ÖZEL MAVİ DÜŞLER ANAOKULU EĞİTİM YILI 2-3 YAŞ ÇOCUKLARININ GELİŞİM BASAMAKLARI

Transkript

1 ÖZEL MAVİ DÜŞLER ANAOKULU EĞİTİM YILI 2-3 YAŞ ÇOCUKLARININ GELİŞİM BASAMAKLARI Bilgi Bülteni Sayı: 2 Okul öncesi dönem genel anlamda tüm gelişim alanları açısından temellerin atıldığı bir dönem olup daha sonra ki gelişim aşamalarını da belirleyecek bir zaman dilimidir. Bilişsel, psiko-motor, dil, sosyal ve duygusal gelişim alanları okul öncesi dönemde hem gelişimsel hız hem de nitelik açısından oldukça önemli karakteristik özellikler gösterir. Gelişim süreci içinde tüm çocuklar aynı gelişim yolunu izlerler. Bebek önce emekler, sonra tutunarak ayağa kalkar daha sonra da yürür. Gelişim sırası her çocuk için aynı olurken gelişim hızları farklılık göstermektedir. Örneğin, her bebek önce sesler çıkarır sonra kelime ve cümlelerle dil gelişimini sürdürürken, bazı bebekler 10 aylıkken ilk kelimeleri söylerken bazı bebekler aylık olduklarında ilk kelimelerini söylemektedirler. Gelişimi tamamlarken her bir basamakta geçirdikleri sürenin çocuktan çocuğa değiştiği görülür. Bazı çocuklar, diğerlere oranla daha hızlı gelişirken bu gelişim bazı çocuklarda daha yavaş olmaktadır. Gelişimin dinamik olduğu ve yaşam boyu sürdüğü görülmektedir. Belli aşamalara bölünmüştür ve her biri önceki aşamaların birikimlerine dayalı olarak gelişir. Gelişim, genetik ve çevresel değişkenlerin karşılıklı etkileşimlerinin ürünüdür. Örneğin, doğuştan getirdiğimiz zeka potansiyelinin uygun eğitim yaşantılarıyla desteklenmemesi halinde, yeterince gelişmediği bilinmektedir. Gelişimde denge vardır. Gelişim özellikleri ayrılmaz bir bütün oluşturur ve gelişim alanları karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler. Örneğin, çocuğun zihinsel gelişiminin düzeyi dil gelişimini, dil gelişimi düzeyi de zihinsel gelişimini etkiler. Gelişim, giderek artan bir özelleşme sürecidir ve genelden özele, bütünden parçaya doğrudur. Örneğin, çocuklar belli bir gelişim aşamasında, sadece ellerini bir bütün olarak kullanırken, ince kasların gelişimi ile parmaklarını kullanmaya başlamaktadırlar. Çocukluğun ilk 6 yılı bireyin gelişiminin temel taşlarını oluşturması, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelişim yıllarında kazanılması nedeniyle büyük önem taşır. Kişilik oluşumu yönünden de önem taşıyan ilk 72 ayda çocuk, kendisine uyarıcı bir çevre sunan, sevgi gösteren ve sağlıklı gelişimini destekleyen anne-babaya gereksinim duyar.

2 Bu erken gelişim yıllarında temeli atılan beden gelişimi, psiko-sosyal gelişim ve kişilik yapısının, ileri yaşlarda yön değiştirmekten çok aynı yönde gelişme şansı daha yüksektir. Çocuk gelişiminin kendine özgü dinamikleri olduğu, her gelişim evresinin büyük oranda daha önceki evreler tarafından belirlendiği açıktır. Araştırmalar, çocukluk yıllarında kazanılan davranışların yetişkinlikte, bireyin kişilik yapısını, tavır, alışkanlık, inanç ve değer yargılarını büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koymaktadır. 2-3 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ Bilişsel-Dil Gelişimi İki kelimelik dizilerde isim ve fiili birleştirebilir. (baba git vb.) Tuvalet gereksinimini sözel olarak ifade edebilir. Konuşmalarında evet veya hayır kelimelerini kullanır. Basit etkinlikler için ne yapıyor? sorusuna cevap verebilir. Nerede sorusunu içeren cümlelere yanıt verebilir. Tanıdığı çevresel sesleri isimlendirir. Yaşını söylemek için parmaklarını kullanır. Sorulduğunda cinsiyetini söyler. Bu (o) ne? soruları sorar. Şimdiki zaman fiilini kullanır. Kurallı cümle kurabilir. (bu bir toptur vb.) Üç rengi eşleştirir. Model olunduğunda daire çizebilir. Psiko-Motor Gelişim Olduğu yerde çift ayak zıplayabilir. Geri geri yürüyebilir. Yardımla merdivenleri inebilir. 5-6 küp ile kule yapabilir Sayfaları teker teker çevirebilir. Model olunduğunda kağıdı ikiye katlayabilir. Geçmeli oyuncakları ayırıp, takabilir. Durmakta olan topa tekme atabilir. Hamurdan toplar yuvarlayabilir. Sosyal-Duygusal Gelişim Yetişkinin isteği üzerine etkinliğe katılabilir. Basit yönergeleri uygulayabilir.(nesne getirip, götürme vb.) Müzik veya hikaye etkinliğine 5-10 dakika katılabilir. Hatırlatıldığında lütfen, teşekkür ederim diyebilir. Basit ev işlerinde (kaşık tutmak vb.) yetişkine yardım edebilir. Sorulduğunda bir tercih yapabilir. Duygularla ilgili (sevmek, üzülmek vb.) sözel ifadeleri anlayabilir. Müzik eşliğinde dans edebilir. Hatırlatıldığında tanıdığı yetişkinleri selamlayabilir.

3 Bilişsel-Dil Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Tek bir kelime söylediği zaman (top), bu kelimeyi başka kelimelerle birleştirin (büyük top vb.) Beraber bir etkinlik yaparken, ne yapmakta olduğunuzu anlatın. Ara sıra yapılan etkinlikle ilgili sorular sorun.(ben ne yapıyorum?), (sen ne yapıyorsun? vb.) Tuvalet eğitimi için tek ve özel bir kelime seçin ve tüm aile o kelimeyi kullanın. Basit bir şarkı söyleyin ve o şarkıyı kendisi veya arkadaşlarıyla söylemeye teşvik edin. Çocuğunuz olumsuz cevap vermek yerine başını sallıyorsa, başınızı sallayın ve hayır deyin. Kartondan dairelerle kardan adam vb. resimler yapın. Tek bir ana renkle başlayarak, renkler hakkında konuşun. İçinde hayvan sesleri olan şarkıları kullanarak Ali babanın çiftliği vb.) şarkıda geçen hayvan seslerini birlikte söyleyin. Tahmin etme oyunu oynayın. Gülmek, koşmak vb. eylemleri dramatize ederek ne yaptığınızı söylemesini isteyin. Psiko-Motor Gelişimi Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Bakabileceği kitaplar verin ve sayfalarını çevirme fırsatı bulsun. Nesnelerin üzerindeki ambalajları açması için fırsat verin. Dergilerdeki, gazetelerdeki resimleri yırtması için fırsat verin. Elerinden tutarak, zıplamasını sağlayın. Hamurla oynaması için fırsat verin. Trencilik oynayın ve treni geri geri götürün. Topla oyunlar oynayarak, topa vurmasını veya size atmasını isteyin. Sosyal-Duygusal Gelişimi Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Basit yönergeler verin.(lütfen bunu masaya koy vb.) Seçtiği bir hikayeyi yatmadan önce ona okuyun. Teşekkür ederim, lütfen, günaydın vb. kelimeleri sıklıkla kullanın. Tercih yapması için iki seçenek sunun. (süt mü meyve suyu mu? vb.) Kucaklarken veya öperken onu sevdiğinizi söyleyin. Çocuklara Nereye Gidecekleri Değil, Nasıl Yürüyecekleri Anlatılmalı KAYNAKÇA: Türk Psikologlar Derneği Okul Öncesi Komisyonu Gözlem Formu 2000 Ana-Baba Okulu, Remzi Kitabevi 2001 Çocuk Psikolojisi, Haluk Yavuzer, Remzi Kitabevi Yaş Çocuğunun Gelişimi, Unesco-Unicef Co-Operative Programme Portage Etkinlik Önerileri Klavuzu, Türkçesi: Dr. Ender Marangoz Çocuğun Gelişim Dönemleri, İlkim Öz, Kök Yayıncılık

4 ÖZEL MAVİ DÜŞLER ANAOKULU EĞİTİM YILI Bilgi Bülteni Sayı: YAŞ ÇOCUKLARININ GELİŞİM BASAMAKLARI Okul öncesi dönem genel anlamda tüm gelişim alanları açısından temellerin atıldığı bir dönem olup daha sonra ki gelişim aşamalarını da belirleyecek bir zaman dilimidir. Bilişsel, psiko-motor, dil, sosyal ve duygusal gelişim alanları okul öncesi dönemde hem gelişimsel hız hem de nitelik açısından oldukça önemli karakteristik özellikler gösterir. Gelişim süreci içinde tüm çocuklar aynı gelişim yolunu izlerler. Bebek önce emekler, sonra tutunarak ayağa kalkar daha sonra da yürür. Gelişim sırası her çocuk için aynı olurken gelişim hızları farklılık göstermektedir. Örneğin, her bebek önce sesler çıkarır sonra kelime ve cümlelerle dil gelişimini sürdürürken, bazı bebekler 10 aylıkken ilk kelimeleri söylerken bazı bebekler aylık olduklarında ilk kelimelerini söylemektedirler. Gelişimi tamamlarken her bir basamakta geçirdikleri sürenin çocuktan çocuğa değiştiği görülür. Bazı çocuklar, diğerlere oranla daha hızlı gelişirken bu gelişim bazı çocuklarda daha yavaş olmaktadır. Gelişimin dinamik olduğu ve yaşam boyu sürdüğü görülmektedir. Belli aşamalara bölünmüştür ve her biri önceki aşamaların birikimlerine dayalı olarak gelişir. Gelişim, genetik ve çevresel değişkenlerin karşılıklı etkileşimlerinin ürünüdür. Örneğin, doğuştan getirdiğimiz zeka potansiyelinin uygun eğitim yaşantılarıyla desteklenmemesi halinde, yeterince gelişmediği bilinmektedir. Gelişimde denge vardır. Gelişim özellikleri ayrılmaz bir bütün oluşturur ve gelişim alanları karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler. Örneğin, çocuğun zihinsel gelişiminin düzeyi dil gelişimini, dil gelişimi düzeyi de zihinsel gelişimini etkiler. Gelişim, giderek artan bir özelleşme sürecidir ve genelden özele, bütünden parçaya doğrudur. Örneğin, çocuklar belli bir gelişim aşamasında, sadece ellerini bir bütün olarak kullanırken, ince kasların gelişimi ile parmaklarını kullanmaya başlamaktadırlar. Çocukluğun ilk 6 yılı bireyin gelişiminin temel taşlarını oluşturması, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelişim yıllarında kazanılması nedeniyle büyük önem taşır. Kişilik oluşumu yönünden de önem taşıyan ilk 72 ayda çocuk, kendisine uyarıcı bir çevre sunan, sevgi gösteren ve sağlıklı gelişimini destekleyen anne-babaya gereksinim duyar.

5 Bu erken gelişim yıllarında temeli atılan beden gelişimi, psiko-sosyal gelişim ve kişilik yapısının, ileri yaşlarda yön değiştirmekten çok aynı yönde gelişme şansı daha yüksektir. Çocuk gelişiminin kendine özgü dinamikleri olduğu, her gelişim evresinin büyük oranda daha önceki evreler tarafından belirlendiği açıktır. Araştırmalar, çocukluk yıllarında kazanılan davranışların yetişkinlikte, bireyin kişilik yapısını, tavır, alışkanlık, inanç ve değer yargılarını büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koymaktadır. 3-4 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ Bilişsel-Dil Gelişimi Kelime hazinesi hızla gelişmeye başlamıştır. Yeni kelimelere karşı ilgi duyar. Cümlelerinde neden-sonuç ilişkisi kurmaya başlamıştır. Masal dinlemeyi sever. Günlük hayatta alışık olduğu cisimlerin kullanımını bilebilir. Ana renkleri tanır. Somut düşünür. Kelimeleri öğrendiği basit anlamlarına göre değerlendirir. Psiko-Motor Gelişim Bedenini daha rahat kullanabilir. Topu atar, atılan topu yakalar, zıplatabilir ve tekmeyle vurabilir. Bu yaşın sonuna doğru çizimleri daha anlamlı hale gelir. Makas kullanabilir. Tek ayak üzerinde 4 saniye durabilir. 3 tekerlekli bisikleti kullanabilir. Parmak ucunda durup yürüyebilir. Sosyal-Duygusal Gelişim Çevre üzerinde denetimini artırmaya başlar. Açık sözlüdür. Hoşlandığı ve hoşlanmadıklarını açıkça söyler. Grup oyunlarını tercih etmeye başladıkları görülür. Günlük hayatta yaşadıklarını oyun içinde oyuncaklarına uygular. Paylaşma bilinci yeni yeni oluşmaya başlamıştır. Cinsel roller belirginleşmeye başlamıştır. Bilişsel-Dil Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Beğendiği kitabı çocuğunuza okuyun. Resimler hakkında konuşun ve gördüğü şeyleri ona anlattırın. Çocuğunuzun ilgisini çekecek uygun hikayeler bulun. Hikayeyi 2-3 kez okuduktan sonra tekrar okurken, sayfayı çevirmeden bir sonraki sayfada ne olacağını sorun. Sofra hazırlarken çocuğunuzdan size yardım etmesini isteyin ve peçete, çatal vb. eşyaları saymasını sağlayın. Çocuğunuzun en sevdiği televizyon programını birlikte izleyin ve program hakkında onunla konuşun ve neler olduğunu anlattırın. Evcilik vb. sosyal oyunlar oynarken çocuğunuzdan yiyecek, giyecek gibi nesneleri gruplamasını isteyin. Psiko-Motor Gelişimi Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Oyun hamuru ile oynamasına fırsat verin.

6 Makasla yapacağı etkinliklerde önce makası nasıl tutacağını gösterin, sonra parmaklarını yerleştirmesine yardım edin ve elinizi onun elinin üzerine koyarak birlikte kesin. Atlayabileceği yükseklikte bir yere çıktığı zaman, atlaması için onun önünde durun ve kollarınızı açarak atlaması için onu teşvik edin. Çocuğunuzla koşmayı gerektiren oyunlar oynayın Sosyal-Duygusal Gelişimi Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Müzik eşliğinde dans etmesi için onu cesaretlendirin. Diğer çocuklarla sırayla oynanan oyunlara katılması için fırsatlar yaratın. Yetişkinlerin bulunduğu bir yere gittiğinizde oradakileri selamlayarak çocuğunuza model olun. Çocuğunuzla konuşurken lütfen ve teşekkür ederim kelimelerini kullanın. Çocuğunuz bir etkinlikte sırasını beklediğinde ona övgü dolu sözler söyleyin. Çocuklara Nereye Gidecekleri Değil, Nasıl Yürüyecekleri Anlatılmalı KAYNAKÇA: Türk Psikologlar Derneği Okul Öncesi Komisyonu Gözlem Formu 2000 Ana-Baba Okulu, Remzi Kitabevi 2001 Çocuk Psikolojisi, Haluk Yavuzer, Remzi Kitabevi Yaş Çocuğunun Gelişimi, Unesco-Unicef Co-Operative Programme Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı, MEB Portage Etkinlik Önerileri Klavuzu, Türkçesi: Dr. Ender Marangoz Çocuğun Gelişim Dönemleri, İlkim Öz, Kök Yayıncılık

7 ÖZEL MAVİ DÜŞLER ANAOKULU EĞİTİM YILI 4-5 YAŞ ÇOCUKLARININ GELİŞİM BASAMAKLARI Bilgi Bülteni Sayı: 2 Okul öncesi dönem genel anlamda tüm gelişim alanları açısından temellerin atıldığı bir dönem olup daha sonra ki gelişim aşamalarını da belirleyecek bir zaman dilimidir. Bilişsel, psiko-motor, dil, sosyal ve duygusal gelişim alanları okul öncesi dönemde hem gelişimsel hız hem de nitelik açısından oldukça önemli karakteristik özellikler gösterir. Gelişim süreci içinde tüm çocuklar aynı gelişim yolunu izlerler. Bebek önce emekler, sonra tutunarak ayağa kalkar daha sonra da yürür. Gelişim sırası her çocuk için aynı olurken gelişim hızları farklılık göstermektedir. Örneğin, her bebek önce sesler çıkarır sonra kelime ve cümlelerle dil gelişimini sürdürürken, bazı bebekler 10 aylıkken ilk kelimeleri söylerken bazı bebekler aylık olduklarında ilk kelimelerini söylemektedirler. Gelişimi tamamlarken her bir basamakta geçirdikleri sürenin çocuktan çocuğa değiştiği görülür. Bazı çocuklar, diğerlere oranla daha hızlı gelişirken bu gelişim bazı çocuklarda daha yavaş olmaktadır. Gelişimin dinamik olduğu ve yaşam boyu sürdüğü görülmektedir. Belli aşamalara bölünmüştür ve her biri önceki aşamaların birikimlerine dayalı olarak gelişir. Gelişim, genetik ve çevresel değişkenlerin karşılıklı etkileşimlerinin ürünüdür. Örneğin, doğuştan getirdiğimiz zeka potansiyelinin uygun eğitim yaşantılarıyla desteklenmemesi halinde, yeterince gelişmediği bilinmektedir. Gelişimde denge vardır. Gelişim özellikleri ayrılmaz bir bütün oluşturur ve gelişim alanları karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler. Örneğin, çocuğun zihinsel gelişiminin düzeyi dil gelişimini, dil gelişimi düzeyi de zihinsel gelişimini etkiler. Gelişim, giderek artan bir özelleşme sürecidir ve genelden özele, bütünden parçaya doğrudur. Örneğin, çocuklar belli bir gelişim aşamasında, sadece ellerini bir bütün olarak kullanırken, ince kasların gelişimi ile parmaklarını kullanmaya başlamaktadırlar. Çocukluğun ilk 6 yılı bireyin gelişiminin temel taşlarını oluşturması, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelişim yıllarında kazanılması nedeniyle büyük önem taşır. Kişilik oluşumu yönünden de önem taşıyan ilk 72 ayda çocuk, kendisine uyarıcı bir çevre sunan, sevgi gösteren ve sağlıklı gelişimini destekleyen anne-babaya gereksinim duyar. Bu erken gelişim yıllarında temeli atılan beden gelişimi, psiko-sosyal gelişim ve kişilik yapısının, ileri yaşlarda yön değiştirmekten çok aynı yönde gelişme şansı daha yüksektir.

8 Çocuk gelişiminin kendine özgü dinamikleri olduğu, her gelişim evresinin büyük oranda daha önceki evreler tarafından belirlendiği açıktır. Araştırmalar, çocukluk yıllarında kazanılan davranışların yetişkinlikte, bireyin kişilik yapısını, tavır, alışkanlık, inanç ve değer yargılarını büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koymaktadır. 4-5 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ Bilişsel-Dil Gelişimi Kendi adını yazabilir veya görünce tanıyabilir. Küçük, büyük, az, çok gibi kavramları bilir. İnsan resmini çizebilir. Resimlerindeki figürler tanınır hale gelmiştir. 1-5 arasındaki sayıları sayabilir ve yazabilir. Zaman kavramı oluşmaya başlamıştır. Sabah ve akşamı bilir. Bilgi toplayıcı sorular sorar. Kelimelerin anlamını öğrenmek ister. Yaptığı günlük işlerle ilgili sorulara anlaşılır cevaplar verir. Eksik resimleri tamamlayabilir. Benzerlik ve farklılıkları bulabilir.kavramları zıtlıklarıyla birlikte bilir. Psiko-Motor Gelişim Koşma, sekme ve atlamada vücut hareketleri tam bir denge içindedir. Parmak ucunda durabilir, yürüyebilir, koşabilir. Küçük kas gelişimi daha iyi derecededir. Kalemi rahatlıkla kullanabilir. Ayak değiştirerek kendi başına merdiven inip, çıkabilir. Tek ayak üzerinde 7 saniye durabilir. Atılan topu yakalayabilir. İpe boncuk, makarna dizebilir. 3 tekerlekli bisiklete rahatlıkla binebilir. Kesme yapıştırma etkinliklerine ilgilidir. Sosyal-Duygusal Gelişim Kendisine ve çevresine karşı güven duygusu daha gelişmiştir. Yaptığı işin beğenilmesi çok hoşuna gider. Yetişkinlerin konuşmalarına katılır. Oyuncaklarını paylaşır. Sırasını bekleyebilir. Yemek kurallarına uyabilir. Sosyal uyum için gerekli davranışları çevresinden gördüğü şekilde taklitle öğrenir. Benlik kavramı iyice gelişmiştir. Özdeşleşmek için seçtiği birey gibi hareket etmeye özen gösterir. Zaman zaman çeşitli korkuları gündeme getirebilir. Arkadaşlarıyla işbirliği yapar. Bilişsel-Dil Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Çocuğunuzun tamamlaması için eksik çizgiler çizin. Eğer zorlanıyorsa elinden tutarak yardımcı olun. Kitap, katalog veya dergilerdeki resimlere bakın. Bitirdikten sonra çocuğunuzla resimlerde gördüğünüz şeyler hakkında konuşun. Çocuğunuzla oynarken, çevresinde gördüğü farklı renkleri isimlendirmesini isteyin. Çocuğunuza hikaye anlattıktan sonra, hikayeyi kendisinin anlatması için teşvik edin.

9 Farklı ağırlıktaki nesneleri tutması için verin (elma-portakal). Hangisinin daha ağır olduğunu sorun. Çocuğunuza yönerge vermek için günlük fırsatları kullanın. Çocuğunuz bir etkinlik veya geziden eve döndüğünde yaptıklarını anlatması için onu teşvik edin. Kitap veya dergilerden içinde yanlışlıklar olan resimler bulun. Çocuğunuzu resimlerde nelerin yanlış olduğunu söylemesi için teşvik edin. Sizi taklit ederek karmaşık cümleler söylemesini isteyin. Psiko-Motor Gelişimi Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Siz ve çocuğunuz hamurdan 5 er adet top yapın. Çocuğunuzla bu topları yapıştırarak kardan adam, kurabiye vb. yapılacağını gösterin. Çocuğunuzun kesmesi için kağıt üzerine siyah çizgilerde daireler çizin. Çocuğunuzun çizim için değişik malzemeler kullanmasını sağlayın. Çocuğunuzun dergilerden beğendiği resimleri kesmesine izin verin. Bunlardan sevdiğim resimler albümü hazırlayabilirsiniz. Çocuğunuza renkli kağıtlardan değişik şekiller kesip, başka bir kağıt üzerine yapıştırarak resim yapmaya teşvik edin. Sosyal-Duygusal Gelişimi Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Çocuğunuz bir şey yaparken zorlanıyorsa ve giderek huzursuzlaşıyorsa ona nasıl yardım isteyebileceğini söyleyin. Ve yardım istediğini bana söylediğin için teşekkür erdim gibi sözel ödüllerle destekleyin. Çocuğunuzun misafirleri selamlamasını ve sorulara cevap vermesini teşvik edin. Çocuğunuzun bir yetişkinle konuşabileceği ortamlar hazırlayın. Ailece bir karar alınacaksa bütün aile üyelerinin karara katılmasını teşvik edin. Eğer çocuğunuz size ait bir eşyayı almışsa ona bu benim deyin ve başkalarına ait bir şeyi kullanmak veya oynamak için izin istemesi gerektiğini hatırlatın. Çocuğunuz toplumda sosyal kabul gören davranışları sergilediğinde onu övün. Çocuklara Nereye Gidecekleri Değil, Nasıl Yürüyecekleri Anlatılmalı KAYNAKÇA: Türk Psikologlar Derneği Okul Öncesi Komisyonu Gözlem Formu 2000 Ana-Baba Okulu, Remzi Kitabevi 2001 Çocuk Psikolojisi, Haluk Yavuzer, Remzi Kitabevi Yaş Çocuğunun Gelişimi, Unesco-Unicef Co-Operative Programme Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı, MEB Portage Etkinlik Önerileri Klavuzu, Türkçesi: Dr. Ender Marangoz Çocuğun Gelişim Dönemleri, İlkim Öz, Kök Yayıncılık

10 ÖZEL MAVİ DÜŞLER ANAOKULU EĞİTİM YILI 5-6 YAŞ ÇOCUKLARININ GELİŞİM BASAMAKLARI Bilgi Bülteni Sayı: 2 Okul öncesi dönem genel anlamda tüm gelişim alanları açısından temellerin atıldığı bir dönem olup daha sonra ki gelişim aşamalarını da belirleyecek bir zaman dilimidir. Bilişsel, psiko-motor, dil, sosyal ve duygusal gelişim alanları okul öncesi dönemde hem gelişimsel hız hem de nitelik açısından oldukça önemli karakteristik özellikler gösterir. Gelişim süreci içinde tüm çocuklar aynı gelişim yolunu izlerler. Bebek önce emekler, sonra tutunarak ayağa kalkar daha sonra da yürür. Gelişim sırası her çocuk için aynı olurken gelişim hızları farklılık göstermektedir. Örneğin, her bebek önce sesler çıkarır sonra kelime ve cümlelerle dil gelişimini sürdürürken, bazı bebekler 10 aylıkken ilk kelimeleri söylerken bazı bebekler aylık olduklarında ilk kelimelerini söylemektedirler. Gelişimi tamamlarken her bir basamakta geçirdikleri sürenin çocuktan çocuğa değiştiği görülür. Bazı çocuklar, diğerlere oranla daha hızlı gelişirken bu gelişim bazı çocuklarda daha yavaş olmaktadır. Gelişimin dinamik olduğu ve yaşam boyu sürdüğü görülmektedir. Belli aşamalara bölünmüştür ve her biri önceki aşamaların birikimlerine dayalı olarak gelişir. Gelişim, genetik ve çevresel değişkenlerin karşılıklı etkileşimlerinin ürünüdür. Örneğin, doğuştan getirdiğimiz zeka potansiyelinin uygun eğitim yaşantılarıyla desteklenmemesi halinde, yeterince gelişmediği bilinmektedir. Gelişimde denge vardır. Gelişim özellikleri ayrılmaz bir bütün oluşturur ve gelişim alanları karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler. Örneğin, çocuğun zihinsel gelişiminin düzeyi dil gelişimini, dil gelişimi düzeyi de zihinsel gelişimini etkiler. Gelişim, giderek artan bir özelleşme sürecidir ve genelden özele, bütünden parçaya doğrudur. Örneğin, çocuklar belli bir gelişim aşamasında, sadece ellerini bir bütün olarak kullanırken, ince kasların gelişimi ile parmaklarını kullanmaya başlamaktadırlar. Çocukluğun ilk 6 yılı bireyin gelişiminin temel taşlarını oluşturması, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelişim yıllarında kazanılması nedeniyle büyük önem taşır. Kişilik oluşumu yönünden de önem taşıyan ilk 72 ayda çocuk, kendisine uyarıcı bir çevre sunan, sevgi gösteren ve sağlıklı gelişimini destekleyen anne-babaya gereksinim duyar. Bu erken gelişim yıllarında temeli atılan beden gelişimi, psiko-sosyal

11 gelişim ve kişilik yapısının, ileri yaşlarda yön değiştirmekten çok aynı yönde gelişme şansı daha yüksektir. Çocuk gelişiminin kendine özgü dinamikleri olduğu, her gelişim evresinin büyük oranda daha önceki evreler tarafından belirlendiği açıktır. Araştırmalar, çocukluk yıllarında kazanılan davranışların yetişkinlikte, bireyin kişilik yapısını, tavır, alışkanlık, inanç ve değer yargılarını büyük ölçüde biçimlendirdiğini ortaya koymaktadır. 5-6 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ Bilişsel-Dil Gelişimi Kendi adını yazabilir veya görünce tanıyabilir. Ortalama 3000 adetlik kelime haznesine sahiptir. Dil bilgisi kurallarına uygun konuşur. Yaşadığı bir durumu veya hikayeyi sırasına uygun anlatabilir. Yeni şeyler öğrenmeye çok daha hevesli ve açıktır arasındaki sayıları tanır, sayar ve yazabilir. Nesneleri sınıflandırıp, gruplandırabilir. Şiir yada tekerleme ezberleyebilir. 100 lük yap-bozları yapabilir. Haftanın günlerini sayabilir. Gösterilen resimdeki farklılıkları bulabilir. En az 6 parçalı bir insanı rahatlıkla çizebilir. Yaratıcı oyunlarda çok daha gelişmiştir. Yeni şeyler üretebilir. Şekilleri tanır, kopya edebilir. Geçmiş, şimdi ve gelecek kavramları kafasında netleşmeye başlamıştır. Psiko-Motor Gelişim Kas hakimiyeti tam anlamıyla gelişmiştir. Fiziksel denge gerektiren hareketleri daha uzun süreli olarak yapabilir. İnce çizgi üzerinden rahatlıkla yürüyebilir. Hareketlerini müziğin ritmine uydurabilir. Kalemleri, boya fırçalarını ustalıkla kullanabilir. Top oyunlarını başarı ile oynayabilir. Ritmik hareketleri yapabilir. Tek ayak üzerinde 10 saniye durabilir. Kağıt üzerine çizilmiş şekilleri kesebilir. Sosyal-Duygusal Gelişim Daha bilgili ve olgun bir birey olmuştur. Sosyal yaşama daha rahat uyum sağlayabilir. Grup oyunlarını tercih eder, gruba rahatlıkla uyum sağlayabilir. Küçükleri korur. Kurallı oyunların kurallarına uyar. Sorumluluk alır ve aldığı sorumlulukları yerine getirebilir. Duygularını belli eder ve başkalarının duygularını anlar. Yeni ve alışılmamış durumlara uyum sağlar.

12 Bilişsel-Dil Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Çocuğunuza değişik hikaye kitapları okuyun veya hikaye yaratın. Cümlelerin sonunu çocuğunuzdan tamamlamasını isteyin. (Pazartesi-Salı-. vb.) Günlük olaylarda çocuğunuza sonra ne olacağını tahmin ettirin. Adresini ve telefon numarasını bilmesini sağlayın. Çocuğunuz bir kelimenin anlamını sorarsa, ona anlatmak için zaman ayırın. Sohbetlerinizde yeni kelimeler kullanmaya çalışın. Psiko-Motor Gelişimi Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Çocuğunuzun içini boyamasını istediğiniz resmin etrafından yapıştırıcı ile geçin. Yapıştırıcının kurumasını bekleyin. Bu çocuğunuzun resmin içini boyaması için onun dokunma duyusunu uyaran bir sınır oluşturacaktır. Kesme işlemi için başlangıçta kalın kağıtlı dergiler kullanın. Çocuğunuza koşmasını, yuvarlanmasını, tırmanmasını sağlayacak fırsatlar yaratın. Sosyal-Duygusal Gelişimi Desteklemek İçin Neler Yapılabilir? Çocuğunuzun en sevdiği oyuncağın adını, sevdiği ve sevmediği yemekleri, gitmekten hoşlandığı yerleri ve yapmaktan hoşlandığı şeyleri sorarak onun düşünce ve duygularını anlatmasını destekleyin. Çocuğunuzun anne-baba rolü yapmasına izin verin. Evden bazı nesneleri bunun için kullanmasını sağlayın. Yemek zamanındadaki sohbete katılması için çocuğunuza yaptığı etkinliklerle ilgili sorular sorun. Bir kişinin bir nesneyi tanımladığı ve diğerinin de anlatılanın ne olduğunu tahmin etmeye çalıştığı Anlatını Bulma oyunu oynayın. Çocuğun yaşıtlarıyla bir arada olabileceği ortamlar yaratmaya gayret gösterin. Kendi seçtiği arkadaşıyla oynamasına izin verin. Çocuğunuza kendi hikayelerini yaratması ve onları dramatize etmesini teşvik edin. Çocuklara Nereye Gidecekleri Değil, Nasıl Yürüyecekleri Anlatılmalı KAYNAKÇA: Türk Psikologlar Derneği Okul Öncesi Komisyonu Gözlem Formu 2000 Ana-Baba Okulu, Remzi Kitabevi 2001 Çocuk Psikolojisi, Haluk Yavuzer, Remzi Kitabevi Yaş Çocuğunun Gelişimi, Unesco-Unicef Co-Operative Programme Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı, MEB Portage Etkinlik Önerileri Klavuzu, Türkçesi: Dr. Ender Marangoz Çocuğun Gelişim Dönemleri, İlkim Öz, Kök Yayıncılık