Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 12 Summer 2010

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 12 Summer 2010 LKÖRETM II. KADEME TÜRKÇE PROGRAMI LE ÇOKLU ZEKÂ KURAMININ ÖRTÜME DÜZEY ACCORDANCE LEVEL OF TURKISH CURRICULUM AT PRESECONDARY EDUCATION WITH MULTIPLE INTELLIGENCE THEORY Nail GÜNEY * Talat AYTAN ** Mesut GÜN *** Özet Bu aratırma, ilköretim ikinci kademe Türkçe programı ile Gardner in oluturduu Çoklu Zekâ Kuramı arasındaki ilikinin örtüme düzeyini saptamayı hedeflemektedir. Bu amaç dorultusunda programdaki genel amaçlar, ara disiplinler ve kazanımlar ile çoklu zekâ kuramında yer alan zekâ alanları eletirilecektir. Aratırma sonucunda ilköretim ikinci kademe Türkçe programındaki genel amaçlar, ara disiplinler ve kazanımların hangi zekâ alanına yönelik olduu ortaya çıkarılacaktır. Aratırmada alan taraması ve betimsel analiz yöntemi kullanılacaktır. Anahtar Kelimeler: Çoklu Zekâ Kuramı, Türkçe Dersi, Kazanım, Zekâ Alanları. Abstract This research aims to determine the overlapping level of the relationship between Secondary school Turkish curriculum and the multi intelligence theory developed by Gardner.In accordance with this aim, general aims of the programme, interval disciplines and advantages will be matched with the intelligence fields in the multi intelligence theory.as the result of the research, we will find out to which intelligence field the general aims of the secondary Turkish curriculum, interval disciplines and advantages correspond to.field skimming and descriptive analysis methods will be used in the research. Key Words: Multi Intelligence Theory, Turkish Curriculum, Advantage, Intelligence Fields Giri Eitim, fiziksel uyarımlar sonucu beyinde istendik biyo-kimyasal deiiklikler oluturma sürecidir. (Sönmez, 2001: 2) Eitim programları ise eitim faaliyetlerinin planlı, düzenli ve belirli bir süreçte ilerlemesini, izlenmesini salayan çalımalardır. Eitim programları, gelien ve deien bireylere, çevre artlarına, yaam koullarına ve bireysel farklılıklara uyum gösterecek nitelikte olmalıdır. Bu amaçla ilköretim II. Kademe Türkçe Programı 2005 yılında yenilenmitir. Dinlediklerini, izlediklerini ve okuduklarını anlayan; duygu, düünce ve hayallerini anlatan; eletirel ve yaratıcı düünen, sorumluluk üstlenen, giriimci, çevresiyle uyumlu, olay, durum ve bilgileri kendi birikimlerinden hareketle aratırma, sorgulama, eletirme ve yorumlamayı alıkanlık hâline getiren, estetik zevk kazanmı ve millî deerlere duyarlı bireyler yetitirilmesi amaçlayan ilköretim Türkçe programı, çada örenme ve öretme yaklaımlarını benimsemitir. (MEB, 2005: 3) Üst düzey bilisel becerileri kullanabilen, baımsız veya * Selçuk Üniversitesi, Türkçe Öretmenlii Bölümü Doktora Örencisi ** Selçuk Üniversitesi, Türkçe Öretmenlii Bölümü Doktora Örencisi *** Selçuk Üniversitesi, Türkçe Öretmenlii Bölümü Doktora Örencisi

2 214 grup içerisinde çalıabilen, sorumluluk sahibi, kendine güvenen, aratıran, inceleyen ve milli deerlere duyarlı bireylerin yetitirilmesini hedefleyen yeni program, yapılandırmacı yaklaımı esas almaktadır. Yapılandırmacılık; bilgi, bilginin doası, nasıl bildiimiz, bilginin yapılandırılması sürecinin nasıl bir süreç olduu, bu sürecin nelerden etkilendii gibi konularla ilgilenmekte ve ilkeleri eitimsel uygulamalara temel oluturmaktadır. (Açıkgöz, 2003: 60) Yapılandırmacı yaklaım, kazandırılacak davranılar ve öretilecek bilgilerin bir bütün halinde deil örencinin zihninde yapılanmasını salayan, eski yapılarla yeni konuları ilikilendiren, aamalı ve salam temeller üzerine oturtmayı hedef almaktadır. Örenilen her bilgi kendinden öncekinin tamamlayıcısı, kendinden sonrakinin ise temelidir. Bilgi edinimi sürecinde öretmen rehber, örenci ise aktif pozisyonda hareket etmelidir. Ayrıca edinilen bilgilerin günlük hayatta karılıklarının örenci tarafından oluturulması (Hayatilik ilkesi), böylece Türkçe dersinin uygulama alanlarının tüm zamanlara yayılması beklenmektedir. lköretim II. Kademe Türkçe Programı nın getirdii yeniliklerden biri çada örenme yaklaımlarını temel almasıdır. Geçmi dönemlerde sadece zeki ve baarılı örenciyi seçmeyi ve bilgilendirmeyi hedefleyen programların yerini, bireysel farklılıklara duyarlı, örencinin merkezde olduu, örencilerin geliim özelliklerini dikkate alan ve herkesin farklı yetenekleri bulunabileceini kabul eden, yalnızca baarılı örencinin tespitinden öte her örencinin yeteneklerini ortaya çıkaran eitim programları almaktadır. Bu konu Türkçe Dersi (1 5.Sınıflar) Öretim Programı nda yapılandırıcı yaklaım merkeze alınmakla birlikte, çoklu zekâ, beyin temelli örenme, örenci merkezli eitim, bireysel farklılıklara duyarlı eitim, sarmal, tematik ve beceri yaklaımı gibi çeitli eitim yaklaımlarından da yararlanılmıtır. eklinde ifade edilmektedir. (MEB, 2005: 10) Zekâ kavramı konusunda farklı düünceler ortaya konulmutur. Her aratırmacı zekâyı çeitli ekillerde tanımlamaktadır. TDK, nsanın düünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı, anlak, dirayet, zeyreklik, feraset tanımıyla zekânın mantıksal yönünün baskınlıını ve doutan gelen özelliklerini(yetenek) ön plana çıkarmıtır. (TDK, 2005: 2228) Piaget çevre ile uyuma, düünce ile aksiyonun tekilatlandırılması ve yeni batan organize edilmesi demek olan belli bir uyumlu davranı örnei olarak ifade etmitir. (Sarıer, 1972: 1) Piaget, düünce-çevre uyumuna ve düünce-davranıın bütünlemesine dikkat çekmi; zekânın yansıtılmasını veya bir davranı içerisinde sergilenmesini zorunlu görmütür. Binbaıolu ise örenebilme ve örenileni eletirebilme yetenei olarak ifade etmitir. Binbaıolu dier tanımlardan farklı olarak zekâyı eitimöretim faaliyetleri ile dorudan ilikilendirmi ve zekâyı düünce, algılama ve örenim tabanlı olarak ele almıtır. Morgan ise zihinsel becerilerin tümü olarak kabul etmitir. (Morgan, 2004: 37) Bu anlayı, eitim-öretim sistemimizde de varlıını uzun süre korumutur. Ergin, yaptıı görümelerde öretmenlerin genel olarak zekâyı, düünme ve problem çözme yetenei olarak tanımladıını ifade etmitir. (Ergin, 2007: 102) Bu aktarım zekâ konusundaki geleneksel anlayıın hâlâ varlıını sürdürdüünü göstermektedir. Tanımlarda üzerinde görü ortaklıına varılan nokta(lar) zekânın sözel veya matematiksel bir kavram olduu hususudur. Eski programlar, zekâyı sayısal ve matematiksel yeterlik eklinde ele almıtır. Gelitirilen IQ testleri yıllarca örencilerin zekâ seviyesini ölçen, onları sınıflandıran ve görülmeden haklarında hüküm verebilmesine neden olan araçlar olarak kullanılmıtır. Hazırlanan ntelligence Quotient (IQ) adındaki testlerle insan zekâsının ölçülebilecei anlayıı 1900 lü yıllardan 1980 li yıllara kadar geçerliliini sürdürmütür. Ölçüm için önerilen çözümlere göre de bireylerin doruluu, çabukluu ve kavrayıı kestirilmeye çalıılmıtır. (Bümen, 2004: 3) Bu yaklaımla eitimde zekâ seviyesine göre gruplamalar yapılmaya balandıı görülmektedir. Örenciler görülmeden haklarında karar verilebilmektedir. Örenciler ve kiiler Saban ın aktardıı üzere kategorize edilmitir. IQ tarzı düsünme"ye göre insanlar genel olarak iki kategoriye ayrıldı: 1. Zeki olanlar, 2. Zeki olmayanlar. Bireyin zeki olup olmaması konusunda IQ tek ve deimez belirleyicidir. Dahası bireyler doutan ya zekidir, ya da deildir ve onların bu durumunu deitirmek için yapılabilecek hiçbir ey yoktur. (Saban 2003: 4) Örencileri daha en baından zeki ya da zeki deil diyerek ayırmak onların gelecekleri hakkında karar vermektir. Yaratıcılıı söndürmektir. Sadece sözel ve matematiksel alanda istenen düzeyde olabilmek ve testlere uygun cevapları verebilmek bireyleri sınırlandırmıtır. Bugün dahi anne-babaların, yetikinlerin örencilere notlarını sorarken yalnızca matematik ve Türkçe dersleriyle ilgilenmeleri yıllarca etkisi göstermi zekâ anlayıının ve IQ testlerinin yansıması olarak düünülebilir. nsanın ancak sayısal ya da sözel zekâlı olabilecei anlayıı; çok güzel resim yapan, müzik kulaı iyi olan, sportif faaliyetlerde üstün baarı gösteren ve sosyal hayatta baarılı olan insanların bu yeteneklerini görmezden gelmitir. (Dalı, 2006: 7) Yine bugün güzel sanatlarda veya sportif alanlarda yetenekli çocukların baarılı olarak addedilmemesi geçmi

3 215 anlayıın bıraktıı izlerdir. Bu zihniyetin yanlılıını ortaya koyan örnekler bulunmasına ramen aratırmacılarca dikkate alınmamı veya gözden kaçırılmıtır. Einstein, Edison gibi bilim adamları eitim gördükleri okullarda baarısız olarak kabul edilmitir; fakat geldikleri nokta, durumun tam tersi olduunu göstermitir. Bu ikilem Holt un dikkatini çekmitir. Holt un Colorado Rocky Da Okulu nda geçirdiim dört yıl süresince bu problemle çok yakından ilgilendim. lk baladıımda, bazı insanların dierlerinden daha akıllı olduunu ve bu konuda hiçbir ey yapılamayacaını düünüyordum. Psikologların çounun söyledii de buna benziyor zaten. Örencilerle olan ilikiniz sınıfla ya da psikolojik test odasıyla sınırlıysa buna inanmak çok güç deil. Ama küçük bir okulda yaayıp da örencileri sınıfta, yatakhanede, özel hayatlarında, bo zamanlarında, spor yaparken, el iiyle uraıyorken görüyorsanız, bazı insanların bazı zamanlarda dier anlarında olduklarından daha akıllı davrandıkları sonucuna varmaktan kendinizi alamıyorsunuz. (Aktaran: Dalı, 2006: 14) Geçmite kabul gören bugün varlıını kısmen de olsa devam ettiren görüe göre Zekâ doutandır, zekâ mantık ve dil becerilerinden oluur ve bunlar kısa yanıtlı testlerle ölçülebilir, zekâ düzeyi yaam boyu asla deiemez savları egemendir. (Susar, 2006: 4) Teknoloji ve eitim alanındaki gelimelerle birçok kuram geçerliini yitirmeye balamıtır. Geçmiteki çoulcu ve genelleyici eitim anlayıının yerini bireyselleme almaya balamıtır. Özellikle 1990 lardan itibaren yeni yaklaımlar oluturulmutur. Eitim ve baarı kavramları gözden geçirilmitir. Howard Gardner, zekâ konusundaki düünceleriyle bir çıır açmı; zekânın sadece düünsel beceriler ve doutan gelen özelliklerden ibaret olmayacaını öne sürmütür. Gardner bir özelliin zekâ olarak adlandırılabilmesi için bir dizi sembole sahip olması, kültürel deerinin bulunması, aracılııyla mal veya hizmet üretilebilmesi ve problem çözülebilmesi gerekliliini belirtmitir. (Gardner, 1983) Yukarıda ifade edilen tanımların hepsini içine alan ve onları oldukça genileten tanım, zekânın çok yönlü bir etkinlik olduunu ortaya koymutur. Gardner in Çoklu Zekâ Kuramı adını verdii teori sekiz farklı zekâ türü içermektedir. Bu alanlar u ekildedir: Zekâ: Sözel-dil zekâsı konuma ve yazma dilinde kelimeleri etkili bir biçimde kullanma kapasitesini belirtir. (Armstrong, 1994: 2) Sözel/dilsel zekâya sahip bireyler Türkçe programındaki örenme alanları okuma, yazma, konuma ve dinlemeyi aktif ekilde kullanırlar. Bu kapasite, dilin gramer yapısını, sözcük dizimini, vurgusunu ve kavramlarını da kastettikleri anlamlara uygun olarak büyük bir ustalıkla kullanmayı gerektirir. Sözel-dil zekâsı kuvvetli olan bireyler, iiterek, konuarak, okuyarak, tartıarak ve bakaları ile karılıklı iletiime ve etkileime girerek en iyi örenirler. Yazarlar, airler, gazeteciler, hatipler, sunucular, avukatlar sözel-dil zekâsı gelimi kiilerdir. (Demirel, 1998: 143; Saban, 2003,s. 7 8; Özden, 2003: ). Zekâ: Geçmite, zekâ kavramıyla ifade edilen bölümdür. Mantıklı düünme; parça-bütün, bütün-parça ilikilerini kavrama, çıkarımlar yapma, neden-sonuç ilikilerini anlama vb. zihinsel ilemler bu zekâ türünün ürünüdür. Mantıksal-matematiksel zekâsı güçlü olan bireyler, nesneleri belli kategorilere ayırarak, olaylar arasında mantıksal ilikiler kurarak, nesnelerin belli özelliklerini niceliksel biçimde sayısallatırarak ve hesaplayarak ve olaylar arasındaki birtakım soyut ilikiler üzerine kafa yorarak en iyi örenirler. Matematikçiler, fen bilimciler, muhasebeciler, mühendisler, bilgisayar programcıları, istatistikçiler mantıksal-matematiksel zekâsı gelimi bireylerdir. (Demirel, 1998: 143; Saban, 2003: 8 9; Özden, 2003: ) Görsel/Uzamsal Zekâ: Görsel-uzamsal zekâ renkleri, uzunlukları, ekilleri, formları, yüzeyleri ve ögelerin arasında var olan ilikileri içerir. (Armstrong, 1994: 2) Bu zekâsı güçlü bireyler, varlıkları, olayları veya olayları veya olguları görselletirerek ya da resimlerle, çizgilerle ve renklerle çalıarak en iyi örenirler. Denizde rotasını tayin eden kaptan, pilotlar, heykeltıralar, ressamlar, mimarlar görsel-uzamsal zekâları gelimi bireylerdir. (Demirel, 2003: 207; Saban, 2003: 9 10; Özden, 2003: ) Bedensel/Kinestetik Zekâ: Duygu ve düüncelerin beden diliyle aktarılması yeteneidir. Türkçe öretiminde önemli bir yere sahip drama, bu alan kapsamındadır.

4 216 Bedensel-kinestetik zekâ alanı, koordinasyon, denge, güç, esneklik ve hız gibi bazı fiziksel yeteneklerin ve bu yeteneklerin hepsinin bir arada ilemesini salayan devinimsel nitelikteki bazı özel becerileri de içermektedir. Bedensel-kinestetik zekâ alanı güçlü bireyler en iyi yaparak-yaayarak, hareket ederek ve ilk elden tecrübe edinerek örenirler. Balerinler, sporcular, mimarlar, teknisyenler, aktörler, el ileri ile ilgilenenler bu zekâ alanı gelimi bireylerdir. (Demirel, 2003: 207; Saban,2003: 11 12; Özden,2003: ) Müziksel/Ritmik Zekâ: Bireyin duygu ve düüncelerinin ifadesinde, hayatında müziin ve ritmin önemli yer edinmesidir. Müzikal-ritmik zekâsı güçlü olan insanlar, sadece müzik parçalarını hatırlamaz, aynı zamanda olayların oluumunu ve ileyiini müzikal bir dille düünmeye ve yorumlamaya çabalar. Bu zekâya sahip örenciler en kolay olarak müzik ile örenirler. Besteciler, orkestra efleri, müzisyenler, enstrüman üreticiler bu zekâ alanları gelimi bireylerdir. (Demirel, 2000: 207; Saban, 2003: 10 11; Özden, 2003: ) Sosyal/Kiiler Arası Zekâ: Güçlü bir empati kurma yeteneidir. Karısındaki kiinin ruh halini, hislerini anlama bu zekâ türünün özellikleri arasındadır. Sosyal-bireylerarası zekâ alanında gelimi olan insanlar, genellikle baka insanların ilgilerini ve ihtiyaçlarının çok iyi algılarlar ve onların duygularını, düüncelerini ve karakterlerini adeta yüzlerinden okurlar. Bu tür zekâya sahip olan örenciler en iyi grup içinde örenirler. Politikacılar, liderler, sosyologlar, danımanlar, öretmenler, turizmciler bu zekâ alanları gelimi bireylerdir. (Demirel, 2003: 207; Saban, 2003: 12-13; Özden, 2003: ) Zekâ: Bireyin yeteneklerinin farkındalık, kendini yönlendirebilme yeteneidir. Öze dönükbireysel zekâ alanı gelimi olan insanlar, kendi duygularıyla nasıl ba edebileceini bilme, kendisinin ve dier insanların kiisel problemlerini çözme, kendi hedeflerini belirleme, disiplinli olma, kendine güvenme gibi özellikleri gelimi insanlardır. Bu tür zekâya sahip olan bireyler en iyi kendi balarına örenirler. Din adamları, psikologlar, filozoflar bu zekâ alanları gelimi bireylerdir. (Demirel, 2003: 208; Saban, 2003: 13-14; Özden, 2003: 120) Doa Zekâsı: Doayı tanıma yetenei olarak özetlenebilecek bu zekâ türü Gardner ın 1995 te ortaya attıı sekizinci zekâ türüdür. (Demirel,1998: 144) Doacı zekâ ile bireyin bir biyolog yaklaımı ile hayvanlar ve bitkiler gibi yaayan canlıları tanıma, sınıflandırma ve bir jeolog yaklaımıyla dünya doasının, bulutlar, taların meydana gelii veya depremler gibi oluumlarına karı ilgili ve duyarlı olması kastedilmektedir. (Demirel, 2003: 208; Saban, 2003: 14 15) Gardner in Çoklu Zekâ Kuramı kısa sürede tüm alanlarda etkisini göstermitir. Her bireyin yetenekli olduu alan/alanlar olduu varsayımı kabul görmütür. Bundan hareketle ders içerikleri ve programlar Çoklu Zekâ Kuramı nı dikkate alarak yeniden düzenlenmitir te uygulanmaya balanan ilköretim 1 5 ve 6 8 Türkçe programları da bu yaklaımdan yararlanmıtır. Çoklu Zekâ Kuramı nın eitimde uygulanabilmesi için öncelikle örencilerin yeteneklerinin bilinmesi gereklidir. Çünkü her bireyin farklı yönleri deiik düzeyde gelimilik gösterebilir. Verilen örnekler ve yapılan açıklamalar, her örencide aynı etkiyi göstermeyebilir. Bazı örenciler sözel açıklamalarla konuyu kavrayabilirken kimi örenciler için görsel, müziksel vb. uyarıcılar gereklidir. Bu nedenle öncelikli olarak örencilerin yeteneklerinin ve bilisel özeliklerinin örenilmesi gereklidir. Örencilerin hangi alanlarda yetkin olduklarını tespit etmek için aratırmacıların oluturduu testlerden faydalanılabilir. Gardner, ayrıca sekiz farklı zekâ alanına sahip bireylerin sergiledii davranıları uzun gözlemler sonucu ortaya koymutur. Buna göre: Sözel-dil zekâsına sahip örenciler u davranıları gösterir: Hikâyeler anlatır, espriler yapar, olaylar uydurur. Hafızası iyidir. Kelime oyunlarını sever. Okuma yazmayı sever. Yaına göre kelime hazinesi genitir. Sözel iletiimi iyidir. (Gardner, 99: 41) Mantıksal/matematiksel zekâya sahip örenciler u davranıları gösterir:

5 217 Herhangi bir eyin nasıl çalıtıını sorgular. Akıldan kolaylıkla hesap yapar. Matematik etkinliklerini sever. Strateji oyunlarını sever. Üst düzey düünme becerilerini kullanır. (Gardner, 1999: 41) Görsel/uzamsal zekâya sahip örenciler u davranıları gösterir: Net zihinsel imaj gördüünü söyler. Harita çizelge ve emaları rahatlıkla okur. Yaıtlarından daha hayalcidir. Sanat etkinliklerinden zevk alır. Görsel gösterimleri sever. Yapboz ve yolunu bul oyunlarını sever. Okurken kelimelerden çok resimlerden örenir. (Gardner, 1999: 41) Bedensel/kinestetik zekâya sahip örenciler u davranıları gösterir: Bir veya birden fazla spor dalında baarılıdır. Uzun süre oturunca kıpırdanır, elini ayaını sallar. Bir eyleri parçalayıp tekrar birletirmeyi sever. Yeni eyleri eller. Kendini tiyatrovari ekilde ifade etmesini sever. (Gardner, 1999: 41) Müzikal/ritmik zekâya sahip örenciler u davranıları gösterir: Melodileri hatırlar. Koroda yer alır veya bir enstrüman çalar. Ritmik ekilde konuur veya hareket eder. (Gardner, 1999: 41) Sosyal/bireylerarası zekâya sahip örenciler u davranıları gösterir: Yaıtları ile konumaktan zevk alır. Doal bir lider olarak davranır. Sorunları olan arkadalarına önerilerde bulunur. Kulüplere, komitelere ve dier organizasyonlara katılır. Baka çocuklarla oynamayı sever. Bir veya birden fazla arkadaı vardır. Bakalarına ilgi gösterir. Pratik yaam tecrübesi vardır. (Gardner, 1999: 41) zekâya sahip örenciler u davranıları gösterir: Baımsızlık gösterir. Kuvvetli yönlerini gerçekçi olarak bilir. Kendini yönlendirebilir. Grup ile çalımaktansa yalnız çalımayı tercih eder. Özgüveni ve öz tanımı yüksektir. (Gardner, 1999: 41) Bulgular ve Yorum Her birey farklı bir dünya, farklı bir yetenektir. Her örenci farklı yönlerden gelimilik göstermektedir. Günümüz eitim programlarında, önceki dönemlerde uygulanan programların temel felsefesini oluturan Davranıçı Yaklaım daki gibi eitim-öretim faaliyetlerindeki hedef, baarılı örenciyi seçmek ve belirli alanlarda gelitirmek olarak deerlendirilmemektedir. Giderek bireyselleen eitim sistemleri, kiiye özgün aktarımları gerekli kılmaktadır. Bu alanda en büyük gelimelerin baında üphesiz Gardner in Çoklu Zekâ Kuramı gelmektedir yılında uygulanmaya balanan Türkçe programlarında yapılandırıcı yaklaım merkeze alınmıtır. Bunun yanında çoklu zekâ, beyin temelli örenme, örenci merkezli eitim, bireysel farklılıklara duyarlı eitim, sarmal, tematik ve beceri yaklaımı gibi çeitli eitim yaklaımlarından da yararlanılmıtır. (MEB, 2005: 10) Bu çalımanın amacı, ilköretim ikinci kademe Türkçe programının çoklu zekâ kuramıyla örtüme düzeyini tespit etmektir. Programdaki temel beceriler, programın genel amaçları ve kazanımlar çoklu zekâ teorisine göre incelenecektir. Temel becerilerin, genel amaçların ve kazanımların hangi zekâ alanına hitap ettii tablolarda konulacaktır.

6 218 Tablo 1: Temel Becerilerin Zekâ Alanlarına Göre Daılımı Temel beceriler * Türkçeyi doru, güzel ve etkili kullanma Eletirel düünme Yaratıcı düünme letiim kurma Problem çözme Aratırma Karar verme Bilgi teknolojilerini kullanma Giriimcilik Hitap ettii Zekâ Alanı Mantıksal/Matematiksel Mantıksal/Matematiksel Mantıksal/Matematiksel Mantıksal/Matematiksel Mantıksal/Matematiksel Mantıksal/Matematiksel Aratırma kapsamında lköretim Türkçe Programı nda Temel Beceriler e bakıldıında dokuz beceriden altısının matematiksel/mantıksal alanla, bir tanesinin sözel/dilsel alana, iki tanesinin de sosyal/kiilerarası alana hitap ettii görülecektir. Görsel/uzamsal, bedensel/kinestetik, müziksel/ritmik, i ve doayı zekâya hiç yer verilmedii görülmütür. Tablo 2: Temel Becerilerin Zekâ Alanlarına Göre Daılımının Sayısal Verileri Hitap Ettii Zekâ Alanı Sayısı Tablo 3: Türkçe Programı Genel Amaçlarının Zekâ Alanlarına Göre Daılımı Genel amaçlar Dilimizin, millî birlik ve bütünlüümüzün temel unsurlarından biri olduunu benimsemeleri Duygu, düünce ve hayallerini sözlü ve yazılı olarak etkili ve anlaılır biçimde ifade etmeleri Türkçeyi, konuma ve yazma kurallarına uygun olarak bilinçli, doru ve özenli kullanmaları Anlama, sıralama, iliki kurma, sınıflama, sorgulama, eletirme, tahmin etme, analiz-sentez yapma, yorumlama ve deerlendirme becerilerini gelitirmeleri Seviyesine uygun eserleri okuma; bilim, kültür ve sanat etkinliklerini seçme, dinleme, izleme alıkanlıı ve zevki kazanmaları Okuduu, dinledii ve izlediinden hareketle, söz varlıını zenginletirerek dil zevki ve bilincine ulamaları; duygu, düünce ve hayal dünyalarını gelitirmeleri Yapıcı, yaratıcı, akılcı, eletirel ve doru düünme yollarını örenmeleri, bunları bir alıkanlık hâline getirmeleri Bilgiye ulamada kitle iletiim araçlarından yararlanmaları, bu araçlardan gelen mesajlara karı eletirel bakı açısı kazanmaları ve seçici olmaları Türk ve dünya kültür ve sanatına ait eserler aracılııyla millî ve evrensel deerleri tanımaları Hogörülü, insan haklarına saygılı, yurt ve dünya sorunlarına duyarlı olmaları ve çözümler üretmeleri Millî, manevî ve ahlâkî deerlere önem vermeleri ve bu deerlerle ilgili duygu ve düüncelerini güçlendirmeleri amaçlanmaktadır. Hitap ettii ZA. Sosyal/kiilerarası Sosyal/kiilerarası lköretim Türkçe Programı nın genel amaçlarına bakıldıında on bir genel amacın dördünün sözel/dilsel alana, üçünün matematiksel/mantıksal alana, ikier tanesinin de i zekâya ve sosyal/kiilerarası alana yönelik olduu görülecektir. Dört zekâ alanının yer aldıı genel amaçlar da görsel/uzamsal, bedensel/kinestetik, müziksel/ritmik ve doacı zekâya yer verilmedii belirlenmitir. Tablo 4: lköretim II. Kademe Türkçe Programı Genel Amaçlarının Zekâ Alanlarına Göre Daılımının Sayısal verileri Hitap Ettii Zekâ Alanı Sayısı * Ergin (2007), çalımasında ilköretim 1 5 programdaki temel becerileri bu aratırmadaki gibi çoklu zekâya göre deerlendirmitir. ZA: Zekâ alanı

7 219 Tablo 5: Ara Disiplinlerin Zekâ Alanlarına Göre Daılımı Ara disiplinler Afetten Korunma ve Güvenli Yaam Giriimcilik nsan Hakları ve Vatandalık Kariyer Bilinci Gelitirme Özel Eitim Rehberlik ve Psikolojik Danıma Salık Kültürü Spor Kültürü ve Olimpik Eitim Hitap ettii ZA. Doa Bedensel/Kinsetetik Bedensel/Kinsetetik Sekiz ara disiplinin iki tanesinin sosyal/kiilerarası, iki tanesinin bedensel/kinestetik, üç tanesinin i zekâya, bir tanesinin de doa zekâsına yönelik olduu saptanmıtır. Tablo 6: Ara Disiplinlerin Zekâ Alanlarına Göre Daılımın Sayısal Verileri Hitap Ettii Zekâ Alanı Sayısı Bedensel/kinestetik 2 Doa Genel amaçlar ve temel becerilerin aksine bu balık altında farklı zekâ alanlarına vurgu yapıldıı görülmektedir. Genel amaçlarda ve temel becerilerde hiç geçmeyen doa zekâsı ve bedensel/kinestetik zekâ, ara disiplinlerde yer almıtır. Tablo 7: Dinleme, Konuma, Okuma ve Yazma Örenme Alanlarının Zekâ Alanlarına Göre Daılımı 1. Dinleme/izleme kurallarını uygulama Konumacının sözünü kesmeden sabır ve saygıyla dinler. Bakalarını rahatsız etmeden dinler/izler. Dinleme Dinlenenle ilgili soru sormak, görü bildirmek için uygun zamanda söz alır. Dinleme/izleme yöntem ve tekniklerini kullanır. 2. Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme Dinlenenin/izlenenin balamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını çıkarır. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler. Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki yardımcı fikirleri/duyguları belirler. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, ahıs, varlık kadrosu ve bunlarla ilgili unsurları belirler. Dinlediklerinde/izlediklerinde sebep-sonuç ilikilerini belirler. Dinlediklerinde/izlediklerinde amaç-sonuç ilikilerini belirler. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki örtülü anlamları bulur. Dinlediklerini/izlediklerini kronolojik sıra ve mantık akıı içinde özetler. Hitap ettii ZA.

8 220 Dinlediklerine/izlediklerine ilikin sorular oluturur. Dinlediklerine/izlediklerine ilikin sorulara cevap verir. Dinlediklerinde/izlediklerinde yer alan öznel ve nesnel yargıları ayırt eder. Dinlediklerine/izlediklerine ilikin karılatırmalar yapar. Kendisini ahıs ve varlık kadrosunun yerine koyarak olayları, duygu, düünce ve hayalleri yorumlar. Dinlediklerinde/izlediklerinde ortaya konan sorunlara farklı çözümler üretir. puçlarından hareketle dinlediklerine/izlediklerine yönelik tahminlerde bulunur. Dinlediklerinin/izlediklerinin öncesi ve/veya sonrasına ait kurgular yapar. Dinlediklerinin/izlediklerinin balıı/adı ile içerii arasındaki ilikiyi ortaya koyar. Dinledii/izledii metne farklı balıklar bulur. Görsel/iitsel unsurlarla dinledikleri/izledikleri arasında ilgi kurar. iir dilinin farklılıını ayırt eder. iirin kendisinde uyandırdıı duyguları ifade eder. Dinlediklerini/izlediklerini kendi hayatı ve günlük hayatla karılatırır. Dinledii/izledii kii, konu ya da metnin yazarı/airi hakkında bilgi edinir. Görsel/Uzamsal 3. Dinlediklerini/izlediklerini deerlendirme Dinlediklerini/izlediklerini dil ve anlatım yönünden deerlendirir. Dinlediklerini/izlediklerini içerik yönünden deerlendirir. Dinledii/izledii kiiyi sesini ve beden dilini etkili kullanma yönünden deerlendirir. 4. Söz varlıını zenginletirme Kelimeler arasındaki anlam ilikilerini kavrayarak birbiriyle anlamca ilikili kelimelere örnek verir. Aynı kavram alanına giren kelimeleri, anlam farklılıklarını dikkate alarak kullanır. Tekerleme, sayımaca, bilmece ve yanıltmacaları ezberler/kullanır. iir, türkü, arkı türlerinde metinler ezberler. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullanır. Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni örendii kelimelerden sözlük oluturur. 5. Etkili dinleme/izleme alıkanlıı kazanma Yaına ve seviyesine uygun sanat ve bilim etkinliklerine dinleyici/izleyici olarak katılır. iir, hikâye, masal dinletilerine katılır. Çok yönlü iletiim araçlarındaki yayınlardan ilgi, istek ve ihtiyaçlarına uygun olanlarını takip eder. Kaset, CD, film vb. kaynaklardan kiisel ariv oluturur. Konuma Hitap ettii ZA.

9 Konuma kurallarını uygulama Konumaya uygun ifadelerle balar. Konuma sırasında uygun hitap ifadeleri kullanır. Bulunduu ortama uygun bir konuma tutumu gelitirir. Standart Türkçe ile konuur. Türkçenin kurallarına uygun cümleler kurar. Yabancı dillerden alınmı, dilimize henüz yerlememi kelimelerin yerine Türkçelerini kullanır. Karısındakinin algılamakta zorluk çekmeyecei bir hızda ve akıcı biçimde konuur. Konumasında nezaket kurallarını uyar. Olayları ve bilgileri sıraya koyarak anlatır. Konumasında sebep-sonuç ilikileri kurar. Konumasında amaç-sonuç ilikileri kurar. Tekrara dümeden konuur. Konumayı uygun ifadelerle bitirir.. 2. Sesini ve beden dilini etkili kullanma Konuurken nefesini ayarlar. itilebilir bir sesle konuur. Kelimeleri doru telaffuz eder. Konuurken gereksiz sesler çıkarmaktan kaçınır. Uygun yerlerde vurgu, tonlama ve duraklama yapar. Yapmacıktan, taklit ve özentiden uzak bir sesle konuur. Sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat eder. Canlandırmalarda, sesini varlık ve kahramanları çarıtıracak ekilde kullanır. Dinleyicilerle göz teması kurar. Bedensel/Kinestetik 3. Hazırlıklı konumalar yapma Konuma konusu hakkında aratırma yapar. Konuma metni hazırlar. Konumasını bir ana fikir etrafında planlar. Ana fikri yardımcı fikirlerle destekler. Konunun özelliine uygun düünceyi gelitirme yollarını kullanır. Atasözü, deyim ve söz sanatlarını uygun durumlarda kullanarak anlatımını zenginletirir. Konumasını sunarken görsel, iitsel materyalleri ve farklı iletiim araçlarını kullanır. Konuma öncesinde konuyla ilgili açıklamalar yapar. Görsel/Uzamsal

10 222 Konuma sırasında sorulan sorulara açık, yeterli ve doru cevaplar verir. Konumasında dikkati daıtacak ayrıntılara girmekten kaçınır. Konumasını belirlenen sürede ve teekkür cümleleriyle sona erdirir. Konuma yöntem ve tekniklerini kullanır. 4. Kendi konumasını deerlendirme Konumasını içerik yönünden deerlendirir. Konumasını dil ve anlatım yönünden deerlendirir. Konumasını sunum teknii yönünden deerlendirir. Konumasını, sesini ve beden dilini kullanma yönünden deerlendirir. 5. Kendini sözlü olarak ifade etme alıkanlıı kazanma Duygu, düünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini sözlü olarak ifade eder. Anlamadıklarını ve merak ettiklerini sorar. Sorunlarına konuarak çözüm arar. Yeni örendii kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullanır. Okuma 1. Okuma kurallarını uygulama Sesini ve beden dilini etkili kullanır. Akıcı biçimde okur. Kelimeleri doru telaffuz eder. Sözün ezgisine dikkat ederek okur. Okuma yöntem ve tekniklerini kullanır. 2. Okuduu metni anlama ve çözümleme Metnin balamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını çıkarır. Metindeki anahtar kelimeleri belirler. Metnin konusunu belirler. Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. Metindeki yardımcı fikirleri/duyguları belirler. Anlatımın kimin azından yapıldıını belirler. Olay, yer, zaman, ahıs, varlık kadrosu ve bunlarla ilgili unsurları belirler. Metindeki sebep-sonuç ilikilerini fark eder. Metindeki amaç-sonuç ilikilerini fark eder. Okuduklarındaki örtülü anlamları bulur. Okuduklarındaki öznel ve nesnel yargıları ayırt eder. Okuduklarını kendi cümleleriyle, kronolojik sıra ve mantık akıı içinde özetler. Metne ilikin sorulara cevap verir. Metne ilikin sorular oluturur. Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar. Metnin planını kavrar. Metni oluturan unsurlar arasındaki geçi ve balantıları fark eder. Metindeki söz sanatlarının anlatıma olan katkısını fark eder. Metinde yararlanılan düünceyi gelitirme yollarının ilevlerini açıklar. Metne ilikin karılatırmalar yapar.. Hitap ettii ZA. Bedensel/Kinestetik.

11 223 Kendisini ahıs ve varlık kadrosunun yerine koyarak olayları, duygu, düünce ve hayalleri yorumlar. Metinde ortaya konan sorunlara farklı çözümler üretir. Metindeki ipuçlarından hareketle metne yönelik tahminlerde bulunur. Metnin öncesi ve/veya sonrasına ait kurgular yapar. iir dilinin farklılıını ayırt eder. iirin kendisinde uyandırdıı duyguları ifade eder. Okuduklarını kendi hayatı ve günlük hayatla karılatırır. Metinle ilgili görsel ögeleri yorumlar. Metnin balıı ile içerii arasındaki ilikiyi ortaya koyar. Okuduu metne farklı balıklar bulur. Okuduu metne farklı balıklar bulur. 3. Okuduu metni deerlendirme Metni dil ve anlatım yönünden deerlendirir. Metni içerik yönünden deerlendirir. 4.Söz varlıını zenginletirme Kelimeler arasındaki anlam ilikilerini kavrayarak birbiriyle anlamca ilikili kelimelere örnek verir. Aynı kavram alanına giren kelimeleri, anlam farklılıklarını dikkate alarak kullanır. Okuduu metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullanır. Okuduklarından hareketle örendii kelimelerden sözlük oluturur. 5. Okuma alıkanlıı kazanma Okuma planı yapar. Farklı türlerde metinler okur. Süreli yayınları takip eder. Okuduu kitaplardan kitaplık oluturur. Kitaplık, kütüphane, kitap fuarı ve kitap evlerinden faydalanır. Okudukları ile ilgili duygu ve düüncelerini arkadalarıyla paylaır. iir ezberler, iir dinletileri düzenler, ezberledii iirleri uygun ortamlarda okur. Ailesi ile okuma saatleri düzenler. Beendii kısa yazıları ezberler. Yazma 1. Yazma kurallarını uygulama Kâıt ve sayfa düzenine dikkat eder. Düzgün, okunaklı ve ilek bitiik eik yazı yla yazar. Elektronik ortamdaki yazımalarda biçim ile ilgili kurallara uyar. Standart Türkçe ile yazar. Türkçenin kurallarına uygun cümleler kurar. Yabancı dillerden alınmı, dilimize henüz yerlememi kelimelerin yerine Türkçelerini kullanır. Olayları ve bilgileri sıraya koyarak anlatır. Yazısında sebep-sonuç ilikileri kurar. Yazısında amaç-sonuç ilikileri kurar. Tekrara dümeden yazar. Görsel/Uzamsal Hitap ettii ZA. Görsel/Uzamsal Görsel/Uzamsal Görsel/Uzamsal Matematiksel/Mant.

12 224 Yazım ve noktalama kurallarına uyar. 2. Planlı yazma Yazma konusu hakkında aratırma yapar. Yazacaklarının taslaını oluturur. Yazısını bir ana fikir etrafında planlar. Yazısının ana fikrini yardımcı fikirlerle destekler. Konunun özelliine uygun düünceyi gelitirme yollarını kullanır. Atasözü, deyim ve söz sanatlarını uygun durumlarda kullanarak anlatımını zenginletirir. Yazdıı metni görsel materyallerle destekler. Yazısına konunun ve türün özelliine uygun bir giri yapar. Yazıyı etkileyici ifadelerle sonuca balar. Yazıya, konuyla ilgili kısa ve dikkat çekici bir balık bulur. Dipnot, kaynakça, özet, içindekiler vb. kısımları uygun ekilde düzenler. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullanır. 3. Farklı türlerde metinler yazma Olay yazıları yazar. Düünce yazıları yazar. Bildirme yazıları yazar. iir yazar. 4. Kendi yazdıklarını deerlendirme Yazdıklarını biçim ve içerik yönünden deerlendirir. Yazdıklarını dil ve anlatım yönünden deerlendirir. Yazdıklarını yazım ve noktalama kurallarına uygunluk yönünden deerlendirir. 5. Kendini yazılı olarak ifade etme alıkanlıı kazanma Duygu, düünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini yazarak ifade eder. Yeni örendii kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullanır. lgi alanına göre yazar. iir defteri tutar. Günlük tutar. Beendii sözleri, metinleri ve iirleri derler. Okul dergisi ve gazetesi için yazılar hazırlar. Yazdıklarını bakalarıyla paylaır ve onların deerlendirmelerini dikkate alır. Yazdıklarından ariv oluturur. Yazma yarımalarına katılır. 6. Yazım ve noktalama kurallarını uygulama Yazım kurallarını kavrayarak uygular. Noktalama iaretlerini ilevlerine uygun olarak kullanır. Görsel/Uzamsal Görsel/Uzamsal Örenme alanlarına bakıldıında ise sözel/dilsel zekâ alanıyla matematiksel/mantıksal zekâ alanının dierlerine göre baskın ve daha youn olduu görülecektir. Özellikle geçmi programlarda bütünlükçü ve kategorize edilmi zekâ kavramını temsil eden matematiksel/mantıksal alanın bu programda da aırlıını koruduu saptanmıtır. Dinleme örenme alanındaki zekâ alanlarının daılımı u ekildedir:

13 225 Tablo 8: Dinleme Örenme Alanındaki Kazanımların Zekâ Alanlarına Göre Daılımı Hitap Ettii Zekâ Alanı Sözel/dilsel 15 Matematiksel/mantıksal 19 Görsel/uzamsal 1 Bedensel/kinestetik - Müziksel/ritmik - Sosyal/kiilerarası 4 4 Doa - Dinleme örenme alanında matematiksel/mantıksal zekâ özellikle Dinlediini/izlediini anlama ve çözümleme ile Dinlediklerini izlediklerini deerlendirme hedefi içerisinde yer alan kazanımlarda daha youndur. Dinleme örenme alanında matematiksel/mantıksal zekânın geni yer tutması; kazanımların çıkarımlar yapmaya, bütün-parça ilikisini kurmaya, izlenilen veya dinlenilen metinlerdeki neden-sonuç, amaç-sonuç, mantıksal bütünlük vb. durumlarını belirlemeye yönelik olmasıyla açıklanabilir. Sözel/dilsel alana ait kazanımlar, Söz varlıını zenginletirme ve Etkili dinleme/izleme alıkanlıı kazanma hedefi içerisindeki kazanımlarda yer almaktadır. Örencilerin sözel kabiliyetlerini gelitirmeyi hedefleyen, dil etkinliklerine katılmaya tevik eden, kelime daarcıını geniletmeye çalıan, ifade zenginliini ve dilsel yetenekleri dier alanlara aktarmaya çalıan kazanımlar sözel/dilsel zekâ alanını gelitirmeye yöneliktir. Sosyal/kiilerarası zekâ alanı Dinleme/izleme kurallarını uygulama hedefi içindeki davranılarda bulunmaktadır. Temel insani görevlerden saygıyı temele alan kazanımlar, örencinin toplumsal yönünün gelimesine yardımcı niteliktedir. Özelde konumacı genelde ise örencinin hayatında karılaacaı tüm kiilere koulsuz saygı anlayıını merkeze alan kazanımlar, sosyal/kiilerarası zekâ alanına vurgu yapmaktadır. zekâ alanını gelitirmeye yönelik kazanımlar ise örencileri ilgi, istek ve geliim düzeylerine göre aratırmaya yönelten, edindii bilgileri iletirmesine yardımcı olan, çaa uyum salayabilen ve beeni evreni dâhilinde belirledii bir nesnenin arivini oluturmasını amaç edinen kazanımlardır. Dinleme örenme alanındaki Dinlediklerine/izlediklerine ilikin sorulara cevap verir. kazanımını, hem mantıksal/matematiksel hem de sözel/dilsel alan içinde deerlendirilmitir. Örencinin dinledikleri veya izlediklerine dair sorulara doru cevaplar verebilmesi için metnin, filmin, konumanın, tiyatronun, vb. aracın anlam bütünlüünü, parçaları arasındaki ilikileri, ana fikrini kavraması gerektiinden bu kazanım mantıksal/matematiksel alan kapsamında düünülmütür. Örencinin zihninde oluan cevapların doru ekilde ifade edilebilmesi, uygun sözcük seçimi; konumanın zamana, ortama, dinleyicilere göre düzenlenmesi ise sözel/dilsel alanın gereklerini içerdii düünülmütür. Bu bakımdan adı geçen kazanımın birden fazla zekâ alanına hitap ettii kabul edilmitir. Konuma örenme alanındaki kazanımların zekâ alanlarına göre daılımı u ekildedir: Sayısı Tablo 9: Konuma Örenme Alanındaki Kazanımların Zekâ Alanlarına Göre Daılımı Hitap Ettii Zekâ Alanı Sayısı Sözel/dilsel 20 Matematiksel/mantıksal 12 Görsel/uzamsal 1 Bedensel/kinestetik 1 Müziksel/ritmik - Sosyal/kiilerarası 6 2 Doa - Konuma örenme alanındaki kazanımların çou sözel ifadeye dayalıdır. Bu nedenle örenme alanındaki kazanımların büyük bir kısmı beklenildii gibi sözel/dilsel alana yöneliktir. Mantıksal/matematiksel alan da azımsanmayacak bir sayıya sahiptir. Bu zekâ alanını gelitirmeye yönelik olduu düünülen kazanımlar; ana fikrin iaret edildii, konumadaki neden-sonuç ve amaç-sonuç ilikilerinin düzenlendii ve sözlü anlatım yeteneini deerlendirmeye yönelik kazanımlardır. Sosyal/kiilerarası zekâ alanına yönelik olduu düünülen kazanımlar, Konuma kurallarını uygulama hedefi içerisinde yer almaktadır. letiimin temel gereksinimi olan karılıklı saygı sevgi anlayıını kazandırmaya ve gelitirmeye yönelik olan kazanımlar, sosyal/kiilerarası zekâ alanı içinde

14 226 düünülmütür. Konuma örenme alanındaki i zekâya gönderme yapan kazanımlar, kiisel geliimi ve milli bilinci temele almaktadır. Bu davranılar, örencide aratırma istei, dil bilinci, millet ve kültür kavramlarını gelitirmeye yönelik i güç oluturma amacını taımaktadır. Bedensel/kinestetik alana yönelik kazanım, konumada önemli bir yere sahip beden dilini vurgulamaktadır. Görsel/uzamsal alandaki kazanım ise konumayı görsellerle veya dier iletiim kaynaklarıyla desteklemeyi öngörmektedir. Okuma örenme alanındaki kazanımların zekâ alanlarına göre daılımı u ekildedir: Tablo 10: Okuma Örenme Alanındaki Kazanımların Zekâ Alanlarına Göre Daılımı Hitap Ettii Zekâ Alanı Sayısı Sözel/dilsel 24 Matematiksel/mantıksal 21 Görsel/uzamsal 1 Bedensel/kinestetik 1 Müziksel/ritmik - Sosyal/kiilerarası 4 2 Doa - Okuma örenme alanında sözel/dilsel ve matematiksel/mantıksal zekânın aırlıkta olduu görülmektedir. Sözel/dilsel alan daha çok Okuma kurallarını uygulama, Söz varlıının zenginletirme ve Okuma alıkanlıı kazanma hedefleri içindeki kazanımlarda bulunmaktadır. Bu hedeflerin ve kazanımların belirgin yönü, okumanın sesletim kısmını vurgulamasıdır. Okumanın düünsel yönü ise mantıksal/matematiksel alan içerisinde deerlendirilmitir. Sosyal/kiilerarası zekâ alanını gelitirmeye yönelik olduu kabul edilen kazanımlar, edinilen bilgilerin aile içinde, arkada çevresinde, dier ortamlarda sunulmasına; duygu, düünce ve hayallerin yorumlanmasına, özellikle iir okuma ve ezberlemenin tevik edilmesine yöneliktir. zekâ alanının kullanılmasına ve gelitirilmesine yönelik kazanımlar ise dier örenme alanlarında olduu gibi bilgi arivi oluturmayı; yaadıklarını, edindiklerini, okuduklarını kendi hayatıyla karılatırmayı ve yaamına uyarlamayı amaçlamaktadır. Görsel/uzamsal zekâ alanını kullanmayı gerekli kılan kazanım ise metinlerde yer alan görsel ögelerin yorumlanmasıdır. Bu kazanım, çocuun görsel okuma yönünü gelitirici, hayal dünyasını derinletiren bir yapıdadır. Bedensel/kinestetik zekâ alanını iaret eden kazanım, konuma örenme alanında olduu gibi beden dilini vurgulamaktadır. Yazma örenme alanındaki kazanımların zekâ alanlarına göre daılımı u ekildedir: Tablo 11: Yazma Örenme Alanındaki Kazanımların Zekâ Alanlarına Göre Daılımı Hitap Ettii Zekâ Alanı Sayısı Sözel/dilsel 18 Matematiksel/mantıksal 11 Görsel/uzamsal 5 Bedensel/kinestetik - Müziksel/ritmik - Sosyal/kiilerarası 3 5 Doa - Yazma örenme alanındaki kazanımlara ve hitap ettii zekâ alanlarına bakıldıına dier örenme alanlarında olduu gibi sözel/dilsel alanın ve matematiksel/mantıksal alanın aırlıı göze çarpmaktadır. Bu iki zekâ alanı dıında dier örenme alanlarında çok fazla yer almayan görsel/uzamsal, i zekâ alanlarının varlıı dikkate deerdir. Yazma örenme alanındaki görsel/uzamsal zekâya yönelik kazanımların bitiik eik yazının estetik tarafı ve yazma eylemindeki biçimsel kurallarıyla ilgili olduu görülecektir. zekâ alanına karılık gelen kazanımlar ise kiisel bilgi arivini, günlük tutma alıkanlıını ve dil bilincini öne çıkarmaktadır. Sosyal/kiilerarası zekâ alanı kazanımları dier örenme alanlarındaki gibi bilgi paylaımı ve sosyal etkinlik tabanlıdır. Sözel/dilsel ve matematiksel/mantıksal alanlara yönelik kazanımlar, dier örenme alanlardaki kazanımlarla aynı amaçlar dorultusundadır. Aaıdaki tablo, örenme alanlarındaki kazanımların zekâ alanlarına göre daılımını toplu olarak göstermektedir. Dinleme örenme alanından bir, okuma örenme alanından da iki kazanımın birden fazla zekâ alanına hitap ettii düünülmü ve her iki alanda da yer verilmitir.

15 227 Tablo 12: Örenme Alanlarındaki Kazanımların Zekâ Alanlarının Daılımının Sayısal Verileri Sözel/dilsel Matematiksel/ mantıksal Sosyal/kiilerarası Bedensel/ kinestetik Görsel/ uzamsal Müziksel/ ritmik Doa Toplam Dinleme Konuma Okuma Yazma Toplam Yüzdelik SONUÇ VE ÖNERLER Eitimin, genelleyici yapıdan kurtulup bireyselliin ön plana çıktıı günümüz eitim programları, örencileri çok yönlü olarak ele almaktadır. Örenci baarısı, sınırlandırılmı belirli alanlarda deil yetenee göre ve çok boyutlu deerlendirilmektedir. Bu yaklaım dorultusunda ders içerikleri de düzenlenmitir. lköretim ikinci kademe Türkçe programında dinleme, konuma, okuma ve yazma örenme alanlarındaki toplam 178 kazanımın 77 tanesi sözel/dilsel zekâ alanına, 63 tanesi matematiksel/mantıksal zekâ alanına, 17 tanesi sosyal/kiilerarası zekâ alanına, 13 tanesi i zekâ alanına, 2 tanesi bedensel/kinestetik zekâ alanına, 8 tanesi de görsel/uzamsal zekâ alanına karılık gelmektedir. Programda sözel/dilsel ve matematiksel/mantıksal zekâ alanlarının büyük bir aırlıı olduu görülmektedir. ki zekâ alanının kullanımını gerektiren kazanımların toplam kazanımlar içindeki oranı %79 dur. Dier tüm alanların toplamı, %21 lik dilime denk gelmektedir. Bu veri, iki alandaki yıılmayı ve programın sosyal yönünün eksik kaldıını göstermektedir. Sosyal/kiilerarası zekâ alanı programda, Dinleme/izleme kurallarını uygulama ve Konuma kurallarını uygulama hedefi içerisinde sıkça yer almaktadır. Kazanımlar, dinleme/izleme veya konuma esnasında karıdaki kiiye veya kitleye saygıyı, sevgiyi temele alan davranıları içermektedir. Okuma alanındaki sosyal/kiilerarası zekâyı gerektiren kazanımlar; örenilen bilgilerin arkada, aile çevresinde ve dier ortamlarda sunulmasını, duygu ve düüncelerin toplulukla paylaımını ve iir okumayı, ezberlemeyi bir davranı haline getirmeyi beklemektedir. Yazma alanındaki kazanımlar ise etkinlik aırlıklı olmak üzere okuma örenme alanında olduu gibi bilgi, duygu ve hayallerin paylaımını içermektedir. Bedensel/kinestetik zekâ alanına programda sadece beden dilinin vurgulandıı iki kazanımda gönderme yapılmaktadır. Bedensel/kinestetik zekânın Türkçe programında önemli bir yerde olduunu düünmekteyiz. Çocukların kiilik geliimleri ve Türkçe eitimi için çok önemli olan drama, bu alanla dorudan ilikilidir. Buna ramen Türkçe programında drama ile ilgili kazanım yoktur. Türkçe

16 228 programında bedensel/kinestetik zekânın kullanımını gerektiren kazanımlar yer almalıdır. Ayrıca bedensel/kinestetik zekâ alanının, ara disiplinlerde (Salık kültürü, spor kültürü ve olimpik eitim) yer almı olmasına ramen kazanımlar düzeyinde yer almaması önemli bir noktadır. zekâ alanı da ara disiplinlerde üç balıkta (Kariyer gelitirme bilinci, özel eitim, rehberlik ve psikolojik danıma) yer almaktadır. Buna karın programda sadece 13 kazanım bu zekâ alanını gelitirmeye yöneliktir. Tüm zekâ alanları içindeki dilimi %7 dir. Kazanımlara bakıldıında da dil bilincinin ön plana çıkarıldıı, günlük tutmanın tevik edildii, bilgi arivi oluturmanın ve edindii bilgileri hayatına yansıtmanın baskın olduu görülecektir. Hayatilik ilkesinin karılıı olan bu açılım, Türkçe dersinin okulla sınırlı kalmadıını, edinilen beceri ve tutumların tüm yaamı etkilediini göstermesi açısından son derece önemlidir. Bu itibarla sadece on üç kazanımla ifade edilmeye çalıılan i zekâ alanının yeri, programda geniletilmelidir. Görsel okuma ve sunu, ilköretim ikinci kademede örenme alanı olarak yer almamaktadır. Bu konunun; dinleme, konuma, okuma ve yazma örenme alanlarında bulunduu iddia edilmitir. Görsel/uzamsal zekâ alanını gelitirmeye yönelik görsel okuma, ilköretim ikinci kademe Türkçe programında dinleme, konuma, okuma örenme alanlarında birer, yazma örenme alanında be kazanımla gösterilmitir. Dinleme, konuma, okuma örenme alanlarındaki görsellik; metni, konumayı veya sunumu resimlerle ilikilendirmekten öte gitmemektedir. Yazma alanındaki görsellik konusu ise bitiik eik yazının estetik yönünü ve biçimle ilgili kısımları içermektedir. Programda bu konu, önemli bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır, varlıını korumaktadır. Görsel okuma ve sunu, ilköretim ikinci kademe Türkçe programında da örenme alanı olarak yerini almalıdır. Doa zekâsı, ara disiplinlerde Afetten korunma ve güvenli yaam balıı altında yer almasına ramen müzikal/ritmik zekâ gibi ilköretim ikinci kademe Türkçe programında hiçbir kazanımda yer almamaktadır. Bu iki zekâ alanının da Türkçe programında yer alması gerektii kanısındayız. Sözel/dilsel ve matematiksel/mantıksal zekâ alanları, Türkçe programında her örenme alanında geni yer tutmaktadır. Ergin (2007), çalımasında vurguladıı üzere 4. ve 5. sınıf kazanımlarının aırlıklı olarak sözel-dilsel ve mantıksal-matematiksel alanda younlatıını, müziksel, kinestetik, sosyal ve doacı zekâ alanlarına yeteri kadar yer verilmedii ortaya çıkmıtır. (Ergin, 2007: 107) Sonuçları açısından bu çalımayla paralellik gösteren aratırma, Türkçe programının bu iki zekâ alanı dıındaki zekâ alanlarına da yer vermesi gerektiini ortaya koymaktadır. Kazanımların zekâ alanlarına göre tasnif edildii çalımada, okuma örenme alanında matematiksel/mantıksal zekâ alanına yirmi bir kazanımda iaret edilmesi dikkat çekicidir. Düünüldüünde okuma eylemi sadece seslendirmeden ibaret olmadıı anlaılacaktır. Okumak aynı zamanda anlama, bütünlük kurma, metin içerisindeki yapılar arsındaki baı kavrama, analiz ve deerlendirme gibi zihinsel eylemleri içermektedir. Kitapta veya okunan parçanın bulunduu materyaldeki baskı hatasından kaynaklanan silintiler, harf eksiklikleri gibi yanlılıklar, örenciler tarafından anında düzeltilmekte ve doru ekliyle okunmaktadır. Bu davranılar, okuma eyleminin sadece vücudun ses organlarını ilgilendiren bir süreç olmadıını, aynı zamanda ciddi bir zihni ilem olduunu da göstermektedir yılında uygulanmaya balanan ve yapılandırmacı yaklaımı temele alan lköretim II. Kademe Türkçe Programı, örencileri farklı yönlerden gelitirmeyi tevik edici, sorumluluk sahibi, grup içinde ve bireysel çalıabilen, milli deerlerine balı kiiler olarak yetitirmeyi hedeflemektedir. Örencilere Türkçe dersinin okulla sınırlı olmadıı, edinilen bilgilerin tüm hayat boyunca aktif ekilde kullanılacaı kavratılmalıdır. Bu yönüyle Türkçe dersi sosyal yöne vurgu yapan, tüm alanlarda gelimeye yönlendiren bir beceri dersidir. Bu açıdan tüm zekâ alanlarına hitap etmelidir. KAYNAKÇA AÇIKGÖZ, K. Ü. (2003). Aktif Örenme, zmir: Eitim Dünyası Yayınları. ARMSTRONG, T. (1994). Multiple Intelligences: Seven Ways to Approach Curriculum. Educational Leadership. CALP, M. (2005). Özel Öretim Alanı Olarak Türkçe Öretimi, Konya: Eitim Kitabevi BAARAN, I. (2004). Etkili Örenme ve Çoklu Zekâ Kuramı, Ege Eitim Dergisi, 5, BNBAIOLU, C. (1991). Örenme Psikolojisi, 5. Baskı, Ankara: Kadıolu Matbaası. BLOOM, B. S. (1979), nsan Nitelikleri ve Okulda Örenme, Çev: D. A. Özçelik, Ankara: Milli Eitim Basımevi.

17 229 BÜMEN, N. T. (2004). Okulda Çoklu Zekâ Kuramı, Ankara: Pegem Yayınları. DALI, A. (2006) Yılları Arası lköretim II. Kademe Türkçe Ders Kitaplarındaki Halk iiri Metinlerinin Çoklu Zekâ Teorisi Açısından ncelenmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Bilimleri Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. DEMREL, Ö. (1998). Eitimde Çoklu Zekâ Kuram ve Uygulama, Ankara: Pegem Yayıncılık. DEMREL, Ö. (2000). Türkçe Öretimi, Ankara: PegemA Yayıncılık. EREN YAVUZ, K. (2001). Eitim Öretimde Çoklu Zekâ Teorisi ve Uygulamaları, Ankara: Özel Ceceli Okulları Yayınları. ERGN, G. (2007). Yeni lköretim 4. ve 5. Sınıf Türkçe Programının Çoklu Zekâ Kuramı Açısından Deerlendirilmesi, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Bilimleri Enstitüsü, lköretim Anabilim Dalı, Sınıf Öretmenlii Bölümü. GARDNER, H. (2004). Zihnin Çerçeveleri Çoklu Zekâ Kuramı, Çeviren: Ebru KILIÇ, stanbul: Alfa Yayınları. GARDNER, H. (1999). Çoklu Zekâ: Görümeler ve Makaleler, (Ed.) C. J. Vickers, (Çev.) M. Tüzel, stanbul: Enka Okulları BZD Yayıncılık. GÜREL, E. ve TAT, M. (2010). Çoklu Zekâ Kuramı: Tekli Zekâ Anlayıından Çoklu Zekâ Anlayıına. Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi, S: 11, Volume: 3, s lköretim Türkçe Dersi (1 5. sınıflar) Öretim Programı (2005). Ankara: Milli Eitim Bakanlıı Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlıı. lköretim Türkçe Dersi (6 8. sınıflar) Öretim Programı (2005). Ankara: Milli Eitim Bakanlıı Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlıı. KARASAR, N. (2004). Bilimsel Aratırma Yöntemi: Kavramlar, lkeler, Teknikler, On Üçüncü Baskı, Ankara: Nobel Yayın Daıtım. KAVCAR, C, (1996). Anadili eitimi, Ankara Üniversitesi, TÖMER Ana Dili Dergisi. KAVCAR, C.; Ouzkan, F.; Sever, S. (1997), Türkçe Öretimi. Türkçe ve Sınıf Öretmenleri çin, Ankara: Engin Yayınevi. KÜÇÜKAHMET, L. (2002). Öretimde Planlama ve Deerlendirme. 13. Baskı. Ankara: Nobel Yayıncılık. MORGAN, C.T. (2004). Psikolojiye Giri, Çeviren: Hüsnü ARICI vd., Ankara: Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınları. ÖZ, F. (2001). Uygulamalı Türkçe Öretimi, Ankara: Anı Yayıncılık. ÖZBAY, M. (2006a). Türkçe Özel Öretim Yöntemleri I, Ankara: Öncü Kitap. ÖZBAY, M. (2006b). Türkçe Özel Öretim Yöntemleri II, Ankara: Öncü Kitap. ÖZDEN, Y. (2003). Örenme ve Öretme, Ankara: PegemA Yayıncılık. SABAN, A. (2003). Çoklu Zekâ Teorisi ve Eitim, Ankara: Nobel Yayınları. SABAN, A. (2000). Örenme Öretme Süreci, Ankara: Nobel Yayın Daıtım. SÖNMEZ, V. (2001). Program Gelitirmede Öretmen El kitabı, Ankara: Anı Yayıncılık. SUSAR, F. (2006). lköretim 4. Sınıf Türkçe Öretiminde Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı birlikli Örenme Yönteminin Erii, Tutumlar, Örenme Stratejileri ve Çoklu Zekâ Alanları Üzerindeki Etkileri, Yayınlanmamı Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eitim Bilimleri Enstitüsü, lköretim Anabilim Dalı. ENGÜL, M.; YALÇIN: K.S. (2004). Okuma ve Anlama Becerilerinin Gelitirilmesine Yönelik Olarak Hazırlanan Bir Model Önerisi, Milli Eitim Dergisi, 164. Türkçe Sözlük (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. YILDIZ, C. (2003). Türkçe Öretiminde Alternatif Yöntemler, Ankara: Anı Yayıncılık.