Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 39

Transkript

1 ÖZET: Birçok protein kaynağının kanatlılarda kullanımı için işleme gereksinim duyulmaktadır. Ancak bu işlem çiftlik şartlarında mümkün olmayabilir. Bu durumda çiftlikler tahıl üretimi yapmalı ve daha sonra işlenmiş olarak satın alınan protein kaynaklarıyla karıştırılmalıdır. Organik kanatlı üretimi benzer bileşenlere ihtiyaç duymaktadır. Ancak yem hammaddelerinin sınırlı olması nedeniyle miktarlar ve oranlar aynı olamamaktadır. Sentetik aminoasitlerin kullanımı yasaktır ve organik protein kaynaklarının sınırlı olması nedeniyle enerji/protein dengesini sağlamak oldukça güçtür. ANAHTAR KELİMELER: Sadi Çetingül, Bilal Çankırı, organik, tavuk, protein, çiftlik ABSTRACT: Many protein sources for use in Poultry Processing is required. However, this process may not be possible under farm conditions. In this case, farms should be mixed with grain and protein sources that are purchased as processed then do production. Needs to similar components in organic poultry production. However, due to the lack of feed ingredients amounts and proportions are not the same. It is forbidden to use synthetic amino acids, and organic protein sources are limited because the energy/protein balance is very difficult. Keywords: Sadi Çetingül, Bilal Çankırı, organic, poultry, protein, ranch Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 39

2 Başta tüketici talepleri ve farklı politik sebeplerle dünyada organik üretim her geçen gün artan bir ivme göstermektedir. Özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde bu artış en yüksek düzeydedir. Hayvan sağlığı ve hayvan refahı organik hayvansal üretimde önemli iki unsurdur. Uluslararası Organik Tarım Hareketliliği Kuruluşunun (IFOAM) yaptığı basit tanımlamaya göre neyi organik tanımlamasıyla etiketleyebileceğimiz açıkca ortaya konmuştur. Organik hayvancılık bitkisel ve hayvansal üretimlerde pestisit, kimyasal gübre, genetiği değiştirilmiş organizmalar, antibiyotik ve büyüme hormonlarının kullanılmadığı hayvan yetiştiriciliğidir. Organik üretim toprak mikroorganizma, bitki, hayvan ve insan arasındaki doğal etkilenişin bir sonucu olarak sürdürülebilir bir çevre ve en uygun üretimin ilişkisidir. Bu bilgiler ve prensipler dahilinde yeni teşebbüslerle geliştirilen organik üretim dünya genelinde her geçen yıl hızla artan bir eğilim sergilemektedir. Organik Hayvancılığın Prensipleri Hayvanların ihtiyaç duyduğu davranış ve sağlıkları için gerekli şartları sürekli dikkate alarak hareket etmek Bütün organik ürünleri üretirken üretimin her safasında organik bütünlüğü ve canlılığı dikkatli bir şekilde korumak ve sürdürmek Çevreyi korumak, toprak kirliliğini ve kaybını minimize etmek, biyolojik üretimi ve sağlığı en uygun bir şekilde sürdürmek. Ekosistemdeki biyolojik çeşitliliği korumak Toprağın üretkenliğini ve biyolojik etkinliğini sürdürülebilir bir şekilde korumak Geridönüşüm materyallerini ve kaynaklarını mümkün olabildiği kadar yaygınlaştırmak ve artırmak Tarımsal üretimde sistemin kaynakların yenilenebilirliğine dayalı olması Çiftlik hayvanlarının ihtiyaç duydukları tüm yiyeceklerin organik olarak yetiştirilmesi Organik üretim doğal olmadığı için genetik mühendisliği tarafından geliştirilmiş her türlü ürünü kullanımını yasaklar. Hayvanların klonlanması sentetik pestisit ve insektisitler sentetik gübreler sentetik ilaçlar sentetik yiyecek işleme tekniklerinde kullanılan ionize radyasyon vb işlemleri yasaklar. Sertifikalı olmayan üretimler yasaktır. Organik Kanatlı Yetiştiriciliğinde Beslenmenin Rolü Yumurta Tavukçuluğu: Organik olmayan yumurta tavukçuluğunda hibrit ırklardan Lohman lardan yıllık 61.5 g ile 64.5 g arasında ağırlığı değişen yaklaşık 300 yumurta alınmaktadır. Bu üretimin gerçekleşmesi için rasyonda 29. haftadan itibaren günlük ortalama 120 g yem tüketim hesabıyla 163 g/kg ham protein, 3.6 g/kg methionin, 7.3 g/kg Lysin kullanılmaktadır. Organik yumurta üretiminde genellikle üretim bir miktar düşer. Bu durumda üretimin düşmesi hayvanların ihtiyacı olan esansiyel amino asitlerin yeterince Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 40

3 sağlanmasıyla yıllık ortalama 280 yumurta olarak beklenir. Organik yumurta tavuğu yetiştiriciliğinde hayvanların yeşil ot tüketmesi bir ihtiyaç olup yeşil ot tüketebilecek alanların oluşturulması gerekmektedir. Normalde serbest yemlemede yonca, üçgül ve çimenlerin hayvanlara verilmesi g/hayvan/gün olarak hesap edilirken sınırlı ilave yemlemede bu miktar g/ hayvan/gün e kadar çıkabilir. Hindibağ gibi yem bitkileri kullanıldığında bu miktar daha da artabilir. Kaba yem niteliğindeki yeşil yemlerin kullanılması ile lizin ve metiyonin ihtiyacının % 70 ine kadarı sağlanabilirken kalsiyum ihtiyacının % 25 e kadarı kaba yemler aracılığıyla sağlanabilir. Ancak bu miktarlar kaliteli kaba yemler ile elde edilebilecek miktarlardır. Kanatlılar bütün yeşil yemlerden aynı şekilde yararlanamazlar. Özellikle kılçıklı yeşil yemlerden daha az yararlanabilirken buğday, yonca ve çim karışımı yemlerden daha fazla yararlanmaları sözkonusudur. Yapılan bir çalışmada yeşil yemlerin rasyonda yem katkı maddesi olarak bulunması ile yem tüketiminin çok az miktarda düşmesi ile yumurta veriminin arttığı belirtilmiştir. Yapılan farklı bir çalışmada iki adet %100 organik rasyon ile bir adet %85 organik rasyonu karşılaştırılmıştır. Çalışma sonunda % 100 organik rasyonlarla daha başarılı verim, daha kusursuz sağlık koşulları ve tüylerde daha iyi görüntü elde edilmiştir. Ancak sonuçlar göstermektedir ki %100 organik rasyonla hayvanların ihtiyacı tam olarak karşılanamaya bilmektedir ve bu rasyonu tüketen hayvanlar daha fazla yem tüketmekte ve daha fazla yemi boşa harcayabilmektedir. Broyler : Modern broyler ırkları daha yüksek proteini değerlendirebilecek şekilde geliştirilmişlerdir bu nedenle daha yüksek aminoasit miktarına ihtiyaç duymaktadırlar. Bu hayvanlarda yüksek ihtiyaç sentetik aminoasitlerin rasyona eklenmesiyle karşılanabilmektedir. Organik tavukçulukta kullanılan broyler ırkları ise bu ırklardan farklıdır ve aminoasit ihtiyaçları daha düşüktür. Bu nedenle aminoasit ihtiyaçları daha düşük ham proteinle ve sentetik aminoasit ilavesi olmadan karşılanabilmektedir. Fransada Organik broyler üretimi için daha yavaş gelişen Label Rouge ırkı geliştirilmiştir. Bu ırk 12 haftalık besleme süresi sonunda 2kg. ın altında kalmıştır. Bu hayvanlarda, Ross ırkı broylerlerle karşılaştırıldığında daha düşük karkas ağırlığı, daha büyük but, kanatlarda daha fazla et ve daha yüksek canlılık oranları elde edilmektedir. Yapılan çalışmalarda duyusal muayenede bu ırkdan elde edilen etlerin lezzet, koku ve yapı bakımından daha iyi kalitede olduğu ve bu nedenle daha çok tercih edildikleri belirtilmektedir. Yavaş gelişen bu ırklarda daha az yağlanmayla birlikte iyi bir karkas kalitesi ve daha iyi sağlık koşulları için yoğun olmayan yemler kullanılmaktadır. Ticari broylerlerde gerekli olan %23 Ham Protein ve 13.5 MJ/kg enerji yerine %18 Ham Protein ve 11 MJ/kg Enerji içeren rasyonlar yeterli olmaktadır. Yavaş gelişen bu ırkların daha az miktarda göğüs eti üretme potansiyelinde olduğu belirtilmektedir. Bu sayede bu ırkların rasyonlarında metiyonin ve lizin miktarları daha az olabilmektedir. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 41

4 Organik Broyler yetiştiriciliğinde büyüme döneminde %20 Ham Protein ve 6. Haftadan sonra %17,5 protein yeterli olarak görülmüştür. Yapılan bir çalışmada benzer şekilde farklı enerji ve esansiyel aminoasit içeren rasyonların farklı tüketim miktarlarıyla dengelendiğini ve %100 organik rasyonlardan da kabul edilebilir sonuçlar alındığı rapor edilmiştir. Yapılan farklı bir çalışmada iki farklı ırk kanatlıda %100 organik rasyonun %80 organik rasyona gore sağlık, büyüme, davranış ve refah açısından herhangi bir olumsuz etki göstermediği belirtilmektedir. Öne Çıkan Hususlar : Organik kanatlı üretimi benzer bileşenlere ihtiyaç duymaktadır. Ancak yem hammaddelerinin sınırlı olması nedeniyle miktarlar ve oranlar aynı olamamaktadır. Sentetik aminoasitlerin kullanımı yasaktır ve organik protein kaynaklarının sınırılı olması nedeniyle enerji/protein dengesini sağlamak oldukça güçtür. Öncelikle organik rasyonlar iyi bir performans sağlamalı, hastalık oluşturmamalı ve kanatlı için gerekli besin maddelerini sağlamalıdır. Organik tahıl miktarının yetersiz olması bu tahılların fiyatlarının yükselmesine ve buna bağlı olarak da rasyon maliyetinin yükselmesine neden olmaktadır. Bu nedenle organik kanatlı yetiştiriciliğinde besin maddelerinin yararlanımının maksimize edilmesi gerekmektedir. Ancak bu durumda organik kanatlı yetiştiriciliğiyle ters düşülebilmektedir. Çünkü organik yetiştiricilikte maksimum performansa ulaşmak ilk öncelikli hedef değildir. Bir çok protein kaynağının kanatlılarda kullanımı için işleme gereksinim duyulmaktadır. Ancak bu işlem çiftlik şartlarında mümkün olmayabilir. Bu durumda çiftlikler tahıl üretimi yapmalı ve daha sonra işlenmiş olarak satın alınan protein kaynaklarıyla karıştırılmalıdır. Organik kanatlı yetiştiriciliği yapan çiftlikler için; organik tarım yapan komşu üreticilerle ortaklık önerilmelidir. Bu durum her iki taraf içinde fayda sağlayacaktır. Organik kanatlı yetiştiriciliği yapan kişiler için düşük ulaşım maliyetiyle garanti olarak yem sağlanacak, organik tarım yapan kişiler için ise pazarlama masrafı olmadan pazar oluşturulmuş olacaktır. Mera amenajmanını geliştirmek, yem kullanımını arttırmak için ilk adım olmalıdır. Mevcut standartlar hayvanların meraya erişimini zorunlu kılmaktadır. Meraya erişimi olan kanatlılar; veriminde azalma olmadan daha az miktarda yem tüketmektedirler. Bu nedenle üreticiler bu konuda desteklenmelidir. Meralar iyi bir durumda tutularak geliştirilmeli, biyolojik çeşitlilik arttırılmalı, kanatlılar için besleyici değerliği yüksek tahıllar ekilmeli ve kanatlıların merayı güven içinde daha iyi koşullarda kullanması için barınak inşa edilmelidir. Eğer kanatlılar merayı yeteri kadar kullanmazlarsa yeşil yem tüketimi düşecektir. Meraya çeşitli ağaçların dikilmesi kanatlıların gölgeliklerden faydalanması yanı sıra mera kullanımını iyileştirecektir. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 42

5 Civcivler belirli bir yaşa kadar meraya çıkma konusunda daha yaşlılar kadar başarılı değillerdir. Bu durum organik civciv üretimi yapan yerlerden civciv alınarak bir miktar önlebilmektedir. Bu nedenle organik civciv üretimi yapan yerlerden alım teşvik edilmelidir. Yüksek genetik performanslı yumurtacı tavuklar yetersiz aminoasit miktarından daha ciddi oranda etkilenirler. Tavuklar genellikle gerekli aminoasit miktarını sağlamak için yem tüketimini dengelerler, ancak enerji miktarı yem tüketimini kısıtlar. Yumurtacı tavuklardan farklı olarak rasyon protein miktarının düşük olmasına elverişli, organik kanatlı üretimi için uygun broyler ırkları bulunmaktadır.daha hızlı büyüyen broyler ırkları kullanıldığında ise hızlı büyümeden kaynaklanan sağlık problemleri görülmektedir. Doğal şartlarda yetiştirilen kanatlılar rasyondaki değişikliklere kolayca adapte olabilirler, ancak genç hayvanlar bu değişikliklere daha duyarlıdır. Hem Hindiler hem de broylerlerde ırk seçimi oldukça önemlidir. Hızlı gelişen ırklarların organik yetiştiriciliğinde de sağlık problemleri görülmektedir ancak bu problemlerin görülme sıklığı ticari sürülere göre daha düşüktür. Düşük metiyonin konsantrasyonunun kanibalizm üzerine etkisi hayvanların daha iyi idaresi ile azaltılabilir. Bu nedenle hayvanların merayı daha fazla kullanması teşvik edilmelidir. Yemlemede daha fazla zaman harcayacağı yem formları tercih edilmelidir. Pelet yemler, toz yemlerden daha hızlı tüketilir bu yüzden kanibalizm açısından tercih edilmez ancak peletleme sırasında uygulanan ısıl işlem sayesinde yemlerin antinutrisyonel faktörlerinin azalması da pellet yemin avantajıdır. İnsanların daha sağlıklı beslenmesi arayışı Dünya genelinde Ziraat ve Hayvancılıkta Organik üretimi teşvik etmektedir. Ülkemizin geniş yüzölçümü ve coğrafi konumu, kıtasal özellik gösteren bitki florası, endüstriyel kirlenmenin ve işgücü maliyetlerinin gelişmiş ülkelere göre nisbi olarak daha az olması Organik üretimden Dünya genelinde daha fazla pay almamızı sağlayabilecek önemli hususlardır. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 43