HARRAN ÜNİVERSİTESİ ERİŞİLEBİLİRLİK İZLEME RAPORU

Transkript

1 HARRAN ÜNİVERSİTESİ ERİŞİLEBİLİRLİK İZLEME RAPORU Ocak 2016

2 HARRAN ÜNİVERSİTESİ ERİŞİLEBİLİRLİK İZLEME RAPORU Rapor Adı Rapor Sahibi İrtibat : Harran Üniversitesi Erişilebilirlik İzleme Raporu : Şanlıurfa Omurilik Felçlileri İstihdam Derneği : Şanlıurfa Omurilik Felçlileri İstihdam Derneği suofid@hotmail.com Habib Polat, polathabib@hotmail.com Bu rapor Şanlıurfa Omurilik Felçlileri İstihdam Derneği tarafından; Engelli Hakları İzleme ve Savunuculuk Projesi kapsamında hazırlanmıştır. 2

3 İÇİNDEKİLER Kısaltmalar Bölüm Giriş Kuramsal Çerçeve Yöntem, Kısıtlar ve Zorluklar Bölüm Üniversiteler Bakımından Erişilebilirlik Düzenlemelerinde Hukuki Durum Harran Üniversite Binalarının Erişilebilirlik Durumları Bakımından Elde Edilen Veriler Bölüm Sonuç Öneriler

4 KISALTMALAR BM EHS EHK TOHAD TSE Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına İlişkin Sözleşmesi Engelliler Hakkında Kanun Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği Türk Standartları Enstitüsü 4

5 1. BÖLÜM 1.1. GİRİŞ Engelli bireylerin eğitim, özellikle de yüksek öğretim hizmeti almaları, onların bireysel gelişmelerinin ve sonrasındaki aşamalarda ihtiyaç duyacakları ekonomik ve sosyal hayata katılımlarının önemli bir unsurudur. Ancak engelli bireyler bakımından bu hakkın kullanımı sadece üniversite eğitimi alma hakkının kazanılmasından ibaret değildir. Zira engelli öğrencinin yüksek öğrenimini insan onuruna yakışır ve eşit koşullar altında sürdürüp tamamlanması, fiziki çevre uygunluklarının ve bilgiye erişim koşullarının yaratılması ile mümkün olabilecek bir durumdur. Bu ise engelli öğrenicinin eğitim göreceği fakülte binasına geldiği andan itibaren ihtiyacı olan, rampa, görme engelliler için kabartma zemin uygulamaları, her engel grubu için tasarlanmış asansör, tuvalet vb. fiziksel düzenlemelerin yapılmış olmasına, işitime cihazı kullanan işitme engelliler için indüksiyon döngü, FM sistemleri ya da işaret dili bilen personel bulunmasına bağlıdır. Şüphesiz burada bahsedilen uygulamalar düzenlemelerin bir kısmından örneklerdir. Zira erişilebilirlik, çok geniş bir alanı kapsayan bir düzenleme alanıdır. Bu çalışma, yukarıda sıralanan hususlardan hareketle, Harran Üniversitesi nde eğitim gören engelli bireylerin yüksek öğrenimden eşit ve kaliteli koşullarda, faydalanması için üniversite binalarının hali hazırdaki durumunun ve ihtiyaç duyulan temel erişim düzenlemelerinin tespitinin yapılması amacıyla yapılmıştır KURAMSAL ÇERÇEVE Engelli bireylerin yüksek öğrenim hakkı, Birleşmiş Milletler (BM) Engelli Kişilerin Haklarına İlişkin Sözleşmesi (EHS) ile getirilen ve 7 Temmuz 2005 yılında çıkarın 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun (EHK) çerçevesinde ele alınmaktadır. EHS nin ortaya koyduğu engellilik anlayışı, engelliliği; Engelli kavramı diğer bireylerle eşit koşullar altında topluma tam ve etkin bir şekilde katılımlarının önünde engel teşkil eden uzun süreli fiziksel, zihinsel, düşünsel ya da algısal bozukluğu bulunan kişi 1 olarak tanımlamaktadır. 2 Bu tanımlamandan anlaşılacağı üzere, engellik, fonksiyon kaybı üzerinden tanımlanmamakta, şayet bir fonksiyon kaybı, toplum yaşamına eşit birey olarak katılım aşamasında dezavantaj yaratıyorsa engellilik durumu kabul edilmektedir. Açıktır ki, engelliliğin yarattığı dezavantaj ifadesi, ayrımcılığa vurgu yapmaktadır. Bu bağlamda çalışma, Diğer yandan 5378 sayılı EHK, her şeyden önce, kanunun amacında yaptığı değişiklikle, köklü bir anlayış değişikliğine gittiğini göstermiştir. EHK nin yeni halinde kanunun amacı: Engellilerin temel hak ve özgürlüklerden faydalanmasını teşvik ve temin ederek ve doğuştan sahip oldukları onura saygıyı güçlendirerek toplumsal hayata diğer bireylerle eşit koşullarda tam ve etkin katılımlarının sağlanması ve engelliliği önleyici tedbirlerin alınması için gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamak şeklinde tanımlanmaktadır. 1 Bkz. EHS nin 1. maddesi, (erişim tarihi: ) 2 EHS nin orijinal metninde, dış faktörlerin engellilik üzerinde etkisinden bahsedilirken kanunlaşan halinde söz konusu dış faktörlerden hiç bahsedilmediği araştırmacılar tarafından tespit edilmiştir. 5

6 Bu çalışma, işte bu anlayışı kendisine kuramsal çerçeve olarak belirlemiştir. Temel çıkış noktası, üniversitede eğitim gören engelli bireyin bağımsız ve dezavantajlarından arındırılması için gerekli olan düzenlemelerin yapılmasıdır YÖNTEM, KISITLAR VE ZORLUKLAR Çalışma, Harran Üniversitesi'nin Osmanbey Yerleşkesi ndeki 31 binayı kapsamaktadır. Çalışmalardan yerinde gözlem ve ölçümleme metodu kullanılmıştır. Bu bağlamda, Şanlıurfa Omurilik Felçlileri İstihdam Derneği tarafından oluşturulan izleme ve inceleme ekipleri tarafından incelenmiştir. İnceleme sırasında ekip görevlileri hazırlanan standart bir formda belirlenen düzenlemelerin olup olmadığı, varsa bu düzenlemelerin standartlara uygun olup olmadığını tespit etmiş ve bu tespitlerini formlara işlemiştir. İnceleme çalışmalarının ardından formlardan elde edilen veriler Excel tabanlı dosyalara aktarılmıştır. Bu veri tabanı, bir yandan genel değerlendirmenin yapılabileceği ölçüm tabanını, bir yandan da bina bazındaki durumun görülebileceği bir altyapı sağlamıştır. Ancak diğer yandan, erişilebilirlik incelemesi, çok kapsamlı ve derinlikli bir konudur. Herhangi bir yapının erişilebilirlik incelemesi, yani bir binanın erişilebilirlik incelemesinin tam anlamıyla yapılabilmesi için her binada kapı kulpları, duvar renkleri vb. yüzlerce unsuru içeren bir inceleme yapılması gereklidir. Ancak bu çalışmanın güçlüğü ve doğuracağı maliyetler dikkate alınarak, binaları erişilebilirlik izlemesi, bina girişi, bina içi hissedilebilir zemin uygulamaları, sınıfların erişimi, asansör ve engelli tuvaletlerinin bulunup bulunmadığı gibi temel erişim sorunsallarıyla sınırlandırılmıştır. Bu unsurların sorgulanan (kapı genişliği iç bina genişliği vb.) unsurları da genel anlamda bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Erişim düzenlemelerinin incelenmesi, her engel grubunu kapsayacak şekilde yapılmakla birlikte, özellikle (işitme ve görme engellilerin) bilgiye erişim olanakları, bina içi bilgilenme, idari işlemler ve ders materyalleri bakımından bilgiye erişim olanakları ile sınırlı tutulmuştur. Yukarıda ifade edilen sorunlar çalışmanın zorluğu niteliğinde olmuş, geliştirilen yaklaşımlar da çalışmanın kısıtlarını oluşturmuştur. Buna karşın erişilebilirlik incelemesi için Harran Üniversitesi yle yapılan protokol imzalanarak işbirliğine gidilmiş ve çalışmanın daha rahat yapılması sağlanmıştır. 2. BÖLÜM 2.1. ÜNİVERSİTELER BAKIMINDAN ERİŞİLEBİLİRLİK DÜZENLEMELERİNDE HUKUKİ DURUM Türkiye'de önlisans, lisans ve lisansüstü seviyesinde eğitim hizmeti verilen üniversitelerin engelli öğrencilere yönelik sağlamak durumunda oldukları (fiziksel ve bilgiye erişim) düzenlemeler genel olarak 5378 sayılı EHK kapsamında şekillenmiştir. Kamuoyunda Engelliler Kanunu diye anılan 5378 sayılı EHK 7 Temmuz 2005 te yürürlüğe koymuş ve söz konusu Kanun un, erişilebilirliği düzenleyen maddeleri günümüze kadar beş kez değişikliğe uğramıştır. Son değişiklikler erişilebilirlik, erişilebilirlik standartları, makul düzenleme ve umuma açık hizmet veren yapı gibi kavramlar tanımlanmıştır. 3 Erişilebilirlik 5378 sayılı Kanun da Geçici 2. ve 3. maddede düzenlenmiştir. Düzenleme ise şöyledir: Geçici Madde 2- Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmî yapılar, mevcut tüm yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel alt yapı alanları ile gerçek ve tüzel 3 Bkz sayılı Engelliler Kanunu'nun 3. Maddesine, (erişim tarihi: ) 6

7 kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet veren her türlü yapılar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren sekiz yıl içinde engellilerin erişebilirliğine uygun duruma getirilir. Ancak 5378 sayılı EHK, düzenleme konusunda sadece bir zorunluluk hükmü getirmemiş, zorunluluğa uyulmaması halinde uygulanacak müeyyideler de getirmiştir. Temmuz 2012'de kanuna eklenen ek fıkra şöyledir: (Ek fıkra: 4/7/ /34 md.) Bu Kanunun geçici 2 nci maddesi ile bu maddede belirtilen erişilebilirlik standartlarının ve yükümlülüklerinin uygulanmasının izlenmesi ve denetimi her ilde Aile ve Sosyal Politikalar, Bilim, Sanayi ve Teknoloji, İçişleri, Çevre ve Şehircilik, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlıkları ile engelliler ile ilgili konfederasyonların temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından yapılır. İhtiyaç halinde birden fazla komisyon kurulabilir. Denetim sonucunda ilgili belediye ve kamu kurum ve kuruluşları ile umuma açık hizmet veren her türlü yapıların ve açık alanların malikleri ile toplu taşıma araçlarının sahiplerine eksikleri tamamlaması için birinci fıkrada belirtilen sürenin bitiminden itibaren iki yılı geçmemek üzere ek süre verilebilir. (Ek fıkra: 4/7/ /34 md.) Sürenin bitiminden itibaren öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediği denetim komisyonlarınca tespit edilen umuma açık hizmet veren her türlü yapılar ve açık alanlar ile toplu taşıma araçlarının sahibi olan gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri ve ikinci, üçüncü fıkralar ile beşinci fıkra kapsamında yürürlüğe konulan yönetmelikle öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediği denetim komisyonlarınca tespit edilen gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından her bir tespit için bin Türk Lirasından beş bin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır. Bu şekilde bir yıl içinde uygulanacak idari para cezasının tutarı ellibin lirayı geçemez. İkinci ve üçüncü fıkrada öngörülen yükümlülüklerini veya geçici 2 ve 3 üncü maddelerde belirtilen sürelerin bitiminden itibaren öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediği denetim komisyonlarınca tespit edilen büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından her bir tespit için beşbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır. Bu şekilde bir yıl içinde uygulanacak idari para cezasının tutarı beşyüz bin lirayı geçemez. Bu maddeye göre verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren bir ay içerisinde ödenir. Genel bütçeye gelir kaydedilen idari para cezası tutarları dikkate alınarak erişilebilirlik konusundaki projelerde kullanılmak üzere Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bütçesinde ödenek öngörülür. Yukarıda ortaya konulan hukuki mevzuat da göstermektedir ki, üniversite yönetimlerinin, üniversite içerisinde engelli bireylerin eğitim hizmetinden eşit bir biçimde, kaliteli koşullarda erişim düzenlemeleri yapmaları bir yükümlülüktür HARRAN ÜNİVERSİTE BİNALARININ ERİŞİLEBİLİRLİK DURUMLARI BAKIMINDAN ELDE EDİLEN VERİLER Harran Üniversitesi İzleme çalışmaları kapsamında erişim incelemesi yapılan toplam bina sayısı ve bu binaların tek katlı/çok katlı oluşları tablo 1 de, bu binaların sahip oldukları erişim olanakları ise, izleyen tablolarda paylaşılmıştır. Binaların Dikey Dolaşımda Durumları Özellikler Sayısı Yüzdesi Tek Katlı Bina 0 0,00 Çok Katlı Bina ,00 Tablo 1: Binaların dikey dolaşımda durumları Üniversite nin Osmanbey Yerleşkesi nde toplam 31 binada yapılan incelemeye göre, binaların tümü çok katlıdır. 7

8 Fakültelerin Otopark Sayılarına Durumu Toplam Otopark Kapasitesi 635 Engelli Kişiler İçin Otopark Kapasitesi Sayısı Yüzdesi 0 0,00 Tablo 2: Fakültelerin otopark sayılarına durumu 31 binanın 28 inde otopark bulunmakta olup, bu otoparkların hiçbirinde engelliler için alan ayrılmamıştır. Hâlbuki mevzuata göre bu alanların en az %5 i kadar alan ayrılması gerekmektedir. Binaların Yatay Dolaşım Düzenlemeleri Özellikler Sayısı Yüzdesi Girişlerde Fiziksel Düzenleme Yapılan Bina 26 83,87 Girişlerde Fiziksel Düzenleme Yapılmayan Bina 5 16,13 Girişlerde Rampa İle Düzenleme Yapılan Bina 8 30,77 Girişlerde Platform Asansörü İle Düzenleme Yapılan Bina 0 0,00 Girişlerde Merdiven Asansörü İle Düzenleme Yapılan Bina 0 3,85 Girişleri Hemzemin Olan Bina 18 69,23 Dersliklerde Tekerlekli Sandalye Alanı İçin Ayrılmış Bina 0 0,00 Dersliklerde Tekerlekli Sandalye Alanı İçin Ayrılmamış Bina ,00 Yatay Dolaşımda Engelsiz (eşiksiz/basamaksız) Bina 27 87,10 Yatay Dolaşımı Engelleyen (eşiksiz/basamaksız) Bina 4 12,90 Tablo 3: Binaların yatay dolaşım düzenlemeleri Binaların yatay dolaşımdaki erişilebilirlik düzenlemeleri incelenmiş ve buna göre: 31 binanın 8 sinde (%30,77) rampa yapılarak bina girişlerde düzenleme yapılmış, 18 i (69,23) hemzemin geçişli olduğu için herhangi bir düzenleme yapılmaksızın erişim sağlanmıştır. Buna müteakip 5 inde (%16,13) herhangi düzenleme yapılmamıştır. 31 binanın tamamında bulunan dersliklerde tekerlekli sandalye için yer ayrılmamıştır, 31 binanın 27 sinde (%87,10) yatay dolaşımda eşik/basamak bulunmuyorken 4 ünde (%12,90) eşik/basamak bulunmaktadır. 8

9 Binaların Hissedilebilir Zemin Düzenlemelerine İlişkin Durumları Özellikler Sayısı Yüzdesi Hissedilebilir Zemin Bulunan Bina 0 0,00 Hissedilebilir Zemin Bulunmayan Bina ,00 Her Alanda Hissedilebilir Zemin Olan Bina 0 0,00 Her Alanda Hissedilebilir Zemin Olmayan Bina 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Danışmaya Ulaşıyor 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Danışmaya Ulaşmıyor 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Öğrenci İşleri Bürosuna Ulaşıyor 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Öğrenci İşleri Bürosuna Ulaşmıyor 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Sınıf/Amfilere Ulaşıyor 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Sınıf/Amfilere Ulaşmıyor 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Sosyal Alanlara Ulaşıyor 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Sosyal Alanlara Ulaşmıyor 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Tuvaletlere Ulaşıyor 0 0,00 Binada Hissedilebilir Zemin Tuvaletlere Ulaşmıyor 0 0,00 Tablo 4: Binaların hissedilebilir zemin düzenlemelerine ilişkin durumları Bilindiği üzere hissedilebilir zemin uygulamaları görme engelli kişiler bakımından yön/yer bulma ya da tehlikeli alanların önceden bildirilmesi gibi çok sayıda işlev için kullanılmaktadır. Özellikle uyarıcı zeminler görme engelli kişileri olası riskleri azaltmakta ve tehlikelere karşı koruyabilmektedir. Yapılan araştırma neticesinde incelemeye alınan 31 binadan hiçbirinde hissedilebilir zemin uygulamasının yapılmadığı anlaşılmaktadır. Binaların Dikey Dolaşımda Durumları - Asansör Tablosu Özellikler Sayısı Yüzdesi Asansör Bulunan Çok Katlı Bina 26 83,87 Asansör Bulunmayan Çok Katlı Bina 5 16,13 Hizmet Dışı Asansör 2 6,45 Kapı Genişliği Uygun Olan Asansör ,00 Kapı Genişliği Uygun Olmayan Asansör 0 0,00 İç Hacmi Uygun Olan Asansör 0 0,00 İç Hacmi Uygun Olmayan Asansör ,00 Sesli Anons Sistemi Olan Asansör 0 0,00 Sesli Anons Sistemi Olmayan Asansör ,00 Kontrol Panelinde Kabartma Yazı Bulunan Asansör 25 69,44 Kontrol Panelinde Kabartma Yazı Bulunmayan Asansör 11 30,56 Ekran Bulunan Asansör 32 88,89 Ekran Bulunmayan Asansör 4 11,11 Tablo 5: Binaların dikey dolaşımda durumları - asansör tablosu Binaların dikey dolaşımda erişilebilirlik durumları da incelenen konular arasında olmuştur. Bu incelemeye göre: 31 çok katlı binanın 26 sında (%83,87) asansör bulurken 5 inde (%16,13) bulunmamakta, 26 asansörün 2 isi (%6,45) ise hizmet dışıdır, 9

10 26 binada toplamda 36 asansör bulunmakta olup kapı genişliklerinin (900mm) tamamı standartlara uygundur, 36 asansörün tamamı, iç hacim (1500mmX1200mm) bakımından uygun değildir, 36 asansörün tamamında (asansörün hangi kata geldiği, kabin içinden hangi katın düğmesine basıldığını, kapının açılıp-kapandığını bildiren) sesli ikaz sistemi bulunmamaktadır, 36 asansörün 25 inde (%69,44), kontrol panelinde üzerinde kabartma yazı (Braille) bulunuyorken 11 inde (%30,56) bulunmamaktadır, 36 asansörün 32 inde (%88,89), kabin içinde (asansörün hangi kata geldiğini gösterir) bilgilendirici ekran bulunuyorken 4 ünde (%11,11) bulunmamaktadır. Binalarda Ortopedik Engelliler İçin Tuvalet Düzenlemeleri Özellikler Sayısı Yüzdesi Engelli Tuvaleti Bulunan Bina 6 19,35 Engelli Tuvaleti Bulunmayan Bina 25 80,65 Kapı Genişliği Uygun Olan Tuvalet 4 66,67 Kapı Genişliği Uygun Olmayan Tuvalet 2 33,33 Kapısı Dışarıya Açılan Tuvalet 4 66,67 Kapısı Dışarıya Açılmayan Tuvalet 2 33,33 Sandalye Dönüş Alanı Bulunan Tuvalet 2 33,33 Sandalye Dönüş Alanı Bulunmayan Tuvalet 4 66,67 Klozeti Uygun Olan Tuvalet 2 33,33 Klozeti Uygun Olmayan Tuvalet 4 66,67 Tablo 6: Binalarda ortopedik engelliler için tuvalet düzenlemeleri 31 binada ortopedik engelli kişilerin kullanabileceği tuvaletler de diğer bir inceleme konusu olmuştur. Yapılan incelemeye göre 31 binadan sadece 6 sında (%19,35) tuvalet bulunmaktayken 25 inde (%80,65) bulunmamaktadır. Bu oran oldukça düşük ve düşündürücüdür. Engelli tuvaleti olarak imal edilmiş tuvaletlerin Türk Standartları Enstitüsü nün standartlarına uygunluğu ise beklenen düzeyde değildir. Buna göre var olan 6 tuvaletin durumu şöyledir: 6 tuvaletin 4 ünde (%66,67) kapı genişliği (asgari 900mm) standartlara uygunken 2 si (%33,33) değildir, Kapıların açılma yönleri bakımından 4 tuvalet uygunken 2 tuvalet uygun değildir, 6 tuvaletin 2 sinde (%33,33) iç hacmi (asgari 1500 mm 2 lik dairsel dönüş alanı) standartlara uygunken 4 ü (%66,67) değildir, 6 tuvaletin 2 sinde (%33,33) klozetlerin oturma yükseklikleri ( mm) standartlara uygunken 4 ü (%66,67) değildir, 10

11 Akademik Erişilebilirlikle İlgili Durum Özellikler Sayısı Yüzdesi İşaret Dili Bilen Personel Bulunan Bina 0 0,00 İşaret Dili Bilen Personel Bulunmayan Bina ,00 İndüksiyon Döngü Sistemi Bulunan Bina 0 0,00 İndüksiyon Döngü Sistemi Bulunmayan Bina ,00 FM Sistemi Bulunan Bina 0 0,00 FM Sistemi Bulunmayan Bina ,00 Kabartma Yazıcı Bulunan Bina 0 0,00 Kabartma Yazıcı Bulunmayan Bina ,00 Bilgisayarlarda Ekran Okuyucu Program Bulunan Bina 0 0,00 Bilgisayarlarda Ekran Okuyucu Program Bulunmayan Bina ,00 Tablo 7: Akademik erişilebilirlikle ilgili durum İncelemenin son konusu ise engelli öğrencilerin akademik erişilebilirliklerine yönelik olmuştur. Zira bilgi ve iletişim teknolojilerine erişim, fiziki koşul ve şartların erişilebilirlikleri kadar önemli ve birbirlerini tamamlayan hususlardır. Engelli kişilerin özelikle bilgiye ulaşamadıkları ve ulaşmaları için uygun koşullar sağlanmadığı çoğu durumda, engelli kişilerin öğrenme ve dolayısıyla başarı grafikleri oldukça düşmektedir. Tüm bu düzenlemelerin olmamasıyla ortaya çıkan sonuç ise engelli kişilerin sanki başarılı olmadığı şeklindedir. Başka bir değişle oluşan kanaat başarısızlıkla ilişkilendirilmektedir. Akademik erişilebilirlikle yapılan incelemede ortaya çıkan durum ise şöyledir: 31 binada işaret dili bilen personel, işitme engelli kişilerin kullandığı (iyi duyma) indüksiyon döngü sistemi, FM sistemi bulunmamaktadır. Yine 31 binada öğrencilerin kullanımına sunulan bilgisayarların hiçbirinde ekran okuyucu program bulunmamaktadır. 3. BÖLÜM 3.1. SONUÇ Erişilebilirlik her hak bakımından vazgeçilmez bir kavramdır. Zira yaşamın her alanında ve herkes bakımından etki gücü bulunmaktadır. Erişilebilirlik; acil hizmetlere ulaşırken, alış-veriş yaparken, sağlık hizmeti alırken, eğitim veya iş yaşamını sürdürürken kısacası ekonomik, sosyal, kültürel, medeni ve siyasi hakları kullanırken karşımıza çıkan ve hayati öneme haiz bir konudur. Böylesine önemli bir konu hakkında idarenin alacağı tedbirler ve yapacağı düzenlemeler öğrencilerin öğrenme kalitesini ve okul başarı durumunu doğrudan etkileyeceği çok açıktır. Yukarıdaki bölümlerde Harran Üniversitesi nin erişilebilirlik düzenlemeleri rakamlarla ortaya konulmuştur. Bu rakamlara göre idarenin engelli kişiler ve erişilebilirlik durumları hakkında yaptığı çalışmaların yeterli olduğunu söylemeyiz. Örneğin yapılan çalışmalar ve düzenlemelerin özellikle bir (ortopedik) engel grubuna yönelik olduğu çok açıktır. Bu tespit aslında erişilebilirliğin nasıl algıladığını ortaya koyması bakımından oldukça manidardır. Zira erişilebilirlik algısı rampa, tuvalet ve asansörlerden müteşekkildir. Diğer engel grubundan olan bireylerin ihtiyaçları yeterince gözetilememektedir. Örneğin, bilgi ve teknolojilerinde erişilebilirlik düzenlemeleri hiç yapılmamıştır. Yine üniversitede bünyesinde hiç işaret dili bilen personel bulunmamaktadır. 11

12 Hiç şüphesiz bir yapının, alt ve üst yapının ya da sistemin olduğundan çok farklı bir biçimde yeniden tasarlanarak değişmesi ya da dönüşmesi zamana yayılarak başarılabilecek bir durumdur. Ancak, söz konusu değişim ve dönüşümün istikrarlı bir biçimde başarıya ulaşabilmesi için bu konuda ortaya konulan iradenin yeterli olduğu söylenemez. Kaldık ki bazı düzenlemelerin yapılabilmesi için geniş zamana da ihtiyaç duyulmamaktadır. Gerçekçi ve planlı bir strateji oluşturulmadıkça, kat edilecek mesafenin anlamlı sonuçlar doğuracağını ileri sürmek doğru olmayacaktır. Tüm bu veriler düşünüldüğünde, fırsat eşitsizliği nedeniyle zaten çok düşük oranlarda yükseköğretimden faydalanabilen engelli kişilerin bu eğitime eriştikten sonra da üniversitelerde çeşitli engellerle karşılaştıkları, ihtiyaçları ile doğru orantılı olmayan koşullarda eğitim almaya çalıştıkları görülmektedir. Bu verilerden çıkarılması gereken en önemli sonuç, üniversitenin erişilebilirlik performansını yükseltilmesi için acil eylem planlarının yapılması gerektiğidir. Acil eylem planı gibi bir çalışmanın yapılabilmesi için üniversitelerin ihtiyaçlarının çok yönlü olarak tespit edilmesi ve üniversiteler arası fikir alışverişlerinin ve işbirliğinin de güçlü olması gerektiği düşünülmektedir. Bu bağlamda bu rapor ihtiyaçların tespiti noktasında önemli bir kaynak olma durumundadır. Öte yandan SKT-Kamu işbirliği ile diğer eksik noktaların da tespit edilebileceği düşünülmektedir ÖNERİLER Harran Üniversitesi nde eğitim gören engelli bireylerin yükseköğrenimden eşit ve kaliteli koşullarda faydalanması için üniversite binalarının hali hazırdaki durumunun ve ihtiyaç duyulan temel erişim düzenlemelerinin tespiti ve sonucu yukarıdaki bölümlerde izah edilmiştir. Bu bölümde Üniversite Yönetimi nin kanaatimizce yapması gerekenler ve alması gereken tedbirler maddeler şeklinde ifade edilecektir. Bunlar kısaca şöyledir: Erişilebilirlik düzenlemeleri hakkında takvime dayalı bir program (yılık hedefler şeklinde) yapılmalıdır, Başta engelli kişiler hakkında olmak üzere üniversite çalışanlarına engelli kişiler hakkında eğitim sistemli, kalabalık olmayan gruplarda ve periyodik olarak verilmelidir, Yeni yapılacak her fiziki düzenleme engelli kişilerin özellikleri gözetilerek imal edilmeli, teknik şartnamelerin buna göre oluşturulması önerilmektedir, STK lar karar alma süreçlerine katılabilmeli ve işbirlikleri sürdürülmelidir, Mevcut otoparklarda engelli kişiler için en az %5 oranında yer ayrılmalıdır, Engelli kişilerin bina giriş-çıkışlarına engel olan tüm yapılar düzeltilmelidir, Görme engelli bireylerin özellikle yön bulmada ya da tehlikeli alanlarda uyarılmasında kullanılan hissedilebilir zemin uygulamalarının tüm binalarda ve peyzaj alanlarında imal edilmesi gerekmektedir, Bina metrekaresi ve kullanıcı sayısına göre değişmekle beraber başlangıç olarak tüm binalarda en az bir adet ortopedik engelli kişilerin kullanabileceği bir tuvalet yapılması ve mevcut engelli tuvaletlerinin standartlara uygun hale dönüştürülmesi gerekmektedir, Tüm binalarda en az bir görevli kişinin işaret dili bilmesi, yine tüm binalarda indüksiyon duyma ve FM sisteminin bulunması gerekmektedir, Tüm binalarda öğrencilerin ortak kullanımına sunulan bilgisayarlardan en az birine ekran okuyucu program yüklenmesi sağlanmalıdır, Üniversite nin web sayfası görme ve işitme engelli kişilerin kullanabileceği alt yapıya haiz olmalıdır. 12

13 Şanlıurfa Omurilik Felçlileri İstihdam Derneği tarafından; Engelli Hakları İzleme ve Savunuculuk Projesi kapsamında hazırlanmıştır. 13