılarının istek, çıkar ve aşırı serbestliğiyle çelişebilir. Müslümanların emiri (yöneticisi) İslam fıkhı ışığında toplumu yönettiğinde ihtiyaç duyduğu gerekli icraatları yapması ona farzdır. Buna göre de İslam ve müslümanların maslahatlarıyla ilgili konularda karar ve yetkisi tüm halkın yetkisinden üstte olmalıdır... Bunlar, fakihin mutlak velayetinin sadece küçük bir bölümünü oluşturur. S.67: Ölü müçtehidde bâki kalmak fakihlerin fetvalarına göre; bir müçtehidin izinine bağlı olduğu gibi, ölmüş veliyy-i fakihin emir ve hükümlerinin de geçerliliği, diri olan veliyy-i fakihin iznine mi bağlıdır. Yoksa kendiliğinden bâki midir? C: Veliyy-i emr-i müslimin tarafından alınan karar ve hükümler belirli bir zaman için ve geçici olmazsa aynen geçerliliğini korur. Ancak sağ olan veliyy-i fakih onu kaldırmayı maslahat görürse kaldırabilir. S.68: Mutlak velayeti kabul etmeyen ve İslam Cumhuriyeti'nde yaşayan bir fakihin veliyy-i emrin emirlerine uyması farz mıdır? Eğer veliyy-i emrin emrine uymazsa fasık olur mu? Veya mutlak velayeti kabul eden bir fakih kendisini bu makama daha uygun bildiğinden veliyy-i emrin emirlerine uymazsa fasık olur mu? C: Veliyy-i emr-i müsliminin hükümet ve yönetimle ilgili emirlerine uymak tüm mükelleflere hatta fakih bile olsa farzdır. Ben daha uygunum bahanesiyle velayet makamını üstlenmiş kimseye muhalefet etmek câiz değildir. Elbette; bu hüküm, veliyy-i fakihin belirlenmiş kanuni yoldan velayet makamını üstlenmiş olduğu takdirde geçerlidir. Eğer; kanuni yoldan başa geçmiş olmazsa mesele tamamen değişir. S.69: Gaybet döneminde, şartları taşıyan bir müçtehidin, ceza kanunlarını uygulamaya yetkisi var mıdır? C: Gaybet döneminde ceza kanunlarını uygulama farzdır; buna yetkili şahıs müslümanların veliyy-i emridir. S.70: Velayet-i fakih; taklidi bir konu mudur? Yoksa itikadi bir mesele midir? Velayet-i fakihe inanmayanın hükmü nedir? C: Velayet-i fakih, mezhebin esaslarından olan velayet ve imamete ait konulardandır. Ancak diğer fıkhî hükümlerin şer'î delillerinden çıkarıldığı gibi, velayet-i fakih'e ait olan hükümler de

14 şer'î delillerden çıkarılmaktadır. Buna göre de, istidlal yoluyla velayet-i fakih'in kabul edilemeyeceği görüşüne varan kisme mazurdur. S.71: Bazı yetkililerden "idare etme velayeti" diye bir şey duyuyoruz, yani bir üst yetkiliye kayıtsız şartsız itaat etme. Bu konudaki görüşünüz ve şer'î vazifemiz nedir? C: İslam devletinde geçerli idari kanun ve kurallara dayalı olarak verilen emirlere muhalefet etmek câiz değildir. Ama; İslami kavramlar arasında "yönetim ve idare etme velayeti" diye bir şey yoktur. S.72: Amirler kendi şahsi işlerini kendileri yapacak olsalar vakitleri zayi oluyor diye, o işleri için emirlerinin altında olanlara emir verebilirler mi? C: Mesulların (üst makamların) herhangi bir görevliye kendi şahsî işlerini yaptırmak için emir vermeleri câiz değildir. Eğer; şahsi işlerinde çalıştırırlarsa onların normal ücretleri, çalıştıranların üzerine gelir. S.73: Veliyy-i fakih tarafından çeşitli teşkilatlarda görevlendirilmiş olan temsilcinin, çıkarmış olduğu kararlara uymak farz mıdır? C: Veliyy-i fakih tarafından kendisine verilen salahiyet çerçevesinde çıkardığı, uyulması zorunlu kurallara muhalefet etmek câiz değildir. Suların Hükmü S.74: Tazyiksiz olarak yukarıdan aşağıya doğru akan azsuyun alt tarafı necise ulaşırsa, üst tarafının hükmü nedir? C: Eğilimi, su yukarıdan aşağıya doğru akıyor denecek miktarda olursa, yukarıdan aşağı doğru akan suyun üst tarafı temizdir. S.75: Necis olan bir kumaşı, akar su veya kür suda yıkarken pâk olması için onu suyun dışında mı sıkmak gerekir, yoksa suyun içinde de sıkmak yeterli midir? C: Necis olan kumaş ve benzerini akar su veya kür suda yıkarken sıkmak şart değildir. Hızla haraket ettirmek gibi herhangi bir yolla onun içindeki suyun dışarı çıkarılması yeterlidir. S.76: İçindeki doğal tuz sebebiyle yoğunlaşan deniz suları, örneğin, Urumiye gölünün suyu ve ondan daha katı olan sularla abdest alma ve gusletmenin hükmü nedir? C: Suyun, içindeki tuz dolayısıyla yoğunlaşması, ona mutlak su denilmesine mani olmaz; mutlak suyla ilgili şer'î hükümlerin bir su hakkında geçerli olmasındaki ölçü, halkın ona mutlak su demesinden ibarettir. S.77: Bir suya kür hükmünü uygulamak için onun kür olduğunun bilinmesi farz mıdır, yoksa önceden kür olduğu bilinirse şimdi de kür olduğuna karar verilebilir mi? Mesela; Tren deposu ve benzerlerinde olan sular gibi? C: Suyun önceden kür olduğu bilinirse, yine de kür olduğuna karar verilmesi câizdir (kür su hükmündedir).

15 S.78: İmam Humeyni'nin İlmihal'inin 147. meselesinde şöyle bir fetva yeralmıştır: İyiyi kötüden ayırteden çocuğun taharet ve necaset hakkındaki sözüne, baliğ oluncaya kadar itibar edilmez. Bu fetva pratikte bir çok zorluklara sebep oluyor. Bu durum karşısında şer'î görevimiz nedir? C: Bulûğ çağına yakın bir yaşta olan çocuğun sözüne itibar edilir. S.79: Bazen suya klor gibi bazı maddeler döküldüğünde su süt rengini alıyor; böyle bir suya muzaf su denilir mi? Ve böyle bir suyu abdest alma ve diğer pâklik işlerinde kullanmanın hükmü nedir? C: Bu su, muzaf su hükmünde değildir? S.80: Bir şeyi temizlemede akar su ile kür su arasında bir fark var mıdır? C: Bu açıdan bu ikisi arasında hiç bir fark yoktur. S.81: Kaynatılarak buharlaştırılan tuzlu suyun buharından oluşan su ile abdest alınabilir mi? C: Kaynayan tuzlu suyun buharından oluşan su damlalarına mutlak su denilirse, mutlak su hükmündedir. S.82: Necis olan elbiseleri çok su ile yıkarken sıkmak gerekiyor mu? Yoksa necasetin akıp gitmesinden sonra üzerinden su akması yeterli midir? C: Çok suda necasetin bertaraf olmasından sonra silkelemekle bile olsa suyun ona nüfuz ederek ayrılması yeterlidir ve sıkmaya gerek yoktur. S.83: Necis olan büyük bir sergiyi veya halıyı musluk suyu ile yıkadığımızda, sadece necis olan yere borulardan gelen suyun akıtılması yeterli midir? Yoksa artık suyun ondan ayrılması da mı gerekiyor? C: Borulardan akan suyla temizlerken artık suyun çıkarılması veya çıkması şart değildir; ayn-ı necisin (necisin kendisinin) giderilmesinden sonra suyun necis olan yere ulaşıp akmasıyla o şey pâk olur. S.84: Ayağın altı necis olduğunda pâk olması için onbeş adım yürümek şarttır. Acaba; bu onbeş adım yürümek ayn-ı necaset yok olduktan sonra mıdır, yoksa ayn-ı necaset giderilmeden de yeterli midir? Başka bir ifadeyle; onbeş adım yürümekle ayak altındaki ayn-ı necaset yok olursa ayak altı pâk olur mu? C: Onbeş adım yürümek ölçü değildir, ayn-ı necasetin yok olacağı kadar yürümek yeterlidiri. Eğer; ayn-ı necis daha az yürümekle de giderilirse ayak altı pâk olur. S.85: Asfalt vb. şeylerle döşenmiş olan caddelerde yürümek, toprak gibi ayak altını temizler mi? C: Asfalt vb. şeylerle döşenmiş olan caddeler ayak altını ve ayakkabı gibi ayağı koruyan şeyleri pâk etmez. S.86: Güneş pâkedici midir? Eğer pâkediciyse şartları nelerdir? C: Ayn-ı necis giderildikten sonra güneş vurmasıyla yer, bina gibi büyük gayri menkuller, binaya çakılı olan şeyler ve onda kullanılan tahta, kapı ve benzerleri temizlenir. Ancak; güneş vurduğunda onların ıslak olması şarttır. S.87: Yıkanırken renk veren necis olmuş elbise nasıl pâk olur? C: Elbisenin rengi suyu muzaf etmezse, üzerine su dökmekle pâk olur.

16 S.88: Guslederken şahsın kullandığı kova ve benzeri kablara su sıçramaktadır. Acaba; bu su pâk kalır mı ve bu suyla gusül tamamlanabilir mi? C: Söz konusu kovaya damlayan su, bedenin pâk yerinden olursa, su pâktır ve onunla guslü tamamlamanın bir sakıncası yoktur. S.89: Necis çamur ile yapılan tandırın temizlenmesi mümkün müdür? C: Yıkanarak onun yüzeyi temizlenebilir. Tandırın, hamur yapışan yüzeyinin temizlenmesi yeterlidir. S.90: Hayvandan çıkarılarak yeni bir özellik alacak şekilde üzerinde kimyasal işlem yapılan necis yağlar necisliğinde bâki kalır mı, yoksa ona istihale hükmü mü uygulanır? C: Necis maddelerin veya hayvandan alınan haram parçaların temiz ve helal olmaları için onlara yeni bir özellik kazandıracak şekilde üzerlerinde kimyasal işlem yapılması yeterli değildir. S.91: Köyümüzdeki hamamda oluşan buhar, hamamın düz tavanına ulaştıktan sonra su damlacıkları halinde yıkanan kimselerin üzerine damlıyor. Acaba; bu su damlacıkları pâk mıdır ve bu su damlacıklarının düşmesinden sonra alınan gusül sahih midir? C: Hamamın buharı ve oluşan su damlacıkları temizdir. Bu su damlacıklarının bedene değmesi guslün sıhhatine bir zarar vermez ve bedeni necis etmez. S.92: Bilimsel araştırmalara göre, içme suyuna kirletici madensel kalıntıların, bakteri ve mikropların karıştırılması, onun yoğunluğunu yüzde bir bölü on'a vardırıyor. Arıtma tesisleri ise, bu maddeleri sudan arındırarak fiziksel (renk, tad ve koku), kimyasal (kirletici madensel kalıntılardan temizlenmesi) ve sıhhi olma (zararlı mikroplar ve bakterilerden arındırılması) yönünden onu bir çok nehir ve göl suyundan daha temiz ve sağlıklı bir su haline getiriyor. Bu durumda, eğer tasfiye edilen o su necis ise, yapılan bu işlemle pâk olur mu ve ona istihale hükmü uygulanır mı? Yoksa bu arıtmadan sonra elde edilen su necis midir? C: Su necis olduğu taktirde suyu arıtma, buharlaştırıp tekrar su haline getirme şeklinde olmadıkça, yalnızca kirletici maden kalıntılarını, mikropları, bakterileri ve benzeri şeyleri sudan arıtmakla istihale gerçekleşmez. Ama; her zaman kullanılmış olan suların necis olduğu belli değildir. S.93: Bölgemizde cenazeye, tahtadan yapılan sedye üzerinde gusül veriyorlar; cenazenin bedeninde ayrıca necis olursa, tahtanın ilk defa dökülen suyu emdiğini dikkate alarak, ölünün temiz olmasıyla birlikte tahta da temiz oluyor mu? C: Cenazeye gusül verildiğinde onunla birlikte sedye de temiz olur; onun ayrıca yıkanması gerekmez. HELAYA GİTMENİN hükümleri S.94: Göçebeler, özellikle de göç zamanlarında idrar mahallini temizlemek için yeterli su bulamıyorlar. Acaba; tahta ve taş parçalarıyla temizlemeleri yeterli midir? C: İdrar mahalli sudan başka bir şeyle temizlenmez. Ama; suyla temizlemek mümkün olmazsa bu halle kılınan namaz sahihtir. S.95: Az su ile idrar ve gâit mahallini temizlemenin hükmü nedir?

17 C: İdrar mahalli, ihtiyat gereği iki defa yıkamakla temizlenir. Gâit mahallini ise, ayn-ı necaset ve eseri giderilinceye kadar yıkamak gerekir. S.96: Namaz kılanın genel olarak idrar ettikten sonra istibra etmesi gerekir. Ama; idrar yerinin yara olması nedeniyle istibra ettiğimde kan geliyor ve bu kan, yıkamak için kullandığım suya karışarak, beden ve elbisemin necis olmasına sebep oluyor. Eğer, istibra etmezsem, muhtemelen yara iyileşecektir. Dolayısıyla, yaranın devam etmesi istibrayı sürdürdüğümden kaynaklandığı kesindir. Bu durumu sürdürürsem yaram üç aya kadar iyileşmez; bu durumda, istibra edip etmemem gerektiğini açıklar mısınız? C: İstibra etmek farz değildir. Hatta; zarar verirse câiz de değildir. Evet; eğer insan idrar ettikten sonra istibra yapmaz ve ondan şüpheli bir rutubet gelirse idrar olduğuna hükmedilir. S.97: Ben bir üniversite öğrencisiyim. Bir kaç yıldır bir hastalığa düçar oldum, bu yüzden de çok zorluk çekmekteyim. Şöyle ki, idrar edip istibra yaptıktan sonra bazen idrar mahallinden hacim itibariyle bir damlanın dörtte biri kadar olan bir akıntı geliyor. Bu akıntı bazen idrardan beş dakika veya daha fazla bir süre geçtikten sonra geliyor. Önceleri istibra yapmıyordum ve benden gelen bu akıntı bir kaç damla kadardı. Ama, şimdi istibra yaptığım için akıntı miktarı bir damlanın dörtte biri veya daha az miktarına ulaşmıştır. Bu akıntının temiz olup olmadığını bilmiyorum; acaba, bu halde kıldığım namaz sahih midir? C: İstibradan sonra gelen şüpheli akıntının, idrar olduğu kesin bilinmedikçe temizdir. S.98: İdrar ve istibradan sonra bazen gayri ihtiyarı olarak insandan çıkan idrara benzer akıntı necis midir? Eğer, insan uzun bir süre geçtikten sonra bunun farkına varırsa, önceden bu halde kılmış olduğu namazların hükmü nedir? Ayrıca; gayri ihtiyari olarak gelen bu rutubetin çıkıp çıkmadığını araştırması gerekiyor mu? C: İstibradan sonra çıkan ve idrar olup olmadığında şüphe edilen rutubet idrar hükmünü taşımaz; onun temiz olduğuna hükmedilir. Bu gibi yerlerde araştırmak da farz değildir. S.99: İnsandan çıkan rutubetler hakkında bir açıklama yapar mısınızı? C: Meniden sonra bazen gelen suya vezy, idrardan sonra gelen suya vedy ve karı koca oynaşmasından sonra bazen gelen suya da mezy denilir. Meni dışında bunların hepsi pâk olup abdesti de bozmazlar. S.100: Kıblenin tam ters istikametine yerleştirildiğine inandığımız tuvalet taşının bir süre sonra ancak kıble yönünün 20 ila 22 derece uzaklığına yerleştirilmiş olduğunun farkına vardık. Bu durumda; tuvalet taşının yönünü değiştirmemiz gerekir mi? C: Kıbleye doğru değildir denecek durumdaysa öylece kalmasının sakıncası yoktur. S.101: İdrar mecrasında bulunan bir hastalık nedeniyle idrar edip istibra yaptıktan sonra idrarımı tutamıyorum ve bir rutubet çıkıyor. Doktora gittim ve tavsiyelerini yerine getirdim. Ama, bir fayda vermedi. Bu durum karşısında görevim nedir? C: İstibra yaptıktan sonra idrarın çıkıp çıkmadığına dâir şüpheye itina edilmez. Eğer; idrarın damlalar halinde geldiğini kesin olarak biliyorsanız, İmam Humeyni'nin ilmihalinde bulunan meslus ile ilgili hükme göre amel etmeniz gerekir. Bundan fazla bir şey yapmanıza gerek yoktur. S.102: Gâit mahallini temizlemeden önce nasıl istibra edilir? C: Gâit mahallini temizlemeden önce ve sonrası arasında istibranın keyfiyeti hususunda bir fark yoktur.

18 S.103: Bazı kurum ve şirketlerde çalışmak insanın bir takım tıbbi incelemelerden geçmesine bağlıdır. Bu incelemeler avret yerinin açılmasını da içeriyor. Çalışmaya ihtiyaç olursa bu câiz midir? C: Bir işe istihdam edilebilmesi için zorunlu olsa bile, mükellefin avret yerini (İslam dininde) saygın sayılan kişilerin önünde açması câiz değildir. Fakat; o işten vazgeçmesi çetin olur ve işe girmesi zorunlu olursa bu hariç. Abdest Hükümlerİ S.104: Akşam namazı için aldığım abdestle Kur'an-ı Kerim'e dokunabilir miyim ve onunla yatsı namazını kılabilir miyim? C: Sahih bir abdest aldıktan sonra, abdest bozulmadıkça onunla taharetli yapılması gereken her amel yapılabilir. S.105: Başına peruk takan ve çıkardığında zahmete düşen bir kimse, takma saçın üzerine meshedebilir mi? C: Takma saçın üzerine meshetmek câiz değildir. Meshetmek için onu çıkarmak farzdır. Ancak; onu çıkarması normalde tahammül edilemeyecek kadar bir çetinlik ve meşakkati gerektirirse çıkarması gerekmez. S.106: Bazıları abdest alırken yüze yalnızca iki avuç su dökülmesi gerektiğini ve üçüncü kez su dökmenin abdesti batıl ettiğini söylüyorlar. Bu söz doğru mudur? C: Yüze iki avuç veya daha fazla su dökmenin bir sakıncası yoktur. Ancak; yüzü ve kolları iki defadan fazla yıkamak câiz değildir. S.107: İnsanın saç ve cildinde doğal olarak oluşan yağ -suyun bedene ulaşmasını önleyen- bir engel sayılır mı? C: Suyun beden veya saça ulaşmasını önlemedikçe engel sayılmaz. S.108: Bir süreden beridir, ayaklarıma meshederken parmaklarımın ucundan değil, parmaklarımın üstünün az gerisinden başlayarak ayaklarıma meshediyorum. Böyle meshetmem sahih midir? Eğer, böyle meshetmem sakıncalıysa, kılmış olduğum namazları kaza etmem farz mıdır? C: Parmakların ucundan meshedilmezse abdest batıl olur ve böyle bir abdestle kılınan namazların kazasını kılmak da farzdır. S.109: Ayak meshinin nihaî noktası olan kaab neresidir? C: Meşhur görüşe göre kaab, ayak üstü kamburu diye tabir edilen ayağın üst kısmında bulunan hafif kemik çıkıntısına kadardır. Ama, terkedilmemesi gereken ihtiyat gereği, ayak eklemine kadar meshedilmelidir. S.110: Devletin, İslami ülke dahilinde yaptırdığı camilerde, sınır merkezlerinde ve devlet dairelerinde abdest almanın hükmü nedir? C: Şer'î açıdan bir sakıncası yoktur. S.111: Abdest alırken, bir defa yıkamak amacıyla -abdest uzvuna- bir kaç avuç su dökmenin bir zararı var mıdır? Yine, bir defa yıkamak niyetiyle bir kaç avuç su döker ama birden fazla yıkanırsa hükmü nedir?

19 C: Niyeti ve bir defa yıkaması ölçüdür; bir kaç avuç su dökmenin zararı yoktur. S.112: Birisine ait olan araziden çıkan kaynak çeşme suyunu borularla bir kaç km. uzaklıkta olan bir bölgeye götürmek için su borularının söz konusu şahısa ve diğerlerine ait tarlalardan geçirilmesi gerekiyor. Tarla sahipleri razı olmadıkları takdirde bu suyu abdest, gusül ve diğer temizlik işleri için kullanmak câiz midir? C: Eğersu kendiliğinden kaynıyorsa, su yer üzerinde akmadan doğrudan boruya bağlanmışsa ve kaynağın bulunduğu tarlayla diğer tarlalardan sadece boruların geçiş yeri olarak istifade edilmişse, bu suyu kullanmak, örfen kaynağın bulunduğu ve diğer tarlalarda tasarruf sayılmazsa sakıncası yoktur. S.113: Mahallemizde su basıncı oldukça düşüktür; su üst katlarda çok zayıf akıyor; hatta bazen kesiliyor. Alt katlarda da zayıf akıyor. Bu yüzden bazı komşular su pompası bağlatmışlardır; pompa çalıştığı zaman üst kattaki dairelerde su kesiliyor, alt katlarda ise kesilmese bile istifade edilemeyecek kadar zayıflıyor, sonuçta abdest ve gusül almak zorlaşıyor ve hatta bazen imkansız hale geliyor. Ama, pompalar çalışmazsa herkesin abdest ve gusül gibi işleri için su yetiyor. Öte yandan yetkililer su pompası takmayı yasaklamış ve takıldığının farkına varınca önce açmalarına dâir ikazda bulunuyor ve eğer açmazlarsa onları cezalandırmanın yanısıra pompayı kendileri açtırıyorlar. Bu durumda: 1- Şer'î açıdan su pompası kullanmak câiz midir. Biz de kullanabilir miyiz? 2- Caiz değilse, su pompası çalıştığı zaman alınan abdest ve guslün hükmü nedir? C: Böyle bir durumda su pompası kullanmak câiz değildir, su pompasının çalışmasıyla alınan abdest ve gusül de sakıncalıdır. S.114: Namaz vakti girmeden önce abdest almanın hükmü nedir? Bir fetvada namaz vaktinin girmesi yaklaştığında abdest alırsa, onunla kılınan namaz sahihtir buyurmuştunuz. Namaz vaktinin girmesinin yakınlaşmasından maksat nedir? C: Ölçü; örfen namaz vakti yakınlaşmıştır denilmesidir. Bu vakitte o namaz için abdest almanın bir sakınca yoktur. S.115: Abdestte, parmakların yürüme esnasında yere gelen alt kısmını meshetmek müstehap mıdır? C: Ayakların mesh yeri parmakların ucundan başlayıp ayak eklemine kadardır. Parmakların alt kısmının meshedilmesinin müstehap oluşu sabit değildir. S.116: Abdest alan kimsenin, abdest kastıyla yüz ve ellerini yıkarken eliyle musluğu açıp kapatmasının hükmü nedir? C: Sakıncası yoktur ve abdestine bir halel getirmez; ancak, sol kolunu yıkadıktan sonra, meshetmeden önce eğer elini ıslak musluğa vurursa, elindeki abdest suyuna dıştan su karıştığı takdirde abdestin doğruluğu sakıncalıdır. S.117: Bazı kadınlar tırnaklarındaki ojenin abdest için engel olmadığını ve ince çorap üzerinden meshetmenin câiz olduğunu iddia ediyorlar; bu konuda görüşünüz nedir? C: Eğer oje, suyun tırnaklara geçmesine engel oluyorsa, abdest batıldır. Çorap her ne kadar ince olsa bile, onun üzerinden meshetmek câiz değildir. S.118: Savaşta yaralanarak omuriliğinin kesilmesi nedeniyle idrarını kontrol edemeyen bir kimsenin almış olduğu abdestle Cuma hutbelerini dinleyip, Cuma ve ikindi namazlarını aynı abdestle kılması câiz midir? C: Abdest alır almaz ara vermeksizin namaza başlaması ve ayrıca ikindi namazı için yeniden abdest alması farzdır. Ama; eğer ilk abdestten sonra (abdesti bozacak) bir hades meydana gelmezse, her iki namazı da ilk abdestle kılabilir. Yine, abdestten sonra (abdesti bozan) bir

20 hades meydana gelmezse Cuma namazının hutbelerinden önce alınan abdest Cuma namazı için de yeterlidir. S.119: Savaşta omuriliğinin kopması nedeniyle idrarını kontrol edemeyen bir kimsenin, abdestten hemen sonra namaz kılmayıp, cemaat namazına katılmak amacıyla namazını ertelemesi câiz midir? C: Eğer abdest aldıktan sonra, idrarı damlalar halinde geliyorsa, abdestle namaz arasında fasıla vermemesi gerekir. S.120: Abdest almaya kudreti olmayan kimse, abdest aldırması için kendisine bir yardımcı (naib) tutar, ancak abdest niyetini kendi yapar ve kendisi mesheder; eğer, kendisinin meshetmeye de kudreti olmazsa yardımcı onun elinden tutarak ona meshettirir ve eğer bundan da aciz ise yardımcı onun elinden rutubet alarak mesheder. Şimdi şunu sormak istiyorum: Yardımcı tutan kimsenin eli olmazsa hükmü nedir? C: Eğer yardımcı tutan kimsenin eli olmazsa, onun kolundan rutubet alınarak meshedilmelidir ve eğer kolu da olmazsa, onun yüzünden rutubet alınarak baş ve ayaklarına meshedilmelidir. S.121:Abdest alırken içinde su bulunan kabın, ibrik gibi borulu mu olması gerekiyor? Eğer borulu olmazsa, onunla alınan abdest batıl mıdır? C: Abdest suyunun bulunduğu kabın borusu olması gerekmez. İster suyu kabdan eline döksün, ister elini onun içine daldırarak avucuyla su alsın, borusuz kabda bulunan suyla abdest almanın bir sakıncası yoktur. S.122: Cuma namazının kılındığı yerin yakınında merkez camisine ait bir abdesthane bulunmaktadır. Oranın su parası caminin gelirinin dışından temin ediliyor. Bu durumda, Cuma namazı kılanların da o suyu kullanmaları câiz midir? C: Eğer oranın suyu mutlak namaz kılanlar için vakfedilmişse sakıncası yoktur. S.123: Öğle ve ikindi namazlarından önce alınan abdest, akşama kadar bozulmadığı takdirde onunla akşam ve yatsı namazları da kılınabilir mi? Yoksa, her namaz için ayrıca niyet edip abdest almak mı gerekiyor? C: Her namaz için abdest almak gerekmez; alınan abdest bozulmadıkça istendiği kadar namaz kılınabilir. S.124: Farz bir namaz için vakit girmeden önce abdest almak câiz midir? C: Namaz vaktinin yaklaştığında, farz namazı kılmak amacıyla abdest almanın sakıncası yoktur. S.125: Ayaklarım felç olmuştur. Özel ayakkabı ve koltuk dayanağı ile yürüyorum. Abdest alırken ayakkabılarımı çıkarmam mümkün olmuyor. Bu durumda, ayaklarıma meshetmek hususundaki şer'î vazifem nedir? C: Eğer ayakkabıyı çıkarıp ayaklara meshetmeniz çok çetin ise; ayakkabının üzerinden meshetmeniz yeterli ve doğrudur. S.126: Gittiğimiz yerde su bulmak için kilometrelerce araştırmamıza rağmen sadece kirli bir su bulursak görevimiz nedir? Acaba, bu durumda teyemmüm mü etmemiz gerekir, yoksa o suyla abdest mi almalıyız? C: Eğer su pâk olur ve kullanılması zararlı olmazsa, o suyla abdest alınmalıdır ve su bulunan yerde teyemmüm alınamaz.

21 S.127: Abdest almak kendiliğinden müstehap mıdır? Kurbet (Allah'a yakın olmak) kastı ile namaz vakti girmeden abdest alıp sonra onunla namaz kılmak sahih midir? C: Abdestli olmak kastıyla abdest almak şer'î açıdan beğenilen bir şeydir. Müstehap olarak alınan abdestle de namaz kılmak câizdir. S.128: Devamlı olarak abdestinde şüpheye düşen bir kimse camiye girmek, namaz kılmak, Kur'an okumak ve masumların mezarını ziyaret etmek gibi durumlarda ne yapmalıdır? C: Abdestten sonra taharetinde şüphe etmesine itibar edilmez. Abdestin bozulduğunu kesin bilmedikçe onunla namaz kılıp Kur'an okuması câizdir. S.129: Abdestin doğru olması için suyun kol ve elin (abdestte yıkanan miktarın) her yerine akması şart mıdır? Yoksa ıslak elle abdest uzuvlarının üzerine meshetmek yeterli midir? C: Yıkamada ölçü, elle sıvamakla bile olsa suyun, uzuvların her yerine ulaşmasıdır. Ama, yalnızca ıslak elle meshetmek yeterli değildir. S.130: Başı sağ elle meshetmek câiz olduğu gibi, sol elle de meshetmek câiz midir? Yine başı aşağıdan yukarıya doğru meshetmek de câiz midir? C: Başın meshi ihtiyat gereği sağ elin ıslaklığıyla yapılmalıdır; ancak başın yukarıdan aşağıya, yani tepeden alna doğru meshedilmesi gerekmez. S.131: Başa meshetmede ıslaklığın saça çıkması yeterli midir? Yoksa elin ıslaklığının başın derisine de ulaşması mı gerekir. Ayrıca, peruk kullanıldığında nasıl meshedilmelidir? C: Deriye meshetmek farz değildir. Peruğu çıkarmak mümkün değilse onun üzerine meshetmek yeterlidir. S.132: Abdest ve gusül azalarını yıkama arasında ara vermenin hükmü nedir? C: Gusülde fasıla vermenin (muvalatı terketmenin) bir sakıncası yoktur. Ama; abdestte, bir önceki aza kuruyacak kadar ara verirse, abdesti batıl olur. S.133: Sürekli olarak bağırsaklarından az miktarda yel çıkan bir kimsenin abdest ve namaz hususunda görevi nedir? C: Namaz için gerekli olan süre miktarınca bile kendini tutamıyorsa ve namaz esnasında abdestini yenilemesi de meşakkatli olursa, bir abdestle bir namaz kılmasının sakıncası yoktur; yani namaz esnasında abdesti batıl olsa bile her namaz için bir abdestle yetinir. S.134: Toplu konutlarda oturan bazı şahıslar, kendi paylarına düşen kapıcı, yararlandıkları sıcak su, soğuk su ve klima gibi hizmetlerin paralarını ödemiyor ve bu gibi hizmetlerin karşılığını razı olmadıkları halde komşularının üzerine yıkıyorlar; acaba, şer'î açıdan bunların namaz, oruç vb. ibadetleri batıl mıdır? C: Şer'î açıdan onlardan her biri, faydalandıkları ortak imkanların ücreti karşısında borçludurlar. Kasıtları kullandıkları suyun tutarını vermemek ise onunla abdest ve gusül almaları sakıncalı ve hatta batıldır. S.135: Cenabet guslü aldıktan üç-dört saat sonra namaz kılmak isteyen bir şahıs, guslünün batıl olup olmadığında şüphe etmektedir. Bu durumda, ihtiyat olarak abdest almasında bir sakınca var mıdır? C: Böyle bir durumda abdest alması farz değildir; ama, ihtiyat olarak abdest almasında sakınca yoktur.