Bizans yönetimi İstanbul dan itibaren Doğu ya doğru coğrafyayı şu şekilde bölümlemişti: Yakındoğu, Ortadoğu, Uzakdoğu.

Transkript

1 Hikmet Kıvılcımlı, Yakındoğu, Kürdler, Kürdistan Kürdler, Kürdistan konusunu, Hikmet Kıvılcımlı nın bu konularla ilgili analizlerini değerlendirmek için Yakındoğu kavramı üzerinde durmak gerekli olmaktadır. Bizans yönetimi İstanbul dan itibaren Doğu ya doğru coğrafyayı şu şekilde bölümlemişti: Yakındoğu, Ortadoğu, Uzakdoğu. Yakındoğu da Anatolia, Pontus, Lazistan, Ermenistan, Kürdistan, Kilikya, Kapadokya, Mezopotamya, Turabdin gibi ülkeler vardı. Kızılırmak ın, Sakarya Nehri nin batısı Anatolia, Orta Karadeniz Pontus olarak adlandırılıyordu. Anatolia ve Pontus ta daha çok Rumlar yaşıyordu. Doğu Karadeniz Lazistan dı. Doğu Karadeniz in ve Lazistan ın güneyi Ermenistan, Kürdistan dı. Lazistan ın doğusu Gürcistan dı. Ermeniler, Kürdler bir arada yaşıyorlardı. Van Gölü merkez alındığı zaman kuzeye doğru Ermeni nüfus güneye doğru Kürt nüfus artıyordu. Şehirlerde Ermeniler, kırlarda Kürdler daha yoğundu. Kızılırmak havzası Kapadokya olarak adlandırılıyordu. Kapadokya çevresinde Rumlar, Ermeniler vardı. Kilikya da Ermeniler yoğundu. Van Gölü nün güneyinde, Mezopotamya da Kürdler, Ermeniler, Süryaniler bazen iç içe bazen yana bir durum arz ediyorlardı. Bu kesimde bazı yörelerde Araplardan da söz etmek gerekir. Bu ülkelerde yer yer serpiştirilmiş vaziyette Yahudi nüfus varlığından da söz edilebilir. 11. yüzyılda Oğuzların Horasan İran yoluyla Küçük Asya ya Mezopotamya ya geldiklerinde Küçük Asya bu durumdaydı. Burada milyona yakın insan yaşıyordu. Oğuzlar 11. yüzyıldan itibaren göç etmeye başladılar. 11, 12., 13., ve 14. yüzyıllarda bu şekilde gelen Oğuzların toplamının 400 bin-600 bin arasında olduğu söylenmektedir. Oğuzlar atlı kılıçlı geliyorlardı. Aile olarak değil sadece erkekler geliyordu. Mısır dan Hindistan a kadar Kuzey Buz Denizi nden Umman Okyanusu na kadar olan coğrafya Ortadoğu olarak anılıyordu. İran, Ortadoğu ve Yakındoğu arasında bir yerdeydi. Mançurya, Çin, Japonya, Kore, Vietnam vs. Uzakdoğu idi. Bizanslıların coğrafyayı bu şekilde bölme biçimi Selçuklular, Osmanlılar ve Batılılar tarafından da kullanılmıştır. Bu incelemede dile getirilmek istenen esas konu şudur: Yakındoğu imha edilmiştir. Yakındoğu, Yakındoğu nun yerli halkları, otokton halkları uzaktan gelenler tarafından imha edilmiştir. Yakındoğu nun yerli halkları Rumlar-Pontuslar, Ermeniler, Süryaniler, Ezidi Kürdler, uzaktan gelenler tarafından yani allaktonlar tarafından imha edilmiştir. Bu nasıl olmuştur buna bakmak gerekir. Hikmet Kıvılcımlı nın analizlerini de bu çerçevede değerlendirmek gerekir. 1

2 İttihatçıların Devlet ve Toplum Projesi İttihat ve Terakki Fırkası nın Osmanlı İmparatorluğu nu Türklük esası üzerinden yeniden kurmak gibi bir projesi vardı. Adriyatik Denizi nden Büyük Okyanus a kadar uzanan bir imparatorluk olacak ama bu Türk İmparatorluğu olacaktı. İçinde sadece Türklerin yaşadığı, herkesin Türk olduğu bir imparatorluk Bu konu şüphesiz Osmanlılardan önce, İttihatçılardan önce de vardı. Örneğin Namık Kemal de Türklük anlayışını izlemek mümkündür. Ama bu konu Mirza Fethali Ahundov ( ), İsmail Gaspıralı ( ), Hüseyinzade Ali Bey ( ), Ahmet Ağaoğlu ( ), Yusuf Akçura ( ) gibi Türk kökenli aydınların Rusya dan Osmanlı devletine sığınmalarıyla yoğunluk kazandı. Rusya dan Osmanlıya sığınanlar Osmanlı düşüncesini yakından etkiledi. Kırım dan, Azerbaycan dan, Kazan dan Rus despotizminden kaçarak gelen bu Türkler Türkçülük düşüncesini getirmişlerdi. İkinci Meşrutiyet in ilanından sonra yoğun bir şekilde tartışılır olmuştu Balkan Savaşı yenilgisinden sonraysa İttihatçılar ın konuştuğu, tartıştığı en önemli konu bu oldu yılı başında gerçekleştirilen bir darbeyle İttihat ve Terakki Fırkası yönetimi ele geçirdi. Bundan sonra bu proje iyice olgunlaştırıldı. Teşkilat-ı Mahsusa çok etkili bir güç haline getirildi. Teşkilat-ı mahsusa İttihat ve Terakki ye muhalefet edenlere karşı oluşturulmuş bir örgüttü. Cinayet de dahil her türlü operasyonu yapıyordu. Osmanlı ekonomisini millileştirmek de İttihatçılar ın devlet ve toplum projesinin önemli bir parçasıydı. İttihatçılar bu proje üzerinde çalışmaya başlayınca Rum pürüzü ve Ermeni pürüzü hemen gündeme geldi. Bir Türk imparatorluğu olacaktı ama imparatorluk sınırları içinde yaşayan Rumlara ve Ermenilere nasıl muamele edilecekti. Bu İttihatçılar ın üzerinde durduğu çok önemli bir konuydu. İttihat ve Terakki yöneticileri gizli açık bütün toplantılarında bu konuyu konuştular, bu konuyu tartıştılar. Merkezi Umumi nin hiç değişmeyen üç önemli üyesinin Dr. Bahattin Şakir in, Dr. Nazım ın ve Ziya Gökalp in üzerinde durduğu başlıca konu buydu. İttihatçılar bu konular üzerinde çok çalıştılar, çok ayrıntılı planlar yaptılar. Bu planları kısaca şu şekilde özetlemek mümkündür: 1. Karadeniz havalisindeki Rumlar, Pontuslar, Kapadokya daki Ege deki Rumlar sürgün edilecek. 2. Ermeniler tehcir adı altında soykırıma tabi tutulacak, Ermeni nüfus çürütülecek. 3. Kürdler Türklüğe asimile edilecek. 4. Kızılbaşlar (Aleviler) Müslümanlığa asimile edilecek. 5. Ermenilerden ve Rumlardan geriye kalan taşınmaz mallara el konulacak, bunlar Müslüman Türk tüccarın denetimine verilecek. 2

3 Bu pürüzlerden başka pürüzler de vardı. Süryaniler ve Ezidiler de Türklük anlayışıyla bağdaşmıyordu. Ermenilere ve Rumlara uygulanacak politikalar Süryaniler ve Ezidilere de uygulanacaktı. Çerkes, Laz gibi Müslüman olan ama Türk olmayan toplumsal ve etnik kategoriler de vardı. Kürdlere uygulanacak olan asimilasyon politikası bu kategorilere de uygulanacaktı. Yahudiler, özellikle bazı Yahudi aydınları İttihatçıların bu veya benzer politikalar oluşturmalarında ve uygulamalarında İttihatçılara çok yardımcı oldular. İttihatçı düşüncenin oluşmasında bazı Yahudi aydınların rolü büyüktür. İttihatçılar hazırladıkları ayrıntılı planların yaşama geçmesi için elverişli bir zamanın gelmesini beklediler. I. Dünya Savaşı, İttihatçılar a aradıkları bu fırsatı verdi. Savaş başlar başlamaz, daha doğrusu Osmanlı savaşa girer girmez Ege deki Rumlar, Karadeniz havalisindeki Rumlar, Pontuslar sürgün edilmeye başlandı baharında 3-4 aylık kısa bir dönemde Ermeni sorunu halledildi. Bir buçuk milyon civarında Ermeni nüfus tehcirle, soykırımla çürütüldü. Rumlardan ve Ermenilerden geriye kalan taşınmaz mallar Müslüman Türk tüccarın yağmasına sunuldu. Sermayenin Türkleştirilmesi 1920 lerdeki mücadele döneminde de sürdü Varlık Vergisi, 6-7 Eylül Olayları (1955), 1964 Rum sürgünleriyle bu operasyonlar sürdürüldü te de Trakya da Yahudilere karşı ayrımcı bir politika izlenmişti. (Ekonominin Türkleştirilmesi için bkz. Nevzat Onaran, Emval-i Metruke Olayı, Osmanlı da ve Cumhuriyet de, Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi, Belge Yayınları, Mayıs 2010 Sait Çetinoğlu nun bu kitaba yazdığı Önsöz, Türk Kapitalistlerinin Kökeni ve Gelişimi başlığını taşımaktadır. s.9-21, Nevzat Onaran ın değerlendirmesi s Ayrıca bkz. Sait Çetinoğlu, Etnik Temizlik ve Ekonominin Türkleştirilmesi, 1, Newroz, Sayı 217, 4 Ağustos 2012, 2, Sayı 218, 13 Ağustos 2012). İttihatçıların bu politikası dönemin Alman devleti tarafından yoğun bir şekilde desteklendi. Almanya bu politikanın oluşturulmasında ve uygulanmasında İttihat ve Terakki Fırkası na çok yoğun destek verdi. Orta Asya da meydana gelecek bir Türk İmparatorluğu üzerinde söz sahibi olacağını, Hindistan üzerinde baskı kurup Büyük Britanya nın çıkarlarına darbe vuracağını düşünüyordu. O dönemde Hindistan İngiliz sömürgesiydi ve Büyük Britanya Hindistan sömürgesine çok değer veriyordu. Orta Asya da etkili bir Türk İmparatorluğu Rusya ya da darbe vuracaktı. Bu bakımdan Almanya İttihat ve Terakki nin bu düşüncesini teşvik etti, destekledi. Wolfgang Gust un, Ermeni Soykırımı, Alman Belgeleri, Alman Dışişleri Bakanlığı Siyasi Belgeleri, bu konuda önemli bir kaynaktır. (Çeviren Zekiye Hasan Çebi, A. Talcan, Belge Yayınları Ocak 2012) 3

4 Yakındoğu, Almanya nın da yardımıyla bu şekilde imha edildi. Yakındoğu nun yerli halkları Rumlar, Pontuslar, Ermeniler, Süryaniler, Ezidi Kürdler uzaktan gelenler tarafından bu şekilde yerlerinden yurtlarından edildiler, imha edildiler. Bu süreci biraz daha irdelemekte yarar var. I. Dünya savaşı öncesinde ve sonrasında Almanya İttihatçılarla, Osmanlı yönetimiyle bu şekilde ilişki geliştirirken Büyük Britanya, Fransa ve Çarlık Rusyası da Osmanlı ya karşı gizli anlaşmalar kotarmaya çalışıyordu. Ortadoğu nun ve Yakındoğu da Mezopotamya nın paylaşılmasını amaçlayan bu anlaşma Mayıs 1916 da İngiltere ve Fransa arasında imzalanmıştı. Bu anlaşmaya Sykes-Picot Anlaşması denildiği biliniyor. Bu anlaşmaya daha sonra Çarlık Rusyası da katıldı Kasım ından beri Büyük Britanya, Fransa ve Rusya arasında görüşmeler vardı ve bu 1916 Nisanında sonuçlandı. Yakındoğu ve Ortadoğu nun bazı kesimleri bu gizli anlaşmalarla paylaşıldı. Bu gizli anlaşmalar bağımsız bir Arap devletini öngörüyordu. Kral Hüseyin ve İngiltere arasında gelişen gizli görüşmelerde böyle bir sonuç da çıkmıştır. Bu gizli anlaşmalar kabaca şöyle bir paylaşımı öngörüyordu. Batı Ermenistan ın, Kürdistan ın kuzey kesimleri Rusya ya bırakılıyordu. Kürdistan ın güneyi Bağdat Basra İngiltere ye, Suriye Lübnan Fransa ya bırakılıyordu. Bu gizli antlaşmayla, Kürdlerin ve Kürdistan ın bölündüğü, paylaşıldığı açıkça görülmektedir. Nisan 1917 de yapılan Saint Jeanne de Maurienne Anlaşmasıyla bu gizli anlaşmaya İtalya da dahil edildi. Nisan 1920 de yapılan San Remo Anlaşması ile Yakındoğu nun ve Ortadoğu nun paylaşımı biraz daha kesinlik kazandı. Bu anlaşmayla Irak, Ürdün, Filistin İngiliz Mandası (sömürgesi) olarak kuruluyordu. Suriye ve Lübnan Fransız mandası (sömürgesi) olarak kuruluyordu de Rusya da devrimin gerçekleşmesi bu ilişkilerde köklü bir değişiklik meydana getirdi. Devrimi gerçekleştiren Bolşevikler hem Çarlık Rusyasının gizli anlaşmalarını deşifre ettiler hem de bu ilişkilerden çekildiler. Ekim devrimi, Yakındoğu da, Ortadoğu da, Kafkasya da, Balkanlar da, giderek bütün dünyada, bütün dünyanın siyasal çehresinde büyük değişiklikler yarattı. Başta İngiltere Ekim devriminin getirdiği düşüncelerin Çarlık Rusyasının sınırlarının dışına taşmaması için büyük çaba gösterdi. Buysa Küçük Asya da, Yakındoğu da Kuvayı Milliye nin, Kemalist hareketin manevra alanını genişletti. I. Dünya Savaşı sırasında İngiltere, Fransa, Çarlık Rusyası, İtaya bir cephe oluşturmuştu. Bunlara İtilaf Devletleri deniyordu. Almanya, Avusturya -Macaristan, Osmanlı, Bulgaristan İttifak Devletleri adı altında bu cepheye karşı bir cephe oluşturmuştu. İttihatçılar Almanya nın safında savaşa katılmıştı. Almanya-Osmanlı yenildi. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Alman imparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu dağıldı. Bizi yakından ilgilendiren süreç şöyle gelişti: 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesiyle İttihatçı liderler Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa İstanbul u, Osmanlı topraklarını terk etti. İttihatçılar 20. yüzyılın başlarından itibaren Almanya ile ilişki geliştiriyorlardı. Almanya da bu ilişkileri teşvik ediyordu. Almanya ve Osmanlı bu 4

5 savaştan yenik çıkınca İttihatçı önderler İstanbul u terk etmek durumunda kaldılar. Sığındıkları yerlerde, örneğin Almanya da İngiltere ile gizli ilişkiler aramaya, bulmaya çalıştılar. Zamanla bu ilişkiler kuruldu. İttihatçı liderler İngiliz gizli servisiyle yapılan görüşmelerde kısaca şunu söylüyorlardı: Yakındoğu da, Küçük Asya da bir Türk devleti varlığını sürdürsün. Bu Türk devleti İngiliz taraftarı bir politika yürütmeye çalışacak Bu anlayış doğrultusunda İttihatçılar Mustafa Kemal le de ilişki içindeydi. Bu ilişkiler gelişti. İngiltere, Fransa gibi emperyal devletler Ekim devriminin getirdiği yeni düşüncenin Çarlık Rusyası nın sınırlarının dışına çıkmaması için yoğun bir çaba sarf ediyordu. İttihatçılardan gelen bu yeni öneri İngiliz istekleriyle de bağdaşıyordu. Kaldı ki bu öneri çerçevesinde Kuvayı Milliye nin, Kemalistlerin de görüşmeleri vardı. Kemalistler de Kuvayı Milliyeciler de sonuç olarak ittihatçılardı. Kuvayı Milliye, günün koşullarına göre hareket eden İttihatçılardı. Örneğin Rum sürgünleri, Ermeni soykırımı, Osmanlı ekonomisinin millileştirilmesi Kemalistler tarafından da benimseniyordu. Kürdlerin Türklüğe, Kızılbaşların (Alevilerin) Müslümanlığa asimile edilmeleri, Kuvayı Milliye tarafından, Kemalistler tarafından benimseniyordu. Ekim devriminin Kemalistlere çok geniş manevra alanları açtığını belirtmiştim. Mustafa Kemal İngilizlerle yaptığı görüşmelerde eğer bizim görüşlerimize, düşüncelerimize uygun politika izlemezseniz, Bolşeviklerle ilişki kurarız diyebiliyordu. Bu aslında bir tehdit olarak algılanıyordu. Bolşeviklere Ermeni haklarında, Kürt haklarında ısrarlı olursanız İngilizlerle ilişkimizi geliştiririz deniyordu. Bolşevikler de Sovyetler Birliği sınırlarında İngiliz yönetimi veya İngiltere taraftarı bir yönetim görmek istemiyordu. Bunun sonucu olarak Yakındoğu da, Küçük Asya da bir Türk devletinin, yani Osmanlı devletinin devamı olan bir Türk devletinin teşekkülü hem İngiltere ve Fransa gibi emperyal devletlerin hem Sovyetler Birliği nin oluruyla gelişti. Resmi tarih yedi düvele karşı savaştık diyor. Aslında Doğu da Ermenilerle batıda Rumlarla savaş vardı. Emperyal güçlere, İngiltere ye, Fransa ya tek kurşun atılmamıştı. Rumlarla, Ermenilerle savaş, Rum Pontuslarla, Süryanilerle, Ezidilerle, Kızılbaşlarla savaşı da içeriyordu. Kürdlerin durumunun iki safhada incelenmesi 5

6 gerekir. Yakındoğu nun imhasına Almanya nın çok büyük destek verdiğini söylemiştik. I. Dünya Savaşından sonra özellikle Ekim devriminden sonra sürece İngiltere, Fransa gibi emperyal devletler de girdi. Yakındoğu nun imhası onların destekleriyle gelişti, gerçekleşti. Sovyetler Birliği de bu gelişmelere bir tepki vermedi. Bu ulusların kendi geleceklerini belirleme hakkı, I. Dünya Savaşı ndan sonra çok konuşulan bir konu oldu. ABD Başkanı Woodrow Wilson Osmanlı yönetimindeki halkların kendi geleceklerini belirleme hakkını savunuyordu. Başkan Wilson tarafından yayınlanan 14 noktanın on ikincisi bu konuyla ilgiliydi. Sovyetler Birliği yöneticileri Lenin, Stalin, Troçki ulusların kendi geleceklerini belirleme hakkını çok konuşuyorlardı. Asya da, Yakındoğu da, Ortadoğu da halklar kendi geleceklerini belirleme yolunda yoğun bir mücadele yürütüyordu. Bu ilke, bu ilkenin yaşama geçirilmesi yolunda yapılan mücadeleler halklara büyük moral veriyordu. İşte Yakındoğu, Yakındoğu nun otokton halkları böyle bir ortamda imha edildi. I. Dünya Savaşı ndan sonra, devletlerarası ihtilafların, uluslararası ihtilafların savaşa varmadan barışçıl yollardan çözülmesi için yeni bir örgütlenme gereği üzerinde duruldu. Uluslararası bir örgüt 1919 Ocağında toplanan Paris Konferansı nda bu konu çok konuşuldu. Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) bu amacı gerçekleştirmek için kuruldu. İşte Yakındoğu, Yakındoğu nun otokton halkları böyle bir ortamda imha edildi. Ahmet Önal, Yakındoğu Soykırımla Yok Edildi. Neden? başlıklı yazısında bu ilişkileri ele almaktadır. (www. Kurdistan-post.eu 15 Ocak 2012), Ayrıca bkz. Gürdal Aksoy, Halklar Hapishanesi, Anadolu, Kürdlerde, Anadolu Merkezci Yabancılaşma, (Komal Yayınevi, Haziran 2002) Osmanlı da ve Cumhuriyet te Kürdlerin İkili durumu Kürdlerin bu süreçteki durumunu iki safhada incelemek gerekir. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Ermenilerde milli hareket gelişmeye başladı. Osmanlı, Ermenilerdeki bu gelişmeyi engellemek, frenlemek için Kürdleri gündeme getirdi. I. Abdülhamit, yönetimi boyunca ( ) bu politika üzerinde çok durdu larda kurulan Hamidiye Alayları hem Ermeni milliyetçiliğini engellemede hem de Kürdlerdeki milli hareketin yükselmesinin engellenmesi yolunda önemli rol oynuyordu Sason isyanında Kürdler Osmanlı dan yana yer aldılar, Ermenilere karşı mücadele yürüttüler. Ermenilerin 1909 da Kilikya da gerçekleştirdikleri isyanda yine Osmanlı yanında yer alıp Ermenilere karşı savaştılar Ermeni soykırımında Kürd aşiretlerinin, Kürd şeyhlerinin, Kürd toprak sahiplerinin önemli bir kısmı İttihatçılara tetikçilik yaptılar. Teşkilat-ı Mahsusa Ermeni soykırımında, Süryani soykırımında üç kategoriyi etkin bir şekilde kullandı. Bunlardan biri cezaevlerinden çıkarılan, daha çok da cinayetlerden dolayı cezaevlerinde tutulan mahkûmlardı. Bunlarla Teşkilat-ı Mahsusa anlaşma yapıyordu. Eğer bulunduğunuz 6

7 alanlardaki Ermenilerle mücadele ederseniz, onları şu veya bu şekilde oralardan kaçırtırsanız, onları şu veya bu şekilde yok ederseniz, onların evleri ve eşyaları, toprakları, öküzleri vs. sizin olacak Teşkilat-ı Mahsusa ikinci toplumsal kategori olarak Kürd şeyhlerini, Kürd toprak sahiplerini, Kürd aşiretlerini de kullanmıştı. Onlara da aynı ödülleri vaad ediyordu. Balkan Savaşı sonunda Balkanlar dan göçle gelen Türk kökenlileri de üçüncü bir kategori olarak kullanmıştı. Yerlerinden yurtlarından edilerek büyük öfkeyle gelen bu Türkler Ermenilere, Rumlara karşı çok büyük bir hınçla saldırıyorlardı. Ermenilerden boşalan evlere, köylere vs. bu göçmenler yerleştiriliyordu. Osmanlı, İttihatçılar, Rum, Pontus, Ermeni, Süryani, Keldani, Ezidi gibi pürüzlerin giderilmesinde Kürdleri, en azından Kürdlerin önemli bir kısmını etkin bir şekilde kullandı. Kuvayı Milliye, Kemalistler, Mustafa Kemal de yıllarında Kürdleri yanlarına çekebilmek için Kürdistan Ermenistan yapılacak anlayışını dile getiren propagandayla Kürdleri yanına çekmeye çalıştı. Kuvayı Milliye, Kemalistler Kürdlere eğer bizimle birlikte olmazsanız mücadele başarıya ulaşmaz, bu mücadele başarıya ulaşmazsa Kürdistan ı Ermenistan yaparlar diye propaganda yapıyorlardı. Bu arada mücadele başarıya ulaştıktan sonra Kürdlere milli hakları verilecek söylemi de önemliydi. 22 Ekim 1919 da Amasya da gerçekleştirilen ve Osmanlı hükümetinden Salih Paşa ve Mustafa Kemal arasında akdedilen Amasya Protokolü denen belge de önemlidir. Erzurum Kongresi sırasında, daha doğrusu kongreden sonra Mustafa Kemal in Kürd aşiret reislerine, Kürd şeyhlerine yazdığı mektuplar da önemlidir. İttihatçıların da Kemalistlerin de esas amacı Kürdlerin Türklüğe asimilasyonu idi. Kemalistler 1922 sonlarından itibaren başarıya ulaşınca, Yakındoğu İşleriyle İlgili Lozan Anlaşması yla uluslararası garanti elde edince Kürdleri inkâra, imhaya, asimilasyon politikasını yaşama geçirmeye başladı. Bu artık ikinci safha oluyor. Günümüze kadar sürüp gelen safha budur. Bugün Türkiye de büyük burjuvazinin zenginliğinin kaynağı Ermeni mallarıdır, Rum mallarıdır. Bu birikimlerin temel kaynağı Ermeni mallarının, Rum mallarının yağmalanmasıdır. Göçertilen veya tehcir edilen Rumların, Ermenilerin malları, taşınmazları yağmalanacak, sermaye Türkleştirilmeye gayret edilecektir. Doğu da bazı Kürd şeyhlerinin, Kürd toprak ağalarının, Kürd aşiret reislerinin, şeyhlerin zenginliğinin kaynağı Ermeni mallarıdır, Süryani mallarıdır. Kürdlerin Osmanlı taraftarı bu tutumumu 1840 larda Osmanlı-Nasturi-Kürd ilişkilerinde, Osmanlı- Ezidi Kürd ilişkilerinde yine izlemek mümkündür. Kuvayı Milliye nin Teşekkülü 1918 sonunda, Osmanlı Devleti, Almanlarla birlikte savaştan yenik çıkınca ve 30 Ekim Mondros Mütarekesi nden sonra, Ermeniler sürgün edildikleri kendi topraklarına geri dönmek istediler. Bu Ermenilerin çok büyük bir kısmı zaten tehcir sırasında imha 7

8 edilmişti. Malları-mülkleri çevredeki Müslüman eşraf tarafından ve Teşkilat-ı Mahsusa da görev alanlar tarafından yağmalanmıştı. Bu yağma üç aşamada gerçekleşmişti. Birinci olarak, tehcir edilenler, kadınlar, yanlarında paralarını, mücevherlerini taşıyorlardı. Kafilelere nezaret edenlerin büyük bir kısmı, bu kadınların paralarına, mücevherlerine el koydular, öldürüp cesetlerini Fırat Nehri ne attılar. Daha bugünlerde sermaye el değiştirmiş oldu. İkinci aşama, tehcir edilenlerin evlerindeki eşyaların yağmalanması oldu. Üçüncü aşamada, taşınmaz malların yağmalanması gündeme geldi. Bütün bunlar, Kürd/Kürdistan sorununu Ermeni sorununa bağlayan bir durum ortaya çıkardı. Antep, Urfa, Adana havalisinde, Ege de, Kuvayı Milliye, Ermenilerin, Rumların, kendi toprakların dönüp mallarına mülklerine tekrar sahip olmalarına engel olmak için kurulmuştu. Çünkü bu mallar-mülkler çevredeki eşraf tarafından, Teşkilat-ı Mahsusa da görev alanlar tarafından yağmalanmıştı. Kuvayı Milliye, bu malların tekrar Ermenilerin, Rumların eline geçmemesi için çok yoğun çaba gösterdi. Kuvayı Milliye örgütlenmesinin de savaşının da temel nedeni budur. Kürdler-Kürdistan Birinci Dünya Savaşı nın sonunda gerçekleşen önemli olayların başında, Paris te bir konferans düzenlenmesi gelir. Ocak 1919 da toplanan Paris Konferansı nın önemli bir kararı, Cemiyet-i Akvam ın yani Milletler Cemiyeti nin kurulmasıdır. Milletler Cemiyeti, uluslararası, devletlerarası anlaşmazlıkların, savaşa varmadan, barışçıl yollardan çözülmesi amacıyla kurulmuştur. Bu dönemin önemli olaylarında biri, Kürdlerin, Kürdistan ın bölünmesi, parçalanması, paylaşılması olmuştur. Ortadoğu nun ortasındaki Kürdistan ın, Kürdlerin bölünmesi, parçalanması ve paylaşılması, Ortadoğu tarihini, siyasal ve toplumsal hayatı belirleyen, yönlendiren çok önemli bir dinamiktir. Başka bir deyişle bu süreç, Türkiye, Irak, İran, Suriye tarihini, siyasal ve toplumsal hayatı yakından ilgilendirmektedir. Kürdistan ın bir kesiminin de Kafkasya da olduğunu unutmamak gerekir. Kürdlerin ve Kürdistan ın bölünmesi, parçalanması ve paylaşılması, Kürdlerde, bir insanın iskeletinin bölünmesiparçalanması gibi, beyninin dağılması gibi bir etki yaratmıştır. Bugün, Kürd/Kürdistan sorununun temelinde bu süreç vardır. Bu süreci biraz açıklamakta yarar vardır. 8

9 Birinci Dünya Savaşı sonunda imparatorluklar dağıldı. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Alman İmparatorluğu dağıldı. Savaştan galip çıkan devletler, Büyük Britanya, Fransa, İtalya, savaşı kaybedenlerin sömürgelerini paylaşmak için yoğun bir mücadeleye giriştiler. A Tipi, B Tipi, C Tipi mandalar kuruldu. Manda kavramını sömürge karşılığı olarak kullanabiliriz. A Tipi mandalar (sömürgeler), Osmanlı İmparatorluğu nun, Yakındoğu daki, Ortadoğu daki topraklarının paylaşımıyla kuruldu. B Tipi mandalar, Alman İmparatorluğu nun, Doğu Afrika daki ve Batı Afrika daki sömürgelerinin paylaşımıyla kuruldu. C Tipi mandalar, Alman İmparatorluğu nun, Pasifik teki ve Güneybatı Afrika daki sömürgelerinin paylaşımıyla teşekkül etti. A Tipi mandalar çerçevesinde, Büyük Britanya ya bağlı Irak, Ürdün, Filistin mandaları (sömürgeleri) kuruldu. Fransa ya BAĞLI Suriye, Lübnan mandaları (sömürgeleri) kuruldu. Burada, sorulması gereken çok önemli bir soru var. Neden, Büyük Britanya ya veya Fransa ya bağlı bir Kürdistan mandası (sömürgesi) kurulmamıştır? Kaldı ki o dönemde, Kürdler ayaktaydı. Güney Kürdistan da Şeyh Mahmud Berzenci, Ben Kürdistan kralıyım, beni Kürdistan kralı olarak tanı şeklinde, Büyük Britanya ya karşı talepler ileri sürmüştü. Emperyal güçler, Büyük Britanya ve Fransa değil bağımsız bir Kürdistan ı sömürge bir Kürdistan ı bile istemediler, düşünmediler. Kürdlerin ve Kürdistan ın bölünmesini, parçalanmasını ve paylaşılmasını gerçekleştirdiler. Bu, dikkatli bir şekilde üzerinde durulması gereken bir durumdur lerde, Milletler Cemiyeti çerçevesinde gerçekleşen en önemli olgu budur. Bu tarihlerde, dönemin iki emperyal devleti, Büyük Britanya ve Fransa ve Yakındoğu nun ve Ortadoğu nun iki köklü devleti, Osmanlı İmparatorluğu ve O nun devamı olan Türkiye Cumhuriyeti. İran İmparatorluğu ve O nun devamı olan yeni İran Şahlığı Bu dört güç birbirleriyle organize bir şekilde, Kürdlerin, Kürdistan ın üzerine çullanmıştır. Bu dört güç, birbirleriyle ilişkiler geliştirerek Kürdlerin bağımsız devlet kurma haklarını gasbetmiştir. Büyük Britanya, lerde, savaş uçaklarını, zehirli gazlarını ilk olarak Kürdlere, Kürdistan a karşı kullanmıştır. Böyle bir sürecin, Milletler Cemiyeti çerçevesinde, ulusların kendi geleceklerini tayin hakkı anlayışının, Sovyetler Birliği ve ABD yöneticileri tarafından en çok konuşulduğu bir dönemde gerçekleşmesi, üzerinde ayrıca durulması, irdelenmesi gereken bir durumdur. Kürdlerin ve Kürdistan ın bölünmesinde, parçalanmasında ve paylaşılmasında, dönemin emperyal güçleri, Büyük Britanya ve Fransa nın çok büyük rolü vardır. Bu iki emperyal devlet, her zaman anti-kürd politikalar tasarlamış ve uygulamıştır. Bu iki devlette, hangi siyasal parti iktidarda olursa olsun, ister sağcılar, ister solcular, ister liberaller iktidara gelsin, her zaman anti-kürd politikalar egemen olmuştur. Bu iki 9

10 emperyal güç projelerini, elbette, Yakındoğu daki ve Ortadoğu daki, Türk, Arap ve Fars yönetimleriyle işbirliği ve güç birliği yaparak gerçekleştirmişlerdir. Yakındoğu daki ve Ortadoğu daki, Türk, Arap ve Fars yönetimleri, her zaman Kürdler ve Kürdistan konusunda, bu iki emperyal güç tarafından desteklenmiş ve teşvik edilmiştir. Bölünme, Parçalanma, Paylaşılma, Kendini Üreten, Çoğaltan Bir Süreç Yaratır. Kürdlerin ve Kürdistan ın bölünmesi, parçalanması ve paylaşılması bize neyi hatırlatmaktadır? Kürdlerin ve Kürdistan ın, bölünmesi, parçalanması ve paylaşılması kendini üreten, çoğaltan bir süreç yaratmıştır. Kürdlerin ve Kürdistan ın ilk bölünmesi, paylaşılması, 16. Yüzyılın ilk çeyreğine rastlamaktadır. Bu, 1514 De, Çaldıran da gerçekleşen savaş sonunda Osmanlı İmparatoluğu ve İran İmparatorluğu arasında bir paylaşımdır. Bu tarihten itibaren Osmanlı-İran savaşları hep Kürdistan da gerçekleşmiştir. Her iki tarafın da Kürdlerden oluşturduğu orduları vardır. Bu iki ordu Osmanlı ve İran adına savaşmaktadır. Osmanlı-İran savaşları Kürdistan topraklarında yapılmaktadır. Osmanlı ve İran adına savaşanlar da Kürdlerdir. Bu, dikkate değer bir durumdur. 19. yüzyılın ilk çeyreğinde, , Rus-İran savaşları sonunda, İran kesimindeki Kürdistan ın Kuzey tarafları Rus İmparatorluğu nun denetimi altına girdi. Sovyetler Birliği döneminde, yılları arasında yaşam bulan Kızıl Kürdistan bu toprakların bir kısmı üzerinde kuruldu lerde, Miletler Cemiyeti döneminde, Kürdlerin ve Kürdistan ın bölünmesi ve paylaşılması, üçüncü paylaşma oluyor. Bu emperyal güçlerin en kapsamlı, en kalıcı operasyonudur. Bugünü belirleyen budur. Bunun, Türk, Arap ve Fars yönetimleriyle işbirliği içinde gerçekleştirildiği bilinmektedir. Bu sürecin nasıl tasarlandığı, nasıl yaşama geçirildiği sonuçları elbette zengin olgusal dayanaklarıyla incelenmelidir. Dönemin Sovyetler Birliği yöneticilerinin Kürdlere, Kürdistan a ilişkin politikaları da anti-kürd politikalardır. Bu politikalar, İngiliz ve Fransız politikalarından, emperyal metropollerin politikalarından farklı politikalar değildir. Sovyetler Birliği yöneticileri, Kürdlerin, Kürdistan ın Yakındoğu da, Ortadoğu da bir statü kazanmalarına her zaman karşı durmuşlardır. Her zaman Kürdleri ezen devletlerin yanında yer almışlar, Kürdlere karşı geliştirilen, ırkçı, sömürgeci, faşist politikalara, uygulamalara destek vermişlerdir. Sovyetler Birliği nin bu reel politikalarının irdelenmesi de önemli olmalıdır. Milletler Cemiyeti, devletler arasında, uluslar arasında yaşanan anlaşmazlıklar, savaşa varmadan, barışçıl yollardan çözülsün diye kurulmuştur. Temel amacı uluslararası barışı kurmak ve sürdürmektir. Ama Milletler Cemiyeti, uluslararası barışı kuramadı, bu amaca ulaşamadı. İkinci Dünya Savaşı nın patlak vermesine engel 10

11 olamadı. İkinci Dünya Savaşı, Birinci Dünya Savaşı na göre çok daha ağır, kapsamlı, kanlı oldu. Bütün bunlara rağmen, uluslararası barışı kurma, bunun için uluslarüstü, devletlerüstü bir örgüt kurma düşüncesi İkinci Dünya Savaşı süresince ve savaştan sonra da devam etti. Bileşmiş Milletler 1945 te bu anlayış çerçevesinde kuruldu. İkinci Dünya Savaşı ndan sonra, dünyanın siyasal çehresinde çok büyük değişiklikler oldu larda, sömürgelerin bağımsızlık kazanması hızlandı. Örneğin, İkinci Dünya Savaşı ndan önce, Afrika da sadece, iki bağımsız devlet vardı. Habeşistan ve Liberya. Bu sayı bugün 57. Dünyanın her tarafında bu tür siyasal değişiklikleri izlemek mümkündür. Ama Kürdistan da hiçbir şey değişmedi lerde, Milletler Cemiyeti döneminde kurulan ve Kürdlere statü vermeyen statüko aynen korunda, sürdürüldü. Hâlbuki Kürdler, İkinci Dünya Savaşı döneminde de ayaktaydı. İran da gelişen, Mahabad Kürd Cumhuriyeti nin kurulmasını, yıkılmasını unutmamak gerekir. Ama Kürdler, Birleşmiş Milletler i kuranlara da seslerini, isteklerini duyuramadılar. Birleşmiş Milletler i kuranlar, Büyük Britanya, Fransa, ABD, İtalya, Sovyetler Birliği, Çin, Türkiye, İran, Irak vs. Kürdlerin isteklerini, çığlıklarını duymadılar, duymak istemediler. Milletler Cemiyeti nasıl anti-kürd bir örgüt olduysa, Birleşmiş Milletler de öyle oldu. Birleşmiş Milletler, adı üstünde, milletlerin temsil edildiği bir örgüt. Cemiyet-i Akvam, Milletler Cemiyeti de öyle. Ama bu örgütler hiçbir zaman Kürdleri temsil etmediler. Her zaman, Kürdleri müşterek olarak ezen devletlerin, çıkarlarını ve haklarını savundular, korudular. Bugün, dünyada 208 devlet var. Güney Sudan la birlikte 208 oldu. Bu devletlerden 193 ü Birleşmiş Milletler e de tam üye. Bu devletlerden çok büyük bir kısmının nüfusu bir milyonun altındadır. Nüfusu bir milyonun altında olan belki 40 devlet vardır. Belki 40 tan da fazladır. 27 üyeli Avrupa Birliği nde, Luxemburg, Kıbrıs, Malta, nüfusları bir milyonun altında olan devletlerdir. Örneğin Kıbrıs ta, Rumlar artı Türkler yine de bir milyonu bulmamaktadır. Slovenya, Slovakya, Estonya, Letonya, Litvanya gibi devletlerin nüfusu 2-3 milyon arasında değişmektedir. Avrupa Birliği nde, sadece Almanya nın, Fransa nın, İtalya nın, İngiltere nin, İspanya nın nüfusları Kürdlerin Ortadoğu daki toplam nüfusundan fazladır. Belki Polonya nın, Kürdlerin nüfusu kadar nüfusu vardır. Kürdlerin Ortadoğu daki toplam nüfusu ise 40 milyonun üzerindedir. Buna rağmen Kürdlerin, Kürdistan ın herhangi bir statüye sahip olmaması dikkate değer bir durumdur. Kürdlere statü vermeyen bu anti-kürd statükonun nasıl kurulduğu, kendini koruyarak bugünlere nasıl geldiği, incelenmeye değer bir konudur. Uluslararası nizamın bu konudaki tutumunun irdelenmesi şüphesiz çok önemlidir. Bu toplum bilinciyle, tarih bilinciyle ilgili bir konudur. Andorra, San Marino, Monaco, Liechtenstein 47 üyeli Avrupa Konseyi ne bağlı olan devletlerdir. Bu devletlerin nüfusları, 50 bin-60 bin arasında değişmektedir. İslam Konferansı na üye, Cibuti, Bahreyn Katar gibi bazı devletlerin nüfusu, yine çok 11

12 küçüktür. Bir milyonun altındadır Pasifik de, Okyanusya çevresinde, nüfusları çok daha küçük olan devletler vardır. Nauru, Tavulu, Samua... gibi devletler böyledir. Kürdlerin bu kadar büyük nüfusa rağmen, bir statüye sahip olamaması, elbette önemli bir sorundur. Öte yandan bu devletlerin toprak genişlikleri de çok küçüktür. Çoğu, Kürdistan ın bir beldesi kadar bile toprak genişliğine sahip değildir. Şu ilişkilere de bakmak gerekir. Yukarıda sözü edilen devletlerden hiçbiri, bir bedel ödemeden bu niteliklere sahip olmuşlardır. Kürdlerse 19. yüzyılın başlarından itibaren, özgürlük mücadelesi yürütüyor. Bu süreçteki kayıpları milyonlarla ifade edilir. Bunlardan başka, Kürdistan ın yakılması, yıkılması, Kürdistan florasının, Kürdistan faunasının bu bombardımanlardan, zehirli gazlardan etkilenmesi de önemli bir konudur. Bu çerçevedeki kayıplar ise, milyarlarla ifade edilir. Burada, yanlış anlamaları önlemek için, bu devletlerin devlet olma hakları ellerinden alınsın şeklinde bir anlayış şüphesiz söz konusu edilemez. Biz uluslararası nizamın, ne kadar anti-kürd olduğunu vurgulamak için, bu ilişkilere dikkat çekmeye, bazı karşılaştırmalar yapmaya çalışıyoruz. Kürdistan Sömürge Bile Değil Bugün Kürdistan sömürge bile değildir. Bu durumun en önemli nedeni şudur. Sömürgeler, ilânihaye, sonsuza kadar, sömürge kalmak üzere kurulmadılar. Emperyal ve sömürgeci devlet, belirli bir süre onları yönetecek, onları ekonomik ve toplumsal bakımlardan güçlendirecek, onlara, kendi kendini yönetmenin yolunu yordamını öğretecek, giderek o sömürgeye bağımsızlık verecektir. Sömürgesömürgeci ilişkilerinin temel özelliği budur. Hiçbir sömürge, sonsuza kadar sömürge olarak kalacak değildir. Afrika da bugün 57 bağımsız devlet vardır. Bu devletlerden sadece, Cezayir, Gine Bissau, Angola ve Mozambik silahlı mücadeleler sonucu bağımsızlık kazanmıştır. Geriye kalan bütün Afrika devletleri, emperyal ve sömürgeci devletlerle, sömürge arasında yapılan anayasal görüşmeler sonucu bağımsızlık elde etmişlerdir de Eritre nin Habeşistan dan ayrılması yine silahlı mücadele sonucu olmuştur de, Güney Sudan ın Sudan dan ayrılması ise, savaşları izleyen bir referandum sonucu gerçekleşmiştir. 12

13 Kürdistan ise, işgal edilip ilhak edilmiştir. Kürdistan inkar edilip, Kürdistan toprakları o ülkenin toprağı sayılmıştır. Bu sürecin, dönemin önde gelen iki emperyal devleti ve Yakındoğu nun ve Ortadoğu nun iki köklü devleti tarafından müştereken, birbirleriyle organize olmuş bir şekilde yapılması, Kürdlerin ve Kürdistan ın yönetimini de kolaylaştırmıştır. Birbirleriyle organize olmuş bir şekilde, Kürdlerin ve Kürdistan ın üzerine çullanan bu dört devlet, bu dört güç, sadece niceliksel değil, niteliksel bir durum da yaratmaktadır. Kürdlerin, Kürdçe nin, Kürdistan ın inkârı, bu ilişkiler sayesinde kolaylaşmaktadır. Bu ilişkilerin, sömürge bile olmayan bir yapının, sömürge bile olmayan ilişkilerin yaşanmasında büyük rolü vardır. Kürdistan ı, Kürdleri müştereken yönetmek, bu sömürgeci güçlere kolaylık, rahatlık sağlamaktadır. Böyle bir kolaylık ve rahatlık olmasa, Saddam Hüseyin, Kürdlere, zehirli gaz kullanabilir miydi? Halepçe yaratılabilir miydi? Düşünelim ki, Saddam Hüseyin, Halepçe yi zehirli gazlarla bombaladığı, 16 Mart 1988 de, İslam Konferansı da Kuveyt te toplantı halindeydi. Türkiye yi 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren temsil ediyordu. 53 İslam ülkesinin, bu konferans sonunda yayımladığı Sonuç Bildirgesi bu bakımdan çok önemli bir belgedir. Sonuç bildirgesinde, Saddam Hüseyin in Kürdlere karşı zehirli gaz kullandığına dair hiçbir ima yoktur. Eleştiri, kınama, şöyle dursun, bu konuda küçücük bir bilgi, bir ima bile yoktur. Bulgaristan da Türklere karşı geliştirilen isim değiştirme operasyonlarından dolayı Bulgaristan ı eleştiren İslam Konferansı, Kürdlere yapılan soykırımı duymazlıktan, bilmezlikten, görmezlikten gelmektedir. Saddam Hüseyin, kendisini böylesine rahat hissetmese, Kürdlere karşı zehirli gaz kullanabilir miydi, soykırım yapabilir miydi? Bunu, ancak, uluslararası nizamın kendisini eleştirmeyeceğini, suçlamayacağını bilen, hisseden yöneticiler yapar. Sömürgenin sınırlarının olması, sömürge-sömürgeci ilişkilerinin çok önemli bir boyutudur. Bütün sömürgelerin sınırları vardır. Örneğin, Afrika, 1885 yılında emperyal ve sömürgeci devletler tarafından bölüşülmüş paylaşılmıştır. Büyük Britanya, Fransa, Belçika, İtalya, Almanya, İspanya, Portekiz 1885 de bir anlaşmayla, Afrika yı paylaşmışlardır. Ülkelerin sınırları bu paylaşımla belirlenmiştir. Afrika ülkeleri, devletler, 1960 larda, 1885 de belirlenen bu sınırlarla bağımsızlık elde etmişlerdir de çizilen bu sınırlara iki defa müdahale edilmiştir. Biri 1993 de Eritre nin Habeşistan dan ayrılması, kendi bağımsız devletini kurmasıdır. İkinci olarak da 2011 de, Güney Sudan ın Sudan dan ayrılıp bağımsız devletini kurmasıdır. Geriye kalan bütün sömürgeler, Kongo, Gana, Senegal, Tanzanya, Kenya, Togo, Somali, Ugandai Zambiya vs de çizilen bu sınırlarla bağımsız olmuşlardır. Bir de, 1960 larda, Kongo nun bağımsızlık kazanmasıyla, birlikte, iç savaş yaşanmış, Kongo Brazzaville, Kongo Kinşasa dan ayrılıp kendi bağımsız devletini kurmuştur. Sınırların belirlenmesi elbette önemlidir. Bu sömürgeler, sınırların belirlenmiş olmasından dolayı, aslında sömürge devlet olarak anılmaktadır. Bu çerçevede, İngiliz sömürgeciliği ile Fransız sömürgeciliği arasında önemli farklar vardır. İngiliz sömürgeciliğinde, sömürgeler, yörenin, etkili fakat İngiltere ye bağlı adamları vasıtasıyla yönetilir. İngiltere ye ideolojik olarak bağlı olan bu etkili adamların, 13

14 bunların oluşturduğu meclislerin üzerinde, şüphesiz İngiliz genel valisi vardır. İngiliz sömürgeciliğinde adem-i merkeziyet vardır, diyebiliriz. Fransız sömürgeciliğindeyse, sömürgeyi merkezi yönetime bağlama daha öncelikli bir uygulamadır. Kürdistan daysa, sınır diye bir nitelik yoktur. Kürdler ve Kürdistan bölünmüş, parçalanmış ve paylaşılmıştır. Kürdistan ilgili yönetimlerce işgal ve ilhak edilmiş, o yönetimlerin kendi öz toprağı sayılmıştır. Sınır olmaması, Kürdistan kimliğinin belirmesine engel olmuştur. Hâlbuki Afrika da sömürgelerin, örneğin, Gana nın, Senegal in, Zaire nin, Zambiya nın, Angola nın, Mozambik in, belirlenmiş sınırlarından dolayı, kimlikleri vardır. Gana Kimliği, Angola kimliği vs. Sınırların önceden çizilmiş olması, Afrika dışındaki sömürgeler için de söz konusudur. Örneğin, Büyük Britanya nın Hindistan sömürgesi, Hollanda nın, Portekiz in, Fransa nın, Uzakdoğu daki sömürgeleri sınırları önceden çizilmiş, belli olan ülkelerdir. Sınırların çizilmemiş olması, Kürd kişiliğinin ve Kürdistan kişiliğinin vurgulanmamış olması, Kürdleri, Kürdistan ı sömürge bile olmayan bir konuma düşürmektedir. Sömürgeci devletlerin, genel olarak sömürgelerinde, yerli dili, kültürü inkâr ettiği, onları sömürgecinin diline asimile etmek için çaba sarf ettiği görülmez. Ama Kürd- Türk ilişkilerinde temel boyut asimilasyondur. Kürd dilinin, kültürünün inkâr edilmesi, Kürdlerin Türklüğe asimile edilmesi için yoğun çaba sarf edilmesi, Kürd-Türk ilişkilerinin temel boyutunu oluşturmaktadır. Kürdlerin, Kürdçenin, Kürdistan ın böylesine inkârı, sömürge bile olmayan bir yapının, sömürge bile olmayan ilişkilerin yaşanmasına neden olmuştur. Devletler Hukukunda, Himaye altında devletler, Manda rejimi altındaki ülkeler, Milletlerarası vesayet rejimi, özel statü altında ülkeler gibi kavramlar vardır. Bu kavramlar, Milletler Cemiyeti döneminde, İkinci Dünya Savaşı ndan hemen sonra çok kullanılıyordu. Bunların tamamı, genel olarak sömürge kavramıyla ifade edilir. Burada önemli olan şudur: Ülkenin sınırı çizilmişse, ülkenin, orada yaşayan halkın adı varsa, yani bunlar uluslararası geçerliği olan belgelere yazılmışsa, halk, o ülke, daha ileri aşamalarda, muhakkak daha ileri bir statüye ulaşmaktadır. Düşünelim ki, Mısır 1922 ye kadar, Tunus, Fas, 1956 ya kadar, himaye altında devlet kategorisi adı altında muamele görüyordu. Kürd, Kürdistan adları ise hiçbir uluslararası belgede adı geçmemektedir. Kürdistan ı müşterek olarak denetleyen emperyal ve sömürgeci devletler buna özen göstermişlerdir. Sevr de uluslararası bir antlaşmadır. Burada Kürd adı ve Kürdistan adı geçmektedir. Fakat bu antlaşma onaylanmamıştır. Yürürlüğe girmemiştir. Ülkeye Bitişik Sömürgeler Metropol ülkeyle, sömürge arasında okyanusların olması durumuyla, sömürgenin ülkeye bitişik olması durumu arasında çok büyük farklar vardır. Kanımca ilişkilere temel niteliğini veren budur. Sömürgeler, genel olarak devletin zorlayıcı baskı araçlarıyla yönetilir. Baskı, devletin zorlayıcı baskı araçları, sömürge, ülkeye bitişik 14

15 olduğu zaman daha iyi kurulur. Arada okyanusların, büyük denizlerin olması, lojistik temininde, baskı mekanizmalarında meydana gelen eksikliklerin tamamlanmasında ciddi sorunlar yaratabilir. Metropol ülkeyle sömürge arasında büyük mesafelerin olması, baskının uygulanmasında gecikmeler, boşluklar yaratabilir. Arada okyanuslar, büyük denizler olduğu zaman, sömürgenin ilhak edilmesi kolay kolay mümkün olmaz. Ama sömürge, ülkeye bitişik olduğu zaman bu süreç daha kolaylaşır. Birleşmiş Milletler in, 14 Aralık 1960 tarih ve 1514 (XV) sayılı, Sömürge Ülkelere ve Halklara, Bağımsızlık Tanıma Bildirgesi üzerinde durmak gerekir. Bu bildirgenin 1,2,3,5. maddeleri, okyanus aşırı sömürgelere bağımsızlık vermektedir. 6 ve 7. maddelerindeyse, bunu tamamen ortadan kaldırmaktadır. 6. ve 7. maddeler ülkeye bitişik olan sömürgeler içindir. Bildirgenin 6. ve 7. maddeleri, ülkeye bitişik olan sömürgeler için, 1,2,3,5. maddelerdeki hakları çürütmektedir. Bu, Birleşmiş Milletlerin, 1952 tarihli Genel Kurul kararına da aykırıdır. Zira bu karar, ulusların kendi geleceklerini tayin hakkını, insan haklarından tam yararlanmanın ön koşulu sayar. Irkçılık-Ayrımcılık Bağlamında Güney Afrika ve Türkiye 1950 lerde, 60 larda, 70 lerde, 80 lerde, Güney Afrika için, dünyanın en ırkçı devleti denirdi. Amerika Birleşik Devletleri için de benzer bir suçlama yapılırdı. Bu yıllarda beyaz yönetim, Güney Afrika da yerlilere şöyle söylerdi. Sizin renginiz kara. Siz beyazların içine karışmayın. Beyazlardan ayrı yerlerde yaşayın. Sizin mahalleleriniz, okullarınız hastaneleriniz, eğlence yerleriniz, otelleriniz, parklarınız, plajlarınız, ulaşım aralarınız, kafeleriniz, alış-veriş merkezleriniz ayrı olsun. Siz beyazların içine karışmayın, beyazlardan ayrı yerlerde yaşayın. Beyaz yönetim, yerlilerin önemli kamu görevlerinde çalışmalarına da izin vermezdi. Bunun için, beyaz yönetim, bantustan denen, dikenli tellerle çevrili çok geniş alanlar oluşturmuştu. Yerliler buralarda yaşarlardı. Buralarda temel altı yapı hizmetleri çok yetersizdi, olumsuzdu. Sık sık elektirik kesintisi olurdu. Sık sık su kesintisi olurdu. Kanalizasyonlar sık sık tıkanırdı. Sağlık, eğitim ve ulaşım hizmetleri çok yetersizdi. Ama yerlilerin buralarda özerk bir yaşantıları vardı. Yerliler iç özerklik yaşıyorlardı. Bu yönetime apartheid yönetimi deniyordu. Bu, mekânsal olarak ve ruhsal olarak yoğun bir dıştalamayı içe riyordu. ABD de de benzer bir uygulama vardı. Afrika kökenliler, zenciler çocuklarını beyazların çocuklarının gittiği okullara gönderemezlerdi. Zenciler, beyazların indikleri ulaşım araçlarına, otobüslere, trenlere binemezlerdi. Afrika kökenliler, beyazların girip çıktığı kafelere pastanelere giremezlerdi. O yıllarda ABD hakkında, dünyada, Güney Afrika dan sonraki ikinci ırkçı devleti diye konuşulurdu. Türkiye deyse, örneğin, Kürdlere şu söyleniyor. Sen Türklerle birlikte yaşayacaksın. Türklerle birlikte yaşamak zorundasın. Ama Türk e benzeyerek yaşayacaksın. Başka 15

16 şansın yok. Benim anadilim, kültürüm, atalarım gibi söylem yok. Bunları unutacaksın. Türklerle birlikte Türk gibi, Türk e benzeyerek yaşayacaksın Bakın, burada, ayrım-gayrım yok. Birlikte yaşama durumu ve birlikte yaşama isteği var. Ama nasıl? Bu durum, bu istek, hangi koşulla gerçekleşecek? Koşul kendi öz kimliğini unutmak. Türkleşmek Bu normal mi? Kişi olara bunun çok daha ırkçı bir politika olduğunu düşünüyorum. Sen bana benzemiyorsun, benim dışımda yaşa ırkçılığına nazaran, sen benimle yaşayacaksın, ama bana benzeyerek yaşayacaksın ırkçılığını çok daha ağır bir ırkçılık olduğunu düşünüyorum. Ama, Türkiye nin herkes her şey oluyor propagandası batılılara da çok inandırıcı gelmiş ki, Türkiye Avrupa Konseyi üyesidir. Avrupa Birliği adayıdır. Batı, Kürdlere karşı, her zaman anti-kürd bir tutum içinde olmuştur. Türkiye yi anti-kürd politikalarından dolayı her zaman, politik, diplomatik, ekonomik ve askeri yollarla desteklemiştir. Batı nın Türkiye ye bu desteği süreklidir. Irkçılık, ayrımcılık iktidarla ilişkili bir durumdur. Irkçı-ayrımcı politikaların yaşama geçmesini iktidar gücü belirler. Örneğin bir Kürd ün şöyle dediğini düşünelim. Kürdler dünyanın en asil ırkıdır. Bütün medeniyetleri Kürdler yaratmıştır. Herkes, Kürdleştirmek gerekir. Türkleri, Araplar, Farsları Kürdleştirmek, bu yolla onları çağdaş medeniyete katmak gerekir Bu sözler kendi başına hiç bir şey ifade etmez. Bunlar sadece bunu ifade edenlerin duygularını ifade eder, sübjektif tir. Bu düşünce ve duyguların, örneğin bir Türk tarafından eleştirildiğini düşünelim. Senin neren asil, sen bir kölesin. 40 milyon olduğunun söylüyorsun, senin adın bile yok. Sen teröristsin Sen hep başkaları adına kılıç salladın Bu eleştiriler karşısında Kürd ne yapabilir? Hiçbir şey Çünkü ne düşüncelerini, duygularını geliştirebileceği, kitleleri ikna etmeye çalışacağı basın-yayın organları vardır, ne de bu tür düşüncelerin aşılandığı eğitim kurumları, üniversiteleri, Ne de bu düşünceleri kabul etmeyenleri cezalandıracak, emniyet-karakol birimleri, mahkemeleri cezaevleri Ama, Türkler için durum böyle midir? Devlet, bir Türk dünyaya bedeldir, Ne mutlu Türküm diyene dediği zaman, Herkes Türk olmalıdır. Türklüğe asimile edilmelidir vs. dediği zaman, bunları yaşama geçirebilecek her türlü araç gerece sahiptir. Bu düşüncelerin propagandasını yapacak basın-yayın kurumları, eğitim kurumları, okulları, üniversiteleri vardır. Bu düşünceleri benimsemeyenleri cezalandırmak için, emniyet birimleri, karakolları, mahkemeler, cezaevleri vardır Irkçı-ayrımcı politikaları yaşama geçirmek, iktidarla, iktidar gücüyle ilgili bir olaydır. Bulgaristan da Türklerin isimlerini değiştirme operasyonu yıllarını hatırlayalım. Bulgaristan da, Türk azınlığa karşı isim değiştirme kampanyası vardı. Türklere, Bulgar isimleri alma dayatılıyordu. Bulgar isimleri alırsanız, Bulgaristan Komünist Partisi nde ve devlet bürokrasisinde önemli görevler alırsınız, mevkinizde kolayca yükselirsiniz, aksi halde, yaşamınız zorlaşır, günlük yaşamınızda büyük sıkıntılarla karşılaşırsınız..deniyordu. 16

17 Bulgaristan daki isim değiştirme operasyonları Türkiye de çok şiddetli tepkilerle karşılaştı. Devlet ve hükümet bu sürece, çok büyük, çok kapsamlı tepki gösterdi. TBMM, hükümet, bakanlıklar, yargı organları, yüksek yargı, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ayrı ayrı yayımladıkları bildirilerle, bu süreci, Bulgaristan ı eleştirdiler. Üniversiteler, üniversite senatoları, ayrı ayrı yayımladıkları bildirilerle bu kampanyaları, operasyonları eleştirdiler. Yargı organları, üniversiteler, dünyadaki, emsal kurumları, kuruluşları bu süreçten haberdar ederek, Bulgaristan ı kınamalarını, isim değiştirme operasyonlarından, bu kampanyadan vazgeçmesini, sağlamalarını istediler. İsmin, kimliğin insan yaşamında vazgeçilmez olduğunu, bundan taviz verilemeyeceğini bildirdiler. Sivil toplum kurumları, benzer protestoları sık sık gerçekleştirdiler. Siyasal partiler, barolar, sendikalar, spor kulüpleri, Diyanet İşleri Başkanlığı gibi dini kuruluşlar, ayrı ayrı olarak yayımladıkları bildirilerle Bulgaristan ı eleştirdiler, suçladılar. Dünyanın çeşitli yerlerindeki emsal kurumları harekete geçirerek Bulgaristan ın eleştirilmesini sağladılar. Türkiye Cumhuriyeti nin, Bulgaristan daki bu sürece tepkisiyle, Kürdlere karşı geliştirdiği politikalar birbirleriyle çok yoğun bir şekilde çelişmektedir. Ama Türk siyasal hayatı, bu çelişkilerle, bu çifte standartlarla yürümektedir. Kişi olarak, Sen Türklerle birlikte yaşayacaksın, ama Türk e benzeyerek, Türkleşerek yaşayacaksın ırkçılığının ve ayrımcılığının, senin rengin kara, beyazların içine karışma, ayrı yerlerde yaşa ırkçılığına ve ayrımcılığına göre çok daha ağır, yıpratıcı, yok edici bir ırkçılık ve ayrımcılık olduğunu düşünüyorum. Bulgaristan da, Türklerin isimlerini değiştirme kampanyasında, eşitlik anlayışı nasıl değerlendiriliyor? Bulgaristan hükümeti, oradaki Türklere, Eğer Bulgar ismi alırsanız, aynı Bulgar olanlar gibi, Bulgaristan Komünist Partisi nde, devlet bürokrasisinde önemli yerlere gelirsiniz, makamınızda hızla yükselirsiniz diyordu. Eşitlik, ancak böyle, yani Türklerin Bulgarlaşmasıyla gerçekleşiyor. Türkiye ise, bütün kurumlarıyla, devlet ve hükümet kurumları ve sivil toplum kurumlarıyla bu süreci eleştiriyor, suçluyor. Başka devletlerin de bu süreci eleştirmeleri isteniyor. Hatta Bulgar ismi alan Türkler, hain olarak suçlanıyor. Böyle bir değerlendirme var. Fakat Türkiye de, Kürtlerin Türklerle eşitliği, ancak, Kürtlerin Türkleşmesiyle gerçekleşebiliyor. Bulgaristan da tepki duyulan, eleştirilen bu süreç, Türkiye de yoğun bir şekilde savunuluyor. 80 yılı aşkın bir zamandır yürütülen, uygulanan politika bu. Bu da Türk düşüncesinin, Türk siyasetinin çifte standartlı bir şekilde geliştiğini gösteriyor Güney Afrika Nasıl Dönüştü? Afrika Ulusal Kongresi Lideri Nelson Mandela 1990 da cezaevinden tahliye edildi. Beyaz yönetim, Nelson Mandela nın da içinde bulunduğu bir heyetle görüşmelere 17

18 başladı. Güney Afrika Cumhurbaşkanı Frederik Willem de Klerk di. Mayıs 1994 de genel seçimler yapıldı. Nelson Mandela Cumhurbaşkanı seçildi. Seçimler sonunda, Güney Afrika nın Mayıs 1994 den önceki Cumhurbaşkanı Frederik Willem de Klerk, Nelson Mandela nın yardımcılarından biri oldu. Bir zamanlar, dünyanın en ırkçı devleti diye konuşulan Güney Afrika da böyle bir değişiklik, köklü bir değişiklik oldu. Bu, Güney Afrika da resmi ideolojinin çok da katı olmadığını, esnek olduğunu göstermektedir. De Klerk den önceki Cumhurbaşkanı Pieter Willem Botha zamanında ise, resmi ideoloji, şüphesiz çok katı bir şekilde uygulanıyordu. Resmi ideoloji Türk siyasal sisteminin en önemli kurumudur. Güney Afrika daki bu değişim karşısında Türkiye de resmi ideolojinin neden hiç değişemediği irdelenmesi gereken bir konudur sonlarında, Bulgaristan da da büyük değişiklikler oldu. Bulgaristan yönetimi isim değiştirme kampanyasından vazgeçti. Türklerin çıkarlarını savunan Hak ve Özgürlükler Hareketi kuruldu. Bu hareket bugün Bulgaristan da hükümette yer almaktadır. Bulgaristan Avrupa Birliği ne de üye olmuştur. Türkiye deyse, Kürtler, hala, içinde Q, W, X olan isimleri çocuklarına, isim olarak verememektedir. Bu konuda hala ciddi sorunlar vardır. Resmi ideolojideki bu katılığın incelenmesi elbette önemlidir. Bulgaristan daki Türklerin ve Türkiye deki Kürdlerin durumları konuşulurken bir konuya dikkat çekmek önemlidir. Bulgaristan, 14. yüzyıl ortalarında Osmanlılar tarafından fethedilmiştir. Fetihten sonra, Bulgaristan a Anadolu dan Türk nüfus aktarılmıştır Ama Bulgarlar, 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı yönetimine son vermiş, kendi ülkelerini kendileri yönetmeye başlamışlardır. Bulgaristan bağımsızlık kazanınca, oradaki Türklerin bir kısmı, İstanbul a göç etmiş, bir kısmı da orada yaşamaya devam etmiştir. Bulgaristan daki Türklerin bir fetih nedeniyle oraya aktarılan bir nüfus olduğunu vurgulamak gerekir. Kürdler ise, bin yıllardır kendi ülkelerinde, Kürdistan da yaşamaktadırlar. Kasım 2008 deki Başkanlık seçimlerinde, Barack Obama nın başkan seçilmesi ABD de de çok önemli bir değişikliğin gerçekleştiğini göstermektedir lerde, 1960 larda, beyazların bindiği otobüse binemeyen zenciler, çocuklarını beyazların okullarına gönderemeyen zenciler, beyazların girip çıktığı kafelere giremeyen zenciler artık ABD de Başkan bile seçiliyorlar. Bunun çok önemli bir toplumsal ve siyasal değişiklik olduğu açıktır. Hikmet Kıvılcımlı, İhtiyat Kuvvet: Milliyet (Şark) Dr. Hikmet Kıvılcımlı nın bu çalışması Yol dizisinin 6. kitabıdır. Yol Yayınları tarafından Nisan 1979 da yayımlanmıştır. 18