Transkript

1 TARAMA SONRASI SÜREÇ Dr.A.Serdar KARACA T.H.S.K Kanser Daire Başkanlığı

2 Balık tutuyoruz ama kanser olacak mıyım acaba? 2

3 3

4 Cancer Death Rate (TSI) 4

5 5

6 MEME KANSERİ SERVİKS KANSERİ KOLOREKTAL KANSER 6

7 7

8 EYVAHHHHHH.. MEME KANSERİ 8

9 ... DEVLET HASTANESI KANSER TARAMA SEKRETERLIĞI... EĞITIM VE ARAŞTIRMA HASTANESI KANSER TARAMA SEKRETERLIĞI... ÜNIVERSITESI HASTANESI KANSER TARAMA SEKRETERLIĞI 9

10 Radyoloji Uzmanı Patoloji Uzmanı Genel Cerrahi Uzmanı Spot magnifikasyon ve kompresyon gibi ek çekimlerin alınabildiği mamografi cihazı Tru- cut kalın iğne İnce iğne biyopsisi US eşliğinde tel ile işaretleme Yüksek rezolüsyonlu US cihazı 10

11 TANI NASIL KONUR? MEME KANSERİ Meme kanseri tanısı görüntüleme birimleri ve klinik muayene bulguları ile konur. Görüntülemenin temel direği mammografidir. Memenin yapısal özelliklerine ve bulgulara göre mammografiye meme ultrasonu eklenebilir. Mammografi ve meme ultrasonunun bu konuda uzmanlaşmış bir meme radyoloğu tarafından yapılması gerekmektedir. 11

12 PATOLOJİK İNCELEMESİNİN ÖNEMİ NEDİR? MEME KANSERİ Meme kanserinde alınan hücre ve doku örneklerinin incelenmesi sonucunda hastaya tanı konulabilmektedir. İnce iğne aspirasyon biyopsilerinde elde edilen hücrelerin teknik açıdan en iyi şekilde hazırlanması, radyoloji ve patoloji ekibinin birlikte çalışmasına bağlıdır. Hastadan cerrahi girişim veya ultrason altında alınan biyopsi doku örnekleri en kısa sürede işleme alınmalıdır. 12

13 MEME KANSERİ HASTALIK AŞAMALARI (EVRELEME)? Kanser tanısı konduktan öncelikle hastalığın yaygınlığını veya bir başka deyişle hangi aşamada olduğunu (evresini) saptanmalıdır. Bu evreleme, uygulanacak tedavi yöntemlerine ve sıralamasına karar vermede gereklidir. Meme kanseri 4 ana evrede olabilir. Doğru evreyi saptamak için karına yönelik Ultrasonografi veya Tomografi, akciğer veya beyine yönelik bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme, kemik taraması (tüm vücut kemik sintigrafisi), pet gibi tetkikler gerekebilir 13

14 TEDAVİ? Hastalığın evresi, patolojik inceleme sonrası saptanan tümör özelliklerine göre MEME KANSERİ Cerrahi, Kemoterapi, Radyoterapi, Hormonal tedavi, kullanılarak tedavi yapılmaktadır. 14

15 MEME KANSERİNDE CERRAHİ TEDAVİNİN YERİ MEME KANSERİ Meme kanserinin erken evresinde en etkin tedavi cerrahidir. Hastalıkları erken evrelerde olan ve ameliyatla kanserli doku tam olarak çıkartılabildiğinde yaşam şansı en yüksek hasta grubunu oluşturmaktadır. 15

16 MEME KANSERİ Meme kanseri cerrahisi meme koruyucu cerrahi ve diğer cerrahi yöntemler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Meme koruyucu cerrahi memenin tümü yerine bir kısmı alınarak uygulanan bir tedavidir. Bu teknikte koltuk altı lenflerin biyopsisi ve ameliyat sonrası radyasyon tedavisi gerekebilir. Diğer cerrahi yöntemler ise memenin tümünün alınmasıdır. Memenin tümü alınırken uygun olanlarda meme başı ve derisi korunup içi tamamamen boşaltılabilir. Bu son seçenekte yeni meme yapılır. Bu yöntemde gerekiyorsa koltuk altı lenfleri biyopsisi yapılabilir. 16

17 Meme kanseri olan her hastanın koltukaltı lenf bezlerinin tamamı çıkarılmalı mıdır? Günümüzde sentinal lenf nodu biopsisi yöntemi ile koltuk altı lenf bezlerinden örnekler alınmakta, Tümör saptanmazsa, koltuk altındaki lenf bezeleri çıkarılmamaktadır. Bu sayede gereksiz cerrahi girişim yapılması önlenmekte, koltuk altı lenf bezlerinin çıkartılmasına bağlı ileride kolda gelişebilecek ödemin önüne geçilmektedir. MEME KANSERİ 17

18 RADYOTERAPİ? MEME KANSERİ Ameliyat sonrası tümör dokusunun patolojik incelemesinde saptanan tümör boyutu ve tutulan lenf nodu sayısına bakılarak radyoterapi kararı alınmaktadır. Memesinin tamamı alınmayan (meme koruyucu cerrahi yapılan) hastaların hepsine ameliyat sonrası radyoterapi verilmesi gerekmektedir. 18

19 MEME KANSERİ KEMOTERAPİ Cerrahi yapılan hastalarda gözle görünen kanserli doku çıkarılmaktadır. Bu hastalarda kemoterapi, mikroskopik düzeyde kalmış olabilecek kanser hücrelerinin yok edilerek hastalığın nüks etmesini önlemek amacı ile verilmektedir. Sanılanın aksine uzun dönemde kemoterapi yaşam kalitesini kötüleştirmez, iyileştirir. Kemoterapinin yan etkileri kısa süreli ve geri dönüşlüdür. 19

20 MEME KANSERİ HORMON TEDAVİSİ? Tümör dokusunun patolojik incelemesinde hormona duyarlı olduğu saptanan tüm hastalara hormon tedavisi verilmektedir. Bu tedavi ile östrojen ve progesteron hormonlarının vücuttaki düzeyinin azaltılmakta veya tümörün bu hormonlara cevap vererek büyümesi engellenmektedir. Hormon tedavisi ile cerrahi yapılmış olan hastalarda hastalığın nüks etmesi (tekrarlaması) riski azalmakta, cerrrahi yapılmamış hastalarda ise tümör küçülmektedir. 20

21 MULTİDİSİPLİNER YAKLAŞIM Medikal Onkoloji, Genel Cerrahi, Radyasyon Onkolojisi, Patoloji, Radyoloji, Nükleer Tıp, Plastik Cerrahi Uzmanlarının Ortak Görüşü Alınmakta; gerekli durumlarda diyetisyen, psikiatri ve ağrı tedavi uzmanı 21

22 ŞİMDİ NE OLACAK? SERVİKS KANSERİ 22

23 ... DEVLET HASTANESI KANSER TARAMA SEKRETERLIĞI... EĞITIM VE ARAŞTIRMA HASTANESI KANSER TARAMA SEKRETERLIĞI... ÜNIVERSITESI HASTANESI KANSER TARAMA SEKRETERLIĞI 23

24 SERVİKS KANSERİ Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanı Patoloji Uzmanı Resim de basabilen kolposkopi cihazı 24

25 TANI NASIL KONULUR? SERVİKS KANSERİ Serviks kanserinin erken dönemlerinde yakalanması rutin olarak yılda bir kez yapılan Pap-smear testi ile mümkündür. HPV DNA ya da 5 yılda bir yapılır Bu test ile henüz başlangıç aşamasındaki kanser tanınmakta ve tedavisi de başarılı olmaktadır. Pap-smear testi servikal kanserlerin % 90'ını erken dönemde yakalayabilir. Gelişmiş ülkelerde cinsel aktif kadınların yılda bir kez smear testi yaptırması zorunlu hale getirildikten sonra serviks kanserlerinden ölüm oranı % oranında azalmıştır. 25

26 SERVİKS KANSERİ Cinsel aktif kadınların yıllık olarak smear testi yaptırmaları serviks kanserinin erken tanısı açısından hayati önem taşımaktadır. Smear testinin kanser açısından pozitif çıkması durumunda kesin tanı için seviksten biopsi alınması gerekmektedir. Biopsi işleminin rahim ağzını bir mikroskop gibi büyüten "kolposkop" denen cihaz eşliğinde yapılması daha uygundur. 26

27 SERVİKS KANSERİ Servikal biopsi alımı tek tek şüpheli bölgelerden parça alınması ve serviks içi kanalının ince bir küretle kazınması ( punch biopsi+endo servikal kürtaj) şeklinde olabileceği gibi Rahim ağzının bir bütün halinde çıkarılmasını sağlayan "LEEP uygulaması" ile de olabilir. Her iki uygulama da ağrısızdır. 27

28 SERVİKS KANSERİ Alınan örnekler patolojik incelemeye alınır. Bu incelemede Kanser hücrelerinin varlığı, Kanser varsa bu hücrelerin tipi (adeno kanser, squamoz kanser), Farklılaşma derecesi ile Kanserin yüzeyel ve derine 28

29 Kadında servikal kanser varsa daha sonraki aşamada hastalığın yayılma derecesine bakılır. Bu amaçla IVP Rekto-sigmoidoskopi Akciğer röntgeni Batın ultrasonu Gerekli görüldüğünde Bilgisayarlı Tomografi (BT), mesane incelenmesi ve kalın barsak filmi (sigmoidoskopi) de tetkiklere eklenebilir. SERVİKS KANSERİ 29

30 SERVİKS KANSERİ Tedavi? Serviks kanserini tedavisi hastalığın evresine bağlıdır. Eğer kanser dokusu servikste milimetrik ölçüler içersinde sınırlı ise buna "in situ serviks kanseri" denmektedir. Bu durumda eğer kadının çocuk istemi varsa, lokal olarak serviks "konizasyon" denilen bir işlemle koni şeklinde çıkartılır. 30

31 Kadının çocuk istemi yoksa rahim tamamen alınabilir. Kanser yayılımı çevre dokuları da içerisine almışsa bu durumda çevre dokuları da içersine alacak bir şekilde geniş bir cerrahi işlem uygulanır. Bu işlemde rahim ve alt karın bölgesindeki lenf bezleri çıkartılır. Radyoterapi ilerlemiş serviks kanserinde oldukça etkili bir işlemdir. Işın tedavisi cerrahi işlem uygulanmış hastalarda yardımcı tedavi veya cerrahi uygulanamayacak kadar yayılmış hastalarda esas tedavi olarak kullanılmaktadır. Serviks kanserinde ilaç tedavisi (kemoterapi) çok sık olmasa da bazı durumlarda kullanılabilmektedir. 31

32 HAY ALLAH BİR DE HERKESE AKIL VERİYORDUK KOLOREKTAL KANSER 32

33 33

34 34

35 AYDIN 24 ASM 562 kişiye KOLOREKTAL KANSER Bölge halkının kolorektal kanser, erken tanınabileceği ve tarama yöntemleri konusundaki bilgi düzeyleri düşük bulunmuştur. Erkek olma ve eğitim düzeyinin yüksekliği bilme oranları üzerinde olumlu etkiye sahipken, ev hanımı olma ve kırsal bölgede yaşama bilmeyi olumsuz etkilemektedir. Tarama yaptırma oranları çok düşüktür. Ancak bölge halkının çoğunluğu tarama yaptırmak istemektedir. Eğitim ve gelir düzeyi davranış üzerinde etkili görünmemektedir. Sağlık çalışanları dahil memurlar dışında mesleğin tarama davranışı üzerinde etkisi yok gibi görünmektedir. 35

36 Genel bilginin davranışlara etkisi yoktur. Kanser tanısı alma ve ailesinde kanserli olma da davranışları olumlu yönde geliştirmektedir. Hekimler tarama yönünde yeterince tavsiyede bulunmamaktadır. Oysa tavsiyeye uyulma durumu iyidir. Kadınlar daha çok tavsiye almakta ve daha çok tavsiyeye uymaktadır. Sonuç olarak bölge halkı kolorektal kanserleri bilmiyor ve tarama yaptırmamıştır; ancak yaptırmak istemektedir. 36

37 ... DEVLET HASTANESI KANSER TARAMA SEKRETERLIĞI... EĞITIM VE ARAŞTIRMA HASTANESI KANSER TARAMA SEKRETERLIĞI... ÜNIVERSITESI HASTANESI KANSER TARAMA SEKRETERLIĞI 37

38 Genel Cerrahi, Gastroenteroloji Cerrahı ve/veya Gastroenteroloji Uzmanı Patoloji Uzmanı Anestezi verilebilen ortamda, Polipektomi işlemi yapılabilir koşulların sağlandığı ve resim basabilen Kolonoskopi cihazı 38

39 Bağırsak kanseri olgularının % 90 ının adenomatöz tipte kalın bağırsak poliplerinden kaynaklandığı bilinmektedir 39

40 Gelişmiş ülkelerde yaşam boyu bağırsak kanserine yakalanma riskinin % 5 olduğu göz önüne alındığında, bağırsak poliplerinin önemi daha kolaylıkla anlaşılabilecektir. 40

41 Kalın bağırsak veya kolon kanserlerinin gelişmesi çoğu kez 3-5 yıl arasında zaman alır ve % 60 oranında bağırsak içindeki polipadı verilen iyi huylu urlardan gelişmektedir Düzenliolarak yaptırılan kolonoskopi tetkiklerinin özellikle polip zemininde gelişen bağırsak kanseri olgularını önlemedeki rolü büyüktür. 41

42 KALIN BAĞIRSAK KANSERİ NASIL TEŞHİS EDİLİR? Makat muayenesi Dışkıda gizli kan testi: hassasiyet oranı % arasındadır. Anoskopi: sadece makat kanalının ışıklı bir aletle incelenmesi Rektoskopi (proktoskopi): kalın bağırsağın rektum adı verilen son kısmının endoskop adı verilen ışıklı (metal veya yumuşak yada fleksibıl) bir aletle incelenmesidir. Sigmoidoskopi: Kalın bağırsağın sadece makata yakın olan sol yarısının endoskop adı verilen yumuşak yada kıvrılabilir (fleksibıl) ışıklı bir aletle incelenmesidir. Kolonoskopi: Kalın bağırsağın tamamının endoskop adı verilen yumuşak yada fleksibıl ışıklı bir aletle incelenmesidir. 42

43 İlaçlı kalın bağırsak filmi: bağırsak grafisi, bağırsak röntgeni, kolon grafisi, lavman opaklı kolon grafisi Sanal kolonoskopi: bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme ile araştırma Bilgisayarlı tomografi: bağırsak (kolon) kanseri ve rektum kanseri ı yaygın olarak kullanılır. Kan testleri: tümör marker ile araştırma (CEA, Ca 19-9) PET/CT: kanserin diğer organlara yayılımını araştırmak ve bağırsak kanserli hastaların nüks açısından takibinde kullanılır 43

44 Kalın bağırsak veya kolon kanseri tedavisinde başlıca şu tedavi yöntemleri kullanılır. Cerrahi tedavi Kemoterapi Işın tedavisi (radyoterapi) Hedefli tedaviler Kalın bağırsak kanseri tedavisinde Gastroenteroloji, Cerrahi, Radyoloji ve Onkoloji Uzmanları birlikte çalışır. 44

45 Tümörü ve lenf bezlerini çıkartmaya yönelik cerrahi işlem, kalın bağırsak veya kolon kanserleri için en yaygın olarak tercih edilen tedavi yöntemidir. Çoğu hastada cerrah, kalın bağırsak veya rektumun sağlıklı parçalarını tekrar birleştirilir (anastomoz), ancak bazı durumlarda kalın bağırsağın geçici veya kalıcı olarak karın derisine dikilmesi işlemi (bağırsağın dışa alınması,stoma, ileostomi, kolostomi) gerekebilir. 45

46 Kanser hücrelerinin öldürülmesi ve çoğalmalarını önlemek için kanser ilaçlarının damar yolu ile uygulanmasına sistemik kemoterapi adı verilir. Buna karşın, direkt olarak bir organ yada bir vücut boşluğuna (karın boşluğu içine) kemoterapi verilebilir, buna da bölgesel kemoterapi denilir. Ameliyat sonrasında uygulanan kemoterapi tedavisine adjuvan kemoterapi adı verilir ve sıklıkla 2. ve 3. evre kalın bağırsak kanserlerinde uygulanır. Bazı 4. evrede olan kalın bağırsak kanserlerinde ameliyat öncesinde tümör çapını küçültmek ve cerrahi girişimin başarısını arttırmak amacı ile kemoterapi uygulanır ve buna da, neoadjuvan kemoterapi adı verilir. 46

47 Dünya Sağlık Örgütü istatistiklerine göre, 2012 yılında dünya genelinde 8.2 milyon kansere bağlı ölüm saptanmış ve bunların 694,000 i ise bağırsak kanseri ve rektum kanseri nedeni ile gerçekleşmiştir. Tüm evrelere göre kalın bağırsak kanseri için beş yıllık ortalama sağ kalım oranı, 1975 yılında % 51 iken, 2006 yılında % 66 düzeyine çıkmıştır. Erken evre tümörlerde, beş yıllık sağ kalım oranını % 90 civarına çıkmıştır. 47

48 Radyasyon veya ışın tedavisi, kanser hücrelerini öldürmek ve çoğalmalarını önlemek için yüksek enerjili X ışınlarının kullanımını içerir. radyasyon tedavisini, cerrahiden önce (tümörü küçültmek ve nüks şansını azaltmak amacıyla) veya cerrahiden sonra kullanabilir. Işınlar dışarıdan (eksternal radyasyon) verilir veya doku içerisine yerleştirilen bazı iğneler ile doku içerisine verilir (internal radyasyon). 48

49 TESEKKÜRLER 49