Keramettin TEZCAN Çukurova Üniversitesi, İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü E posta: ktezcan@cu.edu.tr.

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Keramettin TEZCAN Çukurova Üniversitesi, İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü E posta: ktezcan@cu.edu.tr."

Transkript

1 ÖZ : , Nisan 2008, Belek, Antalya, Bütün hakları saklıdır ISBN: Türk Turizm Sektörünün Gelişimi Açısından Uygulanan Vergi Politikalarının Değerlendirilmesi Evaulating the Applied Tax Policies for Development of Turkish Tourism Sector Keramettin TEZCAN Çukurova Üniversitesi, İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü E posta: ktezcan@cu.edu.tr Erdinç KARADENİZ Çukurova Üniversitesi, İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü E posta: ekaradeniz@cu.edu.tr Serkan Yılmaz KANDIR Çukurova Üniversitesi, İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü E posta: skandir@cu.edu.tr Yıldırım Beyazıt ÖNAL Çukurova Üniversitesi, İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü E posta: ybeyazit@cu.edu.tr Bu çalışmanın amacı turizm sektörünü ve Türkiye ekonomisi açısından önemini vurgulayarak turizm sektörüne yönelik uygulanan vergi ve yatırım politikalarını açıklamaktır. Çalışmanın diğer amaçları, turizm sektörüne yönelik uygulanan yatırım ve vergi teşviklerini ülke uygulamaları açısından karşılaştırmak ve Türk turizm sektörünün gelişimi için vergi politikaları açısından önerilerde bulunmaktır. Bunlardan ilki turizm dövizli işlemlerin belgelendirilmesi koşuluyla turizm gelirlerinin ihracat sayılarak vergi muafiyetine tabi tutulmasıdır. Diğer bir öneri de turizmde ciddi gelişme potansiyeline sahip ancak arzu edilen ölçüde gelişememiş turizm bölgeleri için serbest turizm bölgesi yaklaşımı ile uygulamada olan serbest bölgelere tanınan tüm vergi kolaylıklarının ve diğer teşviklerin aynen uygulanmasının sağlanmasıdır. Bununla birlikte %8 e indirilen katma değer vergisi oranının uygulanması ile ilgili bazı öneriler de sunulmaktadır. Anahtar sözcükler: Turizm, Finans, Teşvik, Vergi, Yatırım ABSTRACT The aim of this study is to determine tourism sector and its importance on Turkish economy, also explain the applied tax and investment policies in tourism sector. Another aim of its study is to compare applied tax and investment policies between regarding country cases and giving suggestions for development of Turkish tourism sector. First suggestion is that tourism revenues should be accepted as exportation revenues and included tax allowance. Another suggestion is that free tourism zone approach should be applied and same tax advantages used in free trade zones should be applied in free tourism zones. Also some suggestions about decreasing to %8 value added tax in tourism sector were offered. Key words: Tourism, Finance, Incentive, Tax, Investment 828 GİRİŞ Yatırım ve vergi teşviklerinin mutlaka ilgili sektöre dolayısıyla ekonomiye ve topluma faydaları olan yatırımlara sağlanması büyük önem taşımaktadır. Stratejik olarak uygulanacak yatırım ve vergi teşvikleri, yatırımcıları arzulanan yatırımlara yönlendirmeli ve ekonominin genel etkinliğini arttırmalıdır. Çünkü vergi teşvikleri mevcut durumuyla yetersiz olan ancak gerçekleştirilmesi arzulanan yatırımlarda maliyet etkinliği sağlamaktadır (Tezcan, Önal, Karadeniz ve Kandır 2007: 113). Turizm sağladığı döviz girdisi, yurt içinde yapılan mal satışlarında ihracat sayılma, istihdama yüksek katkı sağlama ve ekonomide yarattığı yüksek katma değer faydaları ile devletler için önemli bir ekonomik alandır. Ulaşım, konaklama, yeme içme, pazarlama, eğlence ve alışveriş gibi çok yönlü faaliyet alanının bulunması, turizm sektörünün ekonomik değerini belirgin bir şekilde ortaya çıkarmaktadır. Buna rağmen turizm yatırımlarının geri dönüşünün uzun yıllar alması, sermaye/hasıla oranının yüksek olması, siyasal, sosyal, doğal ve ekonomik olaylara son derece duyarlı olması turizm sektörünü özel girişimciler açısından riskli bir yatırım alanı haline getirmektedir (Ataer, Erdemli, Varışlı 2003: 1). Bununla birlikte, devletler, riskli kabul edilen turizm sektörüne yatırım yapılmasını sağlayabilmek için sektöre yönelik söz konusu olumsuzlukları en aza indirerek, turizmi yatırım yapılabilir cazip bir alan haline getirmeye çalışmaktadırlar. Devletlerin turizm sektörünü cazip bir yatırım alanı haline getirme çabalarında, yatırımları özendirici teşvik tedbirleri en önemli araç olarak ön plana çıkmaktadır (Aydoğuş, Soybalı ve Baytok 2006: 1 22). Turizm sektörünün vergilendirilmesinin temeli, ulusal veya yerel düzeyde kamu kuruluşlarının yerine getirecekleri kamu hizmetleriyle ilgili yükümlülüklerinin finansmanına dayanmaktadır. Çünkü turizm hizmet yatırımlarının finansmanı, turizm sektörünün sürdürebilir büyümesi için önemli bir unsurdur. Turizm yatırımlarının finansmanında kullanılan fonların yaratılmasında konaklama vergileri önem arz etmektedir. Turizm sektöründen toplanan vergilerin en önemli avantajı konaklama vergisi ile ülke dışında yaşayan bir kişiden alınan vergi ile yurt içinde yaşayan insanların yararının oluşmasıdır. Vergilerin dezavantajı olarak ise vergi oranlarının arttırılması ile gelen turist sayısında ve gelenlerin ise geceleme sayılarında azalmaya yol açması olarak vurgulanmaktadır. Bu açıdan bakıldığında turizm sektörünün vergilendirilmesinde hem sektörel hem de ulusal ekonomi ve toplumsal faydanın göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

2 Disiplinlerarası Bildiriler Bu çalışmada, turizm sektörünün nasıl teşvik edileceği ve vergilendirileceği incelenmiş ve genel vergilendirme çerçevesinde turizm faaliyetlerine yönelik vergi yasalarında yer alan vergisel teşvikler üzerinde durulmuş ve öneriler sunulmuştur. Bu bağlamda çalışmanın ilk bölümünde turizm sektörü ve Türkiye ekonomisi açısından önemi açıklanmıştır. İkinci bölümde, turizm sektörüne yönelik uygulanan vergi ve yatırım politikalarının gelişimi, uygulanan vergi ve yatırım teşvik politikaları ülkeler arasında karşılaştırılarak vurgulanmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise Türk turizm sektörünün gelişimi için vergi politikaları açısından neler yapılabileceği üzerinde durulmuştur. Son bölümde ise genel bir sonuç ve değerlendirme yapılmıştır. TURİZM SEKTÖRÜ VE TÜRKİYE EKONOMİSİ AÇISINDAN ÖNEMİ Son yıllarda harcanabilir kişisel gelirlerden turizme ve tatile ayrılan payın artması, ulaşım ve iletişim teknolojisindeki hızlı gelişme ve insanların şimdiye kadar görmedikleri ve merak ettikleri yeni bölgeleri ziyaret etme isteği sonucunda turizm dünyada en hızlı gelişen ve büyüyen sektörlerin başında yer almaktadır. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü ne (UNWTO) göre turizm; istihdam katkısı, hizmet verdiği insan sayısı, yarattığı gelir ve katma değerle dünyanın en büyük sektörlerinden biridir. Bu nedenle, tüm dünya ülkeleri kendi vatandaşlarını, turizme üretici veya tüketici olarak katılmaları için teşvik etmektedirler (Kandır, Önal ve Karadeniz 2007: 1). Dünya genelinde turizm, hızla gelişmekte ve ülke kalkınmalarına önemli katkılar sağlayabilmektedir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin karşılaştıkları ekonomik darboğazların aşılmasında, turizmin yarattığı ekonomik etkiler, önemli bir yer tutmaktadır. Turizm milli gelire olan katkısı ve sağladığı döviz geliri ile ödemeler dengesi açığının kapanmasında da önemli rol oynamaktadır. Geniş kitlelere iş imkanı sağlamasının bir sonucu olarak istihdamın en yoğun olduğu sektörlerinden biri olma avantajına sahip olan turizm aynı zamanda ülke için etkin bir pazarlama ve reklam aracı olma özelliğini de sürdürmektedir. Bu nedenle bir çok gelişmekte olan ülke açısından turizm sektörü ekonomik gelişmenin en önemli unsuru konumunda olmakta ve bu ülkelerin kırılgan yapıdaki ekonomileri açısından kurtarıcı ve güçlendirici bir rol üstlenmektedir (Dieke 2000: 25 28). Turizm faaliyetinden doğan turizm sektörünün ülke ekonomisine olan olumlu etkileri şu şekilde özetlenebilir; Turizmin Ödemeler Dengesi Üzerine Etkisi Bir ülkenin ödemeler dengesi bilançosu o ülke bireyleri ve işletmeleri ile yabancı ülke bireyleri ve işletmeleri arasında yapılan tüm ekonomik işlemlerin siste matik bir şekilde tutulan kaydı olarak tanımlanmaktadır (Jonnard 1998: 55).Turizm hareketine katılan tüketicilerin gittikleri ülkede yapacakları harcamalar, o ülkenin ödemeler dengesi üzerinde olumlu etki yaratacaktır. Bir ülkenin döviz kazancı, turistik döviz kaybından daha fazla olduğu sürece ödemeler dengesine olumlu katkıda bulunacaktır (Kozak, Kozak ve Kozak 2000: 81). Dolayısıyla turizm sektörü, döviz sıkıntısı çeken ve ödemeler dengesi açık veren ülkeler için oldukça önemli bir döviz kaynağı özelliği taşımaktadır (Aruoba ve Alpar 1992: 113). Çünkü turizm gelirlerinden elde edilen dövizin maliyeti, üretildiği yerde tüketildiği ve teşvikler yönünden daha şanslı bir endüstri olduğundan dolayı ihraç ürünlerinin maliyetinden daha düşüktür (Kar, Zorkirişçi ve Yıldırım 2004: 90). Ödemeler dengesi önemli miktarlarda açık veren Türkiye, 1983 yılından bu yana dış turizmi teşvik ederek açıkları kapatmayı ekonomi politikasının önemli bir ayağı olarak uygulamaktadır. Gelir Yaratıcı Etkisi Turizm hareketlerine katılan yerli ve yabancı turistlerin turistik tüketim harcamaları ile artan turizm talebini karşılamak amacıyla yapılan turistik yatırımlar, hem turizm sektöründe hem diğer sektörlerdeki üretim faktörlerinin gelirlerini oluşturmaktadır (Tunç ve Saç 1998: 95). Turizmin Altyapı ve Üstyapı Yatırımlarına Etkisi Turizm talebini tam anlamıyla karşılamanın temel koşulu, altyapı ve üstyapı hizmetleri bakımından hazır olabilmektir. Turizmden sağlanan gelişmelerin alt ve üstyapıyı geliştirici ve yönlendirici bir etki gösterdiği söylenebilir (Kozak, Kozak ve Kozak 2000: 91). Turizmin Diğer Endüstrilere Etkisi Turizm sektörü; uçak şirketleri, deniz yolları, tren, kiralık araba şirketleri, seyahat pazarlamacıları ile sorunlara çare bulan kişiler, pansiyonlar, restoranlar ve toplantı merkezleri gibi kimi büyük kimi küçük iş kollarından oluşan 41 farklı alt sektörle bağlantılıdır (Lundberg, Stavenga ve Krıshnamoorthy 1995: 4). Turizmin İstihdam Yaratıcı Etkisi: Turizm sektörünün emek yoğun bir sektör olması ve otomasyona diğer sektörlerden daha az imkan sağlaması bu sektörde insan gücüne olan ihtiyacı daha da artırmaktadır. Ayrıca turizm hareketleri, bu sektörün ilişki içinde olduğu diğer sektörlerde de işgücü ihtiyacını arttıracağından istihdama etkileri olumlu yönde olmaktadır (Sezgin 1995:75) yılı itibariyle turizm sektörü dünya genelinde

3 Disiplinlerarası Bildiriler milyon kişiye istihdam imkanı sağlayarak küresel işgücünün %10,6ʹsını oluşturmaktadır (Türkiye Vakıflar Bankası, Sektör Araştırmaları Raporu 2004: 17). Ülkemiz açısından da turizmin istihdama katkısı giderek artmaktadır yılının ilk çeyreği itibariyle turizm sektöründe istihdam edilen işgücü 4 milyon kişinin altındayken; 2005 yılının üçüncü çeyreğinde sektörün istihdam ettiği işgücü 4,7 milyon kişiye yaklaşmıştır. Turizmin Bölgelerarası Dengeli Kalkınmaya Etkisi: Bölgelerarası dengesizliğin giderilmesi bakımından turizm faaliyetleri, tarım ve sanayide yeterli kaynak ve gelişme olanağına sahip olmamasına karşın, zengin bir turizm potansiyeline sahip olan bölgelerin, etkin bir turizm uygulaması sonucunda turistik yönden kalkınmalarının ve dengeli bir şekilde gelişmelerinin mümkün olmasını sağlamaktadır (Kozak, Kozak ve Kozak 2000: 91). Bu bağlamda ülke ekonomileri açısından önemli katkıları bulunan turizm sektörünün geliştirilmesi özellikle ülkemiz gibi turizm çekiciliklerine sahip ve az gelişmiş olan ülkeler açısından çok önemlidir. Dolayısıyla ülkemiz açısından turizm sektörünün gelişmesine yönelik olarak alınacak ekonomik ve mali tedbirler önem arz etmektedir. TÜRK TURİZM SEKTÖRÜNE YÖNELİK VERGİ POLİTİKALARI VE GELİŞİMİ Ekonomide teşvik; belirli ekonomik faaliyetlerin diğerine oranla daha fazla ve daha hızlı gelişmesini sağlamak amacıyla kamu tarafından çeşitli yöntemlerle yapılan, maddi ve gayri maddi destek ve özendirmelerdir. Teşviklerin birinci hedefi; ülke sanayisinin korunması, rekabet edilebilir hale getirilmesi, uluslararası değişimler ve gelişimlere ülke sanayisinin adapte edilmesi ve kalkınma stratejilerine uygun kalkınmanın sağlanması ve dolayısıyla istikrarın oluşmasına yardımcı olmaktır. İkinci hedefi ise ülke ekonomisinin dış rekabete karşı yapısal uyumun sağlanması, yerli üretimin dış pazarlarda desteklenmesi yoluyla kaynakların etkin kullanımın sağlanması suretiyle yerli üretimin dış pazarlarda desteklenmesidir (Çiloğlu 1997: 1). Yatırım ve vergi teşviklerinin turizm yatırımları üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır. Burada genel maliye ve vergi politikalarının söz konusu teşvik uygulamalarına uyumlu olması önemlidir. Aksi taktirde uzun süreli ve etkin uygulanması mümkün olmayacaktır. Çünkü söz konusu teşviklerin olumlu yönleri yanında vergi gelirlerini azalttığı, kaynakların dağılımını desteklenen alanlara yönlendirdiği ve kaynak dağılımında eşitsizliğe yol açabildiği, ahlaki yıpranmayı ve rüşveti teşvik ettiği yönünde yapılan eleştirilerinde göz ardı edilmemesi gerekmektedir (Toy ve Mark 2003: 1). Çalışmanın bu bölümünde Türk turizm sektörüne yönelik yatırım ve vergi teşviklerinden bahsedilecektir. Turizme Yönelik Yatırım Teşvikleri Türkiye nin turizme yönelik yatırım olarak gelecek hedefleri açısından bakıldığında öngörülen turizm gelişim aksları üzerinde turizm yatırımı yapmayı planlayan yatırımcıların gelişme potansiyeli bulunan turizm türlerine yatırım yapmaları amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, teşviklerin miktarı, şartları, bölgesel özellikleri ve uygulama dönemleri ayrıntılı çalışmalarla yıllık olarak belirlenecek, arazi tahsislerinde stratejik planlamayı hedefleyen turizm kentleri yaklaşımı temel alınarak yatırımcıya daha fazla tasarım şansı tanınacak ve turizm tesislerinin yenilenmesi için sektöre yönelik uzun vadeli ve düşük faizli kredi imkânları sağlanabilecektir. Yukarıda ifade edilen amaçlar doğrultusunda Bakanlar Kurulu, Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararı çerçevesinde, içerisinde turizm yatırımlarının da bulunduğu bir kısım yatırımların desteklenmesini öngörmüştür. Söz konusu yatırımların devlet desteğinden faydalanabilmesi için yatırımın teşvik belgesine bağlanması (Karadeniz 2007: 63) ve yatırım tutarının KOBİ yatırımlarında en az YTL, en fazla YTL, diğerlerinde en az YTL olması gerekmektedir. Finansal kiralama şirketleri aracılığı ile yapılacak yatırımlarda finansal kiralama şirketi için aranacak en az yatırım tutarının YTL olması gerekmektedir. Ülkemizde uygulanan, genel olarak tüm yatırımlarda aynı zamanda turizm yatırımlarını da içerisine alan yatırım teşvikleri şunlardır: a) Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Karar Çerçevesinde Turizme Yönelik Yatırım Teşvikleri Bu kapsamdaki teşvikler gümrük vergisi muafiyeti, makine ve teçhizatta KDV istisnası, vergi, resim ve harç istisnası, enerji desteği ve turizme yönelik bir kısım destekler yer almaktadır. Enerji Desteği: Turizm işletmelerinin şantiye dönemi de dahil olmak üzere, Nisan/2004 ten sonraki elektrik enerjisi giderlerinin o yöredeki mesken ve sanayi abonelerine uygulanan tarifelerden en düşüğü ile kendi abone grubuna uygulanan tarife arasındaki fark hazine tarafından karşılanmak suretiyle enerji desteği verilmektedir. Makine ve Teçhizat Teslimlerinde Katma Değer Vergisi İstisnası: KDVK nın 13/d maddesine göre; yatırım teşvik belgesi kapsamında yatırım yapanlar,

4 Disiplinlerarası Bildiriler teşvik belgesi kapsamında olan ve global listesinde yer alan makine ve teçhizatın ithalatında, ülke içerisinden satın alınmasında KDV den istisna tutulmuştur. Gümrük Vergisi Muafiyeti: Teşvik belgesi eki global listede yer almak koşuluyla, bina ve arsa hariç teşvik belgesi kapsamındaki mal ve hizmet üretimi için kullanılan her türlü makine, teçhizat, tesisat ve mefruşat gibi sabit harcamalar teşvik belgesi kapsamında ithali yürürlükteki ithal rejimi kararında öngörülen doğrultuda gümrük vergisinden muaf tutulmuştur. Faiz Desteği: Turizm işletmelerinde AR GE kapsamında yatırım yapmaları halinde, müsteşarlıkça uygun görülecek işletme malzemelerinin temininde, bankalardan kullanılacak en az 6 ay ve en çok 12 ay vadeli işletme kredileri ile ilgili olarak YTL cinsinden kredilerde 5 puanı, döviz cinsinden kredilerde ise 2 puanı, kalkınmada öncelikli yörelerde yapılacak yatırımlarla KOBİ lerin yapacağı yatırımlarda, Ar Ge ve çevre korumalarında yapılacak yatırımların gerçekleştirilmesi hazine müsteşarlığınca uygun görülmesi halinde 4 yıl içinde ödenmek kaydıyla, ödenecek faizin veya kar payının YTL cinsinden kredilerde 5 puanı, döviz cinsinden kredilerde ise 2 puanı bütçe kaynaklarından karşılanabilecektir (Akıl 2006: 66). Diğer Destekler: Teşvik belgesi kapsamında vergi, resim ve harç istinası, 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu, 4957 sayılı Turizm Teşvik Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ve 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu çerçevesinde (Aydoğdu, Baytok, Soybalı ve Hüseyin 2006: 1 22); Kamu arazisi tahsisi, Turizm kredileri, İhracatçı sayılma, Orman fonuna katkının taksitlendirilmesi, Ucuz elektrik, havagazı ve su ücretleri, haberleşme kolaylıkları, Yabancı personel çalıştırılması, alkollü içki satışı, resmi tatil, hafta sonu ve öğle tatilleri, Tarihi ve kültürel değerlerin yoğun olduğu yerler veya turizm potansiyeli yüksek yerlerin, Bakanlar Kurulu kararıyla Kültür ve turizm gelişim bölgesi ilan edilebilmesi, Kültür ve turizm koruma ve geliştirme bölgesi ilen edilen alanlardaki taşınmazların Türk ve yabancı uyruklu yatırımcılara tahsisi konusunda Kültür ve Turizm Bakanlığı nın yetkilendirilmesi. Kültür ve turizm bölgesi içinde kalan özel mülkiyete tabi alanların da turizm yatırımlarına tahsisi için kamulaştırılmasına olanak sağlama, Kültür ve turizm bölgelerinde yer alan meraların Kültür ve Turizm Bakanlığınca onaylanan imar planı kararıyla getirilen kullanım amacına tabi olmasını, Milli Parklar Kanunu ve Orman Kanunu kapsamında orman sayılan yerlerde imar planları ile turizme ayrılan arazilerin tahsis yetkisini Kültür ve Turizm Bakanlığına verilmesi, Önceden şart koşulan izleme, onay, pay transferi ve minimum sermaye gibi şartlardan muaf olarak yatırım özgürlüğü sağlanması. Tek bir şeffaf ve tutarlı bir doküman ile yabancı yatırımcıların mevcut haklarının garanti altına alınması, Kazanılmış hakların koruması ve büyüme ve gelişme için yatırımcı dostu iklimin sürekliliğini sağlamak için gerekli politika değişiminin sağlanması gibi teşvikler sağlanmıştır. b) Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Hakkındaki 5084 Sayılı Yasa Kapsamında Turizme Yönelik Yatırım Teşvikleri 5084 sayılı yasa ve bu yasada değişiklik yapan 5350 sayılı yasa çerçevesinde belirlenen illerde yatırımların ve istihdamın teşviki amacıyla çalışanlardan kesilen gelir vergisi, işveren sigorta primi, bedelsiz yatırım yeri ve enerji desteği öngörülmüştür. Gelir Vergisi Stopajı Desteği: 5084 sayılı kanunun 3 üncü maddesinde yer alan gelir vergisi stopajı teşviki ile kanunda sayımlı olan illerde ek istihdam sağlayan işverenlerin tarihinden itibaren yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, en az 10 (on) işçi çalıştırmaları koşuluyla, bu iş yerlerinde çalıştırdıkları işçilerin bu iş yerlerine sonradan alınacak işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin; organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilir. Sigorta Primi İşveren Payları Desteği: Söz konusu illerde uygulanmak üzere, tarihinden itibaren yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, en az 10 en fazla otuz işçi çalıştırmaları koşuluyla, prime esas kazançları üzerinden 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 72 ve 73 üncü maddeleri uyarınca hesaplanan sigorta primlerinin işveren hissesinin; organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni Hazinece karşılanır.

5 Disiplinlerarası Bildiriler Bedelsiz Yatırım Yeri Tahsisi: Bu kanunun belirlenen illerde tarihinden itibaren yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, en az on kişilik istihdam öngören yatırımlara girişen gerçek veya tüzel kişilere; Hazineye, katma bütçeli kuruluşlara, belediyelere veya il özel idarelerine ait arazi veya arsaların mülkiyeti bedelsiz olarak devredilebilir. Enerji Desteği: Teşvik kapsamındaki illerde, tarihinden itibaren faaliyete geçen, fiilen ve sürekli olarak; hayvancılık (su ürünleri yetiştiriciliği ve tavukçuluk dahil), seracılık, sertifikalı tohumculuk ve soğuk hava deposu yatırımlarında asgari 10; imalât sanayi, madencilik, turizm konaklama tesisi, eğitim veya sağlık alanlarında ise asgari 10 kişi çalıştıran işletmelerin, elektrik enerjisi giderlerinin yüzde yirmisi Hazinece karşılanır. Turizme Yönelik Vergi Teşvikleri Turizm faaliyetleri ile ilgili olarak vergi yasalarında söz konusu mükellefler için vergisel anlamda avantaj sayılan bir kısım uygulamaların bilinmesi ve turizm işletmelerinin vergi planlamaların da kullanılması hem yatırım hem de faaliyet esnasında işletme yönetimi açısından önemli avantajlar sağlayacaktır (Tezcan, Önal, Karadeniz ve Kandır 2007: 115). Vergisel teşviklerle sağlanabilecek söz konusu avantajlar çoğu kez turizm işletmelerince çok iyi algılanamadığı ve/veya önem verilmediği için geri plana itilebilmektedir. Ancak turizme yönelik vergisel teşvikler sonucunda sağlanabilecek avantajlar da sektöre yönelik doğrudan verilen teşvikler kadar büyük önem arz edebilmektedir. Dolayısıyla çalışmanın bu bölümünde, daha çok önem verilmesi gereken özellikle turizm işletmelerince de yararlanılabilecek vergisel teşvikler konusu açıklanmaya çalışılmıştır. a) Turizm İşletmelerine Faaliyetleri Sırasında Sağlanan KDV Avantajları (İstisnalar) Turizm firmaları hizmet ihracatı kapsamında olan hizmet satışları, Türkiye de ikamet etmeyenlere yaptıkları mal satışları ve deniz, hava ve demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis ve araçların kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere bu amaçla yapılan deniz, hava ve demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis ve araçlarının teslimleri, bu araçların imal ve inşası ile ilgili olarak yapılan teslim ve hizmetler ile bunların tadili, onarım ve bakımı şeklinde ortaya çıkan hizmetler KDV den istisna edilmiştir. Hizmet İhracatı İstisnası: Turizm faaliyetleri hizmet kapsamında olup, turizm firmalarının yurt dışındaki müşteriler için yaptığı hizmetler KDV den istisna tutulmuştur (Kızılot 1996: 576). Yabancı turizm firmalarının Türkiye ye göndereceği, turistlerle ilgilenilme hizmeti mukabilinde yabancı firmadan alınacak ücret, ihraç edilmiş hizmet bedeli sayılmakta ve istisnaya konu olmaktadır. Turistlere yurt dışında verilen turizm hizmetlerinde, hizmetlerin yurt dışındaki maliyetlere tekabül eden kısmı KDV ye tabi değil, bakiye bedel üzerinden KDV hesaplanacaktır. Ancak bu durum tur müşterisinin Türkiye de olması halinde geçerlidir. Ancak tur müşterisinin de yurt dışında ikamet etmeleri halinde tur ücretinin tamamı KDV den istisna tutulması gerekir (Maç 1995: ). Turizm Firmaları Açısından Deniz ve Hava Taşıma Araçları ile Liman ve Hava Meydanlarında Yapılan Hizmetler İstisnası: Ülkesel turizme ve ticaret hacmine önemli katkılar sağlayan, ticari deniz araçlarının bakımı, onarımı ile yurt içinde üretilmesine olanak veren araç gereçlerin ithalinde, KDVK nın 13. maddesinin a ve b bentlerinde deniz, hava ve demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis ve araçların kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi faaliyetinde bulunan mükelleflere, bu amaçla yapılan deniz, hava ve demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis ve araçlarının teslimleri, bu araçların imal ve inşası ile ilgili olarak yapılan teslim ve hizmetler ile bunların tadili, onarım ve bakımı şeklinde ortaya çıkan hizmetler, deniz ve hava taşıma araçları için liman ve hava meydanlarında yapılan hizmetler KDV den istisna tutulmuştur. Turizm faaliyeti açısından önem arz eden yatlar özel olarak belirtilmemiş ise de deniz taşıma araçları kavramı çerçevesinde yatlarda bu istisnadan faydalanmaktadır (Kızılot erişim tarihi: ). Gayrimenkul Satışlarında KDV İstisnası: KDVK nın 17/4 r bendi çerçevesinde, kurumların aktifinde veya belediyeler ile il özel idarelerinin mülkiyetinde, en az iki tam yıl süreyle bulunan iştirak hisseleri ile gayrimenkullerin satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler ile bankalara borçlu olanların ve kefillerinin borçlarına karşılık gayrimenkul ve iştirak hisselerinin (müzayede mahallerinde yapılan satışlar dahil) bankalara devir ve teslimleri KDV den istisna tutulmuştur. Türkiye de İkamet Etmeyen Yolculara Yapılan Teslimlerden Doğan KDV İstisnası: Katma Değer Vergisi Kanunu dış ticaret işlemlerinin vergilendirilmesinde varış yerinde vergileme ilkesini benimsemiştir. Bu ilke doğrultusunda Türkiye de ikamet etmeyen yolcuların beraberinde yurt dışına götürdükleri mallarında klasik ihracat gibi kabul edilerek KDV yönünden arındırılması öngörülmüştür (Yüksel 2006: 108). KDVK nın 11/ 1 b maddesinde, Türkiye de ikamet etmeyen yolcuların satın alarak beraberinde Türkiye dışına götürdükleri malların teslimi anında katma değer vergisi tahsil edilir. Ancak ihracat istisnası kapsamında KDV den istisna tutulduğu için gümrükten malın çıkışı anında fatura veya belgenin ibrazında tahsil edilen KDV iade edilir.

6 Disiplinlerarası Bildiriler b) Turizm Faaliyetlerinde Bulunan Mükelleflere Yönelik Gelir ve Kurumlar Vergi Kanununda Yer Alan Vergi Kolaylıkları Vergi kolaylıkları; vergi yasalarında istisna olarak yer almakta, genel olarak verginin konusuna girmekle beraber, çeşitli gerekçelerle vergilemeye konu edilmeyen kazanç veya iratlardır. Vergi kolaylıklarında, adalet, eşitlik ve verimlilik gibi vergileme ilkelerine uyulmalıdır (Kıratlı 2006: 117). Bu kolaylıkları şu şekilde sıralamak mümkündür: İştirak Kazançları İstisnası: KVK nın 5. maddesinin (1/a) bendine göre, gerek tam gerekse dar mükellef kurumların, tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine katılmaları nedeniyle elde ettikleri kazançlar ile tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun kârına katılma imkânı veren kurucu senetleri ile diğer intifa senetlerinden elde ettikleri kâr payları kurumlar vergisinden istisna edilmiştir (Tekin 2007: 37). Bunun yanında tam mükellef kurumların yurt dışında elde ettikleri iştirak kazançlarının, belirli şartların mevcut olması kaydıyla kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur. Emisyon Primi İstisnası: KVK nın 5. maddesinin (1/ç) bendi çerçevesinde anonim şirketlerin kuruluş veya sermayelerini arttırdıkları sırada çıkardıkları, hisse senetlerinin itibari değerlerinin üzerinde elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar (emisyon primi) kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Gayrimenkul, İştirak Hissesi ve Rüçhan Hakkı Kupon Satış Kazancı İstisnası: KVK nın 1/e bendi uyarınca, tam gerekse dar mükellefiyeti haiz kurumların tarihinden itibaren aktiflerinde en az iki tam yıl süreyle yer alan taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların % 75ʹlik kısmı vergi istisnasına tutulmuştur. Ayrıca, Kurumlar vergisi mükelleflerinin yurt dışı iştirak hisselerinin satışından elde ettikleri kazançlar da belirli şartlar altında kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur(vural 2006: 135). Yurtdışı Şube Kazançlarına İlişkin İstisna: KVK nın 5. maddesinin (1/g) bendinde kurumların yurt dışında bulunan iş yerleri veya daimi temsilcileri aracılığıyla elde ettikleri kurum kazançlarının belli şartların mevcut olması kaydıyla kurumlar vergisinden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır. Eğitim Kurumları ve Rehabilitasyon Merkezlerinin Kazançlarına İlişkin İstisna: Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, 625 sayılı özel öğretim kurumları kanunu kapsamında yer alan okul öncesi eğitim, ilköğretim ve orta öğretim özel okullarının işletmeleri ile rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden elde edilen kazançlar, bu kuruluşların faaliyete geçtiği hesap döneminden itibaren beş (5) hesap dönemi boyunca kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı Gemilerin İşletilmesinden ve Devrinden Elde Edilecek Kazançlara İlişkin İstisna: Gelir ve Kurumlar vergisi mükelleflerinde, dar mükellefler dahil 4490 sayılı gemi sicil kanunu na göre, Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin ve yatların işletilmesinden ve devrinden elde edilen kazançlar, gelir ve kurumlar vergileri ile fonlardan istisna tanınmıştır. Ayrıca, Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilere, yatlara ilişkin alım, satım, ipotek, tescil, kredi ve navlun mukavelenameleri, damga vergisi, harçlar ve banka sigorta muameleleri vergisinden istisna tutulmuştur. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu nda Yer Alan İstisna: Turizm faaliyetinde buluna firmalardan ARGE yapmak isteyen mükellefler, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu nun Geçici 2. maddesi ile Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyette bulunan gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükelleflerinin bu bölgelerde yapmış oldukları faaliyetler ile bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve Ar Ge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur (Kıratlı 2006: 131). Rehber Olarak Mesleki Faaliyette Bulunanlara Yönelik Muafiyet: GVK nın 66/5. bendine göre, VUK nın 155ʹ inci maddesinde belirtilen 1 şartlardan en az ikisini taşımayanlar ile köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000ʹi aşmayan yerlerde faaliyette bulunan rehberlerin bu faaliyetlerine ilişkin kazançları gelir vergisinden muaftır. Emlak Vergisi Kanununa Göre Bina Vergisi Muafiyeti Emlak Vergisi Kanunuʹnun 5. maddesinin (b) bendi hükmü uyarınca, Turizm Teşvik Kanunu hükümlerine göre Turizm İşletme Belgesi almış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, adı geçen kanunda yazılı maksatlara tahsis ettikleri ve işletmelerine dahil bulunan binaları, inşaatlarının sona erdiği yılı veya mevcut binaların bu maksada tahsisi halinde turizm işletmesi belgesinin 1 Serbest meslek erbabı için aşağıdaki hallerden herhangi biri ʺİşe başlamaʺyı gösterir: 1. Muayenehane, yazıhane, atölye gibi özel iş yerleri açmak; 2. Çalışılan yere tabela, levha gibi mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden alametleri asmak; 3. Her ne şekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu gösteren ilanlar yapmak; 4. Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak üzere mesleki teşekküllere kaydolunmak. Mesleki teşekküllere kaydolunanlardan görevleri veya durumları icabı bilfiil mesleki faaliyette bulunmayacak olanlar bildirmelerinde bu cihetide açıklarlar

7 Disiplinlerarası Bildiriler alındığı yılı takip eden bütçe yılından itibaren 5 yıl süre ile geçici muafiyetten faydalandırılır. Damga Vergisi Teşvikleri: Turizm işletmeleri damga vergisi kanunun (II) sayılı tablosunda yer alan ve damga vergisi konusuna giren işlemleri damga vergisinden istisna tutulmuştur. Bu işlemler aşağıda verilmiştir; Otel, pansiyon, ticarethane ve sair umumi müesseselerde oturan ve çalışanların hüviyet varakası vermeleri mecburiyetine dair Kanun ile Yabancıların Türkiyeʹde ikamet ve Seyahatleri Hakkındaki Kanun hükümleri gereğince zabıta amirlerine verilecek beyannameler, Türkiyeʹye giren ve çıkan yolculardan Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki Kanun gereğince gümrüklerce alınacak beyannameler, Sosyal ve kültürel bakımdan yurdumuzu tanıtmak üzere ilgili Bakanlığın izni ile yarışmalara katılacak, sergilenecek, gösterilecek veya benzeri nedenlerle geçici olarak yurt dışına çıkarılacak tablo, pul, film, seramik ve bu mahiyetteki sanat eserleri ve sair eşya ile ilgili o larak kambiyo mercilerine verilecek beyanname ve taahhütnameler, Gerek Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu ile Türk Hava Kurumu tarafından verilen, gerek yabancı memleketlerin benzeri teşkilatı tarafından verilip Türkiyeʹde ibraz edilen veya hükmünden faydalanılan Triptik ve gümrük geçiş karneleri, işlemleri damga vergisinden istisnadır. Harçlarla İlgili Teşvikler: Turizm sektöründe faaliyet gösteren işletmeler, Harçlar Kanunu kapsamında, bir kısım işlemleri harçlardan muaf tutulmuştur. Bu işlemler aşağıda sunulmuştur; İş ve İşçi Bulma Kurumu aracılığı ile çalışmak üzere yabancı memleketlere giden işçilere yalnız iki yıllık süre için verilen pasaportlar ile aynı süre içinde bu pasaportların rekabet hanesinde kayıtlı olanlar veya kayıt edilecekler pasaport harcından muaftır. Milli veya Milletlerarası tarih, kültür ve güzel sanatlar şenlikleri ve festivalleri, spor müsabakaları, kongreler ve konferanslar, sergi ve panayırlar münasebetiyle, Türkiyeʹye gelecek veya başka memleketlerde vuku bulacak aynı mahiyetteki milletlerarası gösterilerde bu lunmak veya bunlara katılmak için, Türkiyeʹden transit geçeceklere harçsız vize verilir. Bakanlar Kurulunca belli edilecek yerlere turizm, tedavi veya hava değişimi maksadıyla geleceklere de, tespit edilen şarlara bağlı olmak üzere harçsız vize verilir. Turizme Yönelik Yatırım ve Vergi Teşviklerinin Ülke Uygulamaları Açısından Karşılaştırılması Teşvik uygulamaları açısından dünya ülkelerine bakıldığında turizm alanlarına yönelik teşviklerin oldukça sınırlandırıldığı görülmektedir. Buna rağmen bölgesel düzeyde küçük işletmelerin, gelişememiş kurumların ve bölge ekonomik ünitelerinin desteklenmesi tüm ülkelerde devam etmektedir (Kıratlı 2006: 117). Az gelişmiş ülkelerde turizm sektörünün ekonomi içindeki önemi incelendiğinde, turizm sektörüne uygulanan yatırım ve vergi teşvikleri de gelişmiştir. Çalışmanın bu kısmında turizm sektörünün yatırım ve vergi açısından teşvik edilmesi dünya ülkelerindeki uygulamalar karşılaştırmalı olarak açıklanmıştır. Yatırım Teşvikleri Açısından Karşılaştırma Dünya genelinde hükümetler, tercih edilen sektörlere yatırımları çekmek için mali teşvikleri çok fazla kullanmaktadır. Hükümetlerin genelde sağladıkları teşvikler piyasa faiz oranının altında borç bulunulabilmesi, kredilerin kullanımında vergi avantajları, yatırım indirimi, arazi tahsisleri, enerji desteği gibi teşviklerdir. Havai de 2000 yılında Act 195 olarak adlandırılan kanunla gerçekleştirilen uygulamada, 31 Aralık 1998 ile 1 Ocak 2005 yılları arasındaki otel ilk yatırımları veya yenileme yatırımları için %4 düzeyinde yeniden fonlanabilir kredi (refundable credit) sağlanmıştır (Toy ve Mak 2003). Kosta Rika da vergi teşvikleri, turizm işletmelerine avantajlar sağlamıştır bu çerçevede; Yeni işletmelerin ilk yatırımlarında veya mevcut işletmelerin yeni hizmetler sunmak amacıyla yapacakları yatırımlarında kullanılacak malların yurt dışından sağlanmasında ithalat vergisi veya yurt i çinde satın alınması durumunda uygulanan vergiler muaf tutulmuştur. Yürürlükteki gelir vergisi kanununa göre yatırımda ya da üretimde kullanılan mallar veya doğal kaynaklar çok daha hızlı bir şekilde yıprandığı için hızlandırılmış amortisman uygulanmıştır.

8 Disiplinlerarası Bildiriler Firmaların faaliyetlerinin gelişimi açısından yerel yönetimlerle ilgili harçlar hakkında muafiyet tanınmıştır. Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 yıl boyunca planlama bakanlığının belirlediği alanlarda yatırım yapılması halinde gayrimenkuller emlak vergisinden muaf tutulmuştur. Panama da turizm bölgesi ilan edilen dokuz bölgede uygulanan turizme yönelik vergi teşvikleri ve özel turizm bölgelerinde gerçekleştirilecek turizm projelerine teşvikler öngörülmüştür. Bu teşvikler: Emlak vergisinde arazinin hariç tutulması, 15 yıl boyunca gelir vergisi muafiyeti, 20 yıl boyunca gümrük vergisi ve satışların %5 i üzerinden alınan satış vergisi muafiyeti, Turizm yatırımı amacıyla kredi verenler tarafından faiz karşılığı borçlanan yatırımcılara 20 yıl boyunca gelir vergisi muafiyeti, Bu bölgelerde havaalanı veya liman inşa eden şirketlere ipoteklerden muafiyet sağlanmaktadır. Macaristan da turizme ve genel olarak yatırımlara yönelik teşvikler (DEİK, 2005: 1 19), yatay (AR GE, işgücü, eğitim, çevre koruma), sektörel ve bölgesel olmak üzere üç gruba ayrılmakta. Turizm teşvikleri sektörel olarak desteklenen teşvikler arasında yer almaktadır. Bu teşvikler, geri ödemeli teşvikler (faizsiz krediler vb.), geri ödemesiz teşvikler (doğrudan teşvikler) ve vergi teşvikleri şeklindedir. Akdeniz çanağında yer alan Yunanistan da; yatırımların teşvik edilmesiyle, istihdamın geliştirilmesi, ekonomideki rekabetin iyileştirilmesi, girişimciliğin desteklenmesi, orta ve küçük ölçekli yatırımların cesaretlendirilmesi, teknolojik değişimlere ayak uydurmak, bölgesel birliği sağlayabilmek ve yatırım projelerinin değerlendirilmesinde karmaşık süreçlerin basitleştirilmesi hedeflenmiş bu çerçevede kanun kapsamında teşvik edilecek bölge, sektörler ve yatırım türleri itibariyle teşvikler bölgelere ve yatırımın mahiyetine göre belirlenmiştir. Yatırımların %100 üne varan parasal/leasing destek ile iki yıl süresince sağlanacak istihdamı desteklemek amacıyla işçilik maliyetlerinin % 48 inin karşılanması öngörülmüştür. Kanun kapsamında temel olarak üç tür yatırım teşviki verilmektedir. Bunlar; % 0 % 45 arasında değişen nakit para ve/veya leasing yardımı, % 40 %100 arasında vergi muafiyeti ve %18,4 ile % 48,1 arasında değişen iki yıl süresince devam edecek istihdam teşvikleridir. Buna ek olarak nakit yardımı olarak verilen teşvikin %50 si yatırımın tamamlanması kalanın ise yatırımın işletmeye açılması ile verilmektedir (Aydoğdu, Baytok, Soybalı ve Hüseyin 2006: 9). Turizme Yönelik Vergi Teşvikleri ve Uygulamaları Açısından Karşılaştırma Gooroochurn ve Sinclair (2005), çalışmalarında dünyada turizme 45 vergi türünün uygulandığını ve bunlardan 30 adedinin doğrudan turistlerden, kalan 15 adedinin ise turizm işletmelerinden tahsil edildiğini saptamışlardır. Dünya genelinde ulaşılabilen ülkelerdeki turizm sektörü vergi uygulamaları aşağıda açıklanmaya çalışılmıştır. Güney Afrika Turizm Sektöründeki Vergi Uygulamaları Güney Afrika turizm sektörü özellikle İskandinavya, Avrupa ve ABD li turistleri deniz turizmi için kış aylarında çekmeyi amaçlamaktadır. Turizm sektörü genelde büyük işletmelerin kontrolündedir. Güney Afrika da turizme uygulanan genel vergi oranı %10 15 civarındadır (Fish 1982). ABD Turizm Sektöründeki Vergi Uygulamaları Amerika Birleşik Devletleri nde, otel odası vergisi 47 eyalette uygulamaya konmuştur. Hawaii de ise 1987 yılında yüzde beş olarak belirlenmiş 1994 yılında bir kongre merkezinin yapımını finanse etmek üzere bir puan artırılmıştır yılında Hawaii eyalet yönetimi, bu vergi sayesinde 82 milyon dolar gelir elde etmiştir. Otel odası vergisinin Hawaii de turizm sektörüne etkisi incelendiğinde, bu verginin turizme olan talebi önemli düzeyde etkilemediğini göstermiştir (Bonham, Fuji, Im ve Mak 1991; Bonham ve Gangnes 1996). İngiltere Turizm Sektöründeki Vergi Uygulamaları İngiltere de turizme uygulanan vergiler KDV, ithalat vergileri ve gelir vergisi şeklinde hem yerli halka hem de turistlere uygulanmaktadır. Turizm sektörüne uygulanan en önemli genel vergi KDV dir. KDV, Avrupa Birliği ülkelerinde farklı oranlarda uygulanmaktadır. İngiltere de turizm sektörüne uygulanan KDV oranı %17,5 tir. Turizme özel vergiler içerisinde ülkeye giriş vergilerinin önemli payı vardır. İngiltere ye 1999 yılında 1,32 milyon vizeli giriş gerçekleşmiştir. İngiltere de vize harçları 20 ile 240 sterlin arasında değişmektedir. Vize harçları, önemli bir gelir kaynağı olsa da, uluslararası seyahatin önündeki ö nemli bir engel olarak düşünülmektedir. Ayrıca AB ülkelerine seyahat eden İngiliz yolcular için 5 Sterlin olan havaalanı harcı AB ülkeleri dışına seyahat eden İngiliz yolcular için 10 sterlin dir (Durbarry ve Sinclair 2001).

9 Disiplinlerarası Bildiriler İrlanda Turizm Sektöründeki Vergi Uygulamaları İrlanda hükümeti 1980 li yılların başlarında, otel konaklamalarından alınan KDV yi %23 e çıkarmıştır. Bu uygulama mevcut otellerin %10 nun kapanmasına neden olmuştur. Bunun üzerine 1985 yılında İrlanda Otelciler Federasyonu, hükümeti KDV oranını %23 ten %12,5 a indirilmesi hususunda ikna etmiştir. KDV oranının indirilmesinden sonra İrlanda turizm sektörü hızlı bir şekilde büyümeye başlamış ve yılları arasında İrlanda nın uluslar arası turizm gelirleri %107 oranında artmıştır. İrlanda da KDV oranlarının %10 düzeyinde ilk azaltıldığı 1985 yılında sektördeki istihdam sayısı iken 1996 yılında bu rakam ne yükselmiştir. HOTREC in yaptığı araştırmaya göre 1983 yılında uygulanan KDV oranı %23, toplanan vergi miktarı ise 254 milyon İrlanda pounduydu yılında KDV oranı %12,5 e indirilmişti ancak toplanan vergi tutarı 818 milyon İrlanda pounduna yükselmiştir. Tablo 1. AB Ülkelerinde Turizm Sektörüne Uygulanan KDV Oranları (2002 yılı) Oteller (%) Restoranlar (%) Bar ve Kafeler (%) Gıda (%) Gıda ve içecekler Alkolsüz İçecekler (%) Alkollü İçecekler (%) Avusturya Belçika /12/ Danimarka Finlandiya Fransa 5,5 19,6 19,6 5,5 5,5 19,6 Almanya Yunanistan İrlanda 12,5 12,5 12,5 0/12,5/ İtalya / Lüksemburg /15 Hollanda Portekiz /12/17 5/12 5/17 İspanya / İsveç İngiltere 17,5 17,5 17,5 0 17,5 17,5 Çek C / Estonya Macaristan Malta Norveç İsviçre 3,6 3,6 7,6 2,4 2,4 7,6 Kaynak: March% % 20int.%20print.pdf İspanya Turizm Sektöründeki Vergi Uygulamaları İspanya daki genel vergi uygulamaları incelendiğinde, turizm sektörünün genelde diğer sektörlerden daha aşağıdaki vergi oranlarına tabii tutulduğu saptanmıştır. Bununla beraber spesifik veya bölgesel turizm hareketlerine özel vergilendirme uygulamalarına da ilgi gittikçe artmakta ve bölgesel vergi sepetleri oluşturulmaktadır. Vergi gelirleri turist faaliyetlerini ve çevreyi korumak için yapılacak faaliyetleri finanse etmede kullanılmaktadır (Gago, Xavier, Fidel ve Miguel 2006). AB Ülkelerinde Turizmde Vergi Uygulamalarının Genel Olarak Değerlendirilmesi Oda, restoran ve bar gelirleri üzerinden alınan KDV, Birçok ülke açısından turizm endüstrisindeki en önemli vergilendirme hasılat üzerinden alınan KDV dir. Avrupa Birliğine üye ülkeler içerisinde 2002 yılında uygulanan KDV oranları Tablo 1 de görülmektedir. Oda, restoran ve bar gelirleri üzerinden alınan KDV oranının %3 (Lüksemburg) ile %25 (Danimarka) arasında değiştiği görülmektedir. Benzer olarak restoranlarda ve barlarda uygulanan vergi oranlarının benzer seviyelerde olduğu görülmektedir. Turizm sektöründe uygulanması öngörülen ve sürekli üzerinde görüşler a çıklanan düşük KDV uygulamasında, KDV oranları ile endüstri büyümesi arasındaki geçmiş ilişkiler incelendiğinde yüksek KDV oranlarının, endüstrisinin büyümesini olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır. Tablo 2 de yılları arasında Avrupa ülkelerinde otel oda satışlarına uygulanan KDV ile bu ülkelerdeki uluslar arası turizm gelirlerinin büyüme yüzdesi verilmiştir. Tablo 2.: Yılları Arasında Oda Satışlarına Uygulanan KDV Oranları ile Uluslararası Turizm Gelirlerinde Meydana Gelen Yüzdesel Artış Arasındaki İlişki. Ülke Odalara Uygulanan KDV Turizm Geliri (% Artış) Avusturya Belçika Danimarka Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan İrlanda Italya 10 50

10 Disiplinlerarası Bildiriler Hollanda Portekiz İspanya İsveç İngiltere Ülkemizin rekabet içinde bulunduğu Akdeniz Çanağında yer alan ülkelerde turizm sektöründe uygulanan KDV oranının düşük olması, Turizm sektöründe KDVʹnin fiyat artırıcı bir unsur olması. Kaynak: (McMahon 1999) Bu veriler incelendiğinde Avrupa Birliği ülkelerinde KDV oranları ile turizm gelirleri arasındaki ilişkinin negatif olduğu saptanmıştır. Yüksek KDV oranları, uluslar arası turizm gelirlerini azaltmaktadır. Aradaki korelasyon 0,27 saptanmıştır ve güçlü değildir. Bunun nedeni İrlanda nın beklenen performanstan çok üstün bir performans sergilemesidir. Eğer İrlanda analiz dışı tutulursa korelasyon katsayısı 0,54 e yükselecektir. TÜRK TURİZMİNİN GELİŞMESİNE YÖNELİK VERGİ POLİTİKALARINDA PARADİGMATİK DEĞİŞİMLER VE ÖNERİLER Ülkemizde, turizm faaliyetlerine yönelik vergi uygulamaları önceki bölümlerde ayrıntıları ile ele alınmıştır. Genel olarak turizmcilerin ödediği vergileri sıralamak gerekirse; Kurumlar Vergisi (% 20), kar dağıtımında stopaj (% 15), gelir vergisi (% 15 35), KDV (8/18), bira, şarap ve rakıda ÖTV (% 50 nin üzerinde), emlak vergisi (binde 1 6), motorlu taşıtlar vergisi (taşıtın özelliğine göre değişiyor), çevre temizlik vergisi (işyerine göre değişiyor), gelir vergisi stopajı (ödemenin türüne göre değişiyor), eğlence vergisi (değişik), ilan ve reklam vergisi (belediyesine ve ilanın ebadı ile türüne göre değişiyor), damga vergisi, harçlar, gider vergisi. SSK primleri, işsizlik sigortası primleri, ciro üzerinden yüzde 3 ü bulabilen irtifak hakkı bedeli ve diğer ödemeleri de sıralanırsa turizm üzerindeki vergi yükünün büyüklüğü açık olarak görülecektir (Kızılot 2005). Burada turizmcilerin yıllardır vergilendirme politikasındaki istekleri KDV indirimi üzerine yoğunlaşmıştır. Çünkü Türkiye deki turizmcilerin ödediği KDV, rakip ülkelerin yaklaşık 10 puan üzerinde görülmektedir. Turizmde KDV nin; Fransa da yüzde 5,5, İtalya da 10, Portekiz de 5, Yunanistan da 8 olması nedeniyle, Türkiye deki yüzde 18 lik KDV haksız rekabete neden olduğu düşünülmüştür. Bununla birlikte Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) ve Turizm Yatırımcıları Derneği nin (TYD) hazırladıkları raporda turizm sektöründe KDV oranının düşürülmesi gerekliliğini doğuran nedenler şu şekilde sıralanmıştır (Ertürk 2008); Turizm sektöründe fiyat/talep esnekliğinin 2,5 gibi çok yüksek bir oran olması, Bu unsurlar göz önüne alınarak hazırlanan raporda KDV indiriminin Vergi gelirleri üzerindeki etkisi detaylı olarak incelenmiş, Maliye Bakanlığıʹnın KDV sebebiyle gelir kaybı olmayacağı tam tersine; Turizm sektöründe oluşacak talep artışı sebebiyle KV+SSK+GV artışı olacağı, turizmin etkilediği 49 alt sektörde meydana gelecek ilave KDV+KV+SSK+GVʹnin tahsilatının artacağı, KDV oranının düşmesi sonucunda kayıt altına giren sektörden sağlanacak ilave KDV+ KV+SSK+GV nin elde edileceği, talep artışı sebebiyle yapılacak olan ilave yatırımlar sonucunda istihdam üzerinden alınan vergilerde artış sağlanacağı, ülkemizin sektörde rekabet şansımızın artacağı, sektörde geçiş dönemlerde düşük olarak seyreden kapasite kullanım oranının yükseleceği, sektöre girdi sağlayan 49 alt sektörde kayıt dışılığın azalacağı ve sektörün dışa bağımlılık oranı %1 gibi çok düşük bir oranda olması sebebiyle sektörde meydana gelecek dış turizm gelirlerindeki artışın son yıllarda oldukça önem arz eden dış ticaret dengesinde %99 oranında pozitif yönde katkı yaratacağı ifade edilmiştir (Ertürk 2008). Bu çerçevede hükümet mevcut gelişmeleri dikkate alarak, 2007/12143 sayılı bakanlar kurulu Kararı ile tarihinden geçerli olmak üzere; Gazino, açık hava gazinosu, bar, dans salonu, diskotek, pavyon, taverna, birahane, kokteyl salonu ve benzeri yerler hariç olmak üzere (bu yerlerde verilen hizmetlere %18 katma değer vergisi oranı uygulanmasına devam edilecektir) kahvehane, kır kahvesi, çay bahçesi, çay ocağı, kıraathane, kafeterya, pastane, ayakta yemek yenilen yerler, yemeği pakette satan veya diğer şekillerde yemek hizmeti sunan yerler, lokanta, içkili lokanta, kebapçı ve benzeri yerlerde verilen hizmetler (bu yerlerde verilen hizmetlerin alkollü içeceklere isabet eden kısmı hariç) ile kahvehane, kır kahvesi, çay bahçesi, çay ocağı, kıraathane, kafeterya, pastane, ayakta yemek yenilen yerler, yemeği pakette satan veya diğer şekillerde yemek hizmeti sunan yerler (hazır yemek şirketleri dahil), lokanta, içkili lokanta, kebapçı ve benzeri yerlerde verilen hizmetlerde uygulanan katma değer vergisi oranı, tarihinden geçerli olmak üzere %18 den %8 indirilmiştir. Ancak, bu yerlerde verilen hizmetler içinde alkollü içecek servisinin de bulunması halinde, hizmetin bu içeceklere ilişkin kısmına %18 katma değer vergisi oranı uygulanacaktır.

11 Disiplinlerarası Bildiriler Pastanelerde üretilen veya dışarıdan temin edilen malların bu yerlerde veya dışarıda tüketmek üzere müşteriye satışında KDV oranı %8, ancak, müşteriye hizmet sunulmasını sağlayacak masa, oturma yeri, tezgah gibi mekanların bulunmadığı yerlerde, müşterilere tüketilmek üzere yapılan satışlara, satılan malın tabi olduğu katma değer vergisi oranı uygulanacaktır. Otel, motel, pansiyon, tatil köyü ve benzeri konaklama tesislerinde geceleme hizmetinden yararlanmayanlara verilen tüm hizmetler ile geceleme hizmetiyle beraber verilen ancak ayrıca belgelendirilen ya da geceleme hizmetine ait belgede ayrıca fiyatlandırılan hizmetler %18 KDV ye tabi tutulmaya devam edilecektir 2. Ancak geceleme hizmeti kapsamında verilmesi ve geceleme bedeline dahil edilmesi mutat olan diğer hizmetler %8 KDV ye tabi olacaktır. Bu kapsamında yer almakla birlikte bu şekilde belirlenen geceleme bedeli içinde sunulan alkollü içeceklere ilişkin yüklenilen katma değer vergisi indirim konusu yapılayacaktır. Geceleme hizmeti dışında olup mutat olarak geceleme hizmeti kapsamında sunulan hizmetlerin, geceleme hizmet bedeli içinde belirlenmesi ve bu şekilde geceleme konaklama bedeli olarak tek bir bedel olarak sunulması ve fatura edilmesi halinde geceleme hizmeti ile bu hizmetler de geceleme bedeli kapsamında %8 oranında katma değer vergisine tabi tutulacaktır (Turan 2007). Bu şekilde sunulan hizmet kapsamında yer alan alkollü içeceklere ait yüklenilen katma değer vergisi tutarları, konaklama tesisleri tarafından hesaplanan katma değer vergisi tutarlarından indirilmeyecektir 3. Vergi politikalarında yapılacak diğer bir değişiklikle, hava yolu ulaşımında, mesafenin fazlalığının yanı sıra uçak yakıtı üzerinden alınan dolaylı vergiler olan ÖTV ve KDV nin yüksek olması maliyetleri artırmaktadır. Bu durum Türkiye ye yapılan uçuşları cazip olmaktan çıkaran bir unsur olarak karşımıza 2 Bilindiği gibi, geceleme hizmeti, sayılan işletmelerde oda veya yer tahsis etmek suretiyle verilen tesiste günlük yatma barınma kalma hizmetidir. Konaklama tesislerinde geceleme hizmetinin dışında ayrıca yemek, eğlence, spor, ütü, kuru temizleme gibi hizmetler de verilebilmektedir. Bu tür hizmetler konaklama tesislerinde verilen geceleme hizmeti kapsamı dışında tutulmuştur. Konaklama tesisinde verilen bu hizmetlerden geceleme hizmeti satın almaksızın yararlanılması halinde bu hizmetler ayrıca tabi oldukları oranda vergilendirilecektir. Bunun yanı sıra, geceleme hizmeti satın alanlara verilen bu hizmetlerin, konaklama tesisleri tarafından ayrıca faturalandırılması ya da geceleme hizmetine ilişkin faturada, geceleme bedelinin dışında ayrıca gösterilmesi halinde de indirimli oran uygulanmayacaktır (Turan 2007). 3 Örneğin, konaklama tesisleri tarafından verilen ve her şey dahil sistem olarak bilinen konaklama hizmet türünde, tek bir fatura düzenlenmekte ve bu bedel içerisinde müşteri konaklama tesisinde verilen hizmetlerin tamamından ya da pek çoğundan oda fiyatı kapsamında mutat olarak yararlanabilmektedir. Böyle bir durumda müşteriye verilen hizmete uygulanan katma değer vergisi oranı %8 olacak, ancak bu hizmete isabet eden alkollü içeceklere ilişkin yüklenilen katma değer vergisi tutarları konaklama tesisleri tarafından indirim konusu yapılamayacaktır. çıkmaktadır. Rakip turizm bölgelerinin üstünlüklerini daha da artırmamak için bu konuda yasal düzenlemeler yapmak suretiyle havayolu taşıtlarının akaryakıtlarına uygulanan dolaylı vergilerin azaltılması uygun olacağı düşünülmektedir. Bu konuda en güncel uygulama, charter uçak seferlerini cazip hale getirmek için, bu uçaklara verilen benzin fiyatlarında azami yüzde 50ʹyi geçmemek üzere indirim yapılması öngören yürürlüğe girecek uygulama olup, buna benzer uygulamaların rakip ülke uygulamaları da dikkate alınmak suretiyle sürekli gözden geçirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. Türkiye de turistlere uygulanan turizm literatüründe ayakbastı ücreti olarak bilinen yolcu servis ücretlerinde yüzde 25 oranında yapılan indirimle halen 15 dolar olan ayakbastı ücreti, dolar düzeyine indirilmiştir ( haber3.com/haber.php?haber_id=212250). Aynı şekilde, kruvaziyer turizmine yönelik limanlarda alınan ayak bastı ücretinin Ulaştırma Bakanlığı tarafından yapılan indirimler sayesinde, iki yılda kruvaziyer turizminde yüzde 40, gelen yolcu sayısında ise yüzde 135 artışa neden olduğunu ifade edilmektedir. Bu bağlamda özellikle ayakbastı parası diye bilinen söz konusu uygulamanın rakip turizm ülkelerindeki uygulamalar interaktif olarak izlenmek suretiyle sürekli gözden geçirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir ( haber.php? haberno=180443). Vergi teşviki açısından yukarıda sıralanan önerilere göre, yeni bir yaklaşım olarak, Türk turizminde gelişmiş bölgelerdeki turizm faaliyetlerine KDV indirimi uygulamasının yanında, dövizli işlemlerin belgelendirilmesi koşuluyla 1990 lı yıllardakine benzer uygulama ile turizm gelirlerin ihracat sayılarak, gelirin örneğin %20 si oranında tutarın dönem gelir ve kurumlar vergisi kazancında istisna tutulmasına olanak sağlanması sayılabilir. Bununla birlikte turizmde ciddi gelişme potansiyeline sahip ancak arzu edilen ölçüde gelişememiş turizm bölgeleri için serbest turizm bölgesi yaklaşımı ile uygulamada olan serbest bölgelere tanınan tüm vergi kolaylıkların ve diğer teşviklerin uygulanması bu bölgelerin turizm faaliyetleri açısından çok kısa sürede gelişmesini sağlayacaktır. Turizm serbest bölgesi olarak, turizm kuşağı olarak adlandırılan ancak gelişmesi uzun yıllar alacak bölgeleri içine alan bir uygulamayla bu bölgelerin çevreye duyarlı, yeşil kuşak projelerine uygun yeni turizm yatırımlarının gelişmesine olanak sağlayacaktır. Bu doğrultuda bakıldığında dünya da ilk defa uygulanacak bu teşvik yöntemiyle Türkiye turizmde büyük bir atılım yapacağı muhakkaktır.

12 Disiplinlerarası Bildiriler SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Turizm vergilerinin oranlarında meydana gelen artışlara gösterdiği tepkilere bakıldığında; vergilendirme sürecinde ele alınacak temel unsurlar, talebin fiyat esnekliği ve otel odalarının arzının fiyat esnekliğidir. Eğer talep esnekse, turistler vergilerden dolayı fiyatlarda meydana gelen artışlara tepki gösterirler ve ilave vergi ödememek için başka yerlere doğru yönelebilirler. Bu nedenle özellikle rekabet durumlarında otel işletmeleri ilave konan vergileri müşterilerine yansıtmazlar bu vergileri kendileri öderler. Eğer talep esnek değilse müşteriler fiyat artışlarına tepki göstermeyeceklerdir ve oteller ilave vergileri maliyete dolayısıyla turistlere yansıtmaktadırlar. Ancak turizm faaliyetlerinin vergilendirilmesinde, toplanan vergilerin seyahat ve turizm sistemini oluşturan faaliyetleri bozmaması, ekonomiyi oluşturan diğer sektörler incelenerek adaletli bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Seyahat ve turizme yönelik sektörde uygulanan vergiler özel amaçlar hariç (çevre sorunları gibi) turistik talebini olumsuz yönde etkilememelidir. İndirilen KDV oranları, turizm işletmelerini kayıt dışı faaliyetlerden de alıkoyacağı, özellikle kayıt dışı istihdamın azaltılmasında vergi oranlarının düşürülmesinin önemli olduğu gibi turizm sektörü, genç insanların ilk iş tecrübelerini elde etmesi konusunda da önemli ölçüde yararlıdır. Öte yandan, öğrencilere part time iş olanağı sağlayarak eğitimlerini devam ettirmelerine de yardımcı olmaktadır. Vergi oranlarının düşürülmesi, daha fazla genç insana çalışma imkanı sağlayabilecektir. Uluslararası rekabetin sürdürülebilirliği açısından da vergi oranlarının düşürülmesi önemlidir. AB ülkelerinde yüksek KDV oranları uygulanırken; çoğu Akdeniz ülkesinde hiç KDV alınmamakta veya düşük oranda KDV uygulanmaktadır. Örneğin, Yunanistan Türkiye ye yakın olan Ege adalarında konaklama ve yeme içme hizmetleri için %2 gibi oldukça düşük bir KDV oranı uygulamaktadır. Bu bağlamda turizm faaliyetlerine tarihinden geçerli olmak üzere uygulanan KDV oranın %8 e düşürülmesi oldukça doğru bir karar olmasına rağmen hala rakip ülkelere göre yüksektir. Ayrıca turizm işletmelerinin bu oranları indirimde kullanmadan fiyat farkı gibi düşünmeleri bu indirimden beklenen faydayı sağlamayacaktır. Bu nedenle konaklama işletmeleri yöneticilerinin uygulanan KDV indirimini çok iyi anlamaları ve yapacakları fiyatlandırmaları kendilerine avantaj yaratacak düzeyde belirlemeleri gerekmektedir. Vergi teşviği açısından dövizli işlemlerin belgelendirilmesi kaydıyla turizm gelirlerinin ihracat sayılarak, örneğin gelirin %20 si oranında tutarın dönem gelir ve kurumlar vergisi kazancından istisna tutulması, turizmde ciddi gelişme potansiyeline sahip ancak arzu edilen düzeyde gelişememiş turizm bölgeleri için serbest turizm bölgesi yaklaşımı ile uygulamada olan serbest bölgelere tanınan tüm vergi kolaylıklarının ve diğer teşviklerin aynen uygulanmasının uygun olacağı düşünülmektedir. KAYNAKÇA A Reduced VAT Rate for Tourism and Hospitality in Europe. (2002). /BROCHURE%20TVA March%202002%20int.%20print.pdf. Erişim Tarihi: 9 Mayıs Aruoba, Ç. ve Alpar, C. (1992). Türkiye Ekonomisi Sektörel Gelişmeler. Ankara: Özyurt Matbaacılık. Ataer, M. U., Erdemli, S. ve Varışlı A. (2003). Turizm Sektörüne Sağlanan Devlet Yardımları, Hazine Dergisi, (16): Ayak Bastı Parası İndi Turist Arttı. ( haber.php? haberno=180443). Erişim Tarihi: 5 Mart Aydoğdu İ, Baytok A ve Soybalı, H. (2006). Yunanistan ve Türkiye de Uygulanan Turizm Yatırım Teşviklerinin Karşılaştırılması, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 8 (1):1 22. Bonham, C. S. ve Byron G. (1996). Intervention Analysis With Cointegrated Time Series: The Case Of The Hawaii Hotel Room Tax, Applied Economics, 28 (10): Bonham, C., Fujii E., Im, E. ve Mak J. (1991). Impact of the Hotel Room Tax: An Interrupted Time Series Approach, National Tax Journal, 45: Çiloğlu, İ. (1997). Teşvik Sisteminin Değerlendirilmesi, Hazine Dergisi, (8):1 15. Dieke, P.U.C. (2000). Developing Tourism in Africa: Issues for Policy Consideration, Development Policy Management Bulletin, 7(1): Durbarry, R. ve Sinclair M. T. (2001). Tourism Taxation In The UK, The University of Notthingam Tourism and Travel Research Institute Working Paper. Ertürk, N. (2008) de KDV yi nasıl uygulayacaksınız, com/?jm1vzhvspwzvcnvtjmzvcnvtx2lkpte0mzq. Erişim Tarihi: 7 Ocak Fish, M. (1982). Taxing International Tourism in West Africa, Annals of Tourism Research, 9(1): Gago A., Xavier, L., Fidel, P. ve Miguel, R. (2006). Taxing Tourism in Spain: Results and Recommendations. Erişim Tarihi: 9 Mayıs Gooroochurn, N. ve Sinclair M. T. (2005). Economics of Tourism Taxation Evidence From Mauritius, Annals of Tourism Research, 32(2): Jonnard, M.C. (1998). International Business and Trade: Theory, Practise and Policy. Boca Rotan: CRC Press LLC. Kandır, S. Y., Önal, Y. B. ve Karadeniz, E. (2007). Turizm Yatırım Projelerinin Yönetimi Değerlendirilmesi ve Finansmanı. Ankara: Detay Yayıncılık. Kar, M., Zorkirişçi, E., Yıldırım, M. (2004). Turizmin Ekonomiye Katkısı Üzerine Ampirik Bir Değerlendirme. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, (8): Kıratlı, Aydın (2006). Vergi Sistemimizde Yer Alana Vergi teşvikleri ve Korumaları 1. Yaklaşım Dergisi. Eylül Sayısı. Kızılot, Ş. (2007). Seçimden sonra turizme vergi yağmuru Erişim Tarihi: ). Kızılot, Ş. (1996). Katma Değer Vergisi Kanunu ve Uygulaması. Ankara: Yaklaşım Yayınları.

13 Disiplinlerarası Bildiriler 851 Kozak, N., Kozak, M. A. ve Kozak, M. (2000). Genel Turizm İlkeler Kavramlar. Ankara: Turhan Kitapevi. Lundberg, E. D., Stavenga, M.H. ve Krishnamoorthy, M. (1995). Tourism Economics. Canada: John Wiley& Sons, Inc. McMahon, M. ve Sophister, J. (1999). Tourism Taxation: No such thing as a Free Lunch? tcd.ie/ser/1999/essay17. Erişim Tarihi: 08 Haziran 2007 Maç, M. (1995). KDV Uygulamaları. İstanbul: Denet Yayınları. Sezgin, O. M. (1995). Genel Turizm (Turistik Kavramlar Ekonomi Pazarlama Turizm Mevzuatı). Ankara: Tutibay Ltd. Şti. TAV dan Ayakbastı parası açıklaması. _id= Erişim Tarihi: 01 Mart Tekin, C. (2007). Kurumlar Vergisi Rehberi, Vergi Dünyası Dergisi Özel Ek. Nisan Tezcan, K. Önal, Y. B., Karadeniz, E. ve Kandır, S. Y. (2007). Türk Turizm Sektörü ve Vergi Uygulamaları. Adana: Nobel Kitabevi. Toy, J. ve Mak, J. (2003). Tax Incentives in Tourism: Hawaii s Hotel Remodeling and Construction Tax Credits, IncentivesTourism.pdf. Erişim Tarihi: 2 Haziran Tunç, A. ve Saç, F. (1998). Genel Turizm Gelişimi Geleceği. Ankara: Detay Yayınevi. Turan, S. (2007). Son Yapılan Düzenlemeler Çerçevesinde İndirimli Kdv Oranına Tabi Teslim Ve Hizmetler. Erişim Tarihi: 7 Ocak Turizm Sektörü (2004). Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. Sektör Araştırmaları Serisi/No:30., Erişim Tarihi: 04 Mayıs Vural İ. (2006). Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu Tasarısına Göre Taşınmazlar ve İştirak Hisseleri Satış Kazancı İstisnası, Yaklaşım Dergisi. Mart 2006.

14 : , Nisan 2008, Belek, Antalya, Bütün hakları saklıdır ISBN: Kuzey Ege Bölgesi (Aiolis) Su Mühendisliği Yapılarının Turizme Kazandırılması Aquiring to Tourism of Water Engineering Structures of Aiolis (Northern Aegean Region) N. Ezgi TÜRKEN Karşıyaka Belediyesi Ferhat TÜRKMAN Lefke Avrupa Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü N. Orhan BAYKAN Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü E posta: obaykan@pau.edu.tr Mustafa BÜYÜKKOLANCI Pamukkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü ÖZ Turizmin özel ilgi turizmi olarak nitelendiren bölümü içinde yeralan çok sayıda turizm etkinliği bulunmaktadır. Bunlardan biri de tarihi su mühendisliği yapılarının turizmi olabilir. Bu çalışma kapsamında, Kuzey Ege Bölgesi tarihi yerleşim merkezlerinden biri olan Aiolis Bölgesi nde yer alan ve su iletim sistemlerinden ayakta kalanlardan bazılarına değinilmiştir. Aiolis adı, Aiolis boyunun yurdu olan ülkelerden yalnıza İyonya ile Truva arasında kalan kıyı bölgesine verilmektedir. Aiolis i batı yönünden Ege Denizi sınırlamaktadır. Bu çalışma kapsamında, eskil yerleşimlerin su yapılarını bir bütün olarak ve bölgesel bazda içine almakta olup, bölge ve yakın çevresindeki 28 kent ve onların su sistemleri ele alınmıştır. Yakın bie zamanda sular alında kalacak Allianoi kenti de bunlardan biridir. Bu kalıntılar insanlık dünyasının ortak kalıtlarıdır. Bu kalıtların, yalnızca bulundukları ülkedeki insanlara değil, o ülkeyi ziyaret edenlere de tanıtılması uygun olacaktır. Anahtar sözcükler: Antik, Aiolis, Kuzey Ege, Helen, Sarnıç ABSTRACT There are a lot of tourism activities in the content of tourism qualified as Tourism for Special Interest. One of those may be tourism of historical water engineering structure. Within the scope of this study, the water conveyance systems of the Aiolis-settlements are investigated. Aiolis is the name of the coastal-region between Ionia and Troas on the western part of modern Turkish Republic. Aiolis is also bordered with the Aegean-Sea on the west. With this study, the generally unconsidered face of the ancient cities, namely water conveyance systems, are focused, so another face of their existence are brought into a new sight-angle. This study encloses the water structures of ancient settlements as a whole as well as at the regional basis. Because of the time limit, the investigations are restricted with only 28 settlements in the region of Aiolis and in its close vicinity. Most of these cities are handled at first time. With this study, field investigations are realized, the remains of water Disiplinlerarası Bildiriler 853 structures are photographed. These remains are the mutual heritages of entire humanity. Their explorations are not limited with the archeological investigations of their origin-countries but also they will bring new horizons to our past. Key words: Ancient, Aiolis, North Aegean Region of Turkey, Hellens, Cistern. GİRİŞ Bacasız sanayi olarak adlandırılan turizm, getirilerinin yanı sıra, insanlar arasındaki yakınlaşmayı sağlaması ve uluslararası alanda bazı hakların ve yanlış anlaşılmaların önünü kesmesi açısından da ayrıca önem taşımaktadır. Her türlü çeşitlemeyi giderek bünyesine kazandıran turizm, elektronik bilgi aktarımı aracılığıyla da çekiciliğini arttırarak sürdürmektedir. Web siteleri insanların görsel boyutlarını değiştirmekte, tatil yapma isteklerinin kamçılamakta, uygun süreli ve katlanılabilir fiyat seçenekleriyle, gezi kaçınılmazlaşmaktadır. Bu bildirinin amacı, şimdiye dek dünyada pek öne çıkmayan bir turizm potansiyeli olan tarihi su mühendisliği yapılarına değinmektir: İnsanlığın varoluşundan bu yana, insanlar suyu en kolay şekilde elde etmenin ve kullanmanın yollarını aramışlar, suya yakın yerlerde yerleşim merkezlerini kurmuşlardır (Öziş 1995). Özellikle birçok uygarlığa beşik olmuş Anadolu daki bu tarihsel yapıların incelenmesinin ve turizm gezi programlarına alınması ve bilimsel çalışmalarla desteklenmesi uygun bir yaklaşım olabilir. AIOLIS SU YAPILARI Aiolis in Yeri Aiolis adı, Aiolis boyunun yurdu olan ülkelerden sadece, İonia ile Troas arasında kalan kıyı bölgesine verilebilir (Şekil 1). Aiolis bölgesinin güney sınırı, ilk İzmir kentinin alanı olan, Bayraklı Tepekule höyüğü ile, Aigiroessa nın yeri olan, Kemalpaşa Pınarbaşı arasındaki Kavaklıdere köyünü birleştiren çizgidir (Akurgal 2000). Doğu yönde en ilerideki Aiolis boyu kentleri, Temnos ile Aigai dir. Her ikisi, aşağı yukarı, Emiralem Yunt Dağı çizgisi üzerine düşer ve Ege Denizi ne 15 km. kadar uzaklıkta, dağlık arazidedirler. Aiolis i batı yönden Ege Denizi sınırlamaktadır; ancak, Lesbos/Midilli Adası da Aiolis boyunca Helenleştirildiği için bazen o da haritalarda Aiolis kapsamında gösterilir (Bean 2001).

15 854 Disiplinlerarası Bildiriler 855 Aiolis Adının Anlam ve Kökeni Çizelge 1. Aiolis kentleri Aiolis/Aiolidos adı, bu biçimiyle, Helen dilindedir: Aiol(os?) sal, Aiol(os?) ülkesi anlamlarındadır. Ad, Aiol (Aiolos?) kök sözcüğü ile, buna eklenen sal, ülkesi anlamlarındaki is/idos takısından türetilmiştir. Aiolis in Tarihsel Gelişimi Aiolos boyu Helen leri denen halkın, tıpkı İon denenler gibi, Helenleşmiş Pelasgos lar (Luvi ler) olduğunu bilinmektedir Adramytteion Aigai Aigiroessa Allianoi Atarna/Atarneus Elaia Gryna/Gryneion Herakleia Kanai Karina/Karine Killa Kordoleon Kyma/Kyme Larissa Leukai Melanpagos Menemen Myrina Nea Phokaia Neon Teikhos Notion Palaudis Panaz Tepe deki Yerleşim Phokaa/Phokaia Pitana/Pitane Sillyos/Sillion Temnos Thebai Thrakia Adramytteion (Ören Edremit Balıkesir): İçağ Adramytteion kentini Lydia lıarın kurduğu söylenmektedir. Adramytteion Lidyalılardan sonra Perslerin, Makedonların daha sonrada Romalıların egemenliğine girmiştir. Bu dönemde imparatorluğun adalet örgütünün merkezi olmuştur (Strabon 2002). Aigai (Nemrudkale Aliağa İzmir): Aigai, Herodotos un andığı, aralarında gevşek bir birlik kurmuş olan 12 Aiolis kentinden biridir. Batı Anadolu nun genel tarihçesi içinde sürüklenip gitmiş, bu tarihçeyi yönlendirici hiçbir etkinliği olmamıştır. Aigiroessa/Aigeirousa (Kavaklıdere Kemalpaşa İzmir): Herodotos (I 149), Aiolis in bir zamanlar en önemli kentleri sayılan 12 kentinin kendi aralarında kurduğu birliğin üyelerini sayarken, Aigiroessa yı da anmaktadır. Aigiroessa nın tarihçesiyle ilgili herhangi bir kaynağa ulaşılamamıştır. Aiolis Kentleri Şekil 1. Antik dönemde Anadolu da bölgeler Aiolis kentleri Çizelge 1 de verilmiştir Türken 2006). Sözonusu kentlerin kısa tarihleriyle, kentlere ilişkin bazı seçilmiş fotogaflar da Şekil 1 ila Şekil 3 arasında sunulmuştur. Allianoi (Paşa Ilıcası Bergama İzmir): Allianoi Antik Kenti, 2. yüzyıldan 11. yüzyıl sonuna dek, ʺsağlık tanrısıʺ Asklepieosʹun yurdu olarak tanımlanmaktadır ve Allianoiʹnin dünyanın ilk suyla tedavi merkezlerinden biri olduğu belirtilmektedir. Atarna/Atarneus (Dikili İzmir): Atarna/Atarneus, Dikili kuzeydoğu yakınındaki Nebiler köyü ılıcasının pınar suyunun çıkış havuzu, gölcüğüdür (Umar 1993). Elaia (Bergama İzmir): Elaia, Helenistik çağda ve sonrasında, Bergama kentinin bir iskele mahallesi işlevindedir. Kent, Bergama nın yıldızı parlayınca, yani Helenistik çağ başında, onun iskelesi olmak işlevi dolayısıyla önem kazanmıştır, bayındırlaşmıştır.

16 856 Disiplinlerarası Bildiriler 857 Gryna/Gryneion (Yenişakran Aliağa İzmir): Kentin tarihçesi, Troia Savaşı çağına (yaklaşık, İ.Ö. 1200) uzanmaktadır (Umar 2002). Adının Helen dilinde hiçbir anlam taşımaması, Luvi dilinden olması, kentin, Aiolis boyu Helen lerince kurulmuş olmadığını, kuruluş tarihçesinin Helen ler öncesine uzandığı kanıtlanmıştır. Herakleia (Merkez İzmir): Varlığının hiçbir döneminde gelişmiş, bayındır, önemlice bir kent durumuna geçemediği anlaşılan Herakleia nın, küçük bir kasaba halinde olduğu düşünülmektedir. Kanai (Bademli Köyü Dikili İzmir): Varlığının hiçbir döneminde gelişmiş, bayındır, önemlice bir kent durumuna geçemediği anlaşılan Kanai nin, Strabon çağında küçük bir kasaba halinde olduğu bilinmektedir. Karina/Karine (Asartepe Dikili İzmir): Dikili yolu kavşağından ve tam oradaki Atarneus kentinden 10 km. kuzeyde, Nebiler Köyü ılıcasının doğu yakınında, doruğa pek görkemli Asar Tepe batı eteğindeki kentçiğin adıdır. Killa (Zeytinli Edremit Balıkesir): Killa kentinin özel tarihçesi hakkında, Aiolis boyunca Helenleştirildiği ve Aiolis kentleri birliğinin üyesi olduğu dışında, hiçbir bilgi bulunmamaktadır. Kordoleon (Karşıyaka İzmir): Kordoleon kenti şimdiki Karşıyaka yerleşiminin bulunduğu yerde kurulmuştur. Kyma/Kyme (Aliağa İzmir): Kyme, var olduğu sürece, Batı Anadolu nun genel tarihçesi içinde sürüklenip gitmiştir. Kent, tarih olaylarını yönlendirici herhangi bir gelişmeye karışmış, etkide bulunmuş olmanın her zaman uzağında kalmıştır. İlkçağ Helen destan inancına göre, Kyme kentini Amazonlar kurup adlanmıştır. Daha önce Pelasgların oturduğu Kyme ye İ.Ö lerde Orta ve Kuzey Yunanistan dan gelen ve Eol (Aiol) lehçesi konuşan göçmenler yerleşmiştir. Larissa (Buruncuk Köyü Menemen İzmir): Helenistik çağda Larissa nın tarihçesi, bölgenin genel tarihçesi doğrultusunda yürümüştür. Ancak, üç yüzyıl kadar süren o dönemin aşağı yukarı ortasında kent sönükleşmiş, hatta varlığının neredeyse sona erdirmiş, olsa olsa bir köy denecek duruma düşmüştür. Leukai (Üçtepeler Sasalı İzmir): Kent, İran şahına karşı bağımsızlık ayaklanmasına girişme hazırlığındaki Takhos adlı bir komutan tarafından İ.Ö. 383 te kurulmuştur. Melanpagos (Merkez İzmir): Yerleşimin kuruluş tarihçesi bilinmemektedir; keramik parçalarından anlaşılana göre, Helenistik dönem sonu/roma egemen liği çağı başı yani İ.Ö. 130 dolaylarına kadar burada iskan süregitmiştir (Umar, 2002). Menemen (Merkez İzmir): Çağdaş Menemen kentinin çekirdek bölümünde, İ.Ö. 13. yüzyılda yani Bizans egemenliğinin son yüzyılında bir yerleşimin var olduğunun hiçbir izi yoktur. Myrina (Aliağa İzmir): Myrina, Herodotos ta, Aiolis boyu Helen lerinin Batı Anadolu da kurduğu ya da Helenleştirdiği en eski 12 kentin kendi aralarında oluşturduğu gevşek birliğin üyelerinden biri olarak anılmaktadır. Nea Phokaia (Yeni Foça İzmir): Yeni Foça yı, Foça ya o dönemde egemen o lan Benedetto ve Manuele Zaccaria kardeşler, 1300 yılı dolaylarında kurmuşlardır. Bu yerleşim, önceleri, şap cevheri çıkarılan bir dağın eteğinde, cevherin satılacak şap haline getirilmek üzere işlendiği ve ihraç olunduğu adsız bir işyeri ve iskele iken, 1420 larde, Foça ya egemen Ceneviz lerce bir kale kentçik, hisar durumuna getirilmiştir. Neon Teikhos (Yeni Kale Menemen İzmir): Neon Teikhos un Batı Anadolu genel ilkçağ ve ortaçağ tarihi içinde sürüklenip gitmek dışında bir olaya karıştığı, kendisinden söz edildiği görülmemektedir(umar 2002). Notion (Boztepe deki Yerleşim) (Ahmetbeyli Menderes İzmir): Toprakla karışık keramik kırıkları, buradaki yerleşimin İ.Ö. 7.yy 2. yarısından, 4.yy sonuna kadar süregittiğini göstermektedir. Palaudis (Emiralem Menemen İzmir): Yerleşimin daha Helenistik çağ öncesinde Helenleştirildiği, toprakla karışık keramik kırıklarının özelliklerinden anlaşılabilmektedir. Panaz Tepe (Maltepe Menemen İzmir): Buradaki yerleşimin tepe eteğindeki aşağı kent bölümü tarihçesinin en azından İ.Ö. 2. bin yılın başına, tepe üstü düzlüğündeki berkitilmiş yerleşimin tarihçesinin ise, aynı bin yılın 2. yarımına u zandığı saptanmıştır (Umar 2002). Phokaa/Phokaia (Foça İzmir): Helen destan inancına göre, Aiolis bölgesi ortasında İon ların yerleşmesini ve Phokaa/Phokaia kentinin onlarca Helenleştirilmesini Kyme lilerle yapılan anlaşmayla bağlanmıştır. Pitana/Pitane (Çandarlı Dikili İzmir): Adının Luvi/Pelasgos dilinden gelmesi, ilkçağ Helen lerince Amazonlar tarafından kurulup adlandırılmış bulunduğuna inanılması gösterir ki Pitana nın kuruluşu, Aiolis in Helenleştirilmesi öncesi döneme uzanmaktadır ve burada kenti kuranlar, Batı Anadolu nun Luvi halkıdır. Pitana, Batı Anadolu da Helen lerin Aiolis boyunca Helenleştirilen

17 858 Disiplinlerarası Bildiriler 859 yahut kurulan, kendi aralarında gevşek bir birlik oluşturan en eski 12 kent arasında, Herodotos un yapıtında anılmaktadır. Sillyos/Sillion (Çiğli İzmir): Sillyos/Sillion daki yerleşim, geç Roma, erken Bizans döneminde, vardır; hatta tarihçesi, elde edilen buluntulara göre, İ.Ö. 6. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Bu yerde Geç Roma veya Bizans döneminde yerleşim olduğu sanılmaktadır (Umar 2002). Temnos (Menemen İzmir): Temnos, Herodotos un andığı, Aiolis kentleri birliğini oluşturan en eski 12 Aiolis kentinden biridir. Temnos da, diğer Aiolis kentleri gibi, Batı Anadolu nun genel tarihçesi içinde sürüklenip gitmiş, bu tarihçe içinde önemli olayları etkilememiş, bir etkinlik göstermemiştir.temnos, erken Bizans çağında, yönetim açısından kent sayılan bütün yerleşim birimleri gibi, kilise örgütünde bir piskoposluk merkezi olmuştur (Umar 2002). Thebai (Burhaniye Edremit Balıkesir): Thebe Ovasındaki Thebai nin, İliada dışında, hiçbir bilgi kaynağında, var olan bir kent diye adı geçmemektedir. Böylece, onun, Helen dilinde yapıt veren yazarların yaşadığı çağda çoktan yok olmuş bulunduğu anlaşılmaktadır (Umar 2002). İliada ya göre, bu Thebai, bir Kilikia lılar kentidir. SU YAPILARININ TURİZM AÇISINDAN ÖNEMİ Son yıllarda herkes tarafından algılanmaya başlanan su kıtlığı ve bunun sonucunda ortaya çıkan tarımsal üretim düşüklüğü, insanları suyun kullanımında bazı önlemler almaya da itmektedir. Bu önlemler tarih boyunca da görülmüştür. Suyun getirilmesi birçok söylenceye konu olmuş (Ferhat ile Şirin gibi), suyun getirenler çeşitli biçimlerde ödüllendirilmişlerdir. Aigai ikili sarnıç Aigai deki başka bir sarnıç ağzı Aigai ikili sarnıcın içten görünüşü Aigai sarnıçlarına yağmur sularının toplanmasına yarayan açık kanallar Bu öykü ve söylencelerin gerçekleştiği yapılar, tarihin acımasızlığına karşın, kısmen ya da tamamen işler durumdadır ya da görmeğe değer niteliktedir. Bunların turizme kazandırılması, gezi rehberlerinin bilgilendirilerek kentin yaşam damarlarından en önemlisi olan suyun, getirilişine ve götürülüşüne ilişkin doyurucu ve bilimsel bilgilerin sunulması, turistlere bir çekilicilik getirecektir. Allianoi deki pişmiş toprak borular. Allianoi Paşa Ilıcası Şekil 1. Aiolis Bölgesi, su yapılarından bazı örnekler (1/3)

18 860 Disiplinlerarası Bildiriler 861 Allianoi kanalizasyon sistemi Allianoi Latrinler (Tuvalet) Kanai mendirek yapısı Karina kentindeki kuyulardan biri Şekil 2. Aiolis Bölgesi, su yapılarından bazı örnekler (2/3) Kyme liman kalıntısı Larisa tepesindeki sarnıç Atarna pişmiş toprak borular Elaia mendirek kalıntıları Myrina ilkçağ rıhtımının taşları Gryna/Gryneion sarnıç Herakleia sarnıç Notion daki su kemeri

19 862 Disiplinlerarası Bildiriler 863 rın, arkeoloji biliminin değil, gereken yerlerde başka mühendislik dallarının da bilgi ve deneyimlerinden yararlanarak sürdürülmesi gerekir. Öyle ki bu kentlerdeki su iletim sistemleri için su mühendislerine, ulaşım yöntemleri için yol mühendislerine danışılması tarihin aydınlatılması açısından daha yararlı olacaktır. Böylelikle, farklı bilim dallarının bilimsel sonuçlarına dayanan kentlerdeki turizm etkinlikleri daha anlamlı, daha doyurucu olacaktır. KAYNAKÇA Panaz Tepe sarnıç Pitana Çandarlı Kalesi içinde bulunan sarnıç Akurgal, E. (2000). Anadolu Uygarlıkları. İstanbul: Net Turistik Yayınlar A. Ş. Bean, G. E. (2001). Eski Çağda Ege Bölgesi. İstanbul: Arion Yayınevi. Öziş, Ü. (1995). Çağlar Boyunca Anadolu da Su Mühendisliği. İstanbul: TMMOB İnşaat Mühendisler Odası İstanbul Şubesi. Ramsay, W. M. (1960). Anadolu nun Tarihi Coğrafyası, (Çev.: Mihri Pektaş). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Strabon (2000). Geographika Antik Anadolu Coğrafyası (Çev.: Prof. Dr. Adnan Pekman). İstanbul, Arkeoloji Ve Sanat Yayınları 1, ISBN Türken, N. E. (2006). Kuzey Ege Bölgesi Tarihi Yerleşim Merkezlerinin Su Sistemlerinin Hidrolik Ve Hidrolojik Açıdan İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi (Yön: F. TÜRKMAN, N. O. Baykan). Umar, B. (2002). Aiolis Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması ve Gezi Rehberi. İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayın Sanayi ve Ticaret A. Ş. Phokaia, Kuyu kazılırken ortaya çıkan galeri geçgili kesim Phokaia su kemerlerinin görünüşü Şekil 3. Aiolis Bölgesi, su yapılarından bazı örnekler (3/3) SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışmada, antik dönemde Kuzey Ege Bölgesi nin; batıda Ege Denizi ile, güneyde ilk İzmir kentinin alanı olan Bayraklı Tepekule höyüğü ile, Aigiroessa nın yeri olan, Kemalpaşa Pınarbaşı arasındaki Kavaklıdere köyünü birleştiren çizgi ile, doğuda Temnos ile Aigai ile sınırlanan bölümü olan Aiolis bölgesindeki eski kentlerin su mühendisliği yapıları incelenmiştir. Özellikle birçok uygarlığa beşik olmuş Anadolu daki bu tarihsel yapıların turizm etkinliklerine katılması ve kentin su yapıları sistemine değinilirken, bilimsel sonuçlarla anlatımın zenginleştirilmesi bu çalışmaların önemini ortaya koymaktadır. Halen aydınlığa çıkarılamamış binlerce kentin varolması, ülkemiz için atılmasında geç kalınmış adımlardan biridir. Ayrıca bu kentlerde yapılan araştırmala

20 ÖZ : , Nisan 2008, Belek, Antalya, Bütün hakları saklıdır ISBN: Kültür ve Özel İlgi Turizmi Bağlamında Türkiye'deki Eskil ve Çağcıl Su Yapıları Ancient and Modern Water Structures in Türkiye in Context of Cultural and Special Interest of Tourism N. Orhan BAYKAN Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü E posta: obaykan@pau.edu.tr Bilal SÖĞÜT Pamukkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü E posta: bsogut@pau.edu.tr Son dörtbin yıl boyunca birçok uygarlığa beşik olmuş Anadolu'da, kimisi günümüzde de işlevini sürdüren pek çok eskil (antik) su yapısının yanı sıra, özellikle Cumhuriyet döneminde başlanan gelişme hamlesinin ürünlerinden olan çağdaş su yapıları, gerek tarihsel, gerekse teknik-teknolojik çekicilikleriyle, kültür ve özel ilgi turizminin hizmetine sokulabilirler. Orta Anadolu da M.Ö. ikinci binyıldaki Hitit; Doğu Anadolu da M.Ö. birinci binyılın ilk yarısındaki Urartu; Batı ve Güney Anadolu'da M.Ö. birinci binyılın ikinci yarısından ve M.S. birinci binyılın ilk yarısındaki Helen, Roma ve Erken Bizans; Orta ve Doğu Anadolu'da M.S. e onuncu ve on üçüncü yüzyıllardaki Selçuklu ve Türkiye'nin pek çok yöresinde on dört ile yirminci yüzyıllardaki Osmanlı döneminden kalma çok çeşitli eskil su yapıları bulunmaktadır. Bu su yapıları arasında barajlar, kanallar, kargir mecralar, su kemerleri, tüneller, akarsuları tünel gibi örten yapılar, çeşitli türde borular, kent hazneleri, sarnıçlar gibi yapılar bulunmaktadır de Türkiye Cumhuriyeti nin kurulmasıyla başlayan ve uygarlığa atılan adımda yer alan gelişim hamleleri döneminden başlayarak ve günümüzde de artarak süren, her türlü teknik ve teknolojiyi kullanan çağdaş su yapıları, ülkemiz insanının beceri ve yeteneklerini sergilemesi açısından da ilgi çekecek niteliktedir. Bunlar içinde, büyük sulama, su getirme ve enerji elde etme tesisleriyle, dünyada ilk sıralarda yer alan ve su mühendisliği sistemlerinin devasa yapıları olan barajlar da bulunmaktadır. Bu yapıların turizme kazandırılması, seçilen belli başlılarının gezi izlencelerine konulması, gerek kültür zenginliğimizi göstermek, gerekse standartların ötesine çıkan bir çeşitliliği simgelemesi açısından yararlı olabilecektir. Anahtar sözcükler: Kültür Turizmi, Özel İlgi Turizmi, Arkeoloji, Su Yapıları, Barajlar ABSTRACT In Anatolia, which is the cradle and crossing of many civilizations along the last four millenia, there are numerous ancient water structures that are still functioning partly or fully. Beside these remains there are also modern water engineering systems constructed during the last more than 80 years, namely their constructions started mainly with the foundation of Turkish Republic in These waterways and water systems with their historical as well as technological attractiveness may be served to cultural and special interest area of tourism. In Central Anatolia, in the 2nd millennium B.C., Hittite s; in Eastern Anatolia, in the first half of the 1st millennium B.C., Urartu s; in Western and Southern Anatolia, in the second half of the 1st millennium B.C. and in the first half of the 1st millennium A.D., Hellens, Romans and Early Byzantines; in Central and Eastern Anatolia, in 10th and 13th centuries, Seljuks and, in many region of Anatolia from Ottoman period between 14th and 20th centuries, there exist various ancient water structures. Among those, there are various structures like dams, canals, masonry conduits, aqueducts, tunnels, structures of covered creek, pipes of various sizes, lengths and thicknesses, city reservoirs, cisterns etc. Starting with the developing targets in various directions of civilization with the foundation of Turkish Republic in 1923, also modern water structures that increasingly continue to develop by using technical and technological innovations are of importance to exhibit the abilities and capacities of our people. Among those, great irrigation, water supply and hydropower systems, as well as huge dams are in first sequences in the world. Gaining of these Disiplinlerarası Bildiriler 865 water structures by tourism, selecting them as worth tourist and placing them in travel programs, might be useful from the point of representing our cultural richness, to increase the variety of tourism. Keywords: Culture Tourism, Tourism of Special Interest, Archeology, Water Structures, Dams GİRİŞ Türkiye de turizm denilince ilk akla gelen, deniz, güneş, kum ve yemektir. Turizmin adı hep Ege ve Akdeniz bölgelerinde geçer olmuştur. Böyle başlayan turizm atılımları, bütün dünyada olduğu gibi bizde de yavaş yavaş çeşitlenmeye başlamıştır. İkinci plana itilmiş arkeolojik, etnografik, kültürel ve çok çeşitli doğal ve hatta özel ilgi turizmi kavramı ile seçeneksel turizm etkinlikleri gelişme evresine girmiştir. Baraj göllerinden yararlanma ve hatta baraj gövdesini ziyaret etme (dünyadaki en tanınmış örneği Hoover barajı) ile bu özel ilgi turizminin sınırlarının da pek konamayacağı açığa çıkmıştır (Baykan ve Akıntuğ 2007). Türkiye, arkeolojik açıdan bakıldığında, dünyanın en zengin açık hava müzesine sahip ülkelerinin başında gelmektedir (Öziş 1994). Hatta denilmektedir ki, Türkiye de bir kazıya katılmamış ya da izlememişsen, arkeolog sayılmazsın!. Türkiye nin neredeyse her bölgesindeki bu uygarlık izleri, giderek yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmeye başlamıştır. Her geçen gün yeni bir eskil kentin açığa çıkarılması, kazılması ve onarılması konuya olan ilgiyi giderek arttırmaktadır. Uygarlıklardan arta kalan birçok kültürün kavşak noktası olan A nadolu da, o kültürlerin yaşam kaynağını yeşertmiş su mühendisliği sistemlerinin de sergilenerek ziyarete açılması, çeşitlenen seçeneksel turizmin bir ayağını oluşturabilir. Bu açıdan, barajlar başta olmak üzere, gerek eskil, gerekse çağcıl su sistemlerinin turizme açılması, zaman içinde özel ilgi ya da seçeneksel turizm kapsamında kendine belli bir yer edinebilir. HİTİT VE URARTU DÖNEMLERİ SU MÜHENDİSLİĞİ YAPILARI Türkiyeʹdeki en eski su yapılarının izlerine Orta Anadoluʹda M.Ö. ikinci binyıldaki Hitit döneminde rastlanmaktadır. Bunlar arasında, Uzunyaylaʹdaki Karakuyu ve Boğazkaleʹdeki pınar derleme yapısı, Konya yakınlarındaki bazı sulama sistemleri yer almaktadır (Bildirici 1994). Doğu Anadoluʹda M.Ö. birinci binyılın ilk yarısındaki Urartu döneminden kalma birçok baraj, kanal, kehriz (geriz, qanat) kalmış olup, Vanʹın güneyindeki 56 km uzunluğundaki Şamram (Semiramis) kanalının uzunca bir kısmı, Keşiş ve Doni bendleri günümüzde işlevlerini sürdürmektedirler (Şekil 1). HELENİSTİK-ROMA-BİZANS DÖNEMLERİ SU MÜHENDİSLİĞİ YAPILARI

Sayı: İstanbul, Konu: Bazı Vergi Kanunlarında değişiklikler içeren Yasa Tasarısı nın Kurumlar Vergisi Kanunu ile ilgili düzenlemeleri.

Sayı: İstanbul, Konu: Bazı Vergi Kanunlarında değişiklikler içeren Yasa Tasarısı nın Kurumlar Vergisi Kanunu ile ilgili düzenlemeleri. Sayı: 2017 106 İstanbul, 2017 Konu: Bazı Vergi Kanunlarında değişiklikler içeren Yasa Tasarısı nın Kurumlar Vergisi Kanunu ile ilgili düzenlemeleri. Sayın; Mükellefimiz, Başta bazı Vergi Kanunları olmak

Detaylı

SİRKÜLER 2017/16. Bu sirkülerimizde, 6770 Sayılı Kanun ile yapılan düzenlemeler özetlenmiştir.

SİRKÜLER 2017/16. Bu sirkülerimizde, 6770 Sayılı Kanun ile yapılan düzenlemeler özetlenmiştir. SİRKÜLER 2017/16 30/01/2017 Sayın Yetkili; 6770 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Yayımlandı. 27.01.2017

Detaylı

KDV İndirimi Yapıldı.. Alan Memnun Peki Ya Veren?...

KDV İndirimi Yapıldı.. Alan Memnun Peki Ya Veren?... KDV İndirimi Yapıldı.. Alan Memnun Peki Ya Veren?... Nesrin YARDIMCI SARIÇAY Hepimiz biliriz. Devlet, yaptırım gücüne dayanarak, gelirimiz, harcamalarımız ve servetimiz üzerinden vergi alır. Vergi ödemek

Detaylı

6728 SAYILI KANUNLA KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU İLE DİĞER BAZI VERGİ KANUNLARINDA YAPILAN DÜZENLEMELER 09/08/2016 tarih ve sayılı Resmi Gazete

6728 SAYILI KANUNLA KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU İLE DİĞER BAZI VERGİ KANUNLARINDA YAPILAN DÜZENLEMELER 09/08/2016 tarih ve sayılı Resmi Gazete 6728 SAYILI KANUNLA KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU İLE DİĞER BAZI VERGİ KANUNLARINDA YAPILAN DÜZENLEMELER 09/08/2016 tarih ve 29796 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6728 sayılı Yatırım Ortamının

Detaylı

-Satış konusunun taşınmaz, iştirak hissesi, kurucu senetleri,intifa senetleri, rüçhan hakkı olması,

-Satış konusunun taşınmaz, iştirak hissesi, kurucu senetleri,intifa senetleri, rüçhan hakkı olması, KURUMLARIN AKTİFİNDE EN AZ İKİ TAM YIL SÜREYLE BULUNAN TAŞINMAZLAR İLE İŞTİRAK HİSSELERİNİN SATIŞLARININ KURUMLAR VERGİSİ VE KATMA DEĞER VERGİSİ YÖNÜNDEN İSTİSNAYA KONU EDİLMESİNİN ŞARTLARI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Detaylı

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012 YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012 Önceki Teşvik Sisteminin Değerlendirilmesi Yeni Teşvik Sisteminin Değerlendirilmesi TR32 Düzey 2 Bölgesi Değerlendirmesi Hazırlayan: Emrah ÇELİK Aydın Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü

Detaylı

YENİ TEŞVİK YASASININ AVANTAJLARINDAN DAHA YÜKSEK ORANLARDA YARARLANMAK İÇİN SON GÜN 31.12.2013

YENİ TEŞVİK YASASININ AVANTAJLARINDAN DAHA YÜKSEK ORANLARDA YARARLANMAK İÇİN SON GÜN 31.12.2013 Erdoğan Karahan Yeminli Mali Müşavir İstanbul Denetim ve YMM AŞ. Genel Müdürü erdogankarahan@istanbulymm.com YENİ TEŞVİK YASASININ AVANTAJLARINDAN DAHA YÜKSEK ORANLARDA YARARLANMAK İÇİN SON GÜN 31.12.2013

Detaylı

Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun

Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Kanun Tarihi:29.01.2004 Kanun No :5084 Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih ve Sayısı:06.02.2004/25365 Amaç Madde 1-

Detaylı

SİRKÜLER 2016/13. : Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesinde Değişiklik Yapan 6676 Sayılı Kanun Yayımlandı.

SİRKÜLER 2016/13. : Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesinde Değişiklik Yapan 6676 Sayılı Kanun Yayımlandı. SİRKÜLER 2016/13 04.03.2016 KONU : Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesinde Değişiklik Yapan 6676 Sayılı Kanun Yayımlandı. 26 Şubat 2016 tarihli ve 29636 sayılı Resmi Gazete de Bilim, Sanayi ve Teknoloji

Detaylı

TEŞVİK VE DESTEK BAŞLIKLARI

TEŞVİK VE DESTEK BAŞLIKLARI TURİZM SEKTÖRÜNE 4. BÖLGEDE VERİLEN TEŞVİKLER VE DESTEKLER TEŞVİK VE DESTEK BAŞLIKLARI Hazine Müsteşarlığı Teşvikleri 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu KOSGEB Destekleri Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme

Detaylı

Aşağıda söz konusu Kanun un Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları mevzuatına ilişkin düzenlemeleri sirkülerimizin konusunu oluşturmaktadır:

Aşağıda söz konusu Kanun un Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları mevzuatına ilişkin düzenlemeleri sirkülerimizin konusunu oluşturmaktadır: 28 Kasım 2017 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaşan 7061 sayılı Bazı Vergi Kanunları ile Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 5 Aralık 2017 tarih ve 30261 sayılı Resmi

Detaylı

Önsöz...1. Sunuş... 3. Business School... 5. İçindekiler...7 1.BÖLÜM / GİRİŞ... 15 2.BÖLÜM / OTELLER... 19. 2.1. Yatırım Teşvikleri...

Önsöz...1. Sunuş... 3. Business School... 5. İçindekiler...7 1.BÖLÜM / GİRİŞ... 15 2.BÖLÜM / OTELLER... 19. 2.1. Yatırım Teşvikleri... İçindekiler Önsöz...1 Sunuş... 3 Business School... 5 İçindekiler...7 1.BÖLÜM / GİRİŞ... 15 2.BÖLÜM / OTELLER... 19 2.1. Yatırım Teşvikleri... 20 2.1.1. Yatırım Teşvik Mevzuatındaki Vergi Dışı Teşvikler...

Detaylı

EKONOMİ BAKANLIĞI YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI PROJE BAZLI DESTEK SİSTEMİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ

EKONOMİ BAKANLIĞI YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI PROJE BAZLI DESTEK SİSTEMİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ PROJE BAZLI DESTEK SİSTEMİ Yatırım Teşvik Sistemi (2012/3305) BÖLGESEL TEŞVİKLER ÖNCELİKLİ YATIRIMLAR BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIMLAR STRATEJİK YATIRIMLAR

Detaylı

Madde 2- Türkiye'de serbest bölgelerin yer ve sınırlarını belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Madde 2- Türkiye'de serbest bölgelerin yer ve sınırlarını belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. 15 Haziran 1985 Tarihli Resmi Gazete Sayı: 18785 SERBEST BÖLGELER KANUNU Kanun No: 3218 Kabul Tarihi: 06.06.1985 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Kanun, Türkiye'de ihracat için yatırım

Detaylı

4325 sayılı, numaralı, nolu, kanun, yasa OLAĞANÜSTÜ HAL BÖLGESİNDE VE KALKINMADA ÖNCELİKLİ YÖRELERDE İSTİHDAM YARATILMASI VE YATIRIMLARIN

4325 sayılı, numaralı, nolu, kanun, yasa OLAĞANÜSTÜ HAL BÖLGESİNDE VE KALKINMADA ÖNCELİKLİ YÖRELERDE İSTİHDAM YARATILMASI VE YATIRIMLARIN Olağanüstü Hal bölgesinde ve kalkınmada öncelikli yörelerde istihdam yaratılması ve yatırımların teşvik edilmesi ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda değişiklik yapılması hakkında kanunu, yasası 4325

Detaylı

EĞİTİME SAĞLANAN DESTEKLER

EĞİTİME SAĞLANAN DESTEKLER EĞİTİME SAĞLANAN DESTEKLER Edirne Yatırım Destek Ofisi 2014 15.06.2012 tarih ve 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar 19.06.2012 tarih ve 28328 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak

Detaylı

İştirak Kazançları İstisnası Kontrol Edilen Yabancı Şirket

İştirak Kazançları İstisnası Kontrol Edilen Yabancı Şirket İştirak Kazançları İstisnası Kontrol Edilen Yabancı Şirket *connectedthinking PwC Kontrol edilen yabancı kurum Kontrol edilen yabancı kurum Tam mükellef gerçek kişi ve kurumların doğrudan veya dolaylı

Detaylı

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ. Bu uygulamalar kapsamında sağlanacak destek unsurları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ. Bu uygulamalar kapsamında sağlanacak destek unsurları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. YENİ TEŞVİK SİSTEMİ UYGULAMALAR 15.06.2012 tarih ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi 4 farklı uygulamadan oluşmaktadır: 1- Genel Teşvik Uygulamaları 2- Bölgesel

Detaylı

KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN UYGULAMASINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR

KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN UYGULAMASINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN UYGULAMASINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR 23 Aralık 2017 Tarihli 30279 Sayılı Resmi Gazete de 1 Seri No lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği nde Değişiklik Yapılmasına

Detaylı

Ar-Ge Faaliyetlerinde Yeni Teşvikler 1 Mart 2016 Tarihinde Başlıyor.

Ar-Ge Faaliyetlerinde Yeni Teşvikler 1 Mart 2016 Tarihinde Başlıyor. - 1 - Sirküler Tarih : 27 Şubat 2016 No : 2016 / 5 Ar-Ge Faaliyetlerinde Yeni Teşvikler 1 Mart 2016 Tarihinde Başlıyor. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nca hazırlanan 6676 numaralı Araştırma ve Geliştirme

Detaylı

SİRKÜLER SAYI : 2017 / 11 İstanbul, KONU : 6770 Sayılı Kanun Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanmıştır.

SİRKÜLER SAYI : 2017 / 11 İstanbul, KONU : 6770 Sayılı Kanun Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanmıştır. SİRKÜLER SAYI : 2017 / 11 İstanbul,27.01.2017 KONU : 6770 Sayılı Kanun 27.01.2017 Tarih ve 29961 Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanmıştır. 27 Ocak 2017 tarihli ve 29961 sayılı Resmi Gazete'de Türkiye Cumhuriyeti

Detaylı

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ M. Özger BOZOĞLU Dış Ticaret Uzmanı Ahmet GÜNEŞ Dış Ticaret Uzmanı İSTANBUL 10/12/2014 1 SUNUM PLANI 1.

Detaylı

YATIRIMLARA SAĞLANAN YENİ TEŞVİK UNSURLARI

YATIRIMLARA SAĞLANAN YENİ TEŞVİK UNSURLARI YATIRIMLARA SAĞLANAN YENİ TEŞVİK UNSURLARI Haluk ERDEM BDO DENET 19 Ocak 2017 Sayfa1/17 Son zamanlarda yaşanan işsizlik artışı, cari açık vb. nedenlerle yatırımlara sağlanan teşviklere önemli ilaveler

Detaylı

SİRKÜLER NO:POZ-2004/32 İST. 16.02.2004

SİRKÜLER NO:POZ-2004/32 İST. 16.02.2004 SİRKÜLER NO:POZ-2004/32 İST. 16.02.2004 Özet: Yatırımların ve istihdamın teşviki ile bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkındaki 5084 sayılı kanun ile bazı illerde yatırımları ve istihdam imkanını

Detaylı

ENERJİ YATIRIMLARI VE TEŞVİK TEDBİRLERİ

ENERJİ YATIRIMLARI VE TEŞVİK TEDBİRLERİ ENERJİ YATIRIMLARI VE TEŞVİK TEDBİRLERİ TEŞVİK UYGULAMA ve YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ANKARA - Nisan 2012 1 TEŞVİK NEDİR? Ekonomik literatürde teşvik kavramı, belirli ekonomik ve sosyal faaliyetlerin

Detaylı

Yeni Yatırım Teşvik Paketinin Bursa ya Getirdikleri...

Yeni Yatırım Teşvik Paketinin Bursa ya Getirdikleri... Yeni Yatırım Teşvik Paketinin Bursa ya Getirdikleri... 1. Yeni Teşvik Sisteminin Genel Görünümü Yeni teşvik sistemi, aşağıdaki dört bileşenden oluşmaktadır. - Genel teşvik uygulamaları - Bölgesel teşvik

Detaylı

T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI

T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI YATIRIM DESTEK OFİSLERİ T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI GÜNEY EGE BÖLGESİNDE SAĞLIK SEKTÖRÜNE YÖNELİK DEVLET DESTEKLERİ BİLGİ NOTU Yatırım Destek Ofisleri 03/08/2012 İçindekiler 1 DEVLET TEŞVİKLERİ... 2

Detaylı

Ö z e t B ü l t e n Tarih : Sayı : 2017/9

Ö z e t B ü l t e n Tarih : Sayı : 2017/9 Ö z e t B ü l t e n Tarih : 13.02.2017 Sayı : 2017/9 Değerli Müşterimiz, Son günlerde mevzuatımızda meydana gelen gelişmeleri özetle bilgilerinize sunuyoruz. 1- Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamında Yapılan

Detaylı

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. Büyükdere Cd. Nevtron İşhanı No:119 K /6 Gayrettepe-İST TEL: 0212/ 211 99 01-02-04 FAX: 0212/ 211 99 52 MALİ MEVZUAT SİRKÜLERİ SİRKÜLER NO : 2005/58 İstanbul, 23 Mayıs 2005 KONU : 5084 Sayılı Kanunla Fert

Detaylı

7061 SAYILI BAZI VERGİ KANUNLARINDA DEĞİŞİKLİK YAPAN TORBA KANUN İLE GETİRİLEN ÖZET DÜZENLEMELER. Kanun No: 7061 Y.T. :

7061 SAYILI BAZI VERGİ KANUNLARINDA DEĞİŞİKLİK YAPAN TORBA KANUN İLE GETİRİLEN ÖZET DÜZENLEMELER. Kanun No: 7061 Y.T. : 7061 SAYILI BAZI VERGİ KANUNLARINDA DEĞİŞİKLİK YAPAN TORBA KANUN İLE GETİRİLEN ÖZET DÜZENLEMELER Kanun No: 7061 Y.T. : 05.12.2017 İYMMO-21.12.2017 YMM TALHA APAK I-VERGİ USUL KANUNU MADDE 16-17-18-19-20-

Detaylı

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ Ahmet GÜNEŞ Dış Ticaret Uzmanı BURSA 21/05/2015 1 SUNUM PLANI 1. Yeni Teşvik Sisteminin Hazırlık Süreci

Detaylı

[Vergiler] [Muhasebe-Finansal Danışmanlık]

[Vergiler] [Muhasebe-Finansal Danışmanlık] [] [Vergiler] [Muhasebe-Finansal Danışmanlık] * 1. VERGİLER Türkiye, OECD ülkeleri arasında kurumsal vergi oranlarında en rekabetçi ülkelerden biridir. 21 Haziran 2006 tarihinde çıkarılan 5520 Sayılı Kurumlar

Detaylı

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2013/76

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2013/76 DRT Yeminli Mali Müşavirlik ve Bağımsız Denetim A.Ş. Sun Plaza No:24 34398 Maslak İstanbul, Türkiye Tel: + 90 (212) 366 60 00 Fax: + 90 (212) 366 60 15 www.deloitte.com.tr www.verginet.net VERGİ SİRKÜLERİ

Detaylı

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 1) nde Değişiklik Tebliğ Adı. Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No: 14)

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 1) nde Değişiklik Tebliğ Adı. Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No: 14) Sirküler Numarası 2017 / 57 Kanun Adı 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 1) nde Değişiklik Tebliğ Adı Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No: 14) Konusu 5520 sayılı

Detaylı

sayılı Kanunun Geçici 19 uncu Maddesi Kapsamında İşe Alınan Ücretlilere İlişkin Gelir Vergisi Stopajı Teşviki Uygulaması

sayılı Kanunun Geçici 19 uncu Maddesi Kapsamında İşe Alınan Ücretlilere İlişkin Gelir Vergisi Stopajı Teşviki Uygulaması SİRKÜLER 2018/58: Yeni işe alınan çalışanların ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu nun Geçici 21. Maddesi kapsamında terkin edilmesine dair 304 seri no.lu

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI ŞUBAT 2015

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI ŞUBAT 2015 T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI ŞUBAT 2015 İZMİR YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİNİN HEDEFLERİ 1. Mevzuat ve Hedefler Tasarrufların katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirilmesi, Üretim ve

Detaylı

YATIRIMLARA PROJE BAZLI DEVLET YARDIMI VERİLMESİNE İLİŞKİN KARAR (2016/9495 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI)

YATIRIMLARA PROJE BAZLI DEVLET YARDIMI VERİLMESİNE İLİŞKİN KARAR (2016/9495 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI) Sayı : 2016/219 8 Tarih : 19.12.2016 Ö Z E L B Ü L T E N YATIRIMLARA PROJE BAZLI DEVLET YARDIMI VERİLMESİNE İLİŞKİN KARAR (2016/9495 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI) 1 A-KONU Bilindiği üzere 2016 yılında

Detaylı

Bağımsız nitelikteki veya sermayesinin en fazla % 25 i büyük işletmelere ait olan,

Bağımsız nitelikteki veya sermayesinin en fazla % 25 i büyük işletmelere ait olan, KREDİ ve FİNANS KAYNAKLARI - BANKALAR Türkiye Halk Bankası A.Ş. KOBİ TEŞVİK KREDİSİ AMAÇ Bu kredi; Küçük ve Orta Boy İşletmelerin (KOBİ) Kalkınma Planları ve Yıllık Programlarda öngörülen hedefler ile

Detaylı

T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI

T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI YATIRIM DESTEK OFİSLERİ T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI Eğitim Yatırımlarında Sağlanan Destekler Bilgi Notu Yatırım Destek Ofisleri 07/01/2013 İçindekiler 1. Tanımlar... 2 2. Destekler... 2 2.1. Öncelikli

Detaylı

YATIRIM VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİ

YATIRIM VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİ YATIRIM VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİ YATIRIM VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİNE DAİR 5084 SAYILI KANUNDA 5350 SAYILI KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 5084 sayılı Kanunla 31.12.2008 tarihine kadar uygulanmak üzere, gayrisafi

Detaylı

YATIRIM VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİNE DAİR 5084 SAYILI KANUNDA 5350 SAYILI KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

YATIRIM VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİNE DAİR 5084 SAYILI KANUNDA 5350 SAYILI KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER YATIRIM VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİNE DAİR 5084 SAYILI KANUNDA 5350 SAYILI KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 5084 sayılı Kanunla 31.12.2008 tarihine kadar uygulanmak üzere, gayrisafi yurtiçi hasıla tutarı diğer

Detaylı

BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA)

BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) SERBEST BÖLGE TEŞVİKLERİ Metin TATLI Şubat 2015 SUNUM PLANI I. SERBEST BÖLGENİN TANIMI VE AMACI II. ANTALYA SERBEST BÖLGE III. SERBEST BÖLGELERİMİZİN SUNDUĞU AVANTAJLAR

Detaylı

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ VE ATIK YÖNETİMİ DESTEKLERİ

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ VE ATIK YÖNETİMİ DESTEKLERİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ VE ATIK YÖNETİMİ DESTEKLERİ Ahmet GÜNEŞ Dış Ticaret Uzmanı ANKARA 21/10/2015 1 SUNUM PLANI 1. Teşvik Sisteminin

Detaylı

Yatırımların Teşvik Edilmesinde Vergi İndirimi

Yatırımların Teşvik Edilmesinde Vergi İndirimi Yatırımların Teşvik Edilmesinde Vergi İndirimi Daha önceki yazılarımızda ayrıntılı olarak açıklandığı üzere; Yatırımların teşvik edilmesine yönelik olarak yayımlanan 14/07/2009 tarihli ve 2009/15199 sayılı

Detaylı

II.5084 SAYILI KANUN A GÖRE GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ UYGULAMASI

II.5084 SAYILI KANUN A GÖRE GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ UYGULAMASI 5084 YATIRIMLARIN VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİ KAPSAMINDAKİ ÜCRETLERE AİT TERKİN EDİLECEK GELİR VERGİSİ STOPAJLARININ VE SİGORTA PRİMLERİNİN TERKİNİNDE YAŞANILAN SORUNLAR I.GİRİŞ Vergiler ve vergi teşvikleri,

Detaylı

ÖNSÖZ...5 İÇİNDEKİLER...7 GİRİŞ... 11

ÖNSÖZ...5 İÇİNDEKİLER...7 GİRİŞ... 11 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...5 İÇİNDEKİLER...7 GİRİŞ... 11 1- GİDERLER... 15 1.1- KANUNEN İNDİRİMİ KABUL EDİLEN GİDERLER... 15 1.1.1- Gelir Vergisi Kanunu Uyarınca İndirilebilecek Giderler... 15 1.1.2- Kurumlar

Detaylı

7161 SAYILI KANUN İLE VERGİ KANUNLARI VE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMIŞTIR

7161 SAYILI KANUN İLE VERGİ KANUNLARI VE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMIŞTIR 7161 SAYILI KANUN İLE VERGİ KANUNLARI VE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMIŞTIR 18 Ocak 2019 tarihli ve 30659 sayılı 3 Resmi Gazete de yayımlanan 7161 Sayılı-Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde

Detaylı

Bölgeler. 6. Bölge (Şanlıurfa) 50 90 60 90 80 20

Bölgeler. 6. Bölge (Şanlıurfa) 50 90 60 90 80 20 T. C. KARACADAĞ KALKINM A AJANSI Şanlıurfa Yatırım Destek Ofisi YENİ DEVLET TEŞVİKLERİ İLE GELEN BÜYÜK FIRSATLAR Şanlıurfa Yeni Teşvik Sistemine göre 6. Bölgede yer almakta olup, Desteklenen Sektörlerin

Detaylı

ö z d o ğ r u l a r serbest muhasebeci mali müşavirlik ltd.şti. Chartered Accountants & Auditors Ltd.

ö z d o ğ r u l a r serbest muhasebeci mali müşavirlik ltd.şti. Chartered Accountants & Auditors Ltd. 14. Pratik bilgiler 14.1 Gelir vergisi oranları 14.1.1 2009 yılı gelirlerine uygulanan tarife Gelir dilimi Vergi oranı 8.700 TL ye kadar 22.000 TL'nin 8.700 TL'si için 1.305 TL, fazlası % 20 50.000 TL'nin

Detaylı

b) Bedelsiz arsa ve arazi temini açısından (a) bendindeki iller ile kalkınmada öncelikli yöreler kapsamındaki diğer illeri, kapsar.

b) Bedelsiz arsa ve arazi temini açısından (a) bendindeki iller ile kalkınmada öncelikli yöreler kapsamındaki diğer illeri, kapsar. 23. YATIRIMLARIN VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİ HAKKINDA KANUN Kanunun tam adı : Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Dair Kanun Kanun No. : 5084 Kabul Tarihi

Detaylı

SİRKÜLERİMİZİN KONUSUNU AR-GE TEŞVİK DÜZENLEMELERİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER OLUŞTURMAKTADIR.

SİRKÜLERİMİZİN KONUSUNU AR-GE TEŞVİK DÜZENLEMELERİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER OLUŞTURMAKTADIR. Vezin Sirküler 2016-017 SİRKÜLERİMİZİN KONUSUNU AR-GE TEŞVİK DÜZENLEMELERİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER OLUŞTURMAKTADIR. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nca hazırlanan ve 26.02.2016 tarih ve 29636 sayılı

Detaylı

KURUMLAR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (SERİ NO: 1) NDE BAŞLIK DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (SERİ NO:

KURUMLAR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (SERİ NO: 1) NDE BAŞLIK DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (SERİ NO: BAKIŞ MEVZUAT BAŞLIK Sayı KURUMLAR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (SERİ NO: 1) NDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (SERİ NO: 14) ile KURUMLAR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ (SERİ NO: 1) 2017 / 120 ÖZET Tebliğde 7061

Detaylı

PROJE BAZINDA YATIRIM TEŞVİK MEVZUATI.

PROJE BAZINDA YATIRIM TEŞVİK MEVZUATI. PROJE BAZINDA YATIRIM TEŞVİK MEVZUATI www.ayaz.av.tr Sunum Planı Sayfa 3 Sayfa 4 Sayfa 5 Sayfa 6 Sayfa 7 Sayfa 8 Sayfa 9 Sayfa 10 Sayfa 11 Sayfa 12 Sayfa 13 Sayfa 14 Sayfa 15 Sayfa 16 Açıklama Projelerde

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YENİ TEŞVİK SİSTEMİ YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI. 15 Kasım 2012 İSTANBUL. Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YENİ TEŞVİK SİSTEMİ YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI. 15 Kasım 2012 İSTANBUL. Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YENİ TEŞVİK SİSTEMİ YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI 15 Kasım 2012 İSTANBUL Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü 1. HAZIRLIK SÜRECİ YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN HEDEFLERİ Ø

Detaylı

BAZI VERGİ KANUNLARI İLE KANUN VE KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI HAKKINDA BİLGİ NOTU-I

BAZI VERGİ KANUNLARI İLE KANUN VE KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI HAKKINDA BİLGİ NOTU-I Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş. Maslak Mahallesi Eski Büyükdere Cad. Orjin Plaza No: 27 Kat: 1-3 Daire: 52-53-56 34485 Sarıyer / İstanbul - Türkiye Tel: +90 212 315 3000 Fax: +90 212 234 1067 ey.com

Detaylı

15. BEYANNAME ÖZETLERİ

15. BEYANNAME ÖZETLERİ 15. BEYANNAME ÖZETLERİ 15.1. Gelirden Alınan Vergilere İlişkin Yıllık Beyanname Özetleri 2003 yılı vergilendirme dönemine ait bilgi giriş işlemi sonuçlandırılmış Türkiye genelindeki Gelir Vergisi, Gelir

Detaylı

Maliye Bakanlığı Sirküler 1. T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü. Kurumlar Vergisi Sirküleri/1

Maliye Bakanlığı Sirküler 1. T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü. Kurumlar Vergisi Sirküleri/1 Maliye Bakanlığı Sirküler 1 T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü Kurumlar Vergisi Sirküleri/1 Konusu : Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Uygulanan Vergisel Teşvikler Tarihi : 28/10/2003 Sayısı

Detaylı

T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü. Kurumlar Vergisi Sirküleri/1

T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü. Kurumlar Vergisi Sirküleri/1 Tarih: 28/10/2003 T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelirler Genel Müdürlüğü Kurumlar Vergisi Sirküleri/1 Sayı: KVK-1/ 2003-1 / Teknoloji Geliştirme Bölgeleri 1 İlgili Olduğu Maddeler: Gelir Vergisi Kanunu Madde 37,

Detaylı

İŞTİRAK HİSSESİ SATIŞ KAZANCI İSTİSNASINA İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI VE SÖZ KONUSU İSTİSNANIN KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİNDE GÖSTERİLMESİ

İŞTİRAK HİSSESİ SATIŞ KAZANCI İSTİSNASINA İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI VE SÖZ KONUSU İSTİSNANIN KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİNDE GÖSTERİLMESİ İŞTİRAK HİSSESİ SATIŞ KAZANCI İSTİSNASINA İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI VE SÖZ KONUSU İSTİSNANIN KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİNDE GÖSTERİLMESİ 26 ŞUBAT 2019 1 İlgili Düzenlemeler: Kurumlar Vergisi Kanunu(KVK)

Detaylı

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA 2016 YILINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA 2016 YILINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA 2016 YILINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 1 Bölgesel Yönetim Merkezleri Kurumlar Vergisinden Muaf Tutulmuştur. 2 01/01/2017 tarihinden itibaren faaliyete geçen özel kreşler ve gündüz

Detaylı

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ (2012) YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ (2012) YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI YENİ TEŞVİK SİSTEMİ (2012) YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI 1 YENİ TEŞVİK SİSTEMİ YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI T.C. Ekonomi Bakanlığı, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Müdürlüğü tarafından 01 Ocak 2012

Detaylı

SİRKÜLER RAPOR 2007-56

SİRKÜLER RAPOR 2007-56 DMF SİSTEM ULUSLARARASI BAĞIMSIZ DENETİM DANIŞMANLIK VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. www.dmf.com.tr & dmfsystem.eu dmf@dmf.com.tr www.russellbedford.com Ankara : Farabi Sokak 12/11 06680 Çankaya Tel: 0.312.428

Detaylı

Bölgesel Teşvik Uygulamaları

Bölgesel Teşvik Uygulamaları Yeni Teşvik Yasasında dört ana başlık var. Genel Teşvik Uygulamaları KDV İstisnası ve Gümrük Vergisi Muafiyeti içeriyor. Bölge ayrımı yapılmaksızın, Teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile diğer teşvik

Detaylı

RASYO YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD.ŞTİ.

RASYO YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD.ŞTİ. T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelir İdaresi Başkanlığı 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküleri/15 Konusu : Bakanlar Kurulu Kararlarıyla Belirlenen Vergi Kesintisi Uygulamaları Tarihi : /02/2009 Sayısı İlgili

Detaylı

SİRKÜLERİMİZİN KONUSUNU GELİR VERGİSİ KANUNU UYGULAMASINDAKİ YENİLİKLER OLUŞTURMAKTADIR.

SİRKÜLERİMİZİN KONUSUNU GELİR VERGİSİ KANUNU UYGULAMASINDAKİ YENİLİKLER OLUŞTURMAKTADIR. Vezin Sirküler 2016 044 SİRKÜLERİMİZİN KONUSUNU GELİR VERGİSİ KANUNU UYGULAMASINDAKİ YENİLİKLER OLUŞTURMAKTADIR. KAPSAM : 02.10.2016 tarih ve 29845 sayılı resmi gazetede yayınlanan 293 no lu Gelir Vergisi

Detaylı

Ancak, 53. Maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler halinde kullanılabilir.

Ancak, 53. Maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler halinde kullanılabilir. S İ R K Ü L E R R A P O R FON DENETİM YMM. VE BAĞIMSIZ DENETİM A. Ş. nin müşterilerine özel bir hizmetidir. İzinsiz çoğaltılamaz. İktibas edilemez. SİRKÜLER TARİHİ : 27 / 04 / 2016 SİRKÜLER SAYISI : 2016

Detaylı

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI KOCAELİ VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI. Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü. Sayı : [ /5]

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI KOCAELİ VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI. Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü. Sayı : [ /5] T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI KOCAELİ VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü Sayı : 70280967-105[269-2015/5]-45 11.05.2016 Konu : Yapılmakta Olan Yatırımlar" hesabında yer alan bakiyenin,

Detaylı

AR-GE FAALİYETLERİNİN TEŞVİKİNE YÖNELİK DÜZENLEMELER

AR-GE FAALİYETLERİNİN TEŞVİKİNE YÖNELİK DÜZENLEMELER AR-GE FAALİYETLERİNİN TEŞVİKİNE YÖNELİK DÜZENLEMELER Kamil ÖZKAN Gelir İdaresi Müdürü Ekim 2008 Araştırma geliştirme faaliyetlerine ilişkin düzenlemeler 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve 5520 sayılı Kurumlar

Detaylı

VERGİ HARCAMALARI LİSTESİ

VERGİ HARCAMALARI LİSTESİ VERGİ HARCAMALARI LİSTESİ KANUN ADI VE NUMARASI MADDE NO MADDE AÇIKLAMASI 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Madde 4/1-ç Kamu idareleri tarafından açılan sergi, fuar ve panayırlar 5520 Sayılı Kurumlar

Detaylı

Finansal Kesim Dışındaki Firmaların Yurtdışından Sağladıkları Döviz Krediler (Milyon ABD Doları)

Finansal Kesim Dışındaki Firmaların Yurtdışından Sağladıkları Döviz Krediler (Milyon ABD Doları) Bankalardan sağlanan dövizli kredilerde vergisel maliyetler Melike Kılınç I. Giriş Şirketlerin yurtdışı ithalat ihracat işlemleri, döviz cinsinden pozisyon tutmak istemeleri, nihai ürünlerini ya da hizmetlerini

Detaylı

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI ANKARA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI. (Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü)

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI ANKARA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI. (Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü) T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI ANKARA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI (Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü) Sayı : B.07.1.GİB.4.06.16.01-120[40-11/9]-249 20/02/2012 Konu : Bedelsiz kiralanan otomobile

Detaylı

BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) SERBEST BÖLGE TEŞVİKLERİ. Hasan YÜKSEK Eylül 2012

BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) SERBEST BÖLGE TEŞVİKLERİ. Hasan YÜKSEK Eylül 2012 BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) SERBEST BÖLGE TEŞVİKLERİ Hasan YÜKSEK Eylül 2012 SUNUM PLANI I. SERBEST BÖLGENİN TANIMI VE AMACI II. ANTALYA SERBEST BÖLGE III. SERBEST BÖLGELERİMİZİN SUNDUĞU AVANTAJLAR

Detaylı

Büyüme stratejisini ihracat temeline dayandıran Türkiye, bu kapsamda ihracata değişik yollarla teşvikler sağlamaktadır.

Büyüme stratejisini ihracat temeline dayandıran Türkiye, bu kapsamda ihracata değişik yollarla teşvikler sağlamaktadır. DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİ VEYA İZNİ OLANLARA BANKA VE SİGORTA MUAMELELERİ VERGİSİ, DAMGA VERGİSİ VE HARÇ İSTİSNASI Gerek gelişmiş ve gerekse gelişmekte olan ülkeler, ihracatlarının arttırılması konusunda

Detaylı

SİRKÜLER İstanbul, Sayı: 2016/165 Ref: 4/165

SİRKÜLER İstanbul, Sayı: 2016/165 Ref: 4/165 SİRKÜLER İstanbul, 01.09.2016 Sayı: 2016/165 Ref: 4/165 Konu: 6741 SAYILI TÜRKİYE VARLIK FONU YÖNETİMİ ANONİM ŞİRKETİ NİN KURULMASI İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN YAYINLANMIŞTIR

Detaylı

SİRKÜLER 2017/04. Yürütme ve yürürlük maddeleri dahil 40 maddeden oluşan söz konusu Kanun çeşitli kanunlarda değişiklikler yapmaktadır.

SİRKÜLER 2017/04. Yürütme ve yürürlük maddeleri dahil 40 maddeden oluşan söz konusu Kanun çeşitli kanunlarda değişiklikler yapmaktadır. SİRKÜLER 2017/04 30.01.2016 KONU : 6770 sayılı Kanun yayımlandı. 27 Ocak 2017 tarihli ve 29961 sayılı Resmi Gazete'de Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde

Detaylı

SERBEST BÖLGELERE SAĞLANAN AVANTAJLAR

SERBEST BÖLGELERE SAĞLANAN AVANTAJLAR SERBEST BÖLGELERE SAĞLANAN AVANTAJLAR Serbest Bölgenin Tanımı Genel olarak serbest bölgeler; ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen

Detaylı

DAMGA, HARÇLAR, EMLAK, BELEDİYE GELİRLERİ VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ KANUNLARINDA DEĞİŞİKLİKLER YAPILDI

DAMGA, HARÇLAR, EMLAK, BELEDİYE GELİRLERİ VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ KANUNLARINDA DEĞİŞİKLİKLER YAPILDI 03.07.2017/89-1 DAMGA, HARÇLAR, EMLAK, BELEDİYE GELİRLERİ VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ KANUNLARINDA DEĞİŞİKLİKLER YAPILDI ÖZET : 7033 sayılı Sanayinin Geliştirilmesi Ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla

Detaylı

Arkan & Ergin Uluslararası Denetim ve Y.M.M. A.Ş.

Arkan & Ergin Uluslararası Denetim ve Y.M.M. A.Ş. İstanbul, 09.02.2009 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 15. ve 30. Maddeleri Uyarınca Yapılacak Vergi Kesintilerine İlişkin 15 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküleri Yayımlandı DUYURU NO:2009/21

Detaylı

YÖNTEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK ve BAĞIMSIZ DENETİM A.Ş.

YÖNTEM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK ve BAĞIMSIZ DENETİM A.Ş. 2017/069 27.12.2017 Konu: Kurumlar Vergisi Oranının %22'ye Çıkarılması ve Taşınmaz Satış Kazancında İstisna Oranının %50 ye Düşürülmesine İlişkin 1 Seri No.lu KVK Genel Tebliğinde Değişiklik Yapıldı. Bilindiği

Detaylı

Çeşitli kanunlarda yapılan değişiklikler ve diğer düzenlemeler; İstanbul un uluslararası bir finans merkezi haline getirilmesi, Yurtiçi tasarrufların

Çeşitli kanunlarda yapılan değişiklikler ve diğer düzenlemeler; İstanbul un uluslararası bir finans merkezi haline getirilmesi, Yurtiçi tasarrufların Çeşitli kanunlarda yapılan değişiklikler ve diğer düzenlemeler; İstanbul un uluslararası bir finans merkezi haline getirilmesi, Yurtiçi tasarrufların artırılması, Finansman imkanlarının çeşitlendirilmesi

Detaylı

12 Seri No.lu KDV Genel Uygulama Tebliği`nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.

12 Seri No.lu KDV Genel Uygulama Tebliği`nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Tarih : 08.05.2017 Sayı : 2017-34 Konu : 12 Seri Nolu KDV Genel Tebliği İle Getirilen Düzenlemeler 12 Seri No.lu KDV Genel Uygulama Tebliği`nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ 05.05.2017 tarihli ve

Detaylı

Resmi Gazete Tarihi: 14.07.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26228

Resmi Gazete Tarihi: 14.07.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26228 Resmi Gazete Tarihi: 14.07.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26228 KÜLTÜR YATIRIM VE GİRİŞİMLERİNE GELİR VERGİSİ STOPAJI, SİGORTA PRİMİ İŞVEREN PAYI VE SU BEDELİ İNDİRİMİ İLE ENERJİ DESTEĞİ UYGULAMASINA DAİR YÖNETMELİK

Detaylı

V E R G İ A K T Ü E L

V E R G İ A K T Ü E L S A Y I 1 N İ S A N 2 0 1 7 V E R G İ A K T Ü E L 6 8 7 S A Y I L I K H K İ L E S A Ğ L A N A N S G K P R İ M İ V E R V E R G İ T E Ş V İ K L E R İ Tüm hakları WİSDOM DD adına saklıdır. S A Y F A 1 W I

Detaylı

ERTÜRK YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE BAĞIMSIZ DENETİM A.Ş. SİRKÜLER 2017/13

ERTÜRK YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE BAĞIMSIZ DENETİM A.Ş. SİRKÜLER 2017/13 30.01.2017/PAZARTESİ ERTÜRK YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE BAĞIMSIZ DENETİM A.Ş. SİRKÜLER 2017/13 KONU: Kamuoyunda Torba Kanun Olarak Adlandırılan 6770 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile

Detaylı

Serbest Bölgeler Kanunu, Yasası. 3218 sayılı, numaralı, nolu kanun, yasa SERBEST BÖLGELER KANUNU. Kanun Numarası : 3218. Kabul Tarihi : 6/6/1985

Serbest Bölgeler Kanunu, Yasası. 3218 sayılı, numaralı, nolu kanun, yasa SERBEST BÖLGELER KANUNU. Kanun Numarası : 3218. Kabul Tarihi : 6/6/1985 Serbest Bölgeler Kanunu, Yasası 3218 sayılı, numaralı, nolu kanun, yasa SERBEST BÖLGELER KANUNU Kanun Numarası : 3218 Kabul Tarihi : 6/6/1985 Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 15/6/1985 Sayı : 18785 Yayımlandığı

Detaylı

Söz konusu değişikliklerin yürürlük tarihi 6728 sayılı Kanunun yayım tarihi (9/8/2016) olarak belirlenmiştir

Söz konusu değişikliklerin yürürlük tarihi 6728 sayılı Kanunun yayım tarihi (9/8/2016) olarak belirlenmiştir 1 Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında bina inşaat harcı istisnası Damga Vergisi- Emlak vergisi Durumu Belediye Gelirleri Kanunu 48 nolu Genel Tebliği ile ( 29.09.2016) Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında inşa

Detaylı

SERBEST BÖLGELER KANUNU İLE GÜMRÜK KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI (TASLAĞI)

SERBEST BÖLGELER KANUNU İLE GÜMRÜK KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI (TASLAĞI) SERBEST BÖLGELER KANUNU İLE GÜMRÜK KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI (TASLAĞI) MADDE 1-6/6/1985 tarihli ve 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun; 1) 1 inci maddesi aşağıdaki şekilde

Detaylı

SERBEST BÖLGENİN TANIMI

SERBEST BÖLGENİN TANIMI SERBEST BÖLGELER SERBEST BÖLGENİN TANIMI Genel olarak serbest bölgeler; ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai

Detaylı

İstanbul, DUYURU 376

İstanbul, DUYURU 376 İstanbul, 4.1.2017 DUYURU 376 Konu: Döviz kurları, zorunlu BES uygulaması, TCMB avans faiz oranı, kurumlar vergisi uygulamaları, kıdem tazminatı tavanı ve vergiden istisna çocuk yardımı hakkında. 1. 31.12.2016

Detaylı

-İÇİNDEKİLER- BÖLÜM I: İŞTİRAK KAZANÇLARI İSTİSNASI... 1 A. Kısa Soru ve Cevaplar: B. Uygulamalı Sorular:... 49

-İÇİNDEKİLER- BÖLÜM I: İŞTİRAK KAZANÇLARI İSTİSNASI... 1 A. Kısa Soru ve Cevaplar: B. Uygulamalı Sorular:... 49 -İÇİNDEKİLER- BÖLÜM I: İŞTİRAK KAZANÇLARI İSTİSNASI... 1 A. Kısa Soru ve Cevaplar:... 2 B. Uygulamalı Sorular:... 4 1. İştirak Kazancının Ticari Bilanço Karından Fazla Olması:... 4 2. Dar Mükellef Kurumların

Detaylı

SİRKÜLER NO: POZ-2017 / 135 İST,

SİRKÜLER NO: POZ-2017 / 135 İST, SİRKÜLER NO: POZ-2017 / 135 İST, 27.12.2017 ÖZET: 23 Aralık 2017 tarih ve 30279 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 14 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ile 7061 sayılı Bazı Vergi Kanunları ile Diğer

Detaylı

KONUT SEKTÖRÜNÜN VERGİ YÜKÜ VE ÖNERİLER 07.05.2013

KONUT SEKTÖRÜNÜN VERGİ YÜKÜ VE ÖNERİLER 07.05.2013 KONUT SEKTÖRÜNÜN VERGİ YÜKÜ VE ÖNERİLER 07.05.2013 A) ÖRNEK BİR KONUT PROJESİ BAZINDA VERGİ YÜKÜ Aşağıdaki çalışmada, örnek olarak 100 konutluk bir gayrimenkul projesi belirli varsayımlarla ele alınarak,

Detaylı

2012 yılı merkezi yönetim bütçesine bakış

2012 yılı merkezi yönetim bütçesine bakış Değişmeyen yapısal sorunlar ışığında 2012 yılı merkezi yönetim bütçesine bakış GİRİŞ Bütçe, öncelikle yürütme organının kamunun ihtiyaçlarını belirlemesi ve bunların karşılanması için halktan toplanacak

Detaylı

Sirküler no: 013 İstanbul, 3 Şubat 2009

Sirküler no: 013 İstanbul, 3 Şubat 2009 Sirküler no: 013 İstanbul, 3 Şubat 2009 Konu: Dar mükellef kurumlara yapılan ödemelerdeki tevkifat uygulamasında değişiklikler yapıldı. (KVK md. 30) Özet: 3 Şubat 2009 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan

Detaylı

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2017/56 TARİH: 06/12/2017

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2017/56 TARİH: 06/12/2017 VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2017/56 TARİH: 06/12/2017 KONU 7061 Sayılı Bazı Vergi Kanunları İle Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Torba Kanun) Yayımlanmıştır. 5 Aralık 2017 tarihli ve 30261

Detaylı

İÇİNDEKİLER KISALTMALAR...XXI TABLO LİSTESİ...XXIV GRAFİK LİSTESİ...XXIV GİRİŞ...1

İÇİNDEKİLER KISALTMALAR...XXI TABLO LİSTESİ...XXIV GRAFİK LİSTESİ...XXIV GİRİŞ...1 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR...XXI TABLO LİSTESİ...XXIV GRAFİK LİSTESİ...XXIV GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM KUR FARKI KAVRAMI, MAHİYETİ VE MUHASEBE STANDARTLARINDA KUR FARKLARI I. DÖVİZLİ İŞLEMLERİN TÜRK EKONOMİSİ

Detaylı

6770 sayılı "Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde

6770 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde 31.1.2017 6770 sayılı "Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" Gaziosmanpaşa Bulvarı No: 9/206 Çankaya Konak İzmir T

Detaylı

Kat mülkiyeti kurulan konut veya iş yerlerinin tesliminde ise fiili teslimin tevsiki aranmamaktadır.

Kat mülkiyeti kurulan konut veya iş yerlerinin tesliminde ise fiili teslimin tevsiki aranmamaktadır. SİRKÜLER 2017/34: Yabancılara Konut Ve İşyeri Satışında Katma Değer Vergisi İstisnasının Uygulanmasına İlişkin Açıklamaların Yer Aldığı KDV Genel Tebliği Yayımlandı 6824 sayılı Kanunla Katma Değer Vergisi

Detaylı

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI. Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü

T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI. Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü Sayı : 62030549-125[2-2015/339]-56816 12.05.2016 Konu : Vakıf üyelerine ait birikimlerin

Detaylı