HARPUT U YENİDEN DÜŞÜNMEK Doç. Dr. M. Ruhat YAŞAR *

Transkript

1 Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ Mayıs Özet HARPUT U YENİDEN DÜŞÜNMEK Doç. Dr. M. Ruhat YAŞAR * Bu bildirinin konusunu Harput un tarihi dokusuna ve kültürel misyonuna uygun olarak yeniden nasıl şekillendirilebileceği oluşturmaktadır. Bildiride Harput un doğal, mimari, sosyal, kültürel ve turistik açıdan hangi sorunları olduğu tespit edilmekte ve bunlarla ilgili çeşitli önerilerde bulunulmaktadır. Bu çalışmanın amacı Harput un yaşanabilir bir hale getirilmesine ve canlandırılmasına katkıda bulunmaktır. Ayrıca, Harput la ilgili fikirlerin, tartışmaların, önerilerin zenginleştirilmesi, güncel kılınması amaçlanmaktadır. Çalışma, Elâzığ ın kültürel, tarihsel kimliğinin yaşatılması kadar tanıtılması açısından da önem taşımaktadır. Çalışmamızda basit gözlemlerimiz yanında literatürden de faydalanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Harput, kültürel yapı ve inanç turizmi. Giriş Harput, hep geçmişin bir parçası olarak ele alınmış, tartışılmış ancak geleceğin Harput u hakkında yeterli bir gündem maalesef oluşturulamamıştır. Oysa, Harput yaşanabilir hale getirilmedikçe tüketilen bir konu olmaktan öteye gidemeyecek, bu durumda tarihsel bir konu olarak da önemini yitirecektir. Harput un metruk bir yer olmaktan çıkarılıp tarihi ve kültürel bir mekân haline dönüştürülmesi için birçok neden bulunmaktadır. Öncelikle Harput Elâzığlıların yerel kimliğinin kaynağını oluşturmaktadır, ikinci olarak kültürel değerlerinin, tarihsel köklerinin ve mimari kodlarının da kaynağını oluşturmaktadır. Bu açıdan Harput, Elâzığlının başkalarına ve misafirlerine biz cevabını sunmasını sağlayan orijinal bir kimliktir. Sezai Karakoç, bir yazısında şehirleri kalesi olan ve olmayan şehirler diye tasnif eder ve kalesiz şehirlerden köksüz, kimliksiz, güvensiz oluşu nedeniyle olumsuz şekilde bahseder. Elâzığ, kalesi olan kimlik sahibi köklü bir şehirdir. Ancak, Elâzığ, sadece fiziki anlamda değil kültürel olarak da bu kimliğinin temellerini oluşturan Harput un korunmasında ve geliştirilmesinde çeşitli sorunlar yaşamaktadır. Elâzığ uzun bir süre sadece ölülerini değil onlarla birlikte Harput u da gömmüştür, unutmuştur. Modernleşmenin bu süreçte önemli etkileri olmuştur. Modernleştikçe ahiret inancı zayıflamakta ve mezarlık alanları * Kilis 7 Aralık Üniversitesi M. Rıfat Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi/KİLİS, ruhat@ hotmail.com

2 894 M. Ruhat YAŞAR, Harput u Yeniden Düşünmek insana ağır gelmekte ve öyle oldukça da Harput un yaşanabilir bir yer olarak tahayyülü azalmaktadır. Geleneksel insan yaşadığı yere gömülmek ister ve atalarının mezarlarına yakın olmak ister. Oysa modern toplumlarda mezarlıklarla yaşam alanları olabildiğince ayrılmış ve hayat ölümden olabildiğince sterilize edilerek kurgulanmaya çalışılmaktadır. Modern insanın ölümle imtihanı çetindir, ölümle barışık olmadığından onu hatırlamak da istemez ve bu nedenle gömüleceği yere yakın olmak istemez. Eski-yeni çelişkisi nasıl modernleşme tarihimizin bir gerçeği olmuşsa Harput-Elâzığ çelişkisi de şehrin bütünsel gelişiminde yaralar oluşturmuştur. Geçmişte, iki şehirli yaşam, iki merkezli gelişim gerilimi hem Elâzığ ı yormuş hem de Harput u ciddi yaralamıştır. Bu insanın değişen kısmı ile muhafazakâr kısmı arasındaki gerilimidir aynı zamanda. Mekân üzerinden bakıldığında Harput muhafazakâr, Elâzığ değişen yönümüzdür. Hem köklere sahip çıkmak hem de gelişme isteği, bir parçamızın hep aynı kalmak diğer parçamızın ise sürekli farklılaşma isteğine denk gelir. Nihayetinde her ne kadar varlık hep bir çelişkiyle daim olsa da Elâzığ, yeni şehir-eski şeher çelişkisini ideal bir şehir bütünleşmesine dönüştürememiştir. Plansız, estetikten yoksun, köksüz binalar, yollar ve kimliksiz kent alanları bu kırılmanın, bu gerilimin bir sonucudur. Harput bir suçluluk duygusunun hikâyesidir, bir terk edişin hikâyesidir aynı zamanda. Harput la ilgili türkülerde, manilerde bunun izlerini görmek mümkündür. Harput la ilgili bir şeyler yapalım düşüncesinin bir nedeni de belki budur lı yıllardan itibaren Harput tan Elâzığ a başlayan yer değişikliği serüveni nedeniyle bir önceki kuşak ovada yaptıkları evlerinin temellerini, Harput taki evlerinin, yapıların taşlarını sökerek yaptılar. Önceki kuşaklar, yoksulluğun da etkisiyle, eski şeherdeki evlerini taşlarından pencerelerine, pervazlarından kapılarına kadar söküp yeni şehre taşırlarken bir kimliği, bir kökü zedelediklerini bilemediler. Sonraki kuşaklar Harput ta, kayda değer şekilde, bir taş üstüne bir taş koyamadığından Harput maalesef çok kısa bir zaman içinde harabeye dönmüştür. Önceki kuşağın maddi sorunları ve hayat zorlukları Harput u Yeniden Düşünmelerini engellemişken mevcut kuşağın ise Harput la ilgili zayıf algısı Harput ta doğru şeyler yapılmasını geciktirmiştir. Çünkü orayı ilk terk edenlerin çoğu vefat ettiklerinden onların çocuklarının tarihi Harput algısı, Harput la ilgili mekân hafızaları, bağlılıkları daha zayıftır. Bugün Harput la ilgili çabalar, halkın değerli gördükleri kabirleri ziyaret etmeleri ile yazları daha yoğunlaşan serin ve sakin bir yerde zaman geçirmek, piknik yapmak şeklindeki Harput ilgisine günübirlik bir karşılık verme düşüncesinden ibarettir. Harput la ilgili yapılanlar ve şu anda yapılmakta olanlar maalesef

3 Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ Mayıs tarihi özgün yapıyı yansıtmama ihtimali gibi bir riski barındırmaktadır. Bugün önemli miktarda paralar harcanarak yapılan Harput Konağı ve Sara Hatun Camii nin karşısına yapılan lokanta bunun bir örneğidir. Harput la ilgili yükselen bir şeyler yapalım bilinci bir açıdan vefa duygusunun bir yansıması iken bir açıdan da tarihsel kimliği yeniden ihya etmenin ve kültürel yozlaşmaya karşı arayışın bir mekânı olarak anlaşılmalıdır. Ancak, Öncelikle Harput ta yapılmak istenenlerle ilgili amacın belirlenmesi gerekmektedir. Eğer amaç turistik bir yer yapmak ise farklı, yaşanabilir bir Harput yapmak ise başka şeyler düşünmeyi gerektirir. Amaç para kazanmak mıdır, yoksa bir kültürün yaşatılması ve tanıtılması mıdır? Eğer para kazanmak tek amaç olursa bunun Harput un ruhuna uygun olmayacağını söyleyebiliriz. Öncelikle Harput un farklı yüzleri var. Bir yerden baktığınızda inancı, ilmi başka bir yerden baktığınızda ise sanatımusikiyi görürsünüz. Ama genel anlamda bunların sentezlendiği, Yaşayan Harput doğru olanı ve geleneğe de uygun olanıdır. Bu açıdan Harput, ilim, sanat ve kültürün sentezlendiği bir bütün, bir yaşam yeri olarak tasarlanmalıdır. Bu anlamda din, musiki ve ilim etrafında bir cazibe merkezi oluşturulması önem taşımaktadır. Urfa da Hz. İbrahim makamında gittiğinizde, yine Mardin e gittiğinizde iyi ya da kötü yaşayan bir yapı var ve onun şehre katkısını net olarak görebilirsiniz. Oysa aynısını Harput için söylemek çok zor. Dolayısıyla Harput un sadece mekânsal anlamda değil sosyal ve kültürel yönlerden de canlandırılması gerekmektedir. Geçmişin sosyal, kültürel birikimi hakkındaki yetersiz bilgi, geleceği her alanda etkili bir şekilde kurgulayabilmeyi de olumsuz etkilemektedir. Şu anda Harputlu olanların kaçı Harput hakkında yeterli bilgi sahibi ve bunun ne anlama geldiğini biliyor? Elâzığlı kaç kişi Harput un yaşam tarzı, beyefendi tiplemesi, maddi kültürü hakkında bilgi sahibi? Örneğin kaç Elâzığlı Harput un derinliğini, Harput ta yetişmiş dini, ilmi sanatsal ve nüktedan yönleri güçlü insanları tanıyor? Örneğin kaç kişi M. Kemal Atatürk ün komuta kabiliyetini Harputlu bir paşaya borçlu olduğunu bilir? Osmanlı Devleti nin, Bağdat ta etkin hale gelen Şii propagandasına karşı mücadele etmek için gönderdiği alimleri Harput tan seçtiğini bilen kaç kişi var? Bu ilmi potansiyelin Osmanlı döneminin sonlarına kadar Harput u diğer Osmanlı şehirlerinden ayıran temel hususlardan biri olduğunu kaç kişi bilir? Birçok yerde okul binası bile yokken Harput ta birçok kolejin bulunduğunu biliyoruz. Buna rağmen bu eğitim ve kültür potansiyelinin sonraki dönemlere yeterince transfer edilemediği ortadadır. Yine sadece seçkin edebiyat çevrelerince

4 896 M. Ruhat YAŞAR, Harput u Yeniden Düşünmek kullanılan Divan eserlerinin geçmişte Harput ta bulunması edebi birikim açısından bugün kaybettiğimiz irtifanın da bir göstergesidir. Kısacası Milli Eğitimiyle, medyasıyla, düşünürüyle Elâzığlının da Harput hakkında bilgi sahibi olması, Harput a hazır olması gerekmektedir. Öyleyse Milli Eğitim başta olmak üzere basın-yayın aracılığıyla Harput zenginliğinin tanıtılması ve canlandırılması sağlanabilir. Turizm milli ve kültürel öğelerin canlandırılmasında kaldıraç rolü oynayabilir. Kültürel sahaların finansal değeri konusunda turizm yerel bilinci doğmasına katkıda bulunur. Örneğin, turistlerin ilgilerine paralel olarak yerel aktiviteler, alışkanlıklar, yaşam tarzları, geleneksel festivaller ve el sanatları canlanabilir. Elbette, eğer yerel topluluk kendisinden beklenen performansı sergileyemezse turizm kültürel alışveriş olmaktan çıkarak kültürün metalaşmasına, yozlaşmasına da yol açabilir (Greenwood, 1978). Turizm modern dönemin en ciddi büyüyen olgularından biridir. Turizm sadece ekonomik açıdan değil sosyal ve siyasi açıdan da ilgili ülkeye önemli katkılarda bulunur. Küresel ısınmaya bağlı olarak iklim sıcaklıklarındaki artışın turistlerin havası daha iyi olan yerleri tercih etmelerine yol açacağı ifade edilmektedir. Çünkü turizm iklime bağlı bir sanayidir. Diğer yandan, gıda, sağlık ve güvenlik de turistlerin çekim alanları içine girmektedir (Samsudeen, 2012: ). Belirtilen hususlar Harput un sadece tarihsel açıdan değil yukarıda belirtilen turizm öğeleri açısından da avantajlı olduğunu göstermektedir. Ancak, bunun için Harput un yeniden düşünülmesi gerektiğini ve yürünecek çok yol bulunduğunu söyleyebiliriz. Harput un hem kültürel hem de turizmle ilgili gelişimi için araştırmadan koordinasyona, restorasyondan tanıtıma kadar birçok husus göz önünde tutulmalıdır. Aşağıda belirtilen alt başlıklar bununla ilgili olup kısa önerilerden oluşmaktadır. 1. Araştırma: Harput la ilgili SWOT analizi yapılmalı, güçlü ve zayıf yönleri ortaya çıkarılmalı, ne, nasıl, kimlerle ve nerede yapılabilir sorularının cevapları belirlenmelidir. Harput ve yakın köylerinde yaşayanlar da dahil bir araştırma yapılmalıdır. Bu araştırmada Harput a yılda ortalama kaç insan geliyor, bu insanların yaş, cinsiyet ve memleketleriyle ilgili bilgileri elde edilmelidir. Yine Harput a gelenlerin mevsimsel dağılımı nedir, hangi zamanlarda yoğunlaşıyor, ziyaretçilerin kaçı yerli kaçı yabancı, ne amaçla geliyorlar? Gelenler yabancılarsa nereden ve niçin Harput a gelmişler, kaç kişi halinde Harput a geliyorlar, neden memnun, nelerden memnun değiller, neyi aramaya gelmişler, neyi bulmuşlar v.s. hususlarda katılımcıların bilgi ve tutumlarını sorgulayan bir araştırma yapılmalıdır. Eğer böyle bir güncel araştırma varsa mutlaka değerlendirilip ona göre adım atılmalıdır. Elazığ içi,

5 Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ Mayıs yurt içi ve yurt dışından Harput a gelmesi beklenenlerin profilleri ile Harput ta yapılmak istenenlerin karşılaştırılması yapılmadan Harput la ilgili kararların eksik olacağı şimdiden tahmin edilebilir. Oluşturulacak Harput, beklenen Harput olmazsa, o vitrine ne konulursa konsun alıcısı olmayacaktır. Belki de bu konuda bir turizm araştırmacısından yardım almak da gerekebilir. 2. Koordinasyon ve Planlama: Herkesin bir şeyler söylediği ancak birbirinden habersiz ve koordinesiz şekilde hareket etmesi sorunları çözmeye yetmez. Hayallerin, fikirlerin hayta geçirileceği bir birim oluşturulmadan sonuç alınamaz. Yine Harput la ilgili projelerde ben yaptım oldu mantığıyla hareket edilmemeli, yetki paylaştırılarak ve kararlar ortak kanaatle alınmalıdır. Nasıl ki İl Kültür Müdürlüğü nün danışma kurulu varsa Harput la ilgili yapılacak tüm işler için de öncelikle uzmanlardan oluşan bir kurul oluşturulmalıdır. Bunlar, mimari, coğrafya, tarih, sanat tarihçisi, kent bilimci, turizm, arkeoloji alanlarından gelen kişiler olmalı, ancak bu kurul katkı sunacak diğer gönüllülerle, birikim sahibi insanlarla zenginleştirilmelidir. Sonra bir Yol Haritasının önceliklere göre belirlenmesi gerekmektedir. Bu araştırma sonucunda Harput la ilgili olabilecek Belediye, Üniversite, Odalar, STK lar, Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Diyanet ve Vakıflar Müdürlüğü gibi kurumların yapılacak işlere göre görev paylaşımı yapması gerekmektedir. Örneğin turizm amacına yönelik bir iş yapılacaksa Kültür ve Turizm müdürlüğünden, bir araştırma ise üniversiteden, bir misafirhane yapılacak ya da işletilecekse ilgili kurumlardan destek beklenebilir. 3. Mimari: 19 y.y da Harput ta 11 cami, 11 mescit, 15 medrese, 10 tekke ve zaviye, 3 kilise, 10 hamam, 20 han ve 800 dükkan, hükümet konağı, hastane ve kışla bulunduğu bilinmektedir (Aksın, 1999). Bugün maalesef ne bir han ne de bir çarşı sokağından eser var. Ancak, bu binaların çoğunun yerleri de mimari üslupları da bilinmektedir. Elbette hepsini yerli yerine koymak mümkün değildir. Bununla birlikte, Harput mimarisiyle ilgili çalışmalar, bu eserlerin tür ve mimarisi göz önünde tutularak yapılmalıdır. Mekân hafızamızdır ve o hafıza yerel kimliğe giden yol olduğundan önem taşır. Bize Harput lu derler türküsündeki aidiyet vurgusu bunun güzel bir örneğidir. Bu nedenle Harput mimarisi deyim yerindeyse metre metre hesap edilerek ve Selçuklu, Artuklu mimarisiyle bugünü birleştiren bir anlayışta olmalıdır. Bu nedenle Harput uzmanı sanat tarihçileri ile kaliteli mimarlar birlikte çalışmalıdır. Bu konuda Ankara (Hamam Önü evleri) başta olmak üzere birçok kentte eski yerleşim yerlerinin yeniden kurgulanarak güzel

6 898 M. Ruhat YAŞAR, Harput u Yeniden Düşünmek örnekler ortaya konduğunu biliyoruz. Benzer titizlikteki çalışmalar Harput ta yapılabilir Çarşı: Çarşı, merkez olup Harput un kalbidir. En özenilecek yerler burası olmalıdır. Öncelikle hem evler ve çarşı hem de Harput Sokağı yapılırken tek tek değil bir bütün olarak tasarlanmalıdır. Orası parça parça tasarlanırsa ciddi hatalar yapılır. Proje yarışması yapılmalı ondan sonra en iyi olan eserlerden faydalanarak mimari üslup seçilmelidir Hanlar: Harput ta bir dönemin en özel mekânları olan hanlardan geriye bir iz bile yoktur. Gaziantep te Bayazhan örneği ve Diyarbakır daki Hasan Paşa Hanı gibi örneklerden yararlanarak çok amaçlı, aslına uygun birkaç büyük han Harput ta yapılabilir. Bir yüzü çarşıya dönük olan bu hanlar kürsübaşı eğlenceleri de dahil birçok etkinliğe ev sahipliği yapabilir. Avlusunda küçük havuzların olduğu bu hanlar çok şirin ve sosyal etkinlikler açısından çok faydalı olabilir Ulu Cami: Ulu Camiinin asfalt kaplama bahçesi ve caminin ortasındaki üst kısmını kapatan demir profil çatısı çok çirkin olup yeniden düşünülmelidir. Caminin ortasındaki gökyüzüne açık bu kısmının açılabilir camdan olması daha estetik olur. İçinde kuyunun da olduğu bu orta kısmın zemininin de zeminle bir olacak şekilde camla kaplı bir akvaryum olması bir şey kaybettirmez, tersine güzelleştirir. Ayrıca, caminin etrafı çok kurudur. Oysa caminin etrafında yeşilliklerle çevrili güzel bir iç havuz olmalıdır. Caminin bahçesinde otopark olması yersizdir, bu durumda otopark için başka bir yer düşünülmelidir, Ayrıca, bugün camiinin kapısının önüne kadar kilim seren, duvarlarının gölgesinde piknik yapan insanlar var. Bu hem tarihi eserler hem de görüntü açısından sıkıntılıdır. İnsanlara piknik alanları hazırlanarak bu durumun engellenmesi gerekmektedir Meydan: Meydan, deyim yerindeyse metre metre yeniden tasarlanacak şekilde ve yine mimari proje yarışmasına göre yapılmalıdır. Örneğin bu alanda güzel bir çeşmeyle, bir çınarın eksik olduğu söylenebilir. Ayrıca bu meydana güvercin inmelidir. Meydanın hemen girişinde bulunan ve eskiden müze olarak kullanılan ve trafo binasına benzeyen küçük bir yapı var. Koruma Amaçlı İmar Kanununun tescilli bir yapısı olan tek gözlü bu binanın ne tarihi bir anlamı ne de işlevi vardır. Ayrıca bu yapı maalesef hem oradaki estetik bütünlüğü hem de o meydanı öldürmektedir Kurşunlu Camii ve Çınar Altı: Kurşunlu camiinin çevresi yeniden tasarlanmalıdır. Bu nadide caminin etrafı, oradaki çay işletme binası, zemin ve havuz yeni baştan ele alınmalıdır. Havuz ve içindeki ucube, caminin

7 Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ Mayıs görünümünü de bozmaktadır. Oradaki su bir kürüne boşalmalı sonra da görünen bir oluktan şırıldayarak o havuza düşmelidir. Su insanı temsil eder İslam estetiğinde, o kürünün dünya hayatını temsil ettiğini ve havuzun da mahşeri, toplanma yerini temsil ettiği bilinmektedir. O havuz camiyle ilişkilendirilmeli kahveyle, lokantayla değil. Yine, karakol ve karşısındaki bina ve bitişikteki restoranlar kalkmalıdır Kale: Kalenin içinde eskiden bir mahalle olduğunu biliyoruz. Kalenin eski restorasyonunun iyi olmadığını ve iç kısmının içler acısı olduğu bir gerçek. Öncelikle kalenin taşlarıyla şu anda restorasyonda kullanılan taşların uyumsuzluğu fazlasıyla göze çarpmaktadır. Kale içi hususunda ayrıca çalışılması gerekmektedir. Hırvatistan da Dubrovnik Kalesi içinde alış veriş merkezlerinden evlere kadar her şeyin yerli yerinde durduğunu gördüğümde çok şaşırmıştım. Benzer şekilde Harput Kalesi de yapılabilir. Kale için, uzmanların ve sanat tarihçilerinin katkı yapmaları gerektiğini düşünüyorum. Ayrıca, kale, civarındaki çeşme, hamam, han ve oturma yerleri ile bir bütün olarak yeniden düzenlenmelidir Hamamlar ve Dabakhane: Evliya Çelebi eserinde Harput ta Kale, Çemşid ve Dere Hamamından bahsetmektedir. Harput ta 19. Y.Y. da 10 hamamın aktif olarak kullanıldığı bilinmektedir (Sunguroğlu, 1958: 362). Ancak bugün onların biri hariç hiçbiri maalesef ne restore edilmiş ne de değerlendirilmektedir. Kısacası hamam kültürünü çok kötü harcadık, oysa bu hamamlar turistik mekânlar olarak bile kullanışlı hale getirilebilir. Yine Dabakhaneye bakıldığında hizmet kalitesi ve iç düzenlemesi yetersizdir. Çeşitli hastalıklar için faydalı olduğuna inanılan ve Elâzığ dan birçok ziyaretçisi olan Dabakhane hizmet binasıyla oturma yerleriyle, havuzuyla yeniden düzenlenebilir. Örneğin, Gaziantep te yapılan suni kaplıcaların, içinde masajdan buhar odasına, fitnessdan yüzme havuzuna her şeyi bulabileceğiniz profesyonel bir işletme halinde hizmet ettiği gözlemlerimiz arasındadır. Su şifalı değil, ama kimin umrunda, ortamın, hizmetin iyi dizayn edilmesinden dolayı kaplıca binası tıklım tıklım. Bu şekilde düzenlenecek bir Dabakhane ortamı, şifalı suyuyla Harput sağlık turizminin bir parçası haline getirilebilir Çeşmeler: Eski çeşmelerin kanalları yeniden açılmalı, işlek hale getirilmeli ve estetik şekilde inşa edilmelidir. Bu çeşmelerin suları ayrıca ağaçların yeşil alanların sulanmasında kullanılabilir Balakgazi Parkı: Balakgazi Parkı piknik yapmak isteyen insanların aşırı yoğunluğu nedeniyle tahrip olmaktadır. Şu anda bu mekânda kokudan,

8 900 M. Ruhat YAŞAR, Harput u Yeniden Düşünmek kirlilikten, dumandan, keşmekeşten başka bir şey yok maalesef. Harput eteklerinde başka piknik alanları oluşturulmadan bu yoğunluk devam edecek gibi görünmektedir. Ayrıca park bütünüyle yeniden elden geçirilmeli ve oradaki restoranın hizmet binası ve terası yeniden tasarlanmalıdır. Balakgazi Parkının Elazığ a bakan sol kısmında araç park yeri gibi kullanılan ve toz, toprağın etrafa savrulduğu bir yer var. Burada yine çirkin bir görüntü, düzensiz bir ortam var. Hemen ileride, insanların zaman zaman kayalıklara doğru yerlerde oturduğunu görürsünüz. Buraların da güzel bir şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. 4. Konut İnşası: 1821 tarihli veride Harput un erkek nüfusu 5268 dir. Kadınlar da dahil edildiğinde bu sayı civarındadır. Gayri Müslimlerin oranı yaklaşık %35 tir (Aksın, ). Harput u canlı kılan bu insan sayısıdır. Gelecekte, Yaşayan Harput için konut inşası kaçınılmazdır. Harput belli dönemler hariç çoğu zaman metruk bir yer gibi görülmektedir. Hatta bu nedenle güvenlik açısından da bazen sorunlar yaşanmaktadır. İnsanların Harput ta yaşamayı tercih etmeleri hiç olmazsa yazları kalabilmeleri için Harput un dokusuna uygun tek katlı ya da iki katlı taş evler inşa edilebilir. Bu evler yazlık ya da normal evler şeklinde olabilir. Bu evler Harput dokusuna uygun mimaride olmak şartıyla Harput un eteklerine, Batı kısmına veya mezarlıklardan ötedeki kuzey kısmına yapılabilir. Harput un bir yaşam merkezi haline getirilmesi Haput un birçok sorununu azaltacaktır. Farklı farklı yerlere 100 konutluk ve Harput mimarisine uygun evler inşa edilebilir. Çünkü nüfus olmadan Harput un canlanması mümkün değildir. 5. Evlerin Düzenlenmesi: Hali hazırda Harput ta bulunan modern evlere Harput un klasik evlerinin görünümü verilebilir. En azından dış cepheleri taş motifli kaplamalarla tek tarzda yapılabilir. Gecekondu mahiyetindeki evler üzerinde ise ayrıca düşünülmelidir. Belki de bu evlerin yerine klasik Harput evleri düşünülmelidir. Bunun yanı sıra maalesef Harput merkezinde birçok arsanın, evin birkaç mirasçısı olduğundan bu yerlerin imarında mülkiyet haklarından dolayı ciddi sorunlar bulunmaktadır. Bunun için ayrıca çalışılması gerekmektedir. 6.Yol ve Otopark: Harput taki keşmekeşin nedenlerinden birisi de yaz aylarındaki araç trafiği ve otopark sorunudur. Mekân sorunu varsa yer altı otoparkları tercih edilmelidir. Bunun yanı sıra Harput içerisindeki trafik özellikle yaz aylarında ciddi sorun oluşturmaktadır. Bu nedenle alternatif bir yol açılmalı ve Harput merkezi zamanla araç trafiğine kapatılmalıdır. Aksi taktirde şu anda Harput girişine yapılmış olan ve Butik Otel şeklinde hizmet

9 Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ Mayıs veren eski Harput evlerinin (gürültülü ortamını düşünün) yanı sıra daha sonra düşünülecek olan çeşitli düzenlemelerin bu trafik sorunuyla birlikte yürüyeceğini beklenemez. 7. Mezarlıklar ve Çevresi: Harput ta artık mezarlık alanlarının genişlemesine kesinlikle izin verilmemelidir. Oysa halen birilerine mezarlıkların satıldığı bilinmektedir. Ayrıca, halihazırdaki mezarlıklar başlı başına bir sorundur ve bu haliyle kalamaz. Öncelikle mezarlık hizmet binası olması gerekir. Burada abdest alma yerleri ve tuvaletler olmalıdır. Ayrıca buraya giden yolların yanına kaldırım yapılması ve ağaçların sulanabilmesi için gerekli çalışmaların yapılması gerekmektedir. Birçok yerde artık mezarlıklara yakın yerlerde cenazenin yıkanması, korunması, defin ve cenaze namazının kıldırıldığı, cenaze işlerinin yapıldığı bir yerin olduğu bilinmektedir. 8. Kültür ve Sanat 8.1. İnanç Turizmi: Din öteden beri ötelere gitmenin bir sebebi olmuştur. Kendini arama faaliyeti bir şekilde seyahatle ilgilidir. Kendini aşma girişimi bir şekilde akrabalarından, bağlantılarından, tarihsel-kültürel bağlarından uzaklaşmakla ilgili olduğundan seyahat bunu sağlamada bir araç olarak işlev görür. Harput bu açıdan uygun bir yer olarak görülebilir. Harput zaman zaman inanç turizmi yapan insanların durakları arasında görülmektedir. Turizm firmalarıyla görüşmeler yapılarak, eksiklikler tespit edilerek kalınabilecek yerler de dahil çeşitli düzenlemeler yapılabilir. Ayrıca, inanç turizmi yapan firmalara tanıtıcı dokümanlar gönderilebilir, işbirliği olanakları araştırılabilir. Beyzade, İmam Efendi, Çapakçuri, Hacı Hulusi efendi gibi birçok değerli ismin ziyaretçileri olmaktadır. Eskiden gelenlerin çocukları, büyük ihtimalle de uygun etkinlikler olmadığından, şimdi gelmemektedirler. Yine veli diye bilinen bu zatların mekânlarında kişisel hayatları konusunda bilgilendirici, tanıtıcı düzenlemeler (kitabe v.s.) yoktur. Oysa bunlar içinde tarihi dönemleri IV.y.y a kadar uzanan, Fatih Ahmet Baba ve Ankuzu Baba gibi gibi değerli zatların zaviyelerinden, tekkelerinden bahsedilmektedir (Ünal, 1989: ). Ayrıca, inanç turizmi için otobüslerle Harput a gelenlerin temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek gerekli bir alt yapı henüz bulunmamaktadır. Örneğin, mezarlıklar çok kötü durumdadır. Burada tuvaletlerin bile olmadığı dikkate alınırsa birçok eksiğin olduğu tahmin edileblir. Bunun yanı sıra, isteyenin rastgele bir kabrin üzerine baba, veli v.s. sıfatların, tabelaların asıldığı da gelen şikâyetler arasındadır.

10 902 M. Ruhat YAŞAR, Harput u Yeniden Düşünmek 8.2. İlahiyat Fakültesi ya da İslami İlimler Akademisi: İlahiyat fakültesi ya da bağımsız bir İslami İlimler Akademisi Harput un ve bölgenin ilmi ihtiyaçları açısından besleyici olabilir. Zaten, orada dini faaliyet gösteren Diyanet Müdürlüğü ne bağlı bir kurum bulunduğundan bunun alt yapısı zor olmayacaktır. Yine ayrıca, Mimarlık fakültesi de düşünülebilir. Bu binalar tarihi esasına uygun medrese mimarisine göre (ilahiyat için) yapılıp Harput un ilmi canlılığı yeniden hayata geçirilebilir. Harput ta Selçuklu ve Artuklu dönemi eserleri canlı olduğundan bunlara uygun bir bina yapılması çok etkileyici olur. Aynı dönem ve mimari eserlerin yapıldığı Kasimiye ve Zincirli Medresesi gibi Mardin medrese örneklerinden faydalanılabilir Devran: Kadiri zikrinde Devran çok etkileyici ve güzel bir ibadet şeklidir. Elâzığ ın sufi kültüründe ayrı bir yeri vardır. Eğer sahiplenilebilirse Mevlevi semasını aratmayacak bir özelliğe sahiptir. İçinde enstrümanların eşlik ettiği, ilahilerin olduğu Kadiri Devranı Ahmet Özhan gibi sanatçıların eşliğinde,, ramazan ayında özel bir günde Harput ta özel bir mekânda rutin olarak yapılabilir. Bu konuda Urfa nın sabah namazlarında Hz. İbrahim Makamında yapılan kadiri zikri örnek olarak düşünülebilir. Ancak, bu ibadet kültürel bir mirası sürdürmek değil de turistik bir gösteriye dönüşürse elbette doğru olmaz.gözlem Evi: Harput, yılın belirli dönemlerinde gökyüzünün en iyi seyredilebilecek noktalarından biri. Bugün çeşitli yerlerde ya da gezici araçlarda sunulan uzayla ilgili görüntülerin, simülasyonların çok yoğun bir ilgiyle karşılandığı bilinmektedir. İçinde gelişmiş teleskopların ve uzayla, bilimle ilgili çeşitli enstrümanların da olduğu bir gözlem evi hazırlanabilir. Ankara ve İstanbul da örnekleri var, ama sanırım Gaziantep hariç doğuda bir örneği yok, neden Harput ta bu tür bir Gözlem Evi olmasın? 8.4. Kongre ve Sempozyumlar: Çeşitli sosyal ve kültürel organizasyonlar Harput ta yapılabilir. Yapılan etkinliklerin bir ayağı (konaklama, yemek, sunumlar, davetler v.s.) Harput la ilgili hale getirilebilir. Bu açıdan Harput evinin ya da düzenlenebilecek yeni alanların kullanılabileceğini sanıyorum. Ancak bununla ilgili olarak Fırat Üniversitesi ile mutlaka işbirliği sağlanmalıdır Değerli İsimlerin Anılması: Elâzığ ın Hacı Hulusi Efendi gibi önemli değerlerini konu alan bir anma etkinliği düzenlenebilir. Hatta bu etkinlikler iyi organize edilebilirse hem Harput un manevi yönüne katkı yapılmış olur hem de etkinlik rutin hale getirilerek Türkiye nin birçok yerinden insanı Harput la tanıştırma fırsatı yakalanmış olur. Aynı etkinlikler ilmi, düşünsel ya da musiki yönü olan diğer değerli kişiler için de

11 Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ Mayıs düzenlenebilir. İmam Efendi, Beyzade, Hafız Osman, Tayyar Baba gibi Türkiye nin birçok yerinden seveni olan kişileri anma etkinlikleri sosyal hareketliliklere yol açabilir Müze: Etnoğrafya müzesinin üniversitede ya da başka bir yerde olmak yerine Harput ta olması gerekirdi. Madem Harput tarihi bir yer olarak yeniden düşünülüyor başka bir yerde değil, orada güzel bir müzeye ihtiyaç vardır. Üstelik buradaki müzenin standardı çok iyi olmalıdır. Belki Sabancı gibi birinden sponsorluk da istenebilir. Mardin e böyle güzel bir müze yapıldığı bilinmektedir. Harput la ilgili bilgiler, Harput tarihi, bu müzede aktarılmalıdır. Birçok ülkede müzelerde ve yine Antep te şehir tarihinin bölüm bölüm dinleme cihazı ile anlatıldığı bilinmektedir. Yapılacak müzede, Harput musikisi, kişisel antika eşyalar, Harput kıyafetleri, kürsü başı ortamı, ev eşyaları, üretim aletleri v.s. odalar içinde sergilenmelidir Musiki: Harput musikisinin özgün örneklerinin sunulabileceği etkinlikler yapılabilir. Kürsübaşı geceleri canlandırılabilir ancak bunun için mekan da dahil alt yapı çalışmaları gerekmektedir. Bu tür etkinlikler daha profesyonel organizasyonlara doğru geliştirilebilir. İlk adımda çeşitli kurum personellerine ve öğrencilere sunulabilecek bu etkinlikler kurum destekleriyle yapılabilir. Kişiselleştirilmiş bu tür eğlencelerin küçük küçük çeşitli mekânlarda sergilenmesi faydalı olabilir. Bu etkinlikler hem halk müziğine hem de güzel zaman geçirmeye faydalı olabilir. Urfa nın, Mardin in bu konuda önemli faydalar elde ettiği bilinmektedir Heykel, Resim: İnsanlar fotoğraf çekebilecekleri ve gittikleri mekânları hatırlanabilir kılan öğeler bulmak istiyorlar. Harput un ruhunu yansıtan önemli kişilerin resimleri müzede ya da hanlarda olabilir. Yine bir köşede oturmuş klarnet çalan ve yanında eli kulağında türkü söyler gibi duran iki kişinin, örneğin Sıtkı Demirci nin, Enver Demirbağ ın heykeli Balakgazi Parkında neden olmasın. Bratislava da, Viyana da bu tür figürlerin önünde insanların fotoğraflar çektirdiklerini görürsünüz. 9. Doğa ve Çevre: Öncelikle Harput un doğal ve biyo-çeşitliliğinin tespit edilmesi ve buna göre de planlamalar yapılması gerekmektedir. Dünyanın birçok yerinde insanlar doğayı seyretmek ve rahatlamak için para harcarlar. Farklı ve güzel yerleri seyretmenin insana kattığı duygular tarif edilemez. Harput un bu açıdan tanınmayan birçok noktasının olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Örneğin Anguzu Babanın mezarının olduğu kayalık zirve 360 derecelik seyir olanağıyla muhteşem ve belki de bu bölgedeki nadir yerlerden bir yerdir. Ancak yol yapılamadığından ve yaya

12 904 M. Ruhat YAŞAR, Harput u Yeniden Düşünmek olarak oraya ulaşmak zor ve yorucu olduğundan birçok insan bu güzellikten mahrumdur. Yine oraya yakın olan yani Harput un kuzeyinden baraja doğru uzanan geniş bir alan seyir tepe olarak insanların hizmetine sunulabilir. Şu anda bir restoranın olduğu bu yer özellikle akşamları serinliğiyle, gündüz alabildiğine uzanan ufuk ve dağ manzarasıyla çok güzeldir. Bu güzel noktalar yeniden ele alınmalı, güzelleştirilmeli, yolu, elektriği, suyu, oturma alanları, ağaçlandırması tamamlanmalı, tanıtılmalı ve insanların hizmetine sunulmalıdır Su: Elâzığ halkı misafirlerini Harput a getirdiğinde karşılaştığı çeşitli sorular olur. Sorulardan biri şudur: Çevre, dağlar, Harput neden yeşilden böylesine yoksundur? Bu soruya verilen su yok cevabına aslında kendisi de inanmaz. Çünkü bu şehrin dört bir yanı suyla çevrilidir. Harput un su sorunu nedeniyle yeşillendirilmesi hep gecikmiştir. Bu konuda yapılacak çalışmalar diğer birçok sorunun çözümünde belirleyici olacağından hayati öneme sahiptir Ağaçlandırma: Çevre düzenlenmesi Elâzığ ın her yerinde olduğu gibi Harput ta da bir sorundur. Yeşil, güllerle donatılmış bir Harput daha cazip bir yer olacaktır. Prag da şehri gören kaleden aşağı doğru genişleyen bir yamaçta üzüm asmalarıyla taraçalandırılmış ve oturma yerleri halinde dizayn edilmiş bir yer var. Orası Harput un Elâzığ ın yamaçlarına çok benzer bir özellik gösterdiğinden Harput un etekleri bu şekilde yapılandırılabilir. Ama genel anlamda Harput un her noktası ağaçlandırılmalıdır. Bugün insanların piknik yapmak için Harput un arka taraflarındaki ağaçlandırılmış engebeli yerlerde dağ-bayır demeden oturdukları görülmektedir. Hatta Ulu Camii nin kapısının önüne kadar kilim serdikleri ve buraları kirlettikleri, bu yapılara zarar verdikleri görülmektedir. Çünkü, artık şehirde sakin, ağaçlandırılmış bir nokta bulmak çok zor. Öyleyse, insanların bu arayışlarına güçlü bir zemin hazırlamak için bu tür yerlere banklar, çöp kutuları, çeşmeler ve oturma alanları konmalıdır Şelale: Harput un keskin virajından başlayarak birçok noktasına şelale yapılabilir. Ankara da Keçiören semtinde birçok örnek görülebilir. Ancak Harput taki doğal kayalıklar bu açıdan çok daha güzel bir imkân sunmaktadır. Belki şelalenin yapıldığı yer ayrıca oturma, zaman geçirme için ayrıca bir mekân olarak tasarlanabilir Yabani Hayvanlar: Harput a uygun yabani hayvanların doğaya, piknik alanlarına salıverilmesi uzun vadede güzel olabilir. Mesela keklikler, sincaplar, tavşanlar, geyikler v.s. olamaz mı? Yine belki bu hayvanlar doğaya salındıktan sonra bölgenin yırtıcı kuşları çoğaltılabilir ve bunların

13 Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ Mayıs seyri için de ayrıca bir düzenleme yapılabilir. Artık birçok yerde insanlar canlı hayvanların, doğadaki canlı yaşamlarını seyretmek için paralar harcamaktadırlar. Dünyanın birçok yerinde olduğu gibi ülkemizde de yırtıcı kuşları izlemek isteyen insanların olduğu bilinmektedir Kır Evleri: Bazı yerlerde küçük kiralık kır evleri rağbet görmektedir. Önlerinde sadece m.kare alanı olan bu kulübelerin bitkilerle, çiçeklerle donatıldığı bu evleri yazlık, aylık kiraya veriyorlar. Münih in ortasında, Kayseri de, Konya da ve bazı üniversitelerde, hobi bahçesi adıyla benzer uygulamalar bulunmaktadır. Talep araştırması yapıldıktan sonra içinde yetiştirilmiş bitkileri korumak şartıyla bu kır kulübeleri Harput un bazı yerlerine düşünülebilir. 10. Güvenlik: Özellikle kış aylarında metruk bir yer görünümüne bürünen Harput un serseri tiplerin, gayri meşru işlerin döndüğü bir mekân haline geldiği, yer yer arka taraflardaki köylerde hırsızlıkların olduğu bilinmektedir. Bu durum Harput un imajına zarar vermektedir. Daha fazla kameranın olması, güvenlik açısından daha iyi olacaktır. Yine başıboş köpeklerin mezarlıklara doğru çok tehlikeli olabilecekleri görülmektedir. Güvenliği artırmanın önemli bir parçası da ışıklandırmadır. Harput un birçok noktası ışıklandırmadan yoksundur. Işıklandırma ayrıca, Harput un güzelleştirilmesinde de faydalı olabilir. 11. Ulaşım: Elâzığ dan Kuzey illere Harput üzerinden bağlantı yapılabilirse Harput un gelişmesi açısından faydalı olabilir. Harput un köy ulaşımlarının ve yollarının, bağlantılarının da iyi olması gerektiğini düşünüyorum. Yine tabelaların iyi düzenlenmesi, Harput ta neyin nerede olduğunu gösteren bir Harput Haritası nın girişte olması gerekmektedir. Ulaşım konusunda Belediye nin hala yeterli bir desteği de maalesef yoktur. Yaz günlerinde kalabalık olan saatlerde insanların balık istifi taşındıklarını görürsünüz. Harput un köylerine hafta sonlarında dahi sadece sabah akşam seferleri vardır. Öğlen vakti Harput un ötesine gidebilmek için özel arabanız olması gerekir. Birçok aile ulaşım seferlerinin yetersizliği nedeniyle çocuklarını şehir olanaklarından (kurslar) yararlandıramamakta ya da şehirdeki etkinliklere katılmak için köylerine, yazlıklarına gidememektedirler. Dolayısıyla, Belediye nin Harput un ulaşımı konusunda para kazanmayı düşünmekten vazgeçip bu konu üzerinde ayrıca çalışması gerekmektedir. Gülmez-Harput arası yolun yanında, Hüseynikle Harput kalesinin doğu bağlantısına yeni bir yol yapılması gerekmektedir. Ayrıca, Harput tan baraj

14 906 M. Ruhat YAŞAR, Harput u Yeniden Düşünmek suyuna olan mesafe kuş uçuşu üç-beş kilometreyken maalesef mevcut yol mesafeyi belki dört beş katına çıkarmaktadır. Oysa Harput un baraj suyuyla kurulacak bağlantısı yeni olanakların düşünülmesine fırsat tanıyacaktır Teleferik Sistemi: Teleferik uygun bir yere ve güzergaha konulması şartıyla Harput un cazibesini arttıracaktır. Bu ulaşım tarzının Karadeniz de, Antep te çok etkili olduğunu biliyoruz. Hatta uzun süre Uludağ ın cazibesi biraz da bu teleferik ile özdeş değil miydi? Yine Singapur da (Santosa Adası) teleferiğin gezi -eğlence amaçlı kullanıldığı ve insanların yoğun ilgisini çektiği görülmektedir Fayton Kullanımı: Harput un çeşitli yerlerine ulaşım faytonlarla yapılabilir. Harput kalesi, Balakgazi, Dabakhane ve mezarlıklar gösterişli faytonlarla ve geleneksel kıyafetli görevlilerle gezdirilebilir. 13. Sağlık ve Sportif Etkinlikler: Orta yükseklikteki dağların ( ) baro metrik basınçtaki orta seviyeli azalmanın etkisi nedeniyle sporcuların idmanları açısından büyük bir önemi vardır. Bu dağ yüksekliği her spor dalında sporcuların idmanları açısından vücudun aerobik dayanıklılığını arttırdığı bir gerçek olduğundan Harput un kuzey kısmına idman tesisi önerilebilir. Bu kapsamda yine bir halı saha önerilebilir. Dağcılıkla ilgili etkinlikler, kaya tırmanışı sporları için doğal ve insani alt yapı yoklanabilir. Dağ Bisiklet sürüşleri ve kır bisiklet yarışları her yıl organize edilemez mi? MEB in katkısıyla spor yürüyüşleri, müsabakalar, koşu yarışları, çeşitli izcilik faaliyetleri, yaz okulları, izcilik kampları buralarda düzenlenemez mi? İnsanlarda sağlık ve spor farkındalığı Harput üzerinden oluşturulabilir. Bu konuda medya, sağlık müdürlüğü ve il spor müdürlüğünün katkıları düşünülebilir Yamaç paraşütü: Harput un Kuzey kısmında barajı gören tatlı yamaçlar bulunmaktadır. Buralarda yamaç paraşütüne, planör uçuşlarına ve balon gezilerine uygun yerler bulunmaktadır. Ama yine de rüzgarın yönü v.s. konularda bilgim olmadığından bunu sadece amatör bir öneri olarak ifade etmek istedim At kullanımı, okçuluk: Bazı yerlerde amatörce ya da, eğlence amaçlı da at sürüşlerinin yaptırıldığı, atla ilgili etkinliklerin, yarışmaların yapıldığı yerler göze çarpmaktadır. Atlarla ilgili seyirlik bir şeyler yapılabilir mi? Yine okçuluk sporu ile ilgili etkinlikler burada düzenlenebilir. 14. Yayla Turizmi: Yaz aylarında Harput un yol kenarlarına oturan ailelerin bize gösterdiği husus insanların sıcaktan, gürültüden uzaklaşıp temiz ve serin bir havada zaman geçirmeleri isteğinden başka bir şey

15 Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ Mayıs değildir. Bu talep zaman geçirilmeden makul bir şekilde planlanarak bir arza dönüştürülebilir. Ev, yeşil alan, rahat ve huzurlu bir mekân planlaması neden olmasın ki? Yayla turizmi tarım turizmiyle birlikte de tasarlanabilir. Belki Elazığ için olmayabilir ama alıcısına ulaşılırsa tarım turizmi güzeldir. Bunlar, içinde yayla evlerinin konaklama için kiralandığı, Karadeniz deki örneklerde olduğu gibi, içinde avlanmanın olduğu türlere kadar önemli bir dağılım görülmektedir Konaklama: Harput ta konaklama sorunu çözülmeden bazı etkinliklerin yapılması zordur. Üniversitenin ya da başka kurumların Turizm Bölümü tarafından işletilen ve misafirlerin yönlendirildiği misafirhaneler olmalıdır. Pansiyon tarzındaki bu yerlerin işletmesini ilk aşamada bu kurumlar tarafından yapılabilir. 15. Tanıtım: Harput un tanıtımı için önce tanıtılabilir hale kavuşturulması gerekmektedir. Yapılacak etkinlikler bunu sağlayacaktır zaten. Ancak, Harput un alt yapısı hazırlandıktan sonra senarist Raci Şaşmaz dan sinema sanatçısı Necati Şaşmaz ın oynadığı bir Harput Fragmanı çekmesi ya da Kurtlar Vadisinin bir bölümünü Harput ta çekmesi rica edilebilir. Yine Erkan Oğur dan tanıtım için bir Harput parçası ya da Harput ismi taşıyan bir çalışma yapması istenemez mi? Dünyanın sayılı müzisyenlerinden olmasına rağmen kaç Elazığlı onu bilir tanır, dinler. Oysa Neşet Ertaşı memleketinde herkesin tanıdığını, her yerde müziklerinin dinlendiğini, kasetlerinin neredeyse bakkallarda satıldığını görürsünüz. Neden? Çünkü etkinliklerle ona sahip çıkmışlardır, eserleri her yerde göz önündedir, tanıtmışlardır. Siz Harput ta folklorik ürünlerin, bu tür musiki kasetlerinin satıldığı bir yer biliyor musunuz? Harput Günleri: Sosyologlar yakın gelecekte etkinliklerin tüm dünyadaki turistlerin %10 undan fazlası için ziyaret sebebi olacağını söylemektedir (Getz, 2007). Festival demeyeyim ama birçok etkinliğin birlikte organize edildiği ve birçok kurumun katkısıyla birkaç günlüğüne de olsa Harput un çekim alanı haline getirilmesi sağlanmalıdır. Ünlü düşünürlerin, sanatçıların v.s. misafir edildiği bu günlerin, gecelerin iyi olacağını düşünüyorum. Dünya Dinleri Kongresi gibi çeşitli etkinliklerle Kazakistan şu günlerde etkinlik turizminin başını çekmektedir. Bizde de benzeri etkinlikler uluslar arası çapta düşünülebilir. Erzurum da olduğu gibi Elâzığ ın, Harput un Müslümanların, bizlerin eline geçişinin temsili bir tarihi kutlanamaz mı? Bununla ilgili etkinlikler yapılamaz mı?

16 908 M. Ruhat YAŞAR, Harput u Yeniden Düşünmek Web: Bugün Harput un ismini internetten aratsanız karşınıza 600 den fazla internet sitesi çıkacaktır. Ancak bunların çoğu ermeni siteleridir. İnternetle değerlendirme yapsanız sanırsınız ki Harput başka birine ait ve Türkiye de değil de Amerika da bir yer. Bu nedenle alt yapı hazırlandıktan sonra Harput un tanıtımı için özel bir web sitesi hazırlanmalı ve turizmle ilgili her şey bu site üzerinden paylaşılmalı, tanıtılmalıdır. Bugün bilgi ve haberleşme desteği olmadan hiçbir turizm planlaması, pazarlaması yapılamaz. Hatta Coğrafi Bilgi Sistemleri bu konuda olduğu kadar Elâzığ turizminin gelişmesi için de hayata geçirilebilir. Kaynaklar Aksın, Ahmet (1999). 19. Yüzyılda Harput, Elâzığ: Ceren Matbaacılık. Sunguroğlu, İshak (1958). Harput Yollarında, C.I. Ünal, Mehmet Ali (1989). XVI. Yüzyılda Harput Sancağı ( ). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. Getz, D. (2007). Event Studies: Theory, Research and Policy for Planned Events. Oxford: Elsevier Greenwood, D. Culture by the Pound: An Anthropological Perspective on Tourism as Cultural Commoditization In Hosts and Guest. Smith, V. (Edt.) Oxford: Blackwell. Samsudeen, Neigh Geenath Sunara (2012). Küresel Değişim ve Turizm Üzerindeki Etkisi, Turizm, Spor, Biyoçeşitlilik ve Küresel Değişimler Üzerine İşbirliği Çalışmaları, Avrasya İpek Yolu Üniversiteler Birliği Bildirileri, Şubat