15. YIL Prof. Dr. Mümin ERTÜRK Beykent Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi NSAN KAYNAKLARI YÖNET M

Transkript

1 15. YIL Prof. Dr. Mümin ERTÜRK Beykent Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi NSAN KAYNAKLARI YÖNET M

2 Yay n No : 2381 flletme-ekonomi Dizisi : Bas - Ocak STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : B e t a B a s m A. fi. Bask - Cilt : Kahraman Neflriyat Ofset San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: 12084) Yüzy l Mah. Matbaac lar Cad. Atahan No: 34 K: 4 Ba c lar/ stanbul (0-212) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Kapak grafik illüstrasyon: Serdar KICIKLAR Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 lkeli devlet adam, s ra d fl yönetici, çok de erli bilim adam, güvenilir dost, de erli Rektörüm Prof. Dr. Mehmet fiah N e sevgi ve sayg lar mla

4 IV

5 V fiuras muhakkak ki Tanr, konuflan n diline dinleyenlerin dikkatince hikmet verir. Hadisi fierif (Kaynak: Prof. Dr.Mehmet OLUÇ, flletme Organizasyonu ve Yönetimi, stanbul, Fakülteler Matbaas, 1969, kapak sayfas )

6 VI

7 THAF: Bu kitab, yay nlar n okuyarak, mesleki tavsiyelerini alarak kendilerinden feyz ald m, kitab n haz rlanmas nda do rudan veya dolayl katk s bulunan, müteakip sayfada isimleri yer alan ve bu gün art k emekli olan veya hayatta olamayan Tükiye Cumhuriyetinin yetifltirdi i çok de erli s rad fl bilim adamlar na ithaf ediyorum. Ülkemize ve bilim dünyam za, flahs ma ve meslek hayat ma çok de erli katk lar ndan dolay kendilerine flükran duygular m ifade ediyor, hayatta olanlara sa l k, esenlik, uzun ömür, ve mutluluk, hayatta olmayanlara da allahtan rahmet diliyor hat ralar n sayg ve içtenlikle yadediyorum. Prof. Dr. Mümin ERTÜRK stanbul, Ocak 2011

8 VIII

9 Prof. Dr. Mehmet OLUÇ Prof. Dr. fian ÖZ-ALP Prof. Dr. Zeyyat HAT PO LU Prof. Dr. Osman YOZGAT Prof. Dr. Orhan O UZ Prof. Dr. Toker DEREL Prof. Dr. Hasan OLALI Prof. Dr. Muzaffer C VELEK Prof. Dr. Semih BÜKER Prof. Dr. Kenan ERKURAL Prof. Dr. Hayri TOKAY Prof. Dr. lhan ERDO AN Prof. Dr. Özcan ÖZAL Prof. Dr. Sabri BEKTÖRE Prof. Dr. Mehmet YAZICI Prof. Dr. Erhan KOTAR Prof. Dr. Tevfik TATAR Prof. Dr. smet MUCUK Prof. Dr. Turgut VAR Prof. Dr. Ali Sait YÜKSEL Prof. Dr. Oktay GÜVEML Prof. Dr. Güngör ÖNAL Prof. Dr. Cevat SARIKAMIfi Prof. Dr. Alpay ATAOL Prof. Dr. Atilla GÖNENL Prof. Dr. Aykut Ç LEL Prof. Dr. Birol BUM N Prof. Dr. Halil SEY DO LU Prof. Dr. Nevzat ESER Prof. Dr. Adnan LAVKAN Ord. Prof. Dr. fiükrü BABAN Prof. Dr. Suat KESK NO LU Prof. Dr. Sabri F. ÜLGENER Prof. Dr. smet ALKAN Prof. Dr. Alfred ISAAC Prof. Dr. Ahmet Ali ÖZEKEN Ord. Prof. Dr. Ömer Celal SARÇ Prof. Dr. Kemal TOSUN Prof. Dr. Cevat YÜCESOY Prof. Dr. Faz l KÜLÇÜR Prof. Dr. Haluk C LLOV Prof. Dr. lhan CEMALCILAR Prof. Dr. Çevik URAZ Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY Prof. Dr. Atilla BARANSEL Prof. Dr. Kenan GÜRTAN Prof. Dr. Haydar FURGAÇ Prof. Dr. Kemal TUNÇATAY Prof. Dr. Suat M RZA Prof. Dr. Faruk AKÜN Prof. Dr. Nasuhi BURSAL Prof. Dr. Kamuran PEK NER Prof. Dr. lhami KARAYALÇIN Prof. Dr. Senih AfiAN Prof. Dr. Ali R za AKBORA Prof. Dr. Bedri IfiIL Prof. Dr. Melih TÜMER Prof. Dr. Oktay ALPUGAN Prof. Dr. fiükrü Fuat ERLAÇ N Prof. Dr. Ferudun ERG N Prof. Dr. Vahdet AYDIN Prof. Dr. Do an BAYAR Prof. Dr. Necati fiç L Prof. Dr. Cumhur FERMAN Prof. Dr. Latif ÇAKICI Prof. Dr. Adnan GÜLERMAN

10 X Prof. Dr. Nurettin PEfiK RC Prof. Dr. Osman HALLAÇ Prof. Dr. Osman TEKOK Prof. Dr. Muhan SOYSAL Prof. Dr. Nusret EK N Prof. Dr. Kenan TUNÇOMA Prof. Dr. Adnan SUNER Prof. Dr. Melih KOÇER Prof. Dr. Erdo an KUMCU Prof. Dr. Cevat TARAY Prof. Dr. Fermani MAV fi Dr. Ferhat fienatalar Dr. Ahmet BAfi Prof. Dr. smail Durak ATAAY Prof. Dr. Zeki ADAL Prof. Dr. Fuat ÇELEB O LU Prof. Sedat ÜNALAN Prof. Osman Fikret ARKUN Serkis N HAT Kirkor KÖMÜRCÜYAN EFEND Ord. Prof. Dr. Nihat SAYAR Prof. Dr. Tunç EREM Prof. Dr. Haydar KAZGAN Prof. Jale GÜVEN Prof. Dr. Güney DEVREZ Prof. Dr. Ali Haydar ER fik N Prof. Dr. Mehmet Ali AKTU LU Prof. Dr. Cengiz PINAR Prof. Dr. Ömer Zeki AfiICI Prof. Dr. Nurettin YELKEN Prof. Dr. lter AKAT Prof. Dr. Atilla SEZG N Prof. Dr. Alp T MUR Prof. Osman F. ARKUN Prof. Kemal TUNÇATAY Prof. Dr. Birol TENEKEC O LU Prof. Dr. Özgül CEMALCILAR Prof. Dr. R dvan KARALAR Prof. Dr. Ferruh ÇÖMLEKÇ Prof. Dr. Tu rul TÜFEKÇ O LU Prof. Dr. Y lmaz BENL G RAY Prof. Sabahattin SERTO LU Prof. Dr. Selami SARGUT Prof. Dr. smail ÖZASLAN Prof. Dr. Salih ÖZEL Prof. Dr. Mehmet Ali CANO LU Prof. Dr. Fikret ÖCAL Prof. Dr. Mustafa AYSAN Prof. Dr. Çetin fianli Prof. Dr. Cengiz SEDEF Prof. Dr. Celalettin ATAMAN ALP Prof. Dr. Yüksel Koç YALKIN Prof. Dr. Özdemir AKMUT Mazhar H ÇfiAfiMAZ Prof. Dr. Ülkü D CLE Hasan ER fikon Prof. Dr. Atilla D CLE Prof. Dr. Kas m KARAHAN

11 XI Muhtaç Oldu un Kudret Damarlar ndaki Asil Kanda Mevcuttur! Mustafa Kemal ATATÜRK Yak nma! Yekin! Mehmet Kemal DEDEMAN Mazeret Yok! Jay RIFENBARY

12 XII

13 XIII ÖNSÖZ nsan Kaynaklar Yönetimi dersini vermeye bafllad mdan bu yana 32 y l geçti E itim ö retim y l nda Adana ktisadi ve Ticari limler Akademisinin flletme Bölümünde Dr. Asistan unvan yla ilk Personel Yönetimi dersini 750 ö rencisi bulunan 3. s n fta vermeye bafllad m y l nda ilk bask s yap lan Dr. Ferhat fienatalar n yazd Personel Yönetimi ve Befleri liflkiler isimli kitab uzun süre takip ettim. O y llar Türkçe yaz n nda önemli bir bofllu u dolduran ve büyük emeklerle haz rlanm fl, ça dafl bilgilerle donat lm fl bir kitapt. Ayr ca ayn y llarda CHRUDEN Herbert J. ve SHERMAN Arthur W. nin haz rlad Personel Management ve yine Edwin B. FLIPPO nun haz rlad Principles of Personel Management isimli yay nlardan önemli ölçüde yararland m. Daha sonraki y llarda da F. W. GLUECK in Personel A Diagnostica Aproach, William B. WERTHER ve Keith DAVIS in haz rlad Human Resources and Personnel Management isimli kaynaklardan genifl ölçüde yararland m. Ayr ca Frans z yaz n nda yer alan Dimitri WEISS in haz rlad ve Les Editions d Organisation yay nevince bas lan Ressources Humaines, bugün 16. bask s n yapan SEKIOU, BLONDIN, FABI, BAYAD, PERETTI, ALIS, CHEVALIER isimli yazarlar n ortak eseri Gestion des Resources Humaines, J. DIVERREZ in haz rlad L Appreciation du Personel ve Bernard MARTORY, Daniel CROZET nin haz rlad La Gestion des Ressources Humaines: Pilotage Social et Performances isimli kitaplar baflta olmak üzere birçok kaynaktan yo un bir flekilde yararland m. Türk yaz n nda da yeni eserler ortaya ç kt. Daha çok kamu personel yönetimi konular a rl kl olan Prof.Dr. Selçuk YALÇIN ve Prof. Dr. Nuri TOR- TOP un ve daha sonra Prof. Dr. Halil CAN n Prof. Dr. fiahin KAVUNCUBAfiI ile birlikte haz rlad kitaplar belli ölçüde kamu a rl kl insan kaynaklar konular n ifllemekteydiler. Prof. Dr. Zeyyat SABUNCUO LU, ilk y llar Personel Yönetimi, daha sonra da nsan Kaynaklar Yönetimi ismi alt nda genifl bir hedef kitle olan lisans ve yüksek lisans e itimlerinde kullan lan, ça dafl bilgilerle donat lm fl ve uygulama bilgilerini de aktaran çok güzel bir kitap haz rlam flt r. Bu de erli kayna y llarca kulland m ve halen de kullanmaktay m. Ayr ca Prof.Dr. Öznur YÜKSEL han menfendi konusunda kusursuz bir nsan Kaynaklar Yönetimi kitab haz rlam flt r. Çok de er verdi im bu eseri de sürekli olarak kullanmaktay m. Ayr ca de erli meslektafl m Prof. Dr. Dursun B NGÖL de önce Personel Yönetimi, sonra da nsan Kaynaklar Yönetimi ad yla Türkçe iflletme yaz n na önemli katk larda bulunmufltur. Ege Bölgesinden de erli meslektafllar m Prof. Ceyhan ALDEM R, Prof. Dr. Alpay ATAOL ve Prof. Dr. Gönül BUDAK n haz rlad nsan Kaynaklar Yönetimi kitab da türk iflletmecilik yaz n na önemli katk larda bulunmufltur. Keza Prof. Dr. Gönül BUDAK n ç kard Yetkinli e Dayal nsan Kaynaklar Yönetimi isimli kitab da türk iflletme yaz - n na yap lan çok de erli bir katk olmufltur. Yine Sakarya Üniversitesinden de erli meslektafl m Prof. Dr. Serkan BAYRAKTARO LU nun yazd nsan Kaynaklar Yönetimi isimli kitab da önemli bir bofllu u doldurmufltur. De erli meslektafl m Prof. Dr. fierif fi MfiEK, yüksek birikimiyle, yetiflmesine katk da bulundu u genç meslektafllar m zdan ekipler kurarak iflletmenin farkl dallar nda nsan Kaynaklar konusu

14 XIV baflta olmak üzere de erli eserlere imza atmaktad r. Türkiye nin farkl üniversitelerinden genç meslektafllar m n bir araya gelip ekip olarak haz rlad klar nsan Kaynaklar konusunda birçok de erli eser bulunmaktad r. Bunlar n hepsi iflletmecilik yaz n na önemli katk lar sa lamaktad r. ki binli y llara do ru ilk bask s n yapan ve türk iflletmecilik yaz n na önemli bir katk yapan stanbul Üniversitesi flletme Fakültesi nsan Kaynaklar Ana Bilim Dal ö retim üyeleri Prof. Dr. Cavide UYARG L, Prof. Dr. smail Durak ATAAY, Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR, Prof. Dr. Zeki ADAL baflta olmak üzere 8 ö retim üyesinin birlikte haz rlad nsan Kaynaklar Yönetimi isimi kitap kendi alan nda önemli bir yer tutmaktad r. Bas ld ndan bu yana kulland m eserlerin bafl nda gelmektedir. Ülkemiz iflletme yaz n nda nsan Kaynaklar Yönetiminin uzmanl k alanlar nda da önemli yay nlar bulunmaktad r. De erli meslektafl m ve ülkemizin iflletme yaz n na çok de erli katk lar yla ve uygulamadaki birikimiyle tan nan Prof.Dr. lhan ERDO AN n haz rlad Mülakat Teknikleri, flletmelerde Personel Seçimi ve Baflar De erlendirme Teknikleri ve flletmelerde Kifli De erlendirmede Psikoteknik isimli eserleri alan nda önemli bir bofllu u doldurmaktad r. Her üç eseri de sürekli kullanmaktay m. Prof. Dr. smail Durak ATAAY n haz rlad fl De erlendirme ve Baflar De erlendirme isimli kitab bas ld günden bu güne iflletme yaz n - n n temel yap t durumundad r. Yine Prof. Dr. Nihat ERDO MUfi n Kariyer Gelifltirme, Prof.Dr. fierif fi MfiEK ve ekibinin haz rlad Kariyer Yönetimi, Prof. Dr. Serpil ATAÇ n haz rlad Kariyer Yönetimi, de erli meslektafl m Prof. Dr. Canan ÇET N in haz rlad Müzakere Teknikleri ve nsan Kaynaklar n n E itimi ve Geliflimi, Dr. Sema BABAY T in haz rlad Farkl Kültürlerde fl Görüflmeleri, Dr. Serap BENL G RAY n haz rlad Ücret Yönetimi türk iflletmecilik yaz n na önemli bir katk niteli indedir. Günümüzde Ücret Konusunu en kapsaml ve anlafl l r bir biçimde iflleyen ve iflletme yaz n ndaki temel yap t, de erli meslektafl m Prof. Dr Ahmet Cevat ACAR n haz rlad ve Literatür Yay nc l k taraf ndan 2007 y l nda bas - lan flletmelerde Ücret Yap s n n Oluflturulmas ve Bir Uygulama adl eserdir. Uzun y llardan bu yana alan ndaki hissedilen bofllu u doldurmufltur. nsan Kaynaklar Yönetimi konusunda çal flt m 30 y l boyunca çal flmalar m kaleme ald ysam da, bu güne kadar yay n haline getirmedim. Yukar da sayd m veya sayamad m birçok eser ihtiyac karfl layacak durumdayken piyasaya bir baflka yay n ç karmak istemedim. Ancak 32 y ll k bir deneyimden sonra bu eseri ülkemizde lisans ve lisansüstü iflletme e itimi yapan ö renciler ve konuyla ilgilenenlere yararl olaca düflüncesiyle kaleme ald m. Eserin içeri ini ça dafl nsan Kaynaklar Yöneticilerinin ihtiyac n karfl layacak konular oluflturmaktad r. Eser, yerli ve yabanc birçok yap t n taranarak ve meslek hayat m boyunca elde etti im birikimin ilavesiyle oluflturulmufltur Kitab n oluflumu meslek hayat m n bir özetidir. Çukurova üniversitesinde bafllad m meslek hayat mda çok de erli hocalar m n ve meslektafllar m n katk lar olmufltur. Baflta çok de erli Meslektafl m Prof. Dr. Hüseyin Özgen olmak üzere Çukurova Üniversitesindeki tüm de erli meslektafllar ma teflekkür ediyorum. Fransa n n Bordeaux III Üniversitesinde flletme Yönetimi Enstitüsü (L Institut d Administration des Entreprises) Müdürü rahmetli hocam Prof. Dr. Jean-Guy MÉRIGOT nun mesleki hayat mda çok büyük etki ve katk s olmufltur. Kendilerini rahmetle an yorum.

15 XV Meslek hayat m n çok büyük bir k sm n Erciyes üniversitesinde geçirdim. Gerek yöneticiler, gerek meslektafllar m ve gerekse ö rencilerimle meslek hayat m n en güzel y llar n yaflad m. Birlikte çal flt m Hocam Rektör Prof.Dr. Naci KINACIO - LU na bani Erciyes Üniversitesine ça rarak çal flma f rsat verdi i için flükran borçluyum. De erli hat ras n rahmetle yad ediyorum. Yine Rektörlü ü s ras nda Yüksek Okul Müdürlü ü, Üniversite Genel Sekreterli i ve Fakülte Dekanl görevlerini yapt m ve 8 y l aral ks z birlikte çal flt m, ilkeli devlet adam, de erli Rektör, s ra d - fl yönetici, çok de erli bilim adam, güvenilir dost, Prof. Dr. Mehmet fiah N i sevgi, sayg ve flükranla an yorum. Kendisinden yönetici olarak çok fleyler ö rendim. Güvenilir dostlu unu her zaman ar yorum. Yine birlikte çal flmak k smet olmasa da yak n ve içten dostlu unu gördü ün de erli Rektör Prof. Dr. Zeki YILMAZ içtenlikle ve flükranla an yorum. Ayr ca de erli meslektafl, kadim dost, gönül insan, de erli bilim adam Prof. Dr. Muzaffer C VELEK i flükranla an yorum. Kendisi meslek hayat mda birlikte çal flmaya doyamad m aziz, muhterem ve çok sevgili dost ve meslektafl m olarak gönlümde yer almaktad r. Erciyes üniversitesinde k. d.bil.fakültesi flletme Bölümünde birlikte çal flt m ve her zaman çok de erli katk lar n gördü üm, de erli yönetici, güvenilir dost, ciddi bilim adam Prof. Dr. Osman UNUTULMAZ a de erli katk lar ndan dolay içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine Y llar boyu birlikte çal flt - m flletme Bölümü Ö retim Üyeleri, çok de erli meslektafllar m Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI ya, Prof. Dr. Asuman AKDO AN a, Prof. Dr. fiükrü AKDO AN a, Prof. Dr. Yunus DURSUN a, Prof. Dr. Mahir NAK P e, Prof. Dr. Cemal ÖZGÜVEN e, Prof. Dr. Filiz ÇALIfiKAN a, Doç. Dr. Mahmut ÖZDEVEC O LU na, Doç. Dr. Azzem ÖZKAN a, Doç. Dr. fiaban UZAY a, Yrd. Doç. Dr. M. Suat AKSOY a, Yrd. Doç. Dr. lhami VURAL a, Yrd. Doç. Dr. M. S tk LKAY a, Yrd. Doç. Dr. Ahmet DO AN a, Yrd. Doç. Dr. As m ÇEL K e, Yrd. Doç. Dr. Murat ESMERAY a, Yrd. Doç. Dr. Levent ÇI- TAK a, Yrd. Doç. Dr. Mustafa KACUR a, Yrd. Doç. Dr. Fusun ACAR TEK N e, Yrd. Doç. Dr. Talip TORUN a, Yrd. Doç. Dr. Ali hsan ÖZDEM R e, Ö r. Gör. Dr. D. Cüneyt GED KL ye, Arafl. Gör. Ergün KÜÇÜK e, Arafl. Gör. Selen OFLAZER M RAP a, Arafl. Gör. Leyla LEBLEB C KACUR a, Arafl. Gör. Banu B TGEN SUNGUR a, Uzm. Gökhan GÜVEN e, çok de erli katk lar için teflekkür ediyorum. Ayr ca Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesinin De erli Dekan Prof. Dr. smail KAYAR a çok de erli katk ve dostlu u için içtenlikle teflekkür ediyorum. Erciyes Üniversitesinde birlikte çal flt m, Yozgat Bozok Üniversitesinin de erli Rektörü Prof. Dr. nci VAR NL ye, de erli ö rencilerim ve meslektafllar m, Yrd. Doc. Dr. Veli AKEL e, Yrd. Doc. Dr. Tansel HACIHASANO LU na, Yrd. Doc. Dr. Ramazan KURTO LU na, Y. Doç. Dr. Mahmut AKIN a, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Ö retim Üyesi, de erli Ö rencim Yrd. Doç. Dr. Nilsun SARIYER e de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Mesle e bafllamas nda ve/veya yetiflmesinde katk da bulundu um ve varl klar ndan onur duydu um sevgili ö rencilerim ve de erli meslektafllar m Prof. Dr. Meryem AKO LAN KOZAK a, Prof. Dr. Metin KOZAK a, Prof. Dr. Salih KUfiLUVAN a, Prof. Dr. Zeki DO AN a, Prof. Dr. Selen DO AN a, Prof. Dr. Abitter ÖZULUCAN a, Doç. Dr. Nazmi KOZAK a, Doç. Dr. Kurtulufl KARAMUSTAFA ya, Doç. Dr. Mustafa KOYUNCU ya, Doç.Dr. Ufuk DURNA ya, Doç.Dr. Zeynep TÜRK e, Doç. Dr. Murat TÜRK e, Doç. Dr. Çetin BEKTAfi a, Yrd. Doç. Dr. Halil DEM RER e, Yrd. Doç. Dr. brahim LHAN a, Yrd. Doç. Dr. Lütfi BUYRUK a ve bütün de erli ö rencilerime meslek hayat ma katk lar ndan dolay içtenlikle teflekkür ediyorum.

16 XVI Kitab n metinlerinin oluflmas nda, büyük bir titizlikle okuyup hatalar n düzelterek katk da bulunan de erli Doktora ö rencilerim Ziraat Bankas Kad köy fiubesi Müdürü say n Ertan YlLMAZ a ve de erli efli Say n Kadriye YILMAZ a çok de erli katk lar için içtenlikle teflekkür ediyorum. Meslek Hayat m n önemli bir k sm n Orta Asya da Kazakistan Uluslar aras Ahmet Yesevi Kazak Türk Üniversitesinde geçirdim. Üniversitenin de erli ö rencileri ve meslektafllar m flükranla an yorum. Meslek hayat mda K rg zistan n Baflkenti Biflkek te bulunan K rg zistan Türkiye Manas üniversitesinin önemli bir yeri vard r. Meslek hayat m n en de erli ve güzel y llar n Manas üniversitesinde geçirdim. Manas Üniversitesindeki de erli meslektaslar m, de erli lisans, yüksek lisans ve doktora ö rencilerimi flükranla an yorum. Manas Üniversitesi..B. Fakültesi flletme Bölümü Ö retim Üyesi ve çok de erli ö rencim Y. Doç. Dr. Seyil NAJIMUDI- NOVA ya de erli katk lar için teflekkür ediyorum. Ayr ca Manas Üniversitesinin de- erli ö retim üyesi, de erli büyükelçi, Cumhurbaflkan Yard mc s, Türk dünyas n n de erli ve sayg n büyü ü, çok de erli dostum rahmetli Prof. Dr. Salican C G TOV (Yi ito lu) un unutulmaz hat ras n sayg ve rahmetle an yorum. Manas Üniversitesinin de erli kurucu rektörü Prof. Dr. Karabek MOLDABAYEV ve de erli rektörü, de- erli dost Prof. Dr. Süleyman KAYIBOV u sayg yla an yorum. Türkiye K rg zistan Manas Üniversitesi bütün Türk Dünyas ndan gelen ö rencilere Türk Dilinde iflletme, iktisat, mühendislik, iletiflim, tarih, edebiyat, turizm baflta olmak üzere birçok meslekte e itim veren ciddi bir üniversitedir. Dokuzuncu.Cumhurbaflkan m z Say n Süleyman DEM REL baflta olmak üzere üniversitenin kuruluflunda eme i geçen Türkiye ve K rg zistan yetkililerini içtenlikle kutluyor, de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. K rg zistan daki görevim S ras nda S k S k Gitti im Celalabad ktisat ve Giriflimcilik Üniversitesi Türk Dünyas flletme ve Uluslararas iliflkiler fakültelerinde,türkiye, K rg zistan, Çin (uygur bölgesi), Kazakistan, Rusya (ço unlukla Tataristan- Kazan, Çuvaflistan, Hakasya, Altay bölgelerinden), Türkmenistan, Özbekistan, Afganistan, Azerbaycan baflta olmak üzere bütün Türk Dünyas ndan gelen ö rencilerin Türkiye türkçesi ile iflletme ve uluslararas iliflkiler e itimi yapt n gördüm haziran ay nda kat ld m üniversite mezuniyet töreninde Rusya n n Altay bölgesinden geldi ini hat rlad m bir han m k z m z türkçe yazd bir fliiri okudu. fiiir flu sat rla bitiyordu:... Tanr Da lar ndan yükselen sese kulak ver Atam: Ne Mutlu Türküm Diyene!!.. K rg zistandan baflka, Kazakistan, Rusya da Tataristan - Kazan ve Çuvaflistan, Azerbaycandaki devlet üniversiteleriyle yapt anlaflmalarla, Türk Dünyas Araflt rmalar vakf Türkçe olarak, iflletme, uluslararas iliflliler ve türk dili e itimi yapmakta ve iflletmecili in yan nda türk dili ve kültürünü de türk dünyas na yaymaktad r. Türk Dünyas Araflt rmalar Vakf n n De erli Baflkan Prof. Dr. Turan YAZGAN üstlendi i bu çok de erli kutsal ve onurlu tarihi görevinden dolay içtenlikle kutluyorum. Kendisine sa l k, esenlik, uzun ömür ve daha nice hizmetleri gerçeklefltirmesini diliyorum. Kitab m n bask s n Beykent Üniversitesinde çal flt m y llarda haz rlayarak gerçeklefltirdim. Bilimsel çal flmalar n gerçekleflmesi ancak huzurlu bir çal flma ortam nda mümkün olur. Üniversitemizde huzurlu bir çal flma ortam n n haz rlanmas na katk lar ndan dolay de erli Mütevelli Heyeti Baflkan m z Say n Adem ÇEL K e içtenlikle teflekkür ediyorum. Beykent Üniversitesinin de erli Rektörü Prof. Dr. Meh-

17 XVII met Emin KARAHAN huzurlu bir bilimsel çal flma ortam n n oluflturulmas nda önemli bir rol oynamaktad r. Ayr ca üniversite mensuplar na karfl her bak mdan yard mc, güven veren, içten ve dost kiflili i ve teflvik edici yönetim tarz yla bu eserin haz rlanmas nda önemli katk larda bulunmufltur. Çok de erli katk lar için kendilerine içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine de erli Rektör Yard mc s Prof. Dr. Selahattin SARI ya da de erli dostlu u ve katk lar için teflekkür ediyorum. Üniversitemizin De- erli Mütevelli Heyet Baflkan vekili Say n Erkan Çelik e ve üniversitemizin de erli Genel Sekreteri Yrd. Doç. Dr. Alkan Çelik e de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Yine Üniversitemizin de erli Genel Sekreter Yard mc lar Say n Özer ASLIBAY ve Murat SÜSLÜ ye de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Üniversitemizin kt. d. Bil. Fakültesi dekan, de erli dost, de erli bilim adam Prof. Dr. Erol EREN, çal flmalar m her zaman yak ndan takip ederek teflvik etmifltir. De erli katk lar için kendisine içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine fakültemizin flletme Bölümünün de erli Baflkan Prof. Dr. Muhittin KARABULUT a, Sosyal Bilimler Enstitüsü de erli Müdürü Prof. Dr. Ahmet YÜKSEL e, Uluslararas Ticaret Bölümün de- erli baflkan, de erli bilim adam, de erli dost Prof. Dr. Sudi APAK a, de erli ö retim üyeleri Yrd. Doç. Dr. Tanses GÜLSOY a, Yrd. Doç. Dr. Atik KULAKLI ya, Yrd. Doç. Dr. Görkem ERSOY a, Yrd. Doç. Dr. Metin UYAR a de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Üniversitemiz Uzaktan E itim Merkezinde birlikte çal flt m Koordinatör Yard mc s, De erli dost, de erli ö retim üyesi Yrd. Doç. Dr. Seyfi TOP gerek idari ve gerekse akademik çal flmalar ma çok de erli katk larda bulunmufllard r. De erli katk lar için kendisine içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine Uzaktan E itim Merkezinde uyum içinde birlikte çal flt m de erli çal flma arkadafllar m içerik tasar m uzmanlar, Ayça K N, Ulafl fieker Güliz ALKIM ve Fatma EKfi O LU na, de erli e itim destek uzmanlar Rukiye KASARCI ÖZDO AN ve Sema KILIÇ a, de erli Sistem Yöneticileri Gönül ÇA LAR ve Fikret BAYD LL ye, de erli teknik dan flman m z Cemal KAPLAN a, de erli Buzem Sekreteri Seda SÜNGÜ ye katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Beykent Üniversitesi Meslek Yüksek Okulunda de erli Müdür Yard mc lar m, Y. Doç. Dr. Ayflen Uslu BAYRAMLI ya, Y. Doç. Dr. Serkan D LEK e, Ö r. Gör. Mücahit KILIÇ a, Ö r.gör. Turgay ÇORUHLU ya, kitab n kapak çal flmas n itinayla yapan de erli Ö r. Gör. Serdar KIÇIKLAR a, Meslek Yüksek Okulunun de erli Akademik ve dari personeline de erli katk lar ndan dolay içtenlikle teflekkür ediyorum. Bilimsel çal flmalar m yak ndan takip ederek tavsiyeleriyle yönlendiren, meslek hayat m boyunca yard mlar n esirgemeyen stanbul Kültür Üniversitesi ö retim üyesi de erli meslektafl m Prof. Dr. Say n Tamer KOÇEL e de çok de erli katk lar için içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine mesleki çal flmalar mda sürekli deste ini esirgemeyen stanbul Üniversitesinin de erli E. ö retim üyesi Prof. Dr. lhan ERDO AN ve Lojistik Yüksek Okulu Müdürü de erli Prof. Dr. Hayri ÜLGEN e de erli katk lar için içtenlikle teflekkür ediyorum. Meslek hayat m boyunca gerek idari ve gerekse akademik çal flmalar m yak ndan takip ederek, gerekli tavsiye ve telkinleriyle çal flmalar m yönlendiren ve her türlü deste i esirgemeyen de erli meslektafllar m ve hocalar m Prof. Dr. fian ÖZ-ALP e, Prof.Dr. Tevfik TATAR a, Türk Dünyas Araflt rmalar Vakf Baflkan Prof. Dr. Turan YAZGAN a de erli katk lar için içtenlikle teflekkür ediyorum. Rahmetli hocalar m Prof.Dr. Çevik URAZ ve Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY n de erli katk lar n ve hat ralar n rahmet ve flükranla an yorum.

18 XVIII Bilimsel çal flmalar m yaparken, de erli eflim fiadiye ERTÜRK ün çok de erli yard m ve katk lar n gördüm. Kendisine flükran duygular mla teflekkür ediyorum. Yine moral ve enerji kayna m de erli k z m ve O lum Av. Sinem Asil ERTÜRK ve Av. Yunus Ahmet ERTÜRK e, Sevgili ve bir tane torunum Bilge Ka an Ç nar ERTÜRK e de katk lar için içtenlikle teflekkür ediyorum. Kitab n bas m n titizlikle gerçeklefltiren Beta Yay m Bas m ve Da t m A.fi. nin de erli yöneticisi Say n Seyhan SATAR a, Sat fl Müdürü Say n Erhan SANCI ya, ve say n Gülgonca ÇARPIK a içtenlikle teflekkür ediyorum. Kitab n çok de erli ö rencilerime ve okuyucular ma yararl olmas n diliyorum. Tüm hatalar bana ait olan bu eserin gelecekteki gelifltirme çal flmalar ma fl k tutacak nitelikteki görüfl ve önerileri için ilgililere flimdiden teflekkür ediyorum. Prof.Dr. Mümin ERTÜRK stanbul, Ocak, 2011

19 XIX SUNUfi De erli meslekdafl m, k ymetli dostum ve kardeflim Prof. Dr. Mümin ERTÜRK bana nsan Kaynaklar Yönetimi konusunda yazm fl oldu u flimdi elinizde bulunan bu kitaba bir sunufl yaz s yazmam istedi i zaman, kendisine g bta etti imi itiraf etmeliyim. Çünkü nsan Kaynaklar konusunda 1997 y l ndan bu yana dersler vermekteyim. Ayr ca 1972 y l nda stanbul Üniversitesi nde genç bir Ö retim Görevlisi olarak çal fl rken Fransa dan ifle uygun insan seçimi konusunda Etablisment d Application Psychotechnics adl kurulufltan ça dafl Psikoteknik Laboratuar kurulmas nda önemli çal flmalar m olmufltu. Ayr ca Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü nde Dekan olarak yapt m çal flmalar mda orada da ça dafl bir Psikoteknik Laboratuvar kurmufltum. Bu kurulufl Türk ifl hayat na çok önemli katk larda bulunmaya devam etmektedir. Bütün bu çal flmalar mla ilgili olarak haz rlam fl oldu um materyallerimi bir araya getirip kitaplaflt ramam fl bulunuyorum. Zira 14 y ld r Dekan olarak sürdürmekte oldu um yo un idari görevlerim bu tür akademik çal flmalar m gerçeklefltirmeme engel olmaktad r. Mümin Hocama bu nedenle hem g bta ettim, hem de kendisi ile iftihar ettim ve mutluluk duydum. Bence yönetimin temeli insand r. Birlikte bir ekip oluflturmak grup ekonomisinin do urdu u sinerjinin yaratt yenilik ve giriflimcilik, teknoloji üretimi, verimlilik ve karl l k demektir. Bunun için ise uygun do ru insanlar bulmak motive etmek, onlara vizyon afl lamak, ekip ruhu oluflturacak liderlik yapmak iflletme organizasyonunun hangi düzeyinde olursa olsun tüm yöneticilerin bilmesi gereken hususlard r. Yöneticilere bu konularda dan flmanl k ya da Kurmayl k yapan kimseler ise nsan Kaynaklar yönetici ve uzmanlar d r. Entellektüel sermaye olan de erli kiflileri bulmak, bilimsel yöntemlerle seçimini yapmak, onlar elde tutmak, e itmek, gelifltirmek, kuruluflu benimsetmek, inanç afl lamak, motive etmek, yarat c l k ve yenilik yapma yeteneklerini ortaya ç karmak, maafl ve ücret yönetiminden, kariyer yönetimine kadar geleceklerini birlikte planlamak, adil, hakkaniyetli ve objektif baflar de erlendirme yöntemleriyle onlar n geliflmelerine öncülük etmek nsan Kaynaklar yöneticisinin di er tüm yöneticiler üzerindeki çok önemli Kurmay dan flmanl k görevleridir. Bu konuda iflletmecilik literatürüne önemli bir katk da bulunan de erli meslekdafl m Prof. Dr. Mümin ERTÜRK ü, candan kutlar bu u urdaki bitmeyen çal flma azminin devam n dilerim. Prof. Dr. Erol EREN

20 XX

21 XXI Ç NDEK LER Bölüm 1 NSAN KAYNAKLARI YÖNET M NDE TEMEL KAVRAMLAR 1.1. nsan Kaynaklar Yönetiminin Geliflimi fl ve nsana Yönelik Geliflmeler nsan n Kaynak Kavram çinde Yer Almas nsan Kaynaklar Yönetimi Kavram ve Tan m KY Bölümünün Örgüt çindeki Yeri KY ve Çevre nsan Kaynaklar Yönetiminin Amaçlar Örgütsel Strateji KY yi Etkileyen ç Çevre Etmenleri KY yi Etkileyen D fl Çevre Etmenleri KY nin lkeleri nsan Kaynaklar Yöneticisi ve Görevleri...16 Bölüm 2 fi ANAL Z VE fi TASARIMI 2.1. fl Analizinde Kullan lan Kavramlar fl Analizi fl Analizinden Elde Edilen Bilgi Türleri fl Analizini Kim Yapar? fl Analizi Ne Zaman Yap lmal d r? fl Analizi Süreci fl Analizine Haz rl k ve Örgütü Tan ma fl Analizi Yapacak Personelin Seçimi ve E itimi fl Analizinde Kullan lan Bilgi ve Belgeleri Toplama Gözlem Yöntemi Görüflme Yöntemi Anket Yöntemi Bilgi ve Belge Toplama Yöntemi Performans De erlendirme Yöntemi fl Analizi Formu Daha Önceki fl Tan mlar n n ncelenmesi fl Araçlar n n ncelenmesi Gözlemcinin flleri Kendisinin Yapmas Günlük Tutma Yöntemi Uzmanlar Kurulu Yöntemi Yöntemlerin Birlefltirilmesi fl Analizi Yap l rken Karfl lafl lan Sorunlar fl Analizi Bilgilerinden Yararlan lmas...46

22 XXII fl Tasar m fl Karakteristikleri Modeli Süreç Yenileme- De iflim Mühendisli i(reengineering) Kalite Çemberleri Kendi Kendini Yöneten Tak mlar Ö renen Bürokrasiler Di er Yöntemler...52 Bölüm 3 NSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI 3.1. Girifl nsan Kaynaklar Planlamas n n Amaç ve Kapsam nsan Kaynaklar Planlamas n Etkileyen Faktörler nsan Kaynaklar Planlamas nda Kullan lan Analiz Yöntemleri Organizasyon fiemas ve fl Tan mlar flgücü Genel Envanteri flgücü Beceri Envanteri Personel Devir Oran Devams zl k Oran Yeniden Yerlefltirme fiemalar flgören Gereksinmesinin Türleri nsan Kaynaklar Gereksinmesinin Planlanmas nda Kullan lan Teknikler nsan Kaynaklar Muhasebesi ve Bilgi Sistemi nsan Kaynaklar Planlar n n Uygulanmas ve Sonuçlar n De erlendirilmesi...82 Bölüm 4 PERSONEL TEM N, SEÇ M, fie ALMA VE YERLEfiT RME 4.1. Genel Bilgiler Personel Temin Kaynaklar Kurum çi Kaynaklar Personel Temininin Kurum çi Kayaklardan Sa lama Uygulamalar Personel Temininde Kurum çi Kaynaklara Baflvurman n Avantaj ve Dezavantajlar Kurum D fl Kaynaklar Kurum D fl ndan Personel Sa lanabilecek Kaynaklar Personel Temininde ç ve D fl Kaynaklardan Aday Temin Yöntemleri Personel Seçimi Personel Seçiminin Etkinli ini Etkileyen Faktörler Personel Seçim Süreci Biçimsel Personel Temin Süreci le lgili Aflamalar Personel Temin ve Seçiminde Yap lan Hatalar Bölüm 5 E T M, YET fit RME VE GEL fit RME 5.1. E itim E itimin Önemi E itimin Amaçlar E itimin lkeleri...122

23 XXIII 5.5. Örgütlerin E itimden Bekledikleri Yararlar E itim fllevinin Örgüt çindeki Yeri E itim Gereksinmelerinin Belirlenmesi E itim Gereksinmesi Bildirim Cetvelinin Haz rlanmas E itim Çizelgesi Tekni i Görüflme Yöntemi Anket Yöntemi Karfl laflt rmal Beceri De erleme Yöntemi Psikoteknik Test Yöntemi E itim Planlamas E itim Bütçesinin Haz rlanmas E itim Plan n n Uygulamaya Konmas flbafl E itim Yöntemleri fl D fl E itim Yöntemleri Ça dafl E itim Yöntemleri Bilgisayar Destekli E itim nternet Tabanl E itim Elektronik Ortamda Ö renme (E-Ö renme) Uzaktan E itimde E-ö renme Örne i: Beykent Üniversitesi Uzaktan E itim Merkezi (BUZEM) Beykent Üniversitesi Uzaktan E itim Merkezinde Hangi Programlar var? Sanal Üniversite Sayesinde Zaman ve Mekan K s tlamas ndan Ba ms z Bir E itim Zengin ve Etkili E itim Araçlar yla Ders flleme mkan Teknolojinin Sa lad E itimde F rsat Eflitli i Uzaktan E itim Sisteminin flleyifli E itim Etkinliklerinin De erlendirilmesi Bölüm 6 BAfiARI DE ERLEND RMES 6.1. Girifl Baflar ve Baflar n n Tan m Baflar n n De erlendirmesi Kavram Baflar De erlendirmesinin Amaçlar Baflar Ölçütlerinin (Kriterlerinin) Belirlenmesi Baflar Yönetimi Baflar Yönetim Süreçleri Baflar De erlendirme Yöntemleri Geleneksel (Klasik) Baflar De erleme Yöntemleri S ralama Yöntemi Grafik De erlendirme Yöntemi (Graphic Rating Scale) Zorunlu Da l m Yöntemi (Forced Distributing Method) Kritik Olay Yöntemi (Critical Incident Method) Kontrol - flaretleme Listeleri ( Check - List Method) Ça dafl Baflar De erlendirme Yöntemleri Bireysel Baflar Standartlar na Dayal Yaklafl m...183

24 XXIV Davran flsal Temellere Dayal Dereceleme Ölçekleri Tak m Bazl Baflar De erleme Derece Baflar De erlendirmesi Baflar De erleme Sistemini Etkileyen Unsurlar De erleme Sonuçlar n n Denetimi Bölüm 7 ÖRGÜTLERDE KAR YER PLANLAMA VE KAR YER YÖNET M 7.1. Girifl Kariyer Kavram ve Tan m Kariyerin Önem ve Kapsam fl Ortam nda Kifliler Sosyal Ortamda Kifliler Psikolojik (Duygusal) Ortamda Kifliler Kiflilerde Yaflam Evreleri ve Kariyer Çocukluk Devresi Yetiflkinlik Evresi Olgunluk Kariyer Evreleri Kariyer Yönetimi Kariyer Planlamas Bireysel Kariyer Planlamas Örgütsel Kariyer Planlamas Örgütsel Kariyer Planlamada Çal flanlar n htiyaçlar Kariyer Planlama Süreci Örgütlerde Kariyer Yönetim Modelleri Kariyer Yönetim Sistemleri Kariyer Gelifltirme Kariyer Merkezleri Bölüm 8 PERSONEL GÜÇLEND RME 8.1. flgören Güçlendirmenin Kapsam ve Tan m flgören Güçlendirme çin Temel Koflullar Güçlendirilmifl flgörenin Genel Özellikleri Örgüt Kültürü- flgören Güçlendirme liflkisi flgören Güçlendirmeyi Destekleyen Bir Örgütsel Çevre ve flletme Yaratmak flgören Güçlendirmenin Yararlar flgören Güçlendirmenin Olumsuz Görünen Yönleri ve Maliyetleri flgören Güçlendirme Programlar n n De erlendirilmesi flgören Güçlendirme Yolculu uyla lgili Son De erlendirmeler Bölüm 9 fi DE ERLEND R LMES VE ÜCRET 9.1. fl De erlendirilmesi fl De erlendirilmesinin Amaçlar fl De erlendirme Yöntemleri Say sal Olmayan Yöntemler...268

25 XXV Say sal Yöntemler Faktör Karfl laflt rma Yöntemi Puan Yöntemi Ücret Sisteminin Kurulmas flletmenin Mevcut Ücret Da l m n n Tespiti Mahalli Ücret Araflt rmas n n Yap lmas Ücret Sistemleri Parça Bafl Ücret Sistemleri Zaman Ücret Sistemi Kâra fltirak Sistemi Eflel Mobil (Echelle Mobile des Salaires) Sistemi Asgari Ücret Bölüm 10 fiç - fiveren L fik LER VE SEND KALAfiMA flçi - flveren liflkileri ve Örgütlenme Sendikalar n Ana fllevleri Sendikalaflma lkeleri Sendikalar n Amaçlar Çal flanlar n Sendikalara Üye Olma Nedenleri Çal flanlar n Sendikalara Üye Olmama Nedenleri Sendikalar n (Ö eleri) Özellikleri Sendikalar n Türleri Sendikalar n Faaliyetleri Toplu Pazarl k Toplu Pazarl n Aflamalar Toplu Pazarl k Sürecinin Baflar s n Etkileyen Etmenler Toplu Görüflmelerde Uyuflmazl klar Toplu Görüflmelerde Uyuflmazl klar n Çözüm Yollar Bölüm 11 GLOBAL NSAN KAYNAKLARI YÖNET M Küresel nsan Kaynaklar Yönetimi Uluslararas nsan Kaynaklar n Ortaya Ç karan Nedenler Uluslararas nsan Kaynaklar Yönetiminde Yaklafl mlar Uluslararas Temin Uluslararas KY fiekillenmesinde Personel Politikas Türleri Uluslararas nsan Kaynaklar Ana Yurt Yaklafl m (Etnosantrik Yaklafl m) Konuk Ülke (Polisantrik) Yaklafl m Dünya E ilimli veya Üçüncü Ülke (Geosantrik) Yaklafl m Uluslararas nsan Kayna n n Seçimi KY de Global Yönetici Temini Uluslararas Yönetici Seçim Tercih Kriterleri Global KY de flgörene Yap lacak Ödemeler YARARLANILAN KAYNAKLAR...317

26 XXVI