ENDÜSTRİYEL ORMAN ÜRÜNLERİ Sektörel Raporlar Serisi IV

Transkript

1 2013 ENDÜSTRİYEL ORMAN ÜRÜNLERİ Sektörel Raporlar Serisi IV Endüstriyel Orman Ürünleri Sektör Raporu, orman ürünleri sektöründe yaşanan gelişmeleri yakından takip etmek ve plan, program ve strateji geliştirme çalışmalarına altlık oluşturmak amacıyla hazırlanmış olup Türkiye ve Düzce orman ürünleri sanayiini mercek altına almaktadır. Uzm. Ercan EKTİ T.C. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Düzce Yatırım Destek Ofisi

2 İçindekiler TABLO VE GRAFİK LİSTESİ... 4 YÖNETİCİ ÖZETİ... 5 GİRİŞ... 6 Kereste ve Parke... 7 Laminat Parke:... 8 Lamine Parke:... 8 Masif Parke:... 9 Kaplama ve Kontrplak... 9 Yonga ve Lif Levha İLİŞKİLİ SEKTÖRLER DÜNYADAKİ DURUM TÜRKİYE DEKİ DURUM DIŞ TİCARET DÜZCE DE ENDÜSTRİYEL ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAR Sektörün Güçlü Yönleri: Sektörün Zayıf Yönleri: Sektöre Yönelik Fırsatlar: Sektöre Yönelik Tehditler Sektördeki Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sektörde Teknoloji Kullanımının Yetersizliği: Çözüm Önerisi: Yatırımlar İçin Finansman Yetersizliği: Çözüm Önerisi: Sektörün Test ve Analiz Laboratuvarlarının Bulunmaması: Çözüm Önerisi: Sektörün Hammadde Teminindeki Sorunlar: Çözüm Önerisi: Enerji Maliyetlerinin Pahalılığı: Çözüm Önerisi: Kalifiye Eleman Yetersizliği: Çözüm Önerisi: Hammadde Fiyatları Üzerindeki İlave Vergi Yükleri: Çözüm Önerisi:

3 Hammadde Satışlarında Koşulların (kredi, tahsisat kriterleri) İhracat Yapan Üreticileri Dikkate Almadan Belirlenmesi: Çözüm Önerisi: Kalitesiz Hammadde İthalatı: Çözüm Önerisi: Sektörün Rekabet Gücünün Artırılması SONUÇ VE DEĞERLENDİRME KAYNAKÇA

4 TABLO VE GRAFİK LİSTESİ Tablo 1: Dünya Ağaç ve Orman Ürünleri İhracatı (milyon $) Tablo 2: Dolar bazında dünyada sektörel dağılım ( ) Tablo 3: Dolar bazında Türkiye de sektörel dağılım ( ) Tablo 4: Türkiye de sektörel dağılımın toplam sektör içindeki payı ( ) Tablo 5: Kereste Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 6: Kontrplak Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 7: Kaplama Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 8: Yonga-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 9: Lif-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 10: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri Tablo 11: Düzce İlinde Kayıtlı Orman Ürünleri İşletmeleri Tablo 12: Düzce ilinin çeşitli ürün gruplarında toplam kapasite rakamları Ülke Grafik 1: Türkiye Geneli Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü İhracatında İlk 10 Grafik 2: Türkiye nin Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatı 4

5 YÖNETİCİ ÖZETİ Endüstriyel Orman Ürünleri Sektör Raporu, orman ürünleri sektöründe yaşanan gelişmeleri yakından takip etmek ve plan, program ve strateji geliştirme çalışmalarına altlık oluşturmak amacıyla hazırlanmış olup Türkiye ve Düzce orman ürünleri sanayiini mercek altına almaktadır. Raporun oluşturulması sürecinde Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve İhracatçılar Birlikleri, tarafından hazırlanan raporlardan ve Ekonomi Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Türkiye İstatistik Kurumu, Düzce Ticaret ve Sanayi Odası gibi çeşitli kurumlardan sağlanan verilerden istifade edilmiştir. Birçok ülkenin toplam yüzölçümünden daha fazla orman varlığına sahip olan Türkiye nin ormanlık alanı ise %26 dır. Bu derece büyük bir kaynak iyi değerlendirilir ve sanayiye tam anlamıyla kazandırılırsa, ülke ekonomisi için büyük bir avantaj olacaktır. Yaklaşık kişiye istihdam imkânı sağlayan Türkiye ağaç mamulleri ve orman ürünleri sektörünün büyüklüğü 19 milyar $ değerindedir. 5

6 GİRİŞ Dünyadaki hızlı nüfus artışı ve sanayileşme doğal kaynaklar üzerinde yoğun baskılar oluşturmakta ve bu olumsuzluktan ormanlar ciddi şekilde etkilenmektedir. İnsan yaşamı için gerekli olan ihtiyaç maddelerinin büyük bir çoğunluğu ormanlardan sağlanmaktadır. Diğer sektörleri besleyen temel girdi olarak önemli bir yere sahip olması sebebiyle orman ve orman ürünleri, ülkelerin ekonomik kalkınmalarında son derece önemli bir yere sahiptirler. Ormanların, toplum ve çevre yaşamında büyük önem taşıyan su rejimini düzenleme, toprak koruma (erozyonu önleme) ve çevre kirliliğini (hava, su ve toprak) önleme gibi yaşamsal işlevlerinin yanında, biyolojik çeşitliliğin korunmasındaki yeri ve rolü son derece önemlidir. Ulusal ve evrensel düzeylerde önemleri giderek artan biyolojik çeşitlilik ve korunan alanlar bakımından ülkemiz önemli potansiyel kaynağa sahip bulunmaktadır. Düşük teknoloji ve sermaye ile emek yoğun faaliyet gösterdiği düşünülen orman endüstrisi son yıllarda hızlı bir dönüşüm geçirerek geçmiş yıllara oranla daha çok bilgi ve sermaye yoğun bir sektör olma yolunda ilerlemektedir. Ülkemiz, mevcut potansiyeli ve stratejik pozisyonunu dikkate alarak tanıtım faaliyetleri ve birebir ilişkilerini etkin ve sürekli bir şekilde yürütebilirse ve sektör Ar-Ge faaliyetlerine önem verirse uluslararası pazarlarda daha iyi bir pozisyona gelebilecektir. Bu çalışmada, içinde bulunduğumuz yüzyılın önemli tabi kaynaklarından olan, sanayide önemli yer tutan orman ürünleri sanayinin tanımı yapılarak, ülkemizde bu sektörün mevcut durumu, üretim kapasitesi, ithalat ve ihracat projeksiyonları ve genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Ayrıca Düzce ili bazında da endüstriyel orman ürünleri sektörü hakkında bilgiler verilmiştir. 6

7 SEKTÖR TANIMI Orman ürünleri sektörü, imalat sanayi yapılanması içerisinde birincil ve ikincil imalat sanayi grupları adı altında faaliyet yürütmektedir. Bunlardan birincil imalat sanayi, odunu doğrudan hammadde olarak kullanan; kereste ve parke sektörü, kaplama ve kontrplak, yonga ve lif levha endüstrisi ana başlıkları altında alt sektörlere ayrıldığı görülmektedir. İkincil imalat sanayi grubu ise, birincil imalat sanayi grubunun ürünlerini hammadde olarak kullanan; mobilya, doğrama, ahşap parke, prefabrik ev, palet, ambalaj vb. gibi sanayi gruplarıdır. Orman ürünleri ana sektörü ağaç ve ağaç mantarı ürünleri (200) adı altında (mobilya hariç); (201) Ağacın hızarlanması, planyalanması ve emprenye edilmesi, (202) Tahta plaka imalatı, kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtaların imalatı, (203) İnşaat kerestesi ve doğrama imalatı, (204) Ahşap konteyner imalatı, (205) Diğer ağaç ürünleri, ağaç mantarı ürünleri, saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı olmak üzere beş alt sektörden oluşmaktadır. Kereste ve Parke Kereste, tomrukların boyuna biçilmesiyle elde edilen ve marangozluk ile inşaat sektöründe kullanılan nitelikli ağaçlar, çevrede görülen birçok ahşap eşyanın yapımında kullanılmak üzere işlenip hazırlanmış olan odunlardır. Başka bir tanımı ise; odunun biçilmesi, kesilmesi ya da yontulmasıyla elde edilen, birbirine paralel en az iki yüzü bulunan parçalara kereste denir. Kereste, ağaçların gövdelerini ve dallarını meydana getiren sert bir maddedir. İnşaat malzemesi, kâğıt ve yakıt yapımında hammadde olarak kullanılmaktadır. Bulunduğu şekliyle kullanılmayan ağaç önce tomruklar halinde ormandan kesilir, sonra biçme atölyelerinde kereste haline getirilir. Keresteler sınıflandırılır, kurutulur, gerekiyorsa son işlemler yapılıp pazarlanır. Dünyada ortalama olarak kesilen ağaçların yarısı yakacak olarak diğer yarısı da kâğıt imalatında ve çeşitli işlerde kereste olarak kullanılmaktadır. Kullanılacağı yere göre çeşitli ağaçlardan kereste elde edilir. Sertliklerine bağlı olarak bazı ağaçlar aşağıdaki gibi sınıflandırılır: 1. Çok Sert Ağaçlar: Ceviz, karaağaç, kara salkım 7

8 2. Sert Ağaçlar: Kayın, dişbudak, karasakız, karaağaç ve bazı kavak cinsleri 3. Yumuşak Ağaçlar: Kestane, sarı kavak, selvi, sedir 4. Çok Yumuşak Ağaçlar: Beyaz çam, ladin, ıhlamur, söğüt Yapı keresteleri en çok iğne yapraklı ağaçlardan elde edilir. n kesit boyutlarına göre lata, kadron, tahta, azman gibi isimler alır. Yine keresteler ve 3. sınıf olmak üzere sınıflara ayrılır. I. Sınıf Keresteler: Taşıyıcı özellikleri yüksek ve görünümleri düzgündür. Özel işlerde kullanılırlar. II. Sınıf keresteler: Taşıyıcılık özellikleri normaldir. Yapıda bu tip keresteler kullanılır. III. Sınıf keresteler: Taşıyıcılık özellikleri çok azdır. Yapının önemsiz kısımlarında kullanılır. Kereste endüstrisinde hammaddenin maliyete etkisi fazla olduğundan hammadde konusu önemli bir faktördür. Ülkemizde kereste maliyetinde odun hammaddesinin yeri %80 dolaylarında olduğundan, kereste endüstrisi hammaddeye yönelik endüstriler grubuna girer. Kereste üretimi ile ilgili standartlar TS 52, TS 697, TS 3277, TS 801, TS 820, TS 1264, TS 1265, TS 5005 ve TS 5603 olup, diğerleri numune alma/hazırlama, tolerans sınırları, kurallar, istifleme, paketleme ile ilgilidir. Türkiye de kereste sektöründe faaliyet gösteren ISO 9000 veya ISO belgeli işletme bulunmamaktadır. Günümüzde dünyada ve ülkemizde kullanımı oldukça artan ahşaptan üretilen parke, laminat, lamine ve masif parke olmak üzere üç şekilde adlandırılmaktadır. Laminat Parke: EN standardına uygun olarak en üstte özel koruyucu şeffaf film tabakası ve altında ağaç deseni bulunan dekor kâğıdı, E1 kalitesinde HDF, MDF, yonga levha vb. plaka ve en altta sağlamlığı artıran ve nemden koruyan melamin içeren astardan oluşur. Laminat parkeler 195 mm x 1383 mm x 9 mm ölçülerde üretilmektedir. Türkiye de % 80 oranında laminat parke tercih edilmektedir. Laminat parkeler; uzun ömürlü olması, sigara ateşine, çizilmelere karşı dayanıklı olması, kolay temizlenirliği ve hijyenikliği, lekelerden etkilenmemesi, alttan ısıtmaya uygun olması, noktasal darbelere dayanıklılığı ve mobilya ayaklarından aşınmaması gibi özelliklerinden dolayı diğer ahşap parkelere göre pek çok avantaj sağlamaktadır. Lamine Parke: Türkiye de daha çok TS 73 ile tanımlanan Y.A. (sert odun) masif parke üretilmekte olup lamine parke ve laminat parke üretimi ve kullanımı yaygınlaşmaktadır. Lamine parke; dört kat dolgu ve iki son kat olmak üzere altı kat UV kurumalı vernik katmanı, 8

9 4 mm kalınlığında ağaç kaplama, 10 mm kalınlığında çift taraflı kalibre edilmiş ve suya dayanıklı kontrplaktan oluşur. Lamine parkelerin toplam kalınlığı 14 mm olup, 4 mm kalınlıktaki üst tabakada tropikal Afrika ormanlarında yetişen sapelli, iroko, afrormosia, bubinga ya da kayın, meşe, dişbudak, akçaağaç odunları kullanılmaktadır. Lameller 197 mm x 2180 mm x 14 mm ve 128 mm x 1070 mm x 14 mm boyutlarda olabilmektedir. Özellikle yerden ısıtmalı mekânlar için ideal olup, yaşanan mekânlarda uygulama kolaylığı sebebiyle tercih edilmektedir. Lamine parkelere uygulanan çok özel ve sert cilalar, darbelere ve çizilmelere karşı lamine parkelerin dayanıklılığını artırmaktadır. Masif Parke: Uzun boy, masif parke özel olarak Afrika dan getirilen tomruklardan üretilmektedir. Üretimi, yüzey basıncına ve aşınmaya dayanıklı çok uzun ömürlü sert ağaçlardan yapılmaktadır. Masif parke, ahşabın yer döşemesi olarak inşaat ve dekorasyon sektöründeki en eski uygulamalarından biridir. Birleşmiş Milletler - ISIC - İktisadi Faaliyetlerin Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması (Rev III.) İmalat Sanayi Sınıflamasına göre düz kereste üretiminin kod numarası , parke üretiminin kod numarası dir. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları Kod Sistemine (GTİP) göre kerestenin ve parkenin kod numaraları ve dur. Kaplama ve Kontrplak Ahşap kaplamalar, çeşitli ağaçlardan soyma, dilme-kesme ve biçme yöntemleri ile elde edilen 0,5-0,8 mm incelikte yaprak levhalardır. GTİP-Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları kod Sistemi (1989) ne göre ahşap kaplama malzemelerinin GTİP kod numarası dir. Mobilya sektörünün önemli ve ayrılmaz girdilerinden biri olarak nitelendirilen ahşap kaplama malzemelerinin üretiminde genel olarak kesme kaplama teknolojisi kullanılmaktadır. Ülkemizde de sektörde üretim gerçekleştirilen fabrikalarda yatay yönde kesme yapan makineler kullanılmaktadır. Ülkemizde sektörde üretim yapan firmaların büyük bir bölümü Marmara Bölgesi nde (% 80 civarında) bulunmakta olup, bu bölgeyi İç Anadolu Bölgesi (% 15) izlemektedir. Kontrplak, kurutulmuş ince ağaç katmanlarının lif doğrultularının birbirine çapraz olarak dizilip yapıştırılması ile oluşan ahşap paneldir (Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Haziran 2011 Sektör Raporu). Kontrplaklar en az 3 adet kurutulmuş ağaç katmanından yapılır. Bu katmanlar, üst üste gelenlerin lif yönleri birbirine dik olacak şekilde yerleştirilir. Yüzeylerin aynı yönde olması gerektiğinden paneller tek 9

10 sayıdaki katmanlardan oluşur. Kontrplak ürün grubunun GTİP-Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numarası GTİP dörtlü kod altında yer almaktadır. Yaş ve kuru sistemlerle kontrplak üretim yöntemleri olmasına rağmen daha çok kuru sistemle kontrplak üretimi yapılmaktadır. Kullanıldığı yerler: İnşaat sektöründe: Beton kalıbı, parke altı kontrplak, çiftliklerde iç duvar yapılarında, iç duvar ve dış duvarlarda döşeme ve kaplama malzemesi olarak, tarım ürünlerinin depolanması için sandık yapımında, merdiven basamaklarında, çatı yapımında, şantiye işleri için levhalarda, endüstriyel zeminlerde, depo için zeminlerde, kalıp sistemlerinde, ara bölme levhasında, platformlarda, yaya geçitlerinde, köprülerde, çocuk oyun bahçelerinde, Mobilya üretiminde: Mobilya için yan ve alt panellerde, mobilya yüzey çalışmasında, Ulaştırma sektöründe: Tır, treyler, römorklar, kamyonet ve otobüsler, konteynerler, römorkların duvar, tavan ve iç kaplamasında, LNG taşıyıcılarında, membran tankları için yalıtım panelleri tamamlayıcısı, Ambalaj sektöründe: Ahşap sandık Flightcase, yüksek kaliteli paketleme, düşük kaliteli ambalaj ve reklam stantları, trafik işaretleri ve göstergelerde. Ahşap kaplamalar, çeşitli ağaçlardan soyma, dilme-kesme ve biçme yöntemleri ile elde edilen 0,5 0,8 mm incelikte yaprak levhalardır (Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Haziran 2011 Sektör Raporu). GTİP-Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları kod Sistemi (1989) ne göre ahşap kaplama malzemelerinin GTİP kod numarası dir. Türkiye deki ahşap kaplama fabrikalarında ceviz, karaağaç, dişbudak, meşe, kayın, kavak, çam, çınar ve akçaağaç gibi yerli ağaçlarımızdan başka bazı yabancı türlerden okume, abaçhi, sapelli, sipo, makore, zigana, avodire, moringui, teak, meranti, sereya gibi türler de ahşap kaplama levhaları elde etmek amacıyla kullanılmaktadır. Yonga ve Lif Levha Yonga levha, odun parçalarından (odun yongaları, testere talaşı, rende talaşı vb.) ve/veya diğer lignoselülozik malzemelerden (keten, kenevir ipliği, kendir ipliği, suyu çıkarılmış şeker kamışı posası vb odunlaşmış bitkilerden) elde edilen yongaların tutkallandıktan sonra, sıcak preslenmesiyle elde edilen levhalar olarak; lif levha ise, odun liflerinin doğal yapışma ve keçeleşme özelliklerinden yararlanılarak biçimlendirilmesi sonucu oluşan levhalar olarak tanımlanmaktadır. Yonga levha ve lif levha sektörü Fasıl 44 içerisinde; Yonga levha 4410 G.T.İ.P. numarası ile YONGA LEVHA ve benzeri levhalar ve ağaçtan veya diğer odunsu 10

11 maddelerden benzeri levhalar (reçineler veya diğer organik bağlayıcı maddelerle aglomere edilmiş olsun olmasın), Lif levha ise 4411 G.T.İ.P. numarası ile Ağaçtan ve diğer odunsu maddelerden LİFLEVHALAR (reçineler veya diğer organik maddelerle aglomere edilmiş olsun olmasın) 12 haneli açılımla yer almaktadır. Ağaç malzeme günümüzde hem masif hem de odun kompozitleri olarak çok geniş ve değişik alanlarda değerlendirilmektedir. Masif ağaç malzemenin anizotrop yapısı, geniş yüzey gerektiren kullanım yerlerinde yetersiz kalması ve ekonomik nedenlerle odun hammaddesinden teknik yollarla yonga levha, lif levha, kontrplak vb. ahşap levhalar üretilmektedir lı yıllarda endüstriyel olarak, odunun doğal kusurlarından arındırılmış, izotrop ve homojen bir yapıya sahip yonga levha üretimine başlanılmıştır. Türkiye de yonga levha ve lif levha endüstrileri 1950 li yıllarda kurulmuştur. Özellikle, II. Dünya savaşından sonra şehirlerin yeniden yapılandırılması çalışmalarında geniş boyutlu malzemeye duyulan ihtiyaç nedeniyle yonga levha ve lif levha endüstrileri hızla gelişmiştir. İLİŞKİLİ SEKTÖRLER Üretim için gereken hammadde temini ve ürünlerin pazarlanmasına bağlı olarak ilişkide bulunulan sektörler ilişki yoğunluklarına göre; Mobilya sektörü, Ormancılık, Tutkal ve kimyasal madde üretim sektörü, Kereste fabrikaları ve marangozlar, Kâğıt sektörü, İnşaat sektörü, Dekorasyon, Odun tüccarları, Petrol ürünleri satıcıları, Otomotiv sektörü, Enerji, Profil üreticileri, Orman-köy kooperatifleri, Çimento üretim sektörü, Metal sanayii 11

12 Boya, cila, izolasyon gereçleri Cam ve benzeri gereçler, Kapı, pencere doğramaları ve madeni aksamları olarak sıralanabilir. DÜNYADAKİ DURUM Dünyanın toplam ormanlık alanı yaklaşık dört milyar hektar (ha) olup, toplam karasal alanın %31 ini oluşturmaktadır. Mevcut ormanların yaklaşık % 95 i doğal ormanlardan, %5 i ise plantasyonlardan oluşmaktadır. En fazla orman alanına sahip kıtalar ve toplam dünya orman alanına oranları itibariyle; Avrupa %46, Kuzey ve Orta Amerika %25,7 ve Afrika %21,8 dir. Orman bakımından dünyanın en zengin beş ülkesi olan Rusya Federasyonu, Brezilya, Kanada, ABD, Çin, dünya toplam ormanlık alanlarının yarısına sahiptir. Dünya yuvarlak odun üretimi yıllık 3,4 milyar m³ civarında olup bunun %53 ü yakacak odun, %47 si endüstriyel odundur. Yakacak odunun yaklaşık %90 nı gelişmekte olan ülkeler tarafından üretilip tüketilmekte iken endüstriyel odun üretiminin %79 u gelişmiş ülkeler tarafından üretilmektedir. Endüstriyel odun üretiminde belli başlı ülkeler sırasıyla; ABD, Kanada, Rusya Federasyonu, Brezilya ve Çin Halk Cumhuriyetidir. Yakacak odun üretim ve tüketiminde belli başlı ülkeler; Hindistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Brezilya ve Endonezya dır. Dünyadaki yıllık uluslararası endüstriyel odun ticareti 123 milyon m³, yakacak odun ticareti ise 2,5 milyon m³ civarında gerçekleşmektedir. Son yıllarda Çin Halk Cumhuriyeti ithalatçı olarak öne çıkmış, Fransa ve Almanya da ihracat artışı ile dikkati çeker hale gelmiştir. Endüstriyel odunda beli başlı ihracatçı ülkeler Rusya Federasyonu, ABD, Yeni Zelanda, Malezya, Kanada ve Almanya iken ithalatçı ülkeler arasında Çin, Japonya, Finlandiya ve İsveç gibi ülkeler başta gelmektedir. Dünya kereste üretimi, 2010 ve 2011 yılları arasında 362 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. Dünya kereste ihracatı, 2010 yılında 28,9 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Dünya kontrplak üretiminin, 2010 ve 2011 arasında 88 milyon m³ civarında gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Dünya kontrplak ihracatı; yılları arasında inişli çıkışlı bir eğilim izlediği tespit edilmiş ve 2010 da 12,1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Dünya kontrplak ithalatı son beş yılda % 8,6 gerileyerek ithalatın 2010 yılında 11,6 milyar $ a düşmüştür. Tablo 1: Dünya Ağaç ve Orman Ürünleri İhracatı (milyon $) SIRA ÜLKE AĞAÇ VE AHŞAP EŞYA ODUN DIŞI ORMAN

13 Çin Almanya Kanada A.B.D Rusya Avusturya Malezya İsveç Polonya Endonezya Türkiye Diğerleri TOPLAM ÜRÜNLERİ TOPLAM Yapılan periyodik envanter ve değerlendirmeler, gelişmiş ülkeler başta olmak üzere bazı ülke ve bölgelerde ormansızlaşmanın stabilize edildiğini, hatta orman alanlarının bir miktar artmakta olduğunu (Avrupa da yıllık ortalama 881 bin ha), buna karşılık gelişmekte olan ülkelerin ağırlıkta olduğu çoğu ülke ve bölgelerde ormansızlaşmanın halen devam ettiğini göstermektedir döneminde yıllık ortalama orman azalması 15,5 milyon hektar iken döneminde bu miktar 9,4 milyon hektara düşmüştür. Forest Resources Assessment (FRA) 2010 Raporu na göre, dünyada orman alanlarındaki azalma geçtiğimiz 10 yıl içinde ( ) yıllık ortalama 5,2 milyon hektar olurken, Türkiye son 10 yılda yaptığı ağaçlandırma ve rehabilitasyon çalışmaları ile orman varlığını artıran ülkeler arasında üst sıralarda yer almıştır. Dünyanın ağaç ve kağıt üretiminin %90 ını yapan 43 ülkenin üye olduğu Uluslararası Orman ve Kağıt Dernekleri Konseyi nden alınan bilgilere göre; dünya orman ürünleri sanayi 470 milyar $ dan daha fazla hacme sahip olup, bu sektörde 14 milyonun üzerinde kişi 13

14 istihdam edilmektedir. Sektörün 2023 yılında 1 trilyon dolar mertebesinde bir büyüklüğe ulaşacağı öngörülmektedir. Tablo 2: Dolar bazında dünyada sektörel dağılım ( ) Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 TÜRKİYE DEKİ DURUM Ülkemizde 1870 li yıllardaki sanayi yapılanması içerisinde yer almaya başlayan orman ürünleri sanayi sektörü 1892 yılında ilk kereste fabrikasının İstanbul da kurulması, 1938 yılında ülkemizdeki kereste fabrikası sayısının 33 adete yükselmesi ile gelişimini sürdürmüş ve 1963 yılında planlı kalkınma dönemlerinin başlaması ile hızlı bir gelişim sürecine girmiştir yılında Orman Bakanlığı na bağlı katma bütçeli bir kuruluş olan Orman Ürünleri Sanayi Kurumu nun (ORÜS) kurulması ve bu kuruluşun 1983 yılında iktisadi devlet teşekkülü niteliğine kavuşturulması ile önemli bir gelişime sahne olan orman ürünleri sanayi sektörü, 14

15 ORÜS ün 1992 yılında özelleştirme kapsamına alınmıştır yılları arasında özelleştirilmesi sonucunda tüzel kişiliği sona ermesi ile özel sektörün hâkim olduğu bir yapılanmaya geçmiştir. Orman ürünleri sanayi sektörü içerisinde yer alan kâğıt hamuru ve kâğıt sanayi alt sektörü en önemli gelişimini ülkemizde 1936 yılında Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları İşletmesi (SEKA) adıyla iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulmasıyla göstermiş ve SEKA bu alanda önemli bir öncü görev üstlenerek kâğıt sanayinin ülkemizdeki gelişimine yön vermiştir yılında özelleştirme kapsamına alınan SEKA yılları arasında İzmit ve Silifke tesisleri haricinde özelleştirilmiş ve özel sektörün önemli bir ağırlığa sahip olduğu bir konumu almıştır. Liberal ekonomi karakterinin uygulama alanı bulduğu ülkemizde 2000 li yıllarda orman ürünleri sektörü gelişmiş ve sayıca çoğalmıştır yılı genel imalat sanayi ve orman ürünleri sanayi verileri incelendiğinde Türkiye de genel imalat sanayi kapsamında adet işletme mevcutken, bu işletmelerin %24 düzeyini orman ürünleri sanayi sektörü oluştururken ( işletme), % 4 lük kesimini ise kâğıt ve kâğıt ürünleri sanayinin oluşturduğu (8.917 işletme) görülmektedir. Yani imalat sanayinin işyeri sayısı bazında %28 lik kesimi orman ürünleri sanayi yapılanmasına ait konumdadır ( işletme). Bu işletmelerin sayısı ve yüzde miktarı günümüzde daha da artmıştır. Birçok ülkenin toplam yüzölçümünden daha fazla orman varlığına sahip olan Türkiye nin ormanlık alanı ise %26 dır. Bu derece büyük bir kaynak iyi değerlendirilir ve sanayiye tam anlamıyla kazandırılırsa, ülke ekonomisi için büyük bir avantaj olacaktır. Yaklaşık kişiye istihdam imkânı sağlayan Türkiye Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü nün büyüklüğü 19 milyar $ değerindedir. Tablo 3: Dolar bazında Türkiye de sektörel dağılım ( ) 15

16 Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 Tablo 4: Türkiye de sektörel dağılımın toplam sektör içindeki payı ( ) Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 Türkiye de kereste üretimi 2010 ve 2011 yılları arasında 6,2 milyon m³ civarı gerçekleşmiştir. Türkiye, 166 ülke arasından 13. üretici olarak yerini almış ve dünya üretiminden %1,6 oranında pay almıştır. Türkiye deki kereste ve parke üretimi ile ilgili toplam işyeri sayısı 2011 yılı itibariyle 3.469, çalışanların sayısı ise tir. Türkiye 15 milyon $ ile 178 ülke arasında 69. sırada kereste ihracatçısı olarak yer almaktadır. Kereste ithalatı 132,3 milyon $ a kadar çıktığı görülmektedir. 16

17 Tablo 5: Kereste Sektöründe Önemli Kuruluşlar KURULUŞ ADI KURULU Ş YERİ KURULUŞ ADI KURULUŞ YERİ Görmüş Orman Ürünleri A.Ş. Adana Narin A.Ş. Hatay Tepe Kapı Doğrama San. ve Tic. Ankara Sakarya Kerestecilik Isparta A.Ş. Balıkçıoğlu Mobilya Tasarım Ltd. Ankara Adım A.Ş. Isparta Şti. Kahramanlar Orman Ürünleri A.Ş. Ankara Adas Ltd. Şti. İçel Ortap Orman Ürünleri Kaplama Ankara Kuriş A.Ş. İstanbul A.Ş. Nevtaş Orman Ürünleri A.Ş. Ankara Diker Ltd. Şti. İstanbul Ulupınar Orman Ürünleri Ltd. Şti. Bartın Yorüs Yenice Orman İzmir Ürünleri A.Ş. Gölmak A.Ş. Bolu Sonçağ Terim Ltd. Şti. İzmir Atılım A.Ş. Bolu Azim Kereste Ltd. Şti. İzmir Acunlar A.Ş. Burdur Ekşioğlu Ltd. Şti. İzmit Bayraktar Ltd. Şti. Bursa Foça Sunta San. ve Tic. A.Ş Karabük Aksun Ltd. Şti. Bursa Cesurlar Orman Ürünleri Karabük A.Ş. Orca Orman Ürünleri Bursa Kastamonu Entegre Ağaç Kastamon A.Ş. u İmsan Ltd. Şti. Bursa Çağ Orman Ürünleri A.Ş. Kastamon u Şerifoğlu A.Ş. Düzce Dostaş A.Ş. Kayseri Sülekler A.Ş. Düzce Hasan Kula Orman Ürünleri Konya A.Ş. Yaprak Ltd. Şti. Düzce Yücel Kerestecilik A.Ş. Muğla Düzkapı A.Ş. Düzce Adıyamanlar Kereste ve Sakarya Amb. Ltd. Şti. Öney A.Ş. Düzce Vahdet Orman Ürünleri Samsun Sancaklı Orman Ürünleri A.Ş. Düzce Maya Fırınlı Kayın Koll. Şti. Samsun 17

18 Doğsan A.Ş. Düzce Ayancık Orman Ürünleri Sinop A.Ş. Sağlamlar Orman Ürünleri. A.Ş. Edremit Tekağaç A.Ş. Tekirdağ TZDK Erzurum Başoğlu A.Ş. Zonguldak Angünsan Ltd. Şti. Erzurum Kaynak: TOBB Sanayi Veritabanı Kontrplak üretiminde 126 ülke arasından 200 bin m³ üretim ve % 0,1 pay ile 35. sırada, ahşap kaplamada 100 bin m³ üretim ile dünyada 25. sırada yer almaktadır. 141 ülke arasından 47. büyük ihracatçı olarak yerini almış ve 2010 yılında 12,9 milyon $ lık kontrplak, 25,2 milyon $ lık ahşap kaplama malzemeleri ihracatı yapmıştır. Türkiye dünya kontrplak ithalatında 16. sırada yer almış ve 179 milyon $ değerinde ithalat gerçekleştirmiştir. Dış ticaret dengesi olumsuz olup, ihracatın ithalatı karşılama oranı son 7 yıl ortalaması % 41,5 tir. Tablo 6: Kontrplak Sektöründe Önemli Kuruluşlar KURULUŞ ADI KURULUŞ YERİ KURULUŞ ADI KURULUŞ YERİ Bizon Ağaç San. Tic. A.Ş. Adapazarı Eken Ağaç Mam. Bayrampaşa / Tic. ve San. A.Ş. İstanbul Dastaş Demircioğlu San. Adapazarı Sitaş Siteliler Ağaç Siteler / Ankara ve Tic. A.Ş. İşleri İmalat San. ve Tic. A.Ş. Haşep Kaplama San. ve Düzce Varışlar Ağaç Mam. Çorum Tic. A.Ş. San. ve Tic. Tic. A.Ş. Taner Entr. Ağaç San. Tic. A.Ş. İnegöl/Bursa Zed Ahşap Ltd. Şti. Teşvikiye Şişli/İstanbul Yiğit İnş. -Orman Ür. Pendik/İstanbul Tic. Ltd. Şti. Kaynak: 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı/ Orman Ürünleri Sanayi İht. Kom. Rap. Tablo 7: Kaplama Sektöründe Önemli Kuruluşlar KURULUŞ ADI KURULUŞ YERİ Kapsan kaplama Düzce Burhan çelik ahşap Abant Haşep kaplama Düzce San tic. Ağ. Kapl. Ankara Doğsan Düzce Orman Ürünleri ve Ağaç Kaplama Düzce 18

19 Kaynak: TÜİK Türkiye de levha sektörünün toplam üretim kapasitesi yaklaşık 9 milyon m³ olup, 2011 yılı üretim miktarı 7,5 milyon m³ (4 milyon m³ yonga levha ve OSB, 3,5 milyon m³ lif levha) düzeyindedir. Levha sektöründe toplam 40 iş yeri faaliyet göstermekte bunun 16 sı yonga levha ve OSB, 24 ü ise lif levha üretimi yapmaktadır. Dünya levha ihracatı, 2010 da 15,1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Türkiye ise, 139 ihracatçı arasında milyon $ la 13. levha ihracatçısı olarak dünya levha pazarındaki yerini almıştır. Türkiye nin levha ithalatı, 2010 yılında yaklaşık 326 milyon $ düzeyinde gerçekleşmiştir. Tablo 8: Yonga-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar FİRMA ADI Ayorsan A.Ş. Devrektaş A.Ş. Foça Sunta A.Ş. Giresun Orman Ltd. Şti. Gentaş A.Ş. İttaş A.Ş. Kast. Entg. Kast.Entg. A.Ş. Kast. Entg. Koyuncuoğlu (Setaş) Köseoğlu A.Ş. Masstaş A.Ş. Orma A.Ş. Panel (Yontaş) A.Ş. Samedoğlu A.Ş. Serdar Ağaç A.Ş. S.F.C. A.Ş. Starwood A.Ş. Sumaş A.Ş. Suntasan A.Ş. Tever Ağaç A.Ş. Teverpan A.Ş. Vezir Ağaç A.Ş. FABRİKA YERİ Sinop Zonguldak İzmir Giresun Bolu Bursa Kastamonu İzmit Balıkesir Kütahya Kayseri Bolu Isparta Samsun Mersin Bursa Kastamonu Bursa Balıkesir Eskişehir İzmit Tekirdağ Samsun 19

20 Yonsan A.Ş. Kaynak: TOBB Sanayi Veri Tabanı Manisa Tablo 9: Lif-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar FİRMA ADI Bolu Lif (Gbs) A.Ş. Çamsan A.Ş. (Ordu) Çamsan A.Ş. (Adapazarı) Divapan A.Ş. Kast.Entegre A.Ş. (Gebze) Kast.Entegre A.Ş. (Kastamonu) Kuroğlu A.Ş. Selolit A.Ş. Serdar Ağaç A.Ş. S.F.C. A.Ş. Teverpan A.Ş. Tever Mdf A.Ş. Yıldız Sunta Mdf A.Ş. Yıldız Entegre A.Ş. Turanlar Grup (Vezir Ağaç) Kaynak: TOBB FABRİKA YERİ Bolu Ordu Adapazarı Düzce İzmit Kastamonu İzmit Manisa Bursa Kastamonu Tekirdağ Tekirdağ İzmit İzmit Samsun Orman ürünleri sektörü emek yoğun bir sektör iken, makine yoğun bir sektöre dönüşmektedir. Bu sektörün tüm alt sektör dalları önceleri iç piyasaya yönelik kurulmuş iken, şimdi dünya pazarlarına hitap eden duruma gelmiştir. DIŞ TİCARET 2012 yılı sektörel bazda ihracat rakamlarına göre; Türkiye ağaç mamulleri ve orman ürünleri ihracatı, 2011 yılına kıyasla, yaklaşık % 14 oranında bir artış kaydederek 3 milyar 865 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Sektörün 2012 yılı Türkiye toplam ihracatındaki payı % 2,5 olmuştur. 20

21 Ülke Grafik 1: Türkiye Geneli Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü İhracatında İlk 10 Kaynak: Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve İhracatçıları Birliği, 2012 yılı Faaliyet Raporu 2012 yılında en çok ağaç mamulleri ve orman ürünleri ihracatı yapılan başlıca ülkeler Irak, İran, Azerbaycan, Libya, Almanya, İngiltere, Gürcistan, Türkmenistan, Mısır ve Rusya Federasyonu dur. Tablo 5: Türkiye nin Ağaç ve Orman Ürünleri İhracatı (Dolar) ve Türkiye Toplam İhracatı içindeki payı (%) Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 Dünya da sektör ihracatı döneminde 1,5 kat büyümüştür. İlgili dönemde Türkiye nin sektör ihracatı 7 kat büyümüştür yılı itibariyle Türkiye nin toplam ağaç ve 21

22 orman ürünleri ihracatı (gemi hariç) 2,95 milyar $ olup, dünya ilgili sektör ihracatındaki payı döneminde 4 katına çıkarak %0,67 düzeyine ulaşmıştır. Grafik 2: Türkiye nin Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatı Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 Türkiye ağaç mamulleri ve orman ürünleri 2012 yılı ağaç mamulleri ve orman ürünleri sektörü ihracatı iller bazında incelendiğinde; İstanbul un 1,6 milyar dolar ile ilk sırada yer aldığı ve bir önceki yılın eş değer dönemine kıyasla sektör ihracatında değer bazında % 9,5 artış yaşandığı görülmektedir. En büyük artışı % 41 ile Bursa gerçekleştirmiştir. Tablo 6: Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatında İlk 10 İl DEĞİŞİM (%) PAY (%) İL MİKTAR DEĞER MİKTAR DEĞER MİKT DE MİK DE AR ĞER TAR ĞER İSTANB ,3 9,5 45,3 42, UL İZMİR ,7 21, 8,8 9, GAZİAN ,3 31, 6,1 8,9 TEP KAYSER ,1 14, 7,7 8,2 22

23 İ BURSA ,7 40, 9,2 7, ANKAR ,9 8,5 2,3 4,0 A ADANA ,2 33, 2,9 2, KOCAEL ,3-3,5 2,4 İ ,8 ANTALY ,1-2,0 1,7 A ,3 HATAY ,2 14, 1,9 1, MERSİN ,4 17, 1,1 1, Genel ,3 14, 100, 10 Toplam ,0 Kaynak: AKİB Genel Sekreterliği 2010 yılında Türkiye nin en çok kereste ihracatı yaptığı ülkeler ilk sırayı alan ve toplam ihracatın %27 sinin yapıldığı Irak tan sonra, KKTC, Azerbaycan, Türkmenistan ve Ürdün olmuştur. Bu ülkelerin önemlileri Tablo 7 de verilmiştir. Tablo 7: Ülkelere göre Kereste İhracatı ($) 23

24 Kaynak: Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 2011 Kereste Sektörü Raporu Dünya kereste ihracatı 2006 yılında 32,8 milyar $ düzeyinde iken, 2010 da 28,9 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Dünya kereste ihracatının %16,9 u Kanada, %11,4 ü İsveç ve %10,4 ü de Rusya Federasyonu tarafından yapılmaktadır. Bu ülkelerden sonra en yüksek payı sırasıyla ABD (%7,7) ve Almanya (%6,4) almaktadır. Türkiye ise 178 ülke arasında 69. sırada kereste ihracatçısı olarak yer almaktadır (Kaynak: Trademap, 2011). Türkiye de kereste ithalatı yılları arasında inişli çıkışlı bir eğilim gösterdiği, 2000 yılında 33 milyon $ olarak gerçekleşirken 2010 da bu değerin %300 artarak 132,3 milyon $ a kadar çıktığı görülmektedir yılında Türkiye, kereste ithalatının %30,5 ini Rusya Federasyonu ndan, %25,5 ini ise Ukrayna dan yapmıştır. Bu iki ülkeyi takiben Türkiye nin en çok kereste ithal ettiği ülkeler sırasıyla Romanya (9,9), Kamerun (%8,5) ve Bulgaristan (4,9) olmuştur. Bu ülkelerin önemlileri Tablo 7 de verilmiştir. Tablo 8: Türkiye nin Ülkelere Göre Kereste İthalatı (Dolar) 24

25 Kaynak: Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 2011 Kereste Sektörü Raporu Dünya kereste ithalatı 2010 yılı Trademap verilerine göre; dünya kereste ithalatının %13,1 ini 3,8 milyar $ lık değeriyle Çin Halk Cumhuriyeti yapmaktadır. Onu sırasıyla ABD (%12,2), Japonya (%7,8), İngiltere (%6,2) ve İtalya (%5,8) takip etmektedir. Türkiye ise 223 kereste ithalatçısı arasından dünyanın 37. sırada kereste ithalatçısı olarak yerini almıştır. Tablo 9: Türkiye de Kereste ve Parke İhracatının Yıllara Göre Miktarları 25

26 Kaynak: TOBB DÜZCE DE ENDÜSTRİYEL ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ Düzce iline orman ürünleri imalat yatırımı için toplam 239 milyon TL sabit yatırım tutarı karşılığında toplam 60 adet (58 Yerli, 2 Yabancı Sermaye) teşvik belgesi düzenlenmiş olup 2333 kişilik istihdam sağlanmıştır. Tablo 10: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri (1000 ABD Doları) 1 Ocak Ocak DÜZCE Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Çelik