June 17, 2011 A DEEP APPROACH TO TURKISH SUGGESTION CARD FOR SELF DIRECTED LEARNING

Transkript

1 June17,2011 ADEEPAPPROACH TOTURKISH SUGGESTIONCARDFORSELF DIRECTEDLEARNING CARDNUMBER:10 THEME:FolkTalesandMyths/ HalkÖyküleriveEfsaneler LEVEL:Advanced EDUCATIVEPROJECTS: 1:Storytellingaculturalmyth 2:Prepareandpresentashadowpuppetshow 3:Writeacomparativeanalysisoftwolove stories ModuledevelopedbyEsraAlagöz LANGUAGESTANDARDSBEINGDEVELOPED(See ACTFL5CsStandards) Communication(1.1):Engageincultural conversations,provideandobtaininformation, andexchangeopinions.(1.2)understandand interpretwrittenandspokenlanguageontopics relatedtomythsandlegends.(1.3)present information,concepts,andideastoyour classmatesthroughstorytelling. Cultures(2.2):Demonstrateanunderstandingof therelationshipbetweenkaragöz Hacivatand elementsofturkishcultureconveyedinshadow theatre. Connections(3.1):Reinforceandfurtheryour knowledgeofliterature,history,geography,and visualartsthroughturkishlanguage.(3.2)acquire informationonshadowtheatre,myths,and stories,andrecognizethedistinctiveviewpoints thatareonlyavailablethroughturkishand Turkishculture. MATERIALSUSEDINTHEMODULE Mainvideos: Dafne ninhikayesi Fuzuli Additionalvideos: Noadditionalvideoislisted Text: Gölgeoyunu AptalBekçi LeylaveMecnun "ApolloandDaphne"byAntonioPollaiuolo Comparisons(4.1):Demonstratean understandingofthenatureoflanguagethrough comparisonsofturkishlanguageandyourown throughstories. Communities(5.1):Usethelanguagebothwithin andbeyondtheschoolsettingbypresentingyour shadowtheatretoothers.(5.2)showevidenceof becomingalife longlearnerbyusingturkishfor creatingakaragöz Hacivatshow. 1

2 MINDMAP 1) BAĞLAM/CONTEXT Atsomepointinourlives,allofushavebeentold storiesaboutmythsorlegends,featuringheroes fightingfortheirpride,loverswhoareseparated forvariousreasons,orcharactersthatentertainus withtimelessjokes.inthismodule,youwilllearn Turkishlanguageandculturethroughthestories andcharactersthatarefamousinturkishculture. Apollo sunrequitedlovetodaphne,seleucus s fightwithbatlimusandantigonusoverantakya, andthegloomylovestorybetweenleylaand Mecnunareonlyafewofthestoriesyouwillfind andexperienceinthemodule.youwilllearn aboutatraditionalanduniqueformof entertainment,shadowtheatre.youwillexplore satireonpoliticalissuesofthe14thcentury throughkaragözandhacivat splays.youwill practicestorytellingandperformshadowtheater wıthshadowpuppetsasyoupracticeturkish language. MEKANVEZAMAN/SPACEANDTIME Turkeyinthe14 th and16 th centuries.antakyain 400BC. 2

3 3 2) TEMATİKPROJELER/THEMATICPROJECTS Threeprojectsaresuggestedforthismodule.InProject1:Kültürelbirefsaneyibetimleme Storytelling aculturalmyth,youwillimproveyourskillsinturkishlanguagethroughstorytellingactivitiesonmyths andlegends.theexamplegivenisthestoryofdaphne(dafne ninhikayesi).inproject2,birgölgeoyunu hazırlayıpsahneleyin Prepareandpresentashadowpuppetshow,youwillinvestigateatraditional Turkishformofentertainment,oftenknownasKaragöz Hacivat.Youwilllearnaboutthehistoryand structureofthisuniquetypeoftheatreasyoufurtheryourknowledgeofcharactersthatplayapartin it.inproject3,ikiaşkhikayesininkarşılaştırmalıanaliziniyapın Writeacomparativeanalysisoftwolove stories,youwillinvestigatetheculturalelementsofeastandwestthroughacomparisonofeasternand Westernliteratures,andinparticularthestoryofLeylaandMecnun. MosaicdetailfromAntakya PROJECT1:KÜLTÜRELBİREFSANEYİBETİMLEME STORYTELLINGACULTURALMYTH TABLE1INSTRUCTIONALORGANIZERSandEMBEDMENTMAP TheStoryOfDaphne ACCESS VOICE INTERPRET ANALYZE PRESENT INTERACT READ/WATCH/LISTEN WatchthevideoStory ofdaphneandanalyze thestorytelling elements. Researchtheeffective storytelling techniquesusedby strongstorytellers. FOCUSON LANGUAGE Useadverbial clausesoftime; Useinverted sentences. WRITE/SPEAK/RECORD Takenotesofeffective storytellingelements whileresearchingand watchingthevideo. Createamythusingthe componantsandprop structureyoustudied. EXCHANGEANDACT Discusstheimportant storytellingelements embeddedinthevideo StoryofDaphnewith yourgroupmate. Shareastorywithyour classmates,applyingits mythicelementsand structureusingsymbolic contents.

4 ACTION: Storytellmythsand debatetheirsymbolic content. THEME: Storytellingmyths. OPERATIONS: Userhymes,invertedsentences,stress andintonation. ÖNERİLER/GUIDELINES A.Neleryapacağım? 1. Hikayeanlatımteknikveyöntemleriylealakalıbirinternetaraştırmasıyapınız.Başarılıhikayeanlatım ustalarınınperformanslarındaneleredikkatettiğiniinceleyipnotlaralınız. 2. İkikişilikgruplaraayrılınız.Dafne ninhikayesiadlıvideoyuizleyiniz.gruparkadaşınızlaizlediğiniz videoyuanalizediphikayeanlatımındaneleredikkatetmenizgerektiğiniyaptığınızinternet araştırmasınıdagözönünealaraktartışınız.(videoincelemesiylealakalıdetaylıbilgiiçinbakınız: GuidelinesB) 3. Kendikültürünüzeaiteskidenberianlatılagelmişveyaçokfazlabilinmeyenbirefsanebulup araştırdığınızhikayeanlatımteknikleriniuygulayaraksınıftapaylaşınız. 4. Anlatımınızdagörselaraçvemateryallerdendefaydalanınız.Ayrıcasunumunuzdazamanlama(5 6 dakika)vebedendilinizededikkatediniz. B.Videoyunasılinceleyeceğim? 1.Videoyuanalizederkenikitemelunsurüzerindeyoğunlaşınız. a. Yapısalunsurlar b. Görselveişitselunsurlar 2.Yapısalunsurlarıincelerkenşunlaradikkatediniz: a. Devrikcümlelerinkullanımı.(Devrikcümlefiilincümlesonundaolmadığıcümlelerdir.) b. Dinleyicininilgisiniçekecekkelimelerinkullanımı. c. Tasvirvebetimlemelereyerverme. d. Verilmekistenilenmesajınhikayeyleuyumuvebütünleşmesi. 3.Görselveişitselunsurlarıincelerken a. Hikayeanlatımınauygunbirsestonubelirlenmesi. b. Kelimelerdekivurguvetonlamalar. c. Hikayedeanlatılankarakterlerlebütünleşipbununanlatımayansıtılması. MATERIALSforProject1: Summaryofthevideo(Dafne ninhikayesi):buvideo,antakya nınharbiyebeldesindeyaşamış olduğunainanılansuperisidafne ninhikayesiylebaşlıyor.apollo nundafne yeolankarşılıksızaşkınıve superisininhüzünlüsonunuanlatıyor.dahasonra,asırlaröncebuyöredeyaşayanuygarlıklarvetaht kavgalarındanbahsediyor.videonunsonunda,büyükiskendervegeneralisarculustarafındanfethedilen Antakya nınzengintarihi,etkileyicibirhikayeylebütünleşiyor. 4

5 PROJECT2: BİRGÖLGEOYUNUHAZIRLAYIPSAHNELEYİN PREPAREANDPRESENTASHADOWPUPPETSHOW TABLE2INSTRUCTIONALORGANIZERSandEMBEDMENTMAP ACCESS ShadowPuppetShow KaragözveHacivat VOICE INTERPRET ANALYZE PRESENT INTERACT READ/WATCH/LISTEN Readthefirstandsecond partofthetextonshadow theatre. WatchthePowerPoint presentation Tiplemeler. Readandsimplifythe scriptaptalbekçi. ACTION: Prepareandpresenta shadowtheatre. FOCUSON LANGUAGE Integrate adverbial clausesof concessionand addition. THEME: Stories/scripts/jokes ofkaragözand Hacivat. WRITE/SPEAK/RECORD Rewritethepartsof yourscriptwhereyou makesimplifications. Writeandintegratethe jokesandsatireyou foundintothescript. OPERATIONS: Practiceadverbialclauses. EXCHANGEANDACT Discusstheelementsofa shadowtheatrethat mustbeconsideredwhile performing. Reviewthefourpartsof shadowtheatreinyour group. Findcurrentjokes,music, andsatirethatyoucan integrateintoyour performance. ÖNERİLER/GUIDELINES A.Neleryapacağım? 1. EminŞenyer ingölgeoyunuhakkındakiyazısının (AppendixA)birincibölümünüokuyupgölge oyunununtarihçesiveiçeriğihakkındabilgi edininiz.dörderkişilikgruplarhalindebu bölümdegeçenvekaragözoyunuoynarken dikkatedilmesigerekenunsurlarımaddeler halindenotalınız. Dahasonramakaleninikincibölümündeanlatılan Karagözoyunlarınınbölümleriniinceleyiniz. Gruptakiherbirinizbirbölümüayrıntılıbirşekilde okuyarakarkadaşlarınızlapaylaşınızveböylece oyununbütünbölümlerihakkındabilgiedininiz. ShadowpuppetsKaragözandHacivat 5

6 2. İkincimetinde(AppendixB)AptalBekçiadlıKaragözoyunununsenaryosunubulacaksınız.Senaryoyu okuyupbilmediğinizkelime,deyimveyaşakalarısınıftatartışınız. 3. Beraberçalıştığınızgruparkadaşlarınızlatekrarbirarayagelerekoyununsenaryosunusadeleştirmeye çalışınız.buaşamadaistersenizgrupolarakfarklıbirkaragözsenaryosubuluponudaçalışabilirsiniz. Aşağıdaverilenilkelerışığında(guidelinesB)birKaragöz Hacivatgölgeoyunusergileyiniz. B.Karagöz Hacivatoyunununasıloynayacağım? 1. İnternettenveyakendiyapacağınızmateryallerleKaragözoyunuiçingerekenmalzemeleritemin ediniz. 2. AptalBekçiadlıKaragözoyunununsenaryosunugruparkadaşlarınızlainceleyiniz.Kısaltacağınızve doğaçlamayapacağınızkısımlarıbelirleyiptekraryazınız. 3. Oyunakatacağınızgüncelşakaveesprileregruparkadaşlarınızlakararverinizveyazıyaaktarınız. 4. Tiplemeleradlıpowerpointsunumunuizleyipoyundakiherkarakterinkendinehasözelliğini inceleyiniz.buözelliklerioyunuoynatırkenyansıtınız. 5. OyundakullanılanşarkıörnekleriniEminŞenyer inwebsitesinden( Ayrıcagelenekselşarkılarıkullanmakyerinedahapopülerşarkılarıkarakterlerleeşleştirerek sunumunuzarenkkatabilirsiniz. MATERIALSforProject2: Buprojedeikimetinönerilmektedir.İlkmetinikikısımdanoluşmaktadır.Birincikısımdagölgeoyununun kısatarihivebaşlıcaözellikleriincelenmiştir.ikincikısımdaisegölgeoyunununbölümlerianlatılmıştır. İkincimetiniseMehmetMuhittinSevilentarafındanyazıyaaktarılanAptalBekçiadlıKaragözoyununun senaryosudur. PROJECT3: İKİAŞKHİKAYESİNİNKARŞILAŞTIRMALIANALİZİNİYAPIN WRITEACOMPARATIVEANALYSISOFTWOLOVESTORIES TABLE3INSTRUCTIONALORGANIZERSandEMBEDMENTMAP ACCESS Lovestories,thestoryofLeylaVeMecnun VOICE INTERPRET ANALYZE PRESENT INTERACT READ/WATCH/LISTEN Researchthelifeand worksoffuzuli. Investigatehis conceptualizationoflove. Watchtheshortvideo Fuzuli. Readthesummaryofthe storyofleylaand Mecnun. FOCUSON LANGUAGE Useadverbial clausesof purpose, preference, condition,and dismissal. WRITE/SPEAK/RECORD Writeacomparativeanalysis ofalovestorydepictedin Westernliteratureandone fromeasternliterature. Analyzehowbothcultures arereflectedinthewritten form. EXCHANGEAND ACT Ingroupsoftwo, discusstheconcept ofloveandits elementsfrom Fuzuli sviewpoint. Conceptualizethe culturaldifferences. 6

7 ACTION: Researchandcompare culturalelements. THEME: Lovestory;Leyla andmecnun. OPERATIONS: Writeacomparativearticleand discussit.compare;analyze; conceptualize;useadverbialclauses. ÖNERILER/GUIDELINES A.Neleryapacağım? 1. LeylaveMecnunhikayesini17.yüzyıldakalemealanFuzuli ninşahsınıveaşkanlayışınıinceleyenbir internetaraştırmasıyapınız.bukonuyuirdeleyenfuzuliadlıkısavideoyuizleyiniz. 2. LeylaveMecnunhikayesininsadeleştirilmişvekısaltılmışözetini(AppendixC)okuyunuz. 3. İkişerligruplarhalindeFuzuli ninkalemindenanlatılanaşkıveonuoluşturanunsurlarılisteleyiniz. 4. Batıedebiyatındakonuedilmişbiraşkhikayesi(meselaShakespeare inromeovejuliet i)bularak DoğuedebiyatınınürünüolanLeylaveMecnunhikayesiylekarşılaştıranbirmakaleyazınız.İkifarklı kültürünyazıyanasılyansıdığınıinceleyiniz. MATERIALSforProject3: Buprojedebirvideovebirmetin önerilmektedir.videodaleylavemecnun hikayesini16.yüzyılakalemealandönemin başarılışairifuzuli yi21.yüzyılşairve yazarlarınındilindendinleyeceksiniz. MetindeiseLeylaveMecnunhikayesininkısa vesadeleştirilmişbirözetinibulacaksınız. AdepictionofFuzuli 3) İNTERNETBAĞLANTILARI/INTERNETLINKS ForProject1: InformationonApolloandDaphne: 7

8 InformationonHarbiye: InformationonAntakya: InformationontheSeleucidEmpireofAlexandertheGreat: ForProject2: AnexampleofKaragöz HacivatshadowtheatrebyHasanHüseyinKarabağ: Informationonshadowtheatre: AninterviewwithEminŞenyeronTurkishshadowtheatre: ForProject3: InformationonFuzuli: InformationonthestoryofLeylaandMecnun: 4) DEĞERLENDİRME/EVALUATION BiresyselveyaGrupDeğerlendirmeÖlçütleri:1.Proje HikayeAnlatımı Orta YAPISALUNSURLAR Geliştirmeli İyi Çokiyi düzeyde 1. Devrikcümlelerindüzgünkullanımı 2. Uygunkelimeseçimi 3. Tasvirvebetimlemelereyerverilmesi GÖRSELVEİŞİTSELUNSURLAR 1. Sestonu 2. Kelimevurgusuvetonlama 3. Karakterlerlebütünleşme 4. Bedendilininkullanımı DİĞERUNSURLAR 1. Zamanlama 2. Bedendilininkullanımı 3. Dinleyiciileiletişim BiresyselveyaGrupDeğerlendirmeÖlçütleri:2.Proje Gölgeoyunugösterisi Orta KRİTERLER Geliştirmeli düzeyde İyi Çokiyi 8

9 1. Oyunungölgeoyunuunsurlarıtaşıması 2. Gölgeoyunununherbölümünüiçermesi 3. Doğaçlamayayerverme 4. Güncelkonuveesprilereyerverme 5. Konuşmaveseslendirmelerdekarakter özelliklerinebağlılık 6. Dilindoğruveetkilibiçimdekullanılması BiresyselveyaGrupDeğerlendirmeÖlçütleri:3.Proje Makaleyazımı ALDIĞI PUAN KRİTERLER PUAN ARALIĞI İÇERİK Çokiyi iyi Orta Yetersiz Çokiyi iyi Orta Yetersiz 9 7 konuyahakim, anadüşünceyidestekleyencümleler kullanmış, konuylaalakalıözgünörneklervermiş Konuhakkındabilgisivar Anadüşünceyidestekleyenfakatsınırlı cümlelerkullanmış Konuylaalakalıfakatdetaysızörnekler vermiş Konuhakkındabilgisiyetersiz Anadüşünceyeterincedesteklenmemiş Konuyuyeterincegeliştirmemiş Konuhakkındabilgisiyok Konuylaalakasızörneklerkullanmışveya örneklerveargümanlarlaanadüşünceyi desteklememiş ORGANİZASYON Anlatımıaçık,duruveetkileyici düşünceleritutarlıvemantıklı Organizasyonuakıcıveözlü Düşünceleribazentutarsız Anlatımıyeterinceakıcıdeğil Organizasyonumantıklıfakatyeryerkopuk Anlatımıözensizvekarışık Düşünceleriiyiifadeedilmemişvekafa karıştırıcı Organizasyonuyetersiz Düşünceleriniifadeedememiş Anlatımıkapalı Organizasyonyok KELİMEBİLGİSİVEDİLKULLANIMI GERİBİLDİRİM 9

10 10 Çokiyi kelimeseçimivekullanımıetkili kültürelifadelerdoğruveyerindekullanılmış kullanılankelimelerbeklenilenseviyeye uygun iyi Kelimeseçimivekullanımıiyidüzeyde Kültürelifadelerinvekelimelerin kullanımındaufakhatalarvarfakatanlam anlaşılabilir. Yeterlisayıdabeklenilenseviyedekelime kullanmış Orta Kelimeseçimivekullanımıortadüzeyde Kültürelifadelerinvekelimelerin kullanımındasıksıkhatalaryapmış beklenilenseviyedekelimekullanımıyetersiz Yetersiz 9 7 Kelimeseçimivekullanımıyetersizdüzeyde Kültürelifadelervekelimelerkullanmamış beklenilenseviyedekelimekullanmamış DİLBİLGİSİ Çokiyi Etkili,giriftcümlelerkullanmış Zaman,tekil çoğul,özne yüklem,etkenedilgen,belirteçler,vbuyumlarındabirkaç hatavar iyi Etkilifakatbasitcümlelerkullanmış. Zaman,tekil çoğul,özne yüklem,etkenedilgen,belirteçler,vbuyumlarındahataları varfakatanlamkaymasınasebepolmuyor. Orta Cümlekuruluşlarındahatalaryapmış. Zaman,tekil çoğul,özne yüklem,etkenedilgen,belirteçler,vbuyumlarındaçokfazla hatalarıvarçvebuhatalaranlamkaymasına sebepoluyor. Yetersiz 10 5 Cümlelerbozuk.Anlamvetartışılanfikirler anlaşılmıyor. İMLAVENOKTALAMA Çokiyi 5 imlavenoktalamaişaretlerindeçokazhata var iyi 4 imlavenoktalamaişaretlerindebirkaçhata varfakatanlamkaymasınasebepolmamış. Orta 3 imlavenoktalamaişaretlerindehatalarvar. buhatalaranlamkaymasınasebepoluyor. Yetersiz 2 imlavenoktalamaişaretlerindeçokfazla hatalarvar. anlamkarışıkveanlaşılmıyor.

11 11 5) YARDIMCITEMALAR/FOLLOW UP Youcanchooseacityinyourcountryandinvestigateitshistoryandnature,andthenfindamyththat hasbeentoldaboutpeoplewholivedthere.trytotranslatethestoryintoturkishandshareitwithyour friends. Similarly,youcanfocusonanothercityinTurkeyandinvestigateitshistoryandshareitwithyour classmatesthroughapresentationwithvisuals. 6) MÜZİK/MUSIC Listentothesong Leyla byrafetelroman. LEYLAbyRafetElRoman Yinemibelayinemibela Nedirçektiğimiz Bizebucezabizebuceza AğıreyTanrım Bizedebirsanşbizedebirsanş Tanıeykaderim Fazlayaşamamfazlayaşamam Ahşugençliğim... Leyla...Leyla Uyusamdizlerindedalsamrüyalara SengideliLeylamkarardıdünyam Hiçyaşamadımbirşeyanlamadım SengideliLeylamkarardıdünyam Hiçyaşamadımbirşeyanlamadım Leyla...Leyla Sarılsamsanacanımdalsamrüyalara Leyla...Leyla Uyusamdizlerindedalsamrüyalara Sanagelememsenisevemem Soramıyorumseni Bizibuyörebizibutöre Birarayagetirmez Sanadayazıkbanadayazık Yazıkherşeye Bukarabelabukaraceza Nedirçektiğimiz Leyla...Leyla Uyusamdizlerindedalsamrüyalara Leyla...Leyla Sarılsamsanacanımdalsamrüyalara SengideliLeylamkarardıdünyam Hiçyaşamadımbirşeyanlamadım SengideliLeylamkarardıdünyam Hiçyaşamadımbirşeyanlamadım Leyla...Leyla

12 Uyusamdizlerindedalsamrüyalara Leyla...Leyla Sarılsamsanacanımdalsamrüyalara 7) KAYNAKÇA/BIBLIOGRAPHY Hacıeminoğlu,N.(1972).Fuzuli.İstanbul:TokerYayınları Nesin,A.(1972).LeylaileMecnun.Ankara:Bilgibasımevi. Pala,İ.(1999).LeylaileMecnun.İstanbul:Kapıyayınları. Yesigil,N.(1963).Fuzuli:hayatı,sanatı,şiirleri.İstanbul:VarlıkYayınevi. 8) SUNUMLAR/POWERPOINTPRESENTATIONS Presentation(Tiplemeler):Thispresentationgivesdetailedinformationaboutthecharactersthat appearinashadowtheatre,includingkaragöz,hacivat,andothers.youcanfindpicturesofthese charactersalongwithanexplanationofeach spersonality.thispresentationcanbeusedforthesecond projectwhilepreparingforperformingashadowtheatre. 9) YARDIMCIKONUŞMAKALIPLARI/PRE ORALACTIVITYSHEET Usefulphrasesfromshadowtheatre AptalBekçi thatcanbeusedwhileacting: Allahversin:Thisphraseisusuallytoldtopeoplewhobegformoneyonthestreets.Itmeans AskGod forit Ahbanabireğlencemedet:Thisisatraditionalphraseinshadowtheatre.HacivatsaysittoKaragöz whilecallinghim. Akşamışeriflerinhayırolsun:anold fashionedwayofsaying Goodevening Ağzındançıkanıhiçkulağınduymuyor:anidiommeaning youdon tknowwhatyouaretalkingabout Fenalıkgeçirmek:tofaint Aklınabirşeytanlıkgelmek:tothinkaboutsomethingevil. UsefulPhrasestousewhenexplainingcharacters: Hacivatkarakteribirazçıkarcıçünkü (ThecharacterHacivatisalittlemanipulativebecause ) KaragözHacivatlakavgaediyorçünkü (KaragözfightswithHacivatbecause ) Gölgeoyunununsevilmesininsebepleri.(Thereasonswhyshadowtheatreispopularare ) Karakterlerinkişilikleriileilgiliincedetaylar (Someoftheintricatedetailsaboutthepersonalitiesof charactersare ) EK/AppendixA StoryOfDaphne ŞafaktarıçasıgüzelAvroraaçıncarengarenkkanatlarınıbüyülübirışıksardıdoğununheryanını.Ve SilpiusDağınıntepelerindebaharesintilerinigetirençiçeklibulutlarirkildiaşkdileklerigibimasumgenç kızlarınyüreklerinde.veşafaktanrıçasıavrorayaşamıuyandırmakiçindoğanınbağrında,gümüş 12

13 arabasıylayeryüzününetrafınıdolaştı.verengarenkkanatlarıylagüneşedoğuşkapılarınıaçtı.selamladı onudardanelkıyılarındaoynaşandalgalar.altınyaldızlıkadehinidoldurdugeceaşkadair.ebedi şarkılarınımırıldandıdafneşelalesi. VekutsalormandaavlanantanrıApollongörürgörmezSuPerisiDafne yiafrodit inaşkokusaplandı yüreğine.apollon unyüreğitutuştu.dafnekutsalormandakoştu.vetamdokunacaktıapollon uneli Dafne ninelinehaykırdısuperisi Eyyer,yarıldabeniyut.Şugüzelliğimialveyahut Sonundaacıdıyer tanrısıonavedönüştürdükokuludafneağacına.dafne ningözyaşlarışelalegibiaktı.apollonüzgün ağacabaktı.veyapraklarındantaçyaptıbaşına. Antakya.Tarihinsilinmeyenizi.İnsanlığınilkyerleşimyerlerindenbiridünyada.Cilalıtaşdevriyle başlayanuygarlığın,renklerin,kültürlerinsaentezi.diğeradıyladoğununkraliçesiyada.prototibrizler bilineneneskiyerlileri.üçbinyıllarınınilkyarısındaisa danönceyöredeegemenoluyorakadaskerleri. VearadanbinyıldahageçinceyerleşecekAmikovasınaSubarlaronyedinciyüzyıldamilattanönce Hititlergelenekadar.Ve841yılındadoğmadanİsaAsurlargeçecekyerlerine.Belkiüçyüzsenedendekısa AsurlardabırakacakAmikovasınıPersKralıDaryus unaskerlerine.fakatgöremeyecekisos tadaryus istediğidüşleri.makedonya daikinciphilipölüncepersler inzorolacakişleri. İştebusırada,birkızbüyüdüMakedonya dagüzellergüzeli.adılaudis.birgünuykusundakendinden geçmişti.aşkdelisitanrıapollongirmiştirüyasına.hemerkekbirçocukhediyeetmiştiveankerişaretli yüzüktakmıştıparmağına.aşıkoldulaudis.yiğitantiohus ueşseçti.vebirçocukdoğuruncarüyası gerçekleşti.antiohusdamuradınaerdivemutluçocuğunaseleucusadınıverdi.büyüyünceseleucus zorlubirsavaşçıolmuştuvedünyayıfethetmekiçiniskender leyolakoyulmuştu.büyükanadolu yu geçerekboydanboyaisos tapersordusunuyendilervetanrılarkentidafne yegelipdoyasıyaeğlendiler. Dafneşelalesininsuyuannesininsütündentatlıgelmiştiİskender e.ebediyetekadarkorunsundiye vasiyetbırakmıştıkentiyönetenlere.mısır dakördüğümüçözdüktensonraiskenderhintseferinde ölüncegençyaştaseleucus,antigonusvebatlimuskafakafayaveripdüşündülerilkbaşta.amakimse kabuletmediötekininhükümdarlığını.işinadabininceçizmeyiaştılar.vekendiaralarındaiskender in mülkünüpaylaştılar.mısır ıbatlimusaldı.makedonya yıveküçükasya yıantigonus,seleucus apersve Babilülkesikaldı.Amaİskender inmülküdargeldiüçadama.önceseleucusantigonus uyendi.sonrada BatlimusMısıriçinboşunadirendi. SeleucuskurmakiçinmülkününbaşkentinitırmandıKasiusdağınıntepesineveadaklarsundutanrılar tanrısızeus unmabedine.oandabirkartalhavalanmıştıvekaptığıadağınetiniakdenizsahiline bırakmıştı.böyleceanlamıştıseleucuszeus unişaretini.hemenorayakurduselevkiapiera yı.yanigüneş batmayanülkesininilkbaşkentini.veşükraniçintanrılartanrısınaöncedormabedikurulmuştu Akdeniz inkarşısına.musadağı nıneteklerineoturtulmuştu.şimdikoparılmışmermerheykellerin başları,talanedilmişdağ,dörtbirtarafasaçılmışmabedintaşları. EK/AppendixB KARAGÖZ HACİVATGÖLGEOYUNU* ByEminŞenyer 1.Bölüm:Gölgeoyunuveözellikleri Gelenekselkültürümüzünortaoyunuvemeddahilebirlikteenönemliköşetaşlarındanbiriolangölge oyunumuzkaragöz Hacivatoyunlarıgünümüzdenyüzyıllarcaönceortayaçıkmış,insanlarıeğlendirirken düşündürmüş,zamanzamantoplumsalbilinçoluşmasındaöncübirroloynamıştır.gölgeoyunlarınınne zamanvenasılortayaçıktığıhakkındakesinbilgiolmamaklabirlikteasyakökenliolduğubilinmektedir. 13

14 14 Karagözperdesi180cmX100cmebadındadırancakbuoranoyununyapısınagöredeğişebilir.Perdenin alttarafında peştahtası denilenbirtezgahbulunur.perdeyiaydınlatanışıkkaynağıveoyunda kullanılacaktasvir,nâreke,tefgibieşyalarbutezgahınüzerindebulunur.ayrıca,zamanzamanperdede aynıandaikidendahafazlatasvirkullanıldığızamanlardahareketsizdurantasvirlerinsopalarınıntakıldığı Yşeklinde,hayalağacıdenilensopalartakılır.KaragözileHacıvatoynatanustakonuşantasvirleriiki eliyleidareettiğizamanlardadiğertasvirlerinperdeyeyapışıkhalde durmalarınıhayalağacısağlar. KaragözileHacıvatoyununu"hayali"adıverilentekkişioynatır.Hayâlî sıfatı,birustayanındauzunyıllaryardaklık(yardımcılık,çıraklık)yapmış vehakkıylakaragözhacivatoynatabilecekkıvamagelmişkişilereustası tarafındanverilir.karagözustasıtasvirlerinikökboyakullanarakderiden yaparvetümtiplemelerifarklısestonuvefarklışiveileseslendirir, (kadınsesleridedahilolmaküzere).iyibirhayaliiyişarkı söyleyebilmelidir.iyişarkısöylemektenkasıtbirşarkıcıgibisöylemek değildir.şarkıyı"usûl"içindekalarakkarikatürizeetmesigerektiğigibi şarkıyısöylerkenhangitiplemeiçinsöylüyorsaonunsestonunuve lehçesinidekullanmakzorundadır.çünküperdedeoşarkıyısöyleyen aslındaperdeyegelentiplemedir.karagözoyunlarında,oyunagirenher tiplemekendikarakteristiğineuygunbirşarkıeşliğindeperdeyegelir. Hayali ninyardımcısınayardakadıverilir.yardaktefçalıprolsırasıgelentasvirlerihayâlîyevermekten başkagerekirseşarkıdasöyler. Karagözoyunlarınıntemelyapısıdoğaçlamadır.Karagözoyunundabatıtarzıtiyatroeserlerindeolduğu gibiyazılıbirmetingeleneğindenbahsetmekolanaksızdır.ancaktanzimat tansonrabatıtiyatrosunun etkisiyleoyunlaryazıyageçirilmiştir.günümüzdevarolanoyunmetinlerininhepsitanzimatsonrası dönemeaittir.hayali,tiyatroyuyazılımetnebağlıolmadanoynatmasınarağmentamanlamıylaserbest, birkurgusuolmayanoyunlaroynatmaz.hayali,oynatacağıoyunungenelakışınıbilirancakiçeriğini mümkünolduğuncagüncelmotiflerledoldurur. Karagözsadecebirçocukoyunudeğildir.Çocuklarayönelikolanlarındabulunmasıylabirlikteyetişkinlere oynatılanoyunlardahafazladır.bazıoyunlarkaragözilehacıvat'ınbirişyapmasıüzerinekurulmuştur, Salıncakoyunu,Aşçılıkoyunu,Kayıkoyunugibi.BazıoyunlarKaragöz'ünistenmediğiyerleregirmeye çalışmasıüzerinedir.bahçeoyunu,hamamoyunu,aptalbekçioyunugibi.bazılarıisehalkefsanelerine dayanır.ferhatileşirinoyunu,leylailemecnunoyunu,tahirilezühreoyunugibi. EsnekyapısıitibariyledoğaçlamayavegüncelolaylarınişlenmesinesondereceaçıkolanKaragözperdesi, zamanınınenönemlitoplumsalyergivasıtasıydı.halkınbeğenmediğihükümetkararlarınıeleştirdiğive kamuoyunutemsilettiğidönemlervardır.osmanlı nınsondönemlerindekaragözsanatçılarıdevletin ilerigelenlerindenbazılarınınhırsızlığını,rüşvetçiliğinivs.perdedecanlandırdıklarıiçinbutaşlamalarçok keskinbulunmuş,oyunlaryasaklanmış,devletilerigelenlerininperdeyeyansıtılmalarıağırcezalara bağlanmış,buyasaklamalardansonrakaragözsıradan,kabasababirgüldürüdurumunadüşmüştür. 2.Bölüm:KaragözOyunlarınınBölümleri Karagözoyunlarıdörtbölümdenoluşur. 1)Mukaddime(Giriş) Oyundanönceperdeninortasınakonangöstermelik,nâreke(kamıştanyapılmışbir çeşitdüdük soldakiresim)zırıltısıvetefvelvelesiilekaldırılır.göstermelikoyun hakkındafikirverenbirtasvirolabileceğigibioyunileilgisizbirtasvirdeolabilir. Göstermelikkonmasınınamacıseyircininoyunaodaklanmasınısağlamakve EminŞenyerperformingashadow theatre Musicalinstrument"zil"

15 15 oyununbaşladığınıbelirtmektir.göstermelikkaldırıldıktansonrahacivatşarkısınısöyleyerekseyirciye göresoltaraftanperdeyegelir.şarkısınıbitirdiktensonraperdegazelini(birnazımtürü)okur,perde gazelidebittiktensonraseyirciyiselamlarvekaragöz üperdeyegetirebilmekiçintegannî ye(tegannî kelimesimakamileşarkısöylemeanlamınagelir,buradahacivat ınbirmelodiile ahbanabireğlence medet diyeseslenişitegannîolarakadlandırılır)başlar.karagözcamdanuzanırvehacivat a bağırmamasınısöyler,hacivat ınbağırmayadevametmesiüzerinekafasıkızankaragözaşağıatlarve Hacivatilekavgaederler.Hacivatkaçar,KaragözsırtüstüyerdeyatarvaziyetteikenHacivat asöylenir. Sonunda birdahagelbakbensananeleryaparım derdemezhacivatgelir.hacivat ıngelmesiyle Mukaddimebiter,Muhaverebaşlar. 2)Muhavere(Söyleşi,atışma) Muhavereasıloyununkonusuylailgilideğildir.BubölümKaragöz ünyabancısözcüklerikullanarak konuşanhacivat ıyanlışanlamasıyadayanlışanlargörünmesi,böyleceortayatürlücinaslarvenükteler çıkmasıylasürergider.muhaverelerherkonuyaaçıktır,öncedenbilinenbirmuhavereniniçinegünlük olaylarsokulabileceğigibi,günlükolaylarışakacıbirdilleeleştirendoğaçlamamuhaverelerdeolabilir. MuhaverebölümükafasıkızanKaragöz dendayakyiyenhacivat ınkaçması,yalnızkalankaragöz ün Sen gidersinbeniburayamıhlamazlar,pamukipliğiylehiçbağlamazlar,bendeçekergiderköşepencereme otururumbakalımburadaneoyunlaroynanır diyerekçıkmasıilesonaerer. 3)Fasıl(Biröykününanlatıldığıasıloyun) Bubölümdebildiğimiztiyatrooyunlarıgibibaştansonabiroyunoynanır.Oyununakışınagörekendikılık veşiveleriilezenne,çelebi,tuzsuzdelibekir,beberuhi,tiryaki,frenk,gibideğişiktiplergiripçıkarlar. ElbettekibaşrollerdeherzamanKaragözileHacivatvardır.Karagözustasıoyununakışınagörebutipleri azaltıpçoğaltabilir.bazıoyunlardakaragözvehacivat daoyununakışınagöredeğişikkılıklardaperdeye geliprolleriniyaparlar.örneğinkaragöz üngelinolmasıoyunundakaragözgelinkılığıileoyunakatılır, salıncakoyunundaisekaragöztarafındantanınmamakiçinhacivatkadınkılığınagirer. 4)Bitiş FasılbölümüsonaerdiktensonraKaragözileHacivatperdeyegelirler.Eğerrolgereğiperdedefarklıbir kıyafetilegörünüyorlarsaperdedençıkıpnormalkıyafetleriilegelirler.karagözoyunlarınınklasikbir bitişivardır.fasılbölümübittiktensonraperdeyeseyirciyieğlendirmekiçinşarkıveyatürküeşliğindebir tiplemegelir.eskidendansözyadaköçekçıkarmışancakbutiplemegünümüzeuyarlanaraktanınmışbir şarkıcıyadatürkücüolabilir.eğlendiricitiplemedeçıktıktansonrahacivat"amankaragözümnedirbu işler"der,karagözise"kafanıkırsıngeyiklerlekeşişler"deyiphacivatatokatatar.bununüzerinehacivat "Yıktınperdeyieyledinviran,varayımsahibinehabervereyimheman"derveseyirciyiselamlayarakçıkar. Karagöz de"hernekadarsürç ilisanettikseaffola,ehhacivatbirdahakioyundayakanelimegeçerse vayhaline"derveseyirciyiselamlayarakçıkar.perdearkasındakiışığınsönmesiyleoyunsonaerer. *ThetextisusedwithpermissionofEminŞenyer( EK/AppendixC AptalBekçiOyunu Tipler:Karagöz,Hacivat,1.Zenne,2.Zenne,Çelebi,TuzsuzDeliBekir,Beberuhi,Eşek Nârekezırıltısıvetefvelvelesiilegöstermelikkalkar,HacıvatŞarkıeşliğindegelir. (Şarkı,ŞehnazSenginSemai) Dîdemyüzünenâzır,nâzıryüzünedîdem (ŞarkıbittiktensonraHacıvatperdegazeliniokur)

16 16 Offhayhak Gönülverdikperdeyedost,başlayanbirgazeldir Hünerdeğilsededünyayagelmeknegüzeldir Ölümlüymüşdünya,nelergelmişnelergeçmiş Hüner,geçmişigünündegörüpgüldürmededir Gülenpekaz,ağlayanneçok,Tanrıyısaymazsak Hüner,oynayankim,oynatankim,bilmededir Tanrıgölgesinieksikeylemesinduamız Hüner,gölgedesolmadanaçmayıbilmededir. Hacıvat:Ahefendimneolurduşudörtköşeperdedebanadabirarkadaşolsa,elitemiz,yüzütemiz, sözleritatlıııı Karagöz:(Evinpenceresindenbakarak):Hoşgeldinkeçisuratlı Hacıvat:Geliverseşumeydana,osöylesebendinlesem,efendimhaddimolmayarakbendenizsöylesem, biziseyredendostlargülselereğlenseler,işneimişdiyelimişimizimevlamrastgetiree(hacıvatmusiki gazeliokur)gelseoçeşm isiyahımhandelerpeydaolur Karagöz:(Penceredenbakarak)Hacıvathayırdıryahuezanmıokuyorsun Hacıvat:Ahbanabireğlencemedetttttttttttttttt Karagöz:Allahversinallahversinhadibaşkakapıya Hacıvat:Yarbanabireğlenceeeeee Karagöz:Hacıvataşağıyagelirsemgösteririmsanaeğlenceyi Hacıvat:Yarbanabireğlenceeeee(Karagözevdenatlar, Hacıvatilekavgaederler,HacıvatkaçarKaragözyerde yatar) Karagöz:Ahhhhamannnn,Hacıvatıkaçırdımamagaliba bendealtımakaçırdım,senbirdahagelbakbensana neleryapıcamhacıvat(hacıvatgelir) Hacıvat:AmanKaragözümakşamışeriflerinhayırolsun Karagöz:Senindesülalenisansarlarboğsun(vurur) Hacıvat:AmanKaragözümbensanailtifatediyorumsen isebanavuruyorsunyazıklarolsunsanayazık Karagöz:Hoşgeldinkazıkoğlukazık(vurur) Hacıvat:Amankaragözümağzındançıkanıhiçkulağın duymuyor Karagöz:Amusibetadam,herakşamgelirsinkapımın önündehaybanapancarhaybanapancardiyerek bağırırsın,hiçhalimisormazsın,başımdangeçenleribilmezsin Hacıvat:HayrolaKaragözümneoldu Karagöz:SormaHacıvatsorma,bizimkarıylakavgaettik Hacıvat:Yaa,sebepnepeki Karagöz:İşteefendimkomşukarınınkocasıonaelbiseleralırmışdaçiçeklergibigezdirirmişdebenona senedebirkatelbiseyibileçokgörürmüşümde,derkenişbüyüdükarıbenikapıdışarıattı. Hacıvat:AmanKaragözümhemenkaç. Karagöz:BendeöyleyaptımzatenHacıcavcav Hacıvat:Eee,sonra Karagöz:Evdençıkıncakahveyeuğradım,birkahveiçtim,birdenüzerimebirağırlıkçöktü,hamama gideyimdebiryıkanayımdedim Hacıvat:Evetkaragözümgüzeldüşünmüşsün,insanhamamagidincerahatlar Karagöz:Hamamagittim,soyunupiçerigirdimbirkurnanınbaşınaoturdum,birdebaktımikitellağın ScreenshotfromAptalBekçiOyunu

17 17 kollarıarasındaipeklipeştemallarasarılıbirinigetirdiler,göbektaşınınüstünebirhavluserdiler,o getirdikleriadamıyatırıpgittiler Hacıvat:EvetKaragözümherhaldeterlesindiyeyatırmışlardır Karagöz:Öyleymiş,adambirazyattı,sonraneoldubilmemadamgöbektaşındanyuvarlanıpyeredüştü Hacıvat:Herhaldeadamcağızsıcaktanfenalıkgeçirmiştir Karagöz:Hemenyanınagidipadamabaktım,birdenegöreyimHacıvatadamtıpkıbanabenzemiyormu Hacıvat:OlabilirKaragözüminsanlarçiftyaratılmıştırderler Karagöz:Birdenaklımabirşeytanlıkgeldi,usulcaadamınbelindenipeklipeştemallarıçıkartıpkendi belimebağladım,benimpeştemallarıdaonunbelinebağladım,adamıayağındançekipbirkurnanın başınabıraktım,geldimgöbektaşınınüstündekihavluyayattım Hacıvat:AmanKaragözhamamcılarsenitanırlar Karagöz:Yahutıpkıoadamabenziyorumdedimya Hacıvat:Sonra? Karagöz:Derkentellağınbirigeldi,keseistemişsinizefendimdedi,bendehiçistifimibozmadımbaşımı salladım,tellakaldıbenibirkurnanınbaşınagötürdü,benibiryıkadıbiryıkadıkihacıvat,benbenolalı böyletemizlenmemiştimhiç,sonrabenitertemizipeklihavlularasarıpoadamınsoyunduğuodaya götürdü,birgüzeldekuruladı,efendimsıhhatlerolsunçaykahvenargileistermisinizdiyesordu,bir nargilebirdekahvesöyleyipafiyetleiçtim Hacıvat:PekiKaragözümsenihiçkimsetanımadımı Karagöz:Tanımadılar,getirinbenimçamaşırlarımıdedim,birbohçagetirdilerbohçayıaçtım,içinden ipekliçamaşırlarçıktıgüzelcegiyindim,ceplerinikarıştırdımbirdenegöreyimhacıvat Hacıvat:AmanKaragözçabuksöylenegördün Karagöz:CeplerparadoluHacıvat,paraaaaa,benikeseleyene,kurulayana,bohçayıgetirene,ayakkabıları getirene,hepsinebolbolbahşişbıraktım,hepsiyerdentemennalareşliğinde efendimallahömürler versin diyerekbeniuğurladılar,birdebaktımkihamamınkapısınınönündesonmodelbirfayton bekliyor,arabacıkapıyıaçıpbuyrunefendimdedibeniarabayabindirdi. Hacıvat:AmanKaragözoarabadanerdençıktı Karagöz:Obeyinarabasıymış Hacıvat:Arabacıdasenitanımadımı Karagöz:Dedimyatıpkıoadamabenziyorumdiye Hacıvat:Eeesonra Karagöz:DerkenHacıvatarabagüzelllbirkonağınönündedurdu Hacıvat:KiminkonağıymışKaragöz Karagöz:Obeyinkonağıymış,kapılaraçıldıikiuşakgeldikollarımagirdi efendimsıhhatafiyetolsun diyerektenbeniiçerialdılar Hacıvat:Uşaklardasenitanımadımı Karagöz:TanımadılarHacıvat,neysemerdivenbaşındaikigüzelkızbeniuşaklarınelindenaldılaryukarı çıkardılar efendimsıhhatveafiyetlerolsuninşallah diyerekbeniyukarıçıkardılar.merdiveninbaşında ipektengeceliklergiymişdünyalargüzelibirhanım kızlarefendimiincitmeyinyavaşçıkarın diyekızlara çıkıştıbenikızlarınkolundanalarakbirodayasoktu,odayatakodasıymış Hacıvat:Hanımdasenitanımadıöylemi Karagöz:YahuHacıvatdedimyasanatıpkıoadamabenziyorumdiye Hacıvat:Sesindendetanımadılarmı Karagöz:Benhamamyorgunuyumdiyehiçsesimiçıkarmıyorum Hacıvat:Yaaa!Sonra? Karagöz:Hanımbanageceliklergiydirdi, istirahatediniz,çokyorulmuşsunuzdur diyerekkuştüyünden yapılmışyatağayatırdı,biryelpazealdıgeldibaşucumaoturduyavaşyavaşyellemeyebaşladı,ben gözümyarıaçıkyarıkapalıuyurgibiyapıyorum

18 18 Hacıvat:(ağzınışapırdatarak)AmanKaragözümsonra? Karagöz:Sulanma,ağzınısiltepelerimhaaa Hacıvat:AnlatKaragözümanlatsonraneoldu? Karagöz:Anlatmayacağımişte Hacıvat:(yalvarırcasına)KuzumKaragözümneoluranlatsonraneoldu? Karagöz:Beyhamamdangeldiktensonrabirazistirahatedipkahvaltıedermiş,sofrayıhazırlamışlarhanım gelmişbeniuyandırıyor efendimkalkarmısınızsofrahazırlandı diyor,benyinegözlerimyarıaçıkyarı kapalıuyuyorum,hanımbaktıkibenuyanmıyorum,herhaldeefendininiçinebaygınlıkgelmiştirdiyerek birşişelavantagetirdiyavaşyavaşyüzümeserpmeyebaşladı,benyineuyanmayıncabolcadökmeye başladı,lavantaılıkılıkyüzümdenaşağıdoğruakmayabaşladı Hacıvat:Amanpekdekibarbirhanımmış,senhamamdançıktınyasoğuklavantasenihastaederdiye ısıtmıştırbesbelli Karagöz:YokyahuHacıcavcav,meğersebirköpekgelmişsuratımaişemiyormu Hacıvat:AmanKaragözköpekdenerdençıktışimdi Karagöz:Benkahveyegidipkahveiçinceuyuyupkalmışım,rüyagörmüşüm,osıradakahvecininköpeği gelmişsuratımaişiyorbenderüyamdagördüğümhanımbanalavantadöküyorsanmışım Hacıvat:AmanKaragözdemindenberianlattığınrüyamıydı? Karagöz:Senigidimuşmulasuratlıadamseni,böyleşeylergerçekolurmuhiç(vurur,Hacıvatgider)sen gidersinbeniburayamıhlamazlarpamukipliğiylehiçbağlamazlarbendeçekergiderim,tavanarasında farelerletavlaatarım(gider) (Muhavereburadabiter,fasılbaşlar) ŞarkıeşliğindeZennelergelir (ŞarkıHicazCurcuna)Âteşisuzan ıfirkâtyaktıcism ücânımı (ZenneleriHacıvatkarşılar) Hacıvat:Vayefendimhoşgeldinizsafalargetirdiniz,böyleşarkılarsöyleyereknetarafagidiyorsunuz 1.Zenne:AllahömürlerversinHacıvatÇelebi,şöylebirazgezmeyeçıktık Hacıvat:Anladımhanımkızım,evdeoturaoturacanınızsıkıldıherhalde 1.Zenne:AhhevimizihiçsormayınHacıvatçelebi,evindamıakıyoramaevsahibihiçaldırmıyor,bir dolaşalımbakalımbirevbulabilirsekhementaşınacağız Hacıvat:Amanhanımkızımiyiolacakhastanındoktorayağınagelirmiş,benimeliminaltındagüzelbirev vareğerbeğenirsenizhemensizevereyimoevi,yeterkievibeğeninsizdeniyikiracımıbulacağım 1.Zenne:EvigörebilirmiyizHacıvatçelebi Hacıvat:Hayhayevladım,buyurun(evegirerleriçerdekonuşurlar)iştehanımkızımburasımutfak,burası yatakodası 1.Zenne:ÇokgüzelHacıvatÇelebi Hacıvat:Yukarıdadaikiodavar,çokkullanışlıdır,bakınızarkadabahçesidevar 2.Zenne:Tavukkümesidevarmıefendim Hacıvat:Elbettevarhanımkızım 1.Zenne:Pekgüzelmişefendim(perdeyegelirler)KirasınekadarHacıvatÇelebi Hacıvat:Evladımsizyabancıdeğilsinizsiziniçinellimilyonolur 2.Zenne:Pekiefendimbizbuevituttuk,buyurunbiraylıkdapeşinveriyoruz Hacıvat:Sağolunuzevladımgülegüleoturunuz(gider) 2.Zenne:Bizdegidipevitemizleyelimbari(giderler) ŞarkıeşliğindeTuzsuzDeliBekirgelir (ŞarkıHicazDüyek)Külhanbeylikomuzdaşlarbizepekşandır Tuzsuz:(Nâraatar)Eyygidiifelekkkk,eyyygidiifelekkkbeeeeeeee Karagöz:(penceredenbakarak)Heygididümbelekkbee,budakimyahuu Tuzsuz:Banabaköyletepedenkonuşmaerkeksenaşağıgeldeboyunugörelimmm

19 19 Karagöz:(gelir)Nevarbenebağırırsınayağınabasılmışayılargibi? Tuzsuz:Eyyttbeeee,banabakbreeesenbenitanırmısın,banaadıylasanıylaTuzsuzDeliBekirderler Karagöz:Senintatsıztuzsuzolduğunbellizaten Tuzsuz:Banabakvarmısınbenimlebirgüreşebakalımhaaa Karagöz:Seninledeğil,sendendahakabadayıpehlivanvarsaogelsinonunlagüreşirimben Tuzsuz:Banabakyerebirmendilserbakalım Karagöz:Neolacakmendil Tuzsuz:benşimdibirvuruştaseninkellenikesicem,kellenyeredüşüptozolmasındiye,eğğbakalım başınııııııyere Karagöz:Senbenibirazbeklebakalımburda(Karagözevegidipbirsopaalır,sopayıarkasınasaklayıp perdeyegelir)banabaktuzsuz,başımınasıleğecektimbennn? Tuzsuz:(Başınıaşağıeğerek)İşteböyle Karagöz:(sopayıTuzsuz unkafasınaindirir)alsanaaa Tuzsuz:Amanbreekelleyikırdınn Karagöz:Kırarımben,sanaTuzsuzDeliBekirderlersebanadaKaragözpehlivanderler Tuzsuz:helelsanabee,benkendimikabadayısanırdımmeğersenbendendahakabadayıimişsin Karagöz:Elbetteeeöyleyim Tuzsuz:Senhakikatenkabadayıbiradamabenziyorsun,banabakbensenibumahalleyebekçiyapıyorum tamammı, Karagöz:OlurTuzsuzefendiolurr, Tuzsuz:Yalnızşukarşıdakieveyenitaşınanzenneleredikkatet,yabancılargirmesinhaydieyvallah(gider) Karagöz:(evegiderbaşınabirkülahtakıpperdeyegelir)haydibekçivereliimmmm,peynirli,kıymalı,sade bekçiiiiiiii Zenne:(içerden)Aaagündüzvaktidebekçidolaştığınıbumahalledegördümayoll ŞarkısöyleyerekÇelebigelir ŞarkıNihavendİstanbulTürküsü)Üsküdaragiderikenaldıdabiryağmur Zenne:(perdeyegelerek)Vaybeyimböyleşarkılarsöyleyerekneredengelirsiniz,nereleregidersiniz Çelebi:Nereyeolacak,siziaramaktanayaklarımakarasularindi,evdenayrılmışsınız Zenne:Evetefendimçıktım,burayataşındım,yenievimizçokgüzel Çelebi:Müsaadeedersenizgörmekisterimefendim Karagöz:(pencereden)Oooburadapazarlıkbaşlamış Zenne:Tabiiefendimamaburalardabirbekçidolaşıyorsizyarımsaatsonragelinolmazmıbekçi anlamasın,hemaramızdabirparolabelirleyelim,sizparolayısöyleyincebenkapıyıaçarımiçerigirersiniz Çelebi:Çokiyiolur Karagöz:Hemdeparolalıhaa Zenne:Sizkapıyıçalıncabensizeparoladerimsizdelofçaçivisidersiniz,kapıyıaçarım Karagöz:Parolaçiviymişanladım Çelebi:Allahaısmarladıkefendim(gider) Zenne:Gülegüleefendimuğurlarolsun Karagöz:(gelipzennelerinkapısınıçalarak)Açınbengeldim Zenne:(içerden)Parola? Karagöz:Çivi Zenne:Neçivisi Karagöz:(Kendikendine)Çivininadınıanlamadımkiyahu..Şeyyyyhanımçiviişteyahuu Zenne:Çivianladıkamaneçivisi Karagöz:Temelçivisi Zenne:Değil Karagöz:Döşemeçivisi

20 20 Zenne:Değil Karagöz:Nalçivisi Zenne:Değil Karagöz:Ayakkabıçivisi Zenne:Odadeğil Karagöz:Canımişteçivilerinbirisi Zenne:Tamamamaadıne Karagöz:Ölününkörüçivisi(gider,yavaşçaçelebigelir) Çelebi:(kendikendine)Buralardakimseleryokgaliba(kapıyıçalar) Zenne:(içerden)Kimo Çelebi:Çivi Karagöz:(penceredenbakarak)Ooçivicibaşıgelmişş Zenne:(içerden)Neçivisi Çelebi:Lofçaçivisi Zenne:Buyrunefendimbuyrunnn(kapıyıaçar) Karagöz:(pencereden)Tühhlofçaçivisiimişş(perdeyeiner,zennelerinkapısınıvurur) Zenne:(içerden)Kimoo Karagöz:Çivi Zenne:Neçivisi Karagöz:Lofçaçivisi Zenne:Buyruniçeri Karagöz:(içerigirer)Ooomaşallhhsofradakurulmuş Çelebi:(içerden)Hoşgeldinbekçibaba Karagöz:(içerden)Hoşbuldukçivicibaşı Zenne:(içerden)Neiçersinizbekçibabarakışaraplikör vermut? Karagöz:(içerden)Rakıvarmırakı Zenne:(içerden)Varefendimbuyrun Karagöz:(içerden)Ohhhyarasınnn Zenne:(içerden)Mezelerdendebuyrunefendim Çelebi:(içerden)Yavaşiçbekçibabasarhoşolursun Karagöz:(içerden)Senkarışma,ohhyarasınn(içer sarhoşolur,busıradatuzsuzdelibekirperdeyegelir) Tuzsuz:(Nâraatarak)Eyygidifelekkbeee,nerdeo bekçiolacakadambeeee Zenne:(içerden)AmankaçınTuzsuzgeldi Çelebi:(içerden)Nereyekaçalım Zenne:(içerden)Arkakapıdankaçın Karagöz:(içerden)Yabennereyekaçayım Zenne:(içerden)Sendebahçeyesaklan Karagöz:(içerden)Olurbendebahçedekikümese gireyim(kümesegireriçerdentavukhorozseslerigelir)ötmekeratakeserdolmanıyaparımhaa Tuzsuz:(içerden)Ooorakısofrasıdahazırmış Zenne:(içerden)Siziniçinhazırladımefendim Tuzsuz:Mezelerfiyakalıamapiliçkızartmasıyok Zenne:(içerden)Şimdikümestenbirtanealıpkeserimefendim Tuzsuz:(içerden)Olmazbengiderkesergetiririmbirtane Karagöz:(içerden)EyvahTuzsuzkümesegeliyorgaliba(Tuzsuzkümesegirerkaragözügörür) EminŞenyerperformingashadowtheatre

21 Tuzsuz:(içerden)Vaybekçibabaseninburdaişinne Karagöz:(içerden)Tavuklarahırsızdadanmışdaonubekliyordum Tuzsuz:(içerden)Aferinbekçibabasengitartıkbenhakkındangelirimohırsızın Karagöz:(perdeyegelir)OhhyarabbişükürkurtuldumTuzsuzunelinden Zenne:(içerden)Tuzsuzgelefendimbenşimdipilicikızartırgetiririm Tuzsuz:(içerden)Helebirtanedahadoldurbakayımşurakıdan Zenne:(içerden)Buyrunefendim Karagöz:BuişböyleolmazbuTuzsuzukapıdışarıetmeli(giderbeberuhileritoplarkendidebireşeğin üzerinebinergelir)banabakınbeberuhilerbuevetatsıztuzsuzbiradamgirdibunuyakalayıpkapıdışarı atıcaztamammı Beberuhiler:(hepbirağızdan)SenmeraketmeKaragözbizarkandayız Karagöz:Amabanabakınadamhemsarhoşhemdebıçaklı Beberuhiler:SenmeraketmeKaragözbizsarhoştandabıçaktandakorkmayız Karagöz:Hadibakalımgöreyimsizi,benşimdiTuzsuzudışarıçağıracağım Beberuhiler:Çağırgelsinbizonayapacağımızıbiliriz Karagöz:(evedoğrubağırarak)HeybanabakTatsıztuzsuzherifseninbuevdeişinneçıkbakayımdışarı (beberuhileredönerek)banabakınhazırmısınızherifgeliyor Beberuhiler:Hazırızgelsin Karagöz:BanabakTuzsuzerkeksendışarıçık Tuzsuz:(dışarıçıkar)Eyyyttbeekimoeşeğinüstündebağıran Karagöz:Mahallebekçisi(busıradabeberuhilerkaçar) Tuzsuz:Neistiyorsunbee Karagöz:Bizmahallelilersenibuevdençıkarmayageldik(arkasınabakarkibeberuhilergitmiştir)Eeşey yanituzsuzsanabireşekgetirdimbelkibinersindiye Tuzsuz:Hanibenievdenatacaktınızbee Karagöz:Yokyahuşakayaptımbensana Tuzsuz:Beneşekmeşekistememdefol Karagöz:Gelbakalımeşekefendibizgidelim Tuzsuz:(evdekizennelerhitaben)Banabakgüzelimbenşimdimeyhaneyegidiyorumyarınakşamyine gelirimhadieyvallah(gider,hacıvatvekaragözperdeyegelirler) Hacıvat:Amankaragözümnedirbuişler Karagöz:kafanıkırsıngeyiklerlekeşişler Hacıvat:Yıktınperdeyieyledinviranvarayımsahibinehaberveryimhemann Karagöz:Buradaoyunumuzerdisonahernekadarsürç ilisanettikseaffolakalınsağlıcakla. (Işıksöneroyunbiter) *KaragözünaptalbekçioyunuMehmetMuhittinSevilen(HayaliKüçükAli)tarafındanyazılanMilliEğitim basımevitarafından1969yılındabasılankaragözadlıkitaptanalınmıştır. 21

22 Figurexx:Adepictionofthestory;LeylaandMecnun EK/AppendixD StoryofLeylaandMecnun: ZenginbirailenintekoğluolanKaysonyaşınagelinceokulabaşlarveoradaLeyla ylakarşılaşır. GüzellergüzeliLeylaveKaysbirbirlerinigörürgörmezaşıkolurlar.Buaşköylebüyüktürkiberaberken kaş gözişaretiylebileduygularınıanlatabilirler.sürekliberaberdirler.aşklarıgizlikalmazveailelerininde kulağınagider.leyla nınannesidedikodularıduyuncaçoköfkelenir.leyla nınadınınkötüyeçıkmasını istemez.veonuokuldanalır. ErtesigünokuldaLeyla yıgöremeyincekaysdeliyedöner.okulubırakarakbaşıboşdolaşmayabaşlarve ensonundaçölleredüşer.ogündensonrakays,mecnun,yanideliolarakanılır.leyla yaşiirler söyleyerekçöllerdedolaşır. Leylaolmazsayokum,Leylavarsabenvardım.LeylabendenkaçtıkçaLeyla yadahavardım. Benbenibulmakiçinçölevurdumkendimi.Yolungösterirdiyeherrüzgarauyardım. İçiminyangınınasudiyekoştumçöle,çölevarıpçöloldumçığlıkçığlıkyakardım. Boşunabuçığlığımbenbendenkurtulamam.Banabendenbaşkasıkimseedemezyardım. Damlayansumermerizamanlaelbetoyar.Gözyaşımlaadınısertbağrımaoyardım. Sarılkollarımsarılsarılkendikendine,leylabendeoldukçabenkendimisarardım. (Türkçeleştiren:NazımHikmet)p.15 BirgünarkadaşlarıMecnun ubirazdolaşmasıiçinkırlaragötürürler.tesadüfenleyladaosırada arkadaşlarıylaoradadır.birbirlerinigörüncesevinçveşaşkınlıktandüşüpbayılırlar.leyla nınarkadaşları annesininkulağınagitmesindiyeleyla yıayıltıpzorlaoradangötürürler.uyandığındaleyla nıngittiğini görenmecnunperişanolurveçölleregeridöner. Mecnun unhalineçoküzülenarkadaşlarıdurumunubabasınahaberverirler.babasıhemenonu evegetirmekiçinyanınagideramamecnunbabasınıtanımaz.onunkendindeolmadığınıanlayanbabası Leyla nınevlerindeolduğuvekendisinibeklediğiyalanınısöyleyerekmecnun uevegetirir.babası 22

23 oğlunungözününleyla danbaşkasınıgörmediğinianlayıncaleyla yıistemeyekararverir.fakatleyla nın babasımecnun undeliolduğunu,ancakiyileşirsebuevliliğinmümkünolabileceğinisöyleyerekteklifi reddeder.mecnunbabasına hiçaşkhastasıiyileşirmi? diyerekbununmümkünolmadığınıanlatır. BabasısonçareolarakoğlunuKabe yeiyileşmesiiçinduaetmeyegötürür.ancakoradamecnunaşk derdindenkurtulmakiçinduaedeceğiyerdeşöyleyalvarır: 1. YaRabbela yıaşkilekılaşinameni Birdembela yıışkdanitmecidameni 2. Azeylemeinayetiniehl iderdden Yanikiçohbelalarakılmbtelameni 3. Oldukçamengötürmebeladaniradetüm Menisterembelanıçüisterbelameni 4. Temkinimibela yımuhabbettekılmasüst Tadostta nidüpdimeyebi vefameni 5. Gidükçehüsnineyleziyadenigarumun Geldükçederdinebeteritmübtelameni 6. Menhandanumülazemet iitibarucah Kılkabil isaadet ifakrufenameni 7. Eylezaifkıltenümifürkatindekim Vaslınamümkinolayetürmeksabameni (Türkçesi:1.Yarabbim,beniaşkbelasıilearkadaşet.Biranbilebeniaşkbelasındanayrıbırakma.2.Dertlilerden yardımınıesirgeme.yanibeniçokbelalaradüşür.3.benibeladanhiçayırma.çünkübenbelayıistediğimgibibela dabeniister.4.aşkbelasıkarşısındamukavemetimizayıflatmaki,sevgilibenivefasızdiyerekayıplamasın.5. Mümkünolduğukadarsevgilimingüzelliğiniarttır,benideiyiceaşkbelasınadüşür.6.Benneşe,mevkiveitibar istemiyorum.benifakirlikveyoklukilemesutolurhalegetir.7.vücudumusevgilidenayrıikenöylezayıfhalegetir ki,sabarüzgarıbenisevgiliyekavuşturabilsin.) Türkçeleştiren:NecmettinHacıeminoğlu.p.182 Mecnun unduasıkabulolurveçölleregeridöner.mecnun unşiirleridildendiledolaşıp meclislerdesöylenir.nevfeladlıbiryiğitbuşiirlerdenbiriniduyarveçoketkilenir.mecnun ayardım etmekisterveleyla nınbabasınabirmektupyazarakkızınımecnun laevlendirmesiniyoksakendisinin zorlaalacağınıhaberverir.leyla nınbabasırazıolmayıncanevfel inadamlarıylaleyla nınbabasının kabilesiarasındaçetinbirsavaşbaşlar.mecnun,busavaştaleyla nınbabasınınkaybetmemesiiçindua edervenevfelsavaşıbirtürlükazanamaz.mecnun unduasınıduyannevfelleyla yızorlaalmaktan vazgeçer.mecnunukendihalinebırakır. BuaradaLeyla damecnun unaşkıylaağlamaktadır.ailesionubelkiderdiniunuturdiye İbniselamadındasoylubiradamlaevlendirmeyekararverirler.Leylakarşıçıksadaailesinelafını dinletemez.evliliklerininilkgecesindeleylaibniselam a Benokulagittiğimsıralardabanabirperi göründüve eğerademoğluileevlenirsensenideonudaöldürürüm dedi.birmüddetsabretyoksao ikimizideöldürecek. diyerekyalansöylerveonukendindenuzaklaştırır. MecnunarkadaşıZeyd tenleyla nınevlendiğihaberinialırveçoküzülür.sitemdolubirmektup yazarakarkadaşıylaleyla yagönderir.mektubuokuyanleylahemencevapyazaraknekadarüzgün olduğunu,isteğidışındaevlendirildiğinivekocasınınkendisinedokunmadığınısöyler.mektubuokuyan Mecnunsitemettiğinepişmanolur. Mecnun unhalineçoküzülenbabasısonbirkezonuiknaetmekiçinçölleregider.oğlunu buluncaonaevedönmesiiçinyalvarır.buaradailginçbirşeyolurvemecnunanidentitremeyeve kolundankangelmeyebaşlar.babasınınpaniklediğinigörenmecnunbabasınaleyla nınkolundankan aldırdığını,onunlatekbirbedenolduğunubusebeplekendisinindekolununkanadığınıanlatır. Mecnun unyücebirmertebeyeerdiğinianlayanbabasıüzülerekoradanayrılır.vekısabirzamansonra daölür. 23

24 BirgünMecnunyineçöllerdedolaşırkenbirtaşaçizilmişbirkadınlabirerkekresmigörür.Bu Leyla nınvekendisininresmidir.kaygılımecnunsevgilisininresminikayadankazıyarakgüzelcesiler. Oradangeçenbirinedenkızınresminisildiğinisoruncaona: Bizimiçingerçekyalnızbirdir.Bizayrıayrıikiresimolamayız.İkimizebirsimgeyeter. Sevgiliniyokedipdekendinibırakmandoğrumu?Osiliniyordasennedenkalıyorsun?Hiç olmazsakendiresminisildeonunkinibırak! Mecnunşucevabıverir: Onunkabukbenimiçolmamdoğrudeğil.Benkabuğum,obenimiçimdedir Ten,göze görünendir,amacanteniniçindesaklıdır Nitekimsevgilisininkimolduğunuherkeseaçıklayansonunda gözyaşıdöker. (Hikmet,1972.p59 60) BirmüddetsonraLeyla nınkocasıölür.bunuhaberalanmecnunsevineceğiyerdeüzülür. Oda Leyla yıseviyorduvesevdiğiuğrunaöldü.bensehalayaşıyorum diyerekhayıflanır.leylaisekocasıiçin ağlıyormuşgibiyaparakmecnuniçinağlar,nerededertlibirinigörseyanınagidiponunlaberaber hüzünlenir.birsüresonra,göçzamanıgelirveleyladabirdeveyebindirilipkafileyekatılır.fakataklı Mecnun daolanleylayoldakaybolurvedevesionumecnun unyanınagötürür.leylaöncemecnun u tanıyamaz.mecnunolduğunuispatetmesiiçinbirşiirokumasınıister.vemecnunşugazelisöyler: 1. Eyleser mestemkiidrakitmezemdünyanedür Menkimemsakiolankimdürmeyüsahbanedür 2. Gerçicanandandil işeydaiçünkamisterem Sorsacananbilmezemkam ıdil işeydanedür 3. Vasıldançünaşıkımüstağnieylerbirvisal Aşıksama şukdanherdembuistiğnanedür 4. Hikmet idünyavümafihabilenarifdeğül Arifoldurbilmeyedünyavümafihanedür 5. AhuferyadunFuzuliincidüpdüralemi Gerbela yıışkilehoşnudisengavganedür (Türkçesi:1.öylekendimdengeçmişimkidünyayıidrakedemiyorum.Benkimim,sakikimdir,içkiveşarap nedirbilmiyorum.2.gerçisevglidendeligönlümünmuradınıyerinegetirmesiniistiyorum,amasevgili sorsa,deligönlünmuradınınneolduğunubilmem.3.mademkibirdefacıkvisalaşığıdoyurur,ohalde sevgiliniçinhepondanuzakduruyor?4.dünyaveahiretinsırrınıbilenarifdeğildir.arifodurki,ne dünyayı,neahiretidüşünebilir.5.eyfuzuliahveferyadınherkesirahatsızetmektedir.eğeraşk belasındanmemnunisennedenbağırıpçağırıyorsun.) Türkçeleştiren:NecmettinHacıeminoğlup GazelidinleyenLeylakendisiniMecnun atanıtmayaçalışırfakatmecnunanlayamaz. Eğerben bensem,eysevgili,senkimsin?eğersensenisen,yabenzavallıneyim?benseninledoluolduktansonra kendidışımdasendenbirizaramam.seninyerindenbaşkabiryerbilirsem,bunasılbirlikolur? der.bu sözlerüzerineleylamecnun untambirolgunluğavarıpilahiaşklayandığınıanlarveoradanayrılır. ArtıkLeyla yıhayatabağlayacakhiçbirbağkalmamıştır.hastalanıpyataklaradüşerveannesini yanınaçağırıponaşöylevasiyeteder: Mecnun ugörürsenonunyolundacanverdiğimisöyle.eğervefası varsabeklemesin,gelsin.oradakavuşalım. Leyla nınölümhaberinialanmecnunyıkılır.veallah acanınıalmasıiçinyalvarır.duasıkabul edilirveodaleyla nınmezarıbaşındacanverir.bunugörenlerleyla nınmezarınıaçıpmecnun uda orayagömerler.ogündensonrabuikiaşığınmezarıhalkınziyaretyeriolur. 24