KAY 361 Türk İdare Tarihi. Ders 4: 2 Temmuz 2007 Konular: Ortaçağda Akdeniz Dünyası ve İtalyan Denizci Devletleri Okuma: Ortaylı, 2000:

Transkript

1 KAY 361 Türk İdare Tarihi Ders 4: 2 Temmuz 2007 Konular: Ortaçağda Akdeniz Dünyası ve İtalyan Denizci Devletleri Okuma: Ortaylı, 2000:

2 Batı Roma Sonrası İtalya M.S. 5. Yüzyıl Kavimler göçü İtalya (Batı Roma) çöküş döneminde girdi İmparatorluk kurumları Doğu da yaşadı M.S. 9. ve 10. Yüzyıl lar Batı Avrupa da Roma nın halefi olduğunu iddia eden Büyük Karl ın (Carolus Magnus) imparatorluğu Tarım ve ticarette atılımlar Kuzey ve Orta İtalya nın denizci devletlerinin ortaya çıkışı

3 Kavimler Göçü: Barbarlar Roma İmparatorluğu nun idaresi ve kültürünün dışında kalan göçebe, yarı göçebe ve savaşçı kavimler Roma nın sınırı Tuna nehri Bu kavimlerin bilinen tarihi Roma tarihçiliği ile başlar Alışveriş alanları Din- Roma Kilisesi Dil- Latince Roma Hukuku ve kültürü

4 Barbarlar Kanbağı (Klanlar) Kan davaları Germenlerde comitatus : savaşçı gruplar Feodal düzenin hiyerarşik bağlarının temellerinden biri Kavimler Göçü Hunlar ın Vizigot ve Ostrogotlar ı yerinden edip sürmesi MS 378 de İmparator Valens Gotlar a yenildi İmparatorluğun bölünmeye başlaması MS 493 te Ostrogotlar Roma yı işgal etti MS 6. YY da Bizans İtalya nın önemli bir bölümünü yeniden fethetti Burada Avrupa nın Batı ve Kuzey inden farklı bir sosyal, iktisadi ve kültürel yapılanma oluştu

5

6 Batı Roma dan Sonra İtalya Artık siyasi değil, coğrafi ve kültürel bir birlik İtalya nın işlevleri Doğu Akdeniz uygarlığının (Bizans, İslam...) Batı ya taşınması Batı Avrupa nın hammadde kaynağı olması Kilise adına mültezimlik Madenlerin işletilmesi Bu bölgelerin pazara açılması

7 Feodalizm Germenlerin otoriter savaşçı şeflik düzeninden gelir, bir hizmet bağımlılığı Herkes bir üstüne olduğu kadar astına yani vasalına karşı da yükümlü ve bağımlı Vasallık ve dirlik kurumları Eşitsizlik üzerine kurulu Sosyal hareketlilik çok az Üretim toprağa bağlı, geniş köylü yığınları Bu üretimin rantını yönetici bir sınıf alır

8 Feodalizm-2 Ulaşım kısıtlı Ticaret değerli lüks mallar üzerine Para ve değerli madenler kıt, dolaşımları sınırlı Ödemeler büyük ölçüde eşya ve ürün ile Kilise Doğu dakinin aksine ayrı bir kurum Piskoposlar arazi sahibi ve şehir yöneticisi olabiliyor

9 Ortaçağ da Avrupa Batı Avrupa 10. YY a kadar dünya tarihinin merkezinde değildir Merkez, Akdeniz ve Ortadoğu da Servet, ticarette değil toprak ve kilisede toplanmıştır Merkeziyetçi iktidar zayıf Asırlar arasında şehirlerdeki tüccar ve zenaatkarlar bağlı oldukları siyasi otoriteden özerkliklerini elde ettiler Ağır vergiler ve gümrükten kurtulma çabası Dış dünya ile bağımsız ilişkiler Önce İtalyan, sonra Hansa şehirleri Kilise, Roma etrafında merkezileşiyordu Latince, yazı dili Eğitim alanında etkin

10

11 Karolenj İmparatorluğu Frank kralı Klovis ile başlar ( ) Büyük Karl (Carolus Magnus) 800 de imparatorluk tacını giydi İlhak edilen bölgeleri kontrol edebilecek bir hiyerarşik yapı ve askeri örgütlenme, bürokrasi yoktu Kilise nin yetişmiş elemanlarının kullanımı Tarımda gelişmeler Demirin kullanımının yaygınlaşması Atla çekilen ağır saban Tarımsal üretimin artışı, nakliyenin gelişimi Çeşitli tarikatlar ormanların tarıma açılmasına ve tarımın islahına önayak oldu Zamanla manastırların artan üretimle zengin olmaları

12 İtalyan Devletleri Zamana uyum sağlayan bir Klasik Roma örgütlenmesi Feodal düzene pek uymuyor Çok ticaret yapılan, çok paranın dolaştığı, kent yönetimine ticaretin hakim olduğu bir bölge Batı Avrupa nın tarımsal zenginliğinden yararlanmıştır Batı Avrupa yı klasik dünyaya bağlama Aracı tüccarlıkla geçinen bir sistem Doğu dan gelen malı Kuzey e satarak komisyon alma İngiliz ve Hollandalı tüccarlar çökertmiştir

13 İtalyan Devletleri-2 Batı Avrupa İtalya dan İşletme ve ticaret yöntemlerini Bürokrasinin kayıt ve örgütlenme esaslarını Daha gelişmiş bir kültürel yaşamı Bilim yapmayı öğrenmiştir Doğu-Batı sentezi sanıldığı gibi Haçlı Seferleri ile olmamıştır Örneğin Sicilya Krallığı bu sentezin merkezlerinden biridir

14 İtalyan Denizci Devletleri En önemlileri Amalfi İlk sivrilen, Sicilya da Pisa Bir süre sonra Floransa tarafından ilhak edildi Cenova Venedik Doğu Akdeniz, Ege ve Karadeniz de ticaret kolonileri Cenova ve Venedik rekabeti 1204 Latin istilasından ve Osmanlı nın İstanbul ve Balkanlar ı fethinden sonra bu rekabeti körüklemesi

15 Tarihsel Gelişim Bazı devletler özerkliklerini Bizans tan almışlardır Venedik, bir Bizans şehri olarak 5. ve 6. YY da başladı 7. Asır da özerkliğini elde etti Başlangıçta monarşik, sonra oligarşik olmuşlardır Paralı askerlere güvenilememesi, diplomasinin gelişmesine neden oldu Denizaşırı ticaret nedeniyle ilk konsolosluklar kuruldu Bunların raporları günümüz tarihçiliği için çok değerli

16

17 Venedik Cumhuriyeti En önemli örnek Paralı zümre hakimiyetinin olduğu oligarşik bir Cumhuriyet 697 de ilk doç seçildi Venedik tüccarı aynı zamanda diplomattı 11. Asra kadar Bizans himayesinde kaldı Bizans donanmasının asayişi sağladığı sularda ticaret yaparak zenginleşti Sonra kendi deniz gücünü sağlamlaştırdı Bizans kültür ve sanatından etkilendi

18 Venedik Cumhuriyeti Asır başında ilk Haçlı seferine yardım etti Lübnan ve Kudüs te ticari koloniler ve ayrıcalıklar İstanbul da ticaret yapma ve antrepo kurma hakkı 4. Haçlı seferi sonunda 1204 te Konstantinopolis Latinler tarafından yağmalanınca Venedik yeni imtiyazlar elde etti ve çok güçlendi Batı ve İtalya Bizans ta sevilmemeye başlandı

19 İtalyan Denizci Devletlerinde Yönetim Oligarşi Seçim ve yönetim hakları zengin tüccar ailelerinin elinde Yöneticiler bu ailelere danışarak karar alırdı Sınıfsal geçişkenlik pek yok Podesta / Doç denen bir yönetici Tüccar ve lonca temsilcileri zamanla Venedik Senatosu nu oluşturdu Altı mahallenin her birinde bir konsey Denizaşırı kolonilerde o yöreden veya atanmış bir yönetici ve koloni meclisi Anaşehir ve kolonilerde düzgün bir bürokrasi ve adaletli bir yönetim, kolonilerde kötü yönetim, baskı ve yolsuzluk

20 Yönetim Kavşak noktadaki şehirler pazar yeriydi İyi bir yol ve posta sistemi Tüccarların olduğu yerlerde bu devletlerin temsilcileri ve mahkemeleri de vardı İlk devlet bankalarının kuruluşu Faizle kredi dağıtımı Sorunlar Artan nüfus ve yetersiz altyapı Açlık, pislik, salgın hastalık ve suçta artış Şehirlerin beslenmesi sorun oldu

21 Loncalar ve Zenaat Hayatı Sıkı bir devlet denetimi Çalışan sayısı, terfiler, hammadde ve üretimin kalitesi Yünlü ve ipekli dokumalar, cam sanayii, barutçuluk, gemi yapımı işlerinde çalışanlar seyahat edemezlerdi Lonca erbabı, yönetici, tüccar, asker ve diplomata göre daha düşük statüde Üretim ve ticaret ağını ören tüccar ise en makbul kişidir Eğitimli bir sınıf Kuzey Avrupa dan İtalya ya iş idaresi öğrenmeye gelinirdi

22 Ticaret ve Ekonomik Yapı Yollar emniyetsiz olduğundan ticaret toplu halde yapılır Ticareti devlet organize eder Seferleri aristokrat yönetici grubun üyeleri yönetir Vergi geliri az, asıl gelirler gümrük, tuz tekeli, civar köyler ve denizaşırı kolonilerin vergisinden gelir Geniş sermayeli, çok ortaklı şirket değil aile şirketi egemen 13.YY dan itibaren Floransa florini ve Venedik dükası heryerde geçerli paralar İtalyanca Akdeniz de Lingua Franca Güney Almanya daki Hansa şehirleri ile rekabet

23 Sosyal Yapı Kölelik ve harem kurumları var Yabancılar gözlem altında ve ayrı mahallelerde yaşıyordu Yahudiler gibi gruplar sosyal haklardan mahrumdu

24

25 Hansa Şehirleri ve Novgorod 13. ve 14. Asırlarda Alman İmparatorluğu nda tarım ve ticaretin zenginlik yaratması ile kurulan ticari ve siyasi bir şehirler birliği Kuzey Avrupa nın İtalya nın etkisinden kurtulup ona rakip olması Kültürel etkileşim Feodal düzen çözülürken başladı; merkezi devlet ve milli ekonomik sistemler oluşunca Hansa Birliği de dağıldı

26 Hansa Şehirleri ve Novgorod-2 Oligarşik bir yönetim Zengin tüccarlar şehir meclislerine hakim oldu Hansa Birliği Meclisi oluştu İngiltere, Baltık Bölgesi, Danimarka ve Rusya da ticari imtiyazlı bölgeler Ticari anlaşmalar ve çıkar birliği ile kolonileştirme Slav-Germen çatışması

27 Hansa Şehirleri ve Novgorod-3 İtalyan şehirlerinin aksine lüks eşya, kumaş ve baharattan çok balmumu, kürk, tuz, balık ve kıymetli ağaç gibi malların ticareti Askeri donanma ve ordu yönünden zayıftı Nüfusları azdı ve çevredeki bölge üzerinde bir hakimiyet kuramadılar