İÇİNDEKİLER TARİH BÖLÜM.1..İLK.TÜRK.DEVLETLERİ. VE.KÜLTÜR.-.MEDENİYET... 1 BÖLÜM.5..OSMANLI.DEVLETİ NDE. KÜLTÜR.VE.MEDENİYET... 85

Transkript

1 İÇİNDEKİLER TRİH ÖLÜM.1..İLK.TÜRK.DEVLETLERİ. VE.KÜLTÜR.-.MEDENİYET... 1 TÜRKLERİN TRİH SHNESİNE ÇIKIŞI RT SYDN YPILN İLK TÜRK GÖÇLERİ İLK TÜRK DEVLETLERİ KVİMLER GÖÇÜ (375) DİĞER TÜRK DEVLETLERİ İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET TEST...17 ÖLÜM.2..İLK.TÜRK.İSLM.DEVLETLERİ.VE. KÜLTÜR.-.MEDENİYET İLK TÜRK-İSLM İLİŞKİLERİ TLS SVŞI (751) İLK TÜRK-İSLM DEVLETLERİ ÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ ( ) TÜRK-İSLM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET NDLU TÜRK TRİHİ NDLU D KURULN İLK TÜRK EYLİKLERİ NDLU (TÜRKİYE) SELÇUKLU DEVLETİ NDLU'D KURULN İKİNCİ TÜRK EYLİKLERİ.. 37 NDLU SELÇUKLULRI VE EYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR - MEDENİYET TEST...46 ÖLÜM.3..VRUP.TRİHİ RT ÇĞ D VRUP YENİ ÇĞ D VRUP C. YKIN ÇĞ VRUPSI D. YKIN ÇĞ D VRUP TEST...56 ÖLÜM.4..SMNLI.TRİHİ.VE. ISLHTLR KURULUŞ DÖNEMİ YÜKSELME DÖNEMİ DURKLM DÖNEMİ GERİLEME DÖNEMİ DĞILM VE PRÇLNM DÖNEMİ TEST...82 ÖLÜM.5..SMNLI.DEVLETİ NDE. KÜLTÜR.VE.MEDENİYET DEVLET YÖNETİMİ SSYL YPI RDU SİSTEMİ TPRK YÖNETİMİ HUKUK SİSTEMİ EKNMİK YPI EĞİTİM VE ÖĞRETİM EDEİYT İLİM SIN VE YYIN SNT MİMRİ TESTLER.(1,.2) ÖLÜM.6..TRLUSGRP,.LKN. VE.I..DÜNY.SVŞI TRLUSGRP SVŞI I. LKN SVŞI II. LKN SVŞI I. DÜNY SVŞI SMNLI DEVLETİ NİN SVŞTIĞI CEPHELER İTİLF DEVLETLERİNİN SMNLI DEVLETİ Nİ PYLŞM TSRILRI MNDRS TEŞKES NTLŞMSI İZMİR İN İŞLİ CEMİYETLER TEST ÖLÜM.7..KURTULUŞ.SVŞI. HZIRLIK.DÖNEMİ SMSUN RPRU HVZ GENELGESİ MSY GENELGESİ ERZURUM KNGRESİ DİĞER KNGRELER SİVS KNGRESİ MSY GÖRÜŞMELERİ

2 IV TEMSİL KURULUNUN NKR Y GELMESİ SN SMNLI MEUSN MECLİSİNİN TPLNMSI VE MİSKIMİLLİ İSTNUL UN İŞGLİ I. TMM NİN ÇILMSI I. TMM YE KRŞI ÇIKRILN YKLNMLR SEVR NTLŞMSI TEST ÖLÜM 8 ULUSL KURTULUŞ SVŞI DÜZENLİ RDUNUN KURULMSI CEPHELER I. İNÖNÜ SVŞI II. İNÖNÜ SVŞI KÜTHY-ESKİŞEHİR SVŞLRI SKRY MEYDN SVŞI ÜYÜK TRRUZ MUDNY TEŞKES NTLŞMSI LZN RIŞ NTLŞMSI II. TMM NİN ÇILIŞI MİLLİ MÜCDELE DÖNEMİNDEKİ GELİŞMELER TEST ÖLÜM 9 TTÜRK ÜN İLKE. VE İNKILPLRI SİYSİ LND YPILN İNKILPLR HUKUK LNIND YPILN İNKILPLR C. EĞİTİM ve KÜLTÜR LNIND YPILN İNKILPLR D. SSYL LND YPILN İNKILPLR E. EKNMİK LND YPILN İNKILPLR TTÜRK İLKELERİ TTÜRK ÜN HYTI TESTLER (1, 2) ÖLÜM 10 TTÜRK DÖNEMİ. TÜRK DIŞ PLİTİKSI DÖNEMİ DÖNEMİ DÖNEMİ TEST ÖLÜM 11 ÇĞDŞ TÜRK VE. DÜNY TRİHİ I. YİRMİNCİ YÜZYIL ŞLRIND DÜNY II. İKİNCİ DÜNY SVŞI III. SĞUK SVŞ DÖNEMİ IV. YUMUŞM DÖNEMİ VE SNRSI V. KÜRESELLEŞEN DÜNY SNRSI TÜRKİYE KÜRESEL SRUNLR TEST CĞRFY DT ÖZEL TEK KİTP ÖLÜM 1 DÜNY NIN ŞEKLİ, HREKETİ VE TÜRKİYE NİN CĞRFİ KNUMU CĞRFY DÜNY NIN ŞEKLİ VE HREKETLERİ DÜNY NIN ŞEKLİ ve SNUÇLRI DÜNY NIN HREKETLERİ VE SNUÇLRI TÜRKİYE NİN CĞRFİ KNUMU TÜRKİYE NİN MTEMTİK KNUMU TÜRKİYE DE MEVSİM ŞLNGIÇLRI VE ÖZELLİKLERİ HRİT İLGİSİ TEST ÖLÜM 2 TÜRKİYE NİN. YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ YERİN YPISI VE LUŞUM SÜRECİ TÜRKİYE NİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ TÜRKİYE DE DĞLRIN LUŞUMU VE CĞRFİ DĞILIŞLRI TÜRKİYE DE DEPREMLER TÜRKİYE NİN PLTLRI TÜRKİYE NİN VLRI TÜRKİYE NİN KRSULRI TÜRKİYE DE GÖLLER ve LUŞUMLRI TÜRKİYE DEKİ RJLR TÜRKİYE DE HEYELNLR TÜRKİYE DE ERZYN TÜRKİYE DE ÇÖLLEŞME TÜRKİYE DEKİ TPRKLR VE TPRK ÇEŞİTLERİ TÜRKİYE DE ÇIĞ TÜRKİYE DE DLGLRIN LUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ TÜRKİYE DE KIYILRIN ÖZELLİKLERİ TÜRKİYE DE RÜZGÂRLRIN LUŞTURDUĞU YERŞEKİLLERİ TÜRKİYE DE UZULLRIN LUŞTURDUĞU YERŞEKİLLERİ TÜRKİYE DE KRSTİK ŞEKİLLER TESTLER (1, 2) ÖLÜM 3 TÜRKİYE NİN İKLİMİ. VE İTKİ ÖRTÜSÜ TMSFER

3 İÇİNDEKİLER TÜRKİYE NİN İKLİMİ DÜNY'D İKLİM TİPLERİ TEST ÖLÜM 4 TÜRKİYE DE NÜFUS. VE YERLEŞME TÜRKİYE DE NÜFUS TÜRKİYE DE YERLEŞME TEST ÖLÜM 5 TÜRKİYE NİN EKNMİK. CĞRFYSI TÜRKİYE EKNMİSİNİ ETKİLEYEN FKTÖRLER l. TÜRKİYE DE TRIM II. TÜRKİYE DE HYVNCILIK III. TÜRKİYE DE RMNCILIK IV. TÜRKİYE DE MDENCİLİK V. TÜRKİYE DE ENDÜSTRİ VI. TÜRKİYE DE ULŞIM TÜRKİYE DEKİ ZI ÖNEMLİ PRJELER VII. TÜRKİYE DE TİCRET VIII. TÜRKİYE DE TURİZM FİZİİLİTE ÇLIŞMLRI TMMLNN PRJELER TESTLER (1, 2) ÖLÜM 6 İYÇEŞİTLİLİK. VE ÇEVRE SRUNLRI İYÇEŞİTLİLİK DĞL KYNKLRIN SÜRDÜRÜLEİLİRLİĞİ KITLRIN KEŞFİ TEST ÖLÜM 7 TÜRKİYE NİN. CĞRFİ ÖLGELERİ KRDENİZ ÖLGESİ MRMR ÖLGESİ EGE ÖLGESİ KDENİZ ÖLGESİ DĞU NDLU ÖLGESİ İÇ NDLU ÖLGESİ GÜNEYDĞU NDLU ÖLGESİ TEST ÖLÜM 8 GRFİK VE. TL YRUMLM ÇİZGİ GRFİKLER SÜTUN GRFİKLER C. PST GRFİK D. NÜFUS PİRMİTLERİ E. GRFİKLERDE RNTI TEST NYS ÖLÜM 1 TEMEL HUKUK İLGİLERİ TPLUMSL DÜZEN I. HUKUK KVRMI HUKUKUN KYNKLRI HUKUK KURLLRININ DLLRI ÖZEL HUKUK KMU HUKUKU KRM HUKUK II. KİŞİ KVRMI III. HK KVRMI TÜRK VTNDŞLIĞI TEST ÖLÜM 2 DEVLET, DEMKRSİ,. HÜKÜMET VE İKTİDR KVRMLRI DEVLET KVRMI DEMKRSİ KVRMI HÜKÜMET KVRMI İKTİDR KVRMI NYS KVRMI DLET KVRMI TEST ÖLÜM 3 TÜRK NYS TRİHİ SMNLI D NYSL GELİŞMELER TÜRKİYE CUMHURİYETİ NYSLRI TEST ÖLÜM NYSSI N GİRİŞ. TEMEL HK VE ÖDEVLER NYSSI NIN SİSTEMTİĞİ NYSNIN TEMEL İLKELERİ GENEL ESSLR TEMEL HK ve ÖDEVLER KİŞİNİN TEMEL HKLRI VE ÖDEVLERİ SSYL VE EKNMİK HKLR VE ÖDEVLER C. SİYSİ HKLR VE ÖDEVLER TEST ÖLÜM 5 YSM TÜRKİYE ÜYÜK MİLLET MECLİSİ NYSY GÖRE TÜRKİYE DE SEÇİM İŞLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ V

4 VI SİYSİ PRTİLER TÜRK SEÇİM SİSTEMLERİ TEST DT ÖZEL TEK KİTP ÖLÜM 10 SSYL KURUMLR VE. NKCILIK TEST ÖLÜM 6 YÜRÜTME CUMHURŞKNI CUMHURŞKNLIĞI GENEL SEKRETERLİĞİ DEVLET DENETLEME KURULU KNLR KURULU (HÜKÜMET) YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ MİLLÎ SVUNM LĞNÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ İDRE TEST ÖLÜM 7 YRGI YÜKSEK MHKEMELER HKİMLER VE SVCILR YÜKSEK KURULU SYIŞTY TÜRK YRGI SİSTEMİ MLÎ HÜKÜMLER EKNMİK HÜKÜMLER ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER SN HÜKÜMLER TEST ÖLÜM 8 İDRE HUKUKU VE. TÜRKİYE NİN İDRİ YPISI İDRE HUKUKU İDRE HUKUKUN HKİM LN İLKELER ZI HİZMET KURULUŞLRI KMU GÖREVLİLERİ TÜRKİYE NİN İDRİ YPISI I. GENEL İDRE II. YERİNDEN YÖNETİM TEST ÖLÜM 9 ULUSL VE. ULUSLRRSI KURULUŞLR ULUSL KURULUŞLR ULUSLRRSI KURULUŞLR TÜRKİYE NİN TRF LDUĞU ZI NTLŞMLR TÜRKİYE NİN ÜYESİ LDUĞU ULUSLRRSI KURULUŞLR DİĞER ZI ULUSLRRSI ÖRGÜTLER TEST ÖLÜM 11 GENEL KÜLTÜR VE. GÜNCEL KNULR TEST TÜRKÇE ÖLÜM 1 SÖZCÜKTE NLM VE. SÖZCÜK İLGİSİ I. NLM II. SÖZCÜKLERDE NLM İLİŞKİLERİ III. SÖZCÜKLERDE NLM ZENGİNLİĞİ IV. SÖZ GRUPLRIND NLM V. SÖZCÜKLER RSINDKİ NLM LYLRI TEST ÖLÜM 2 CÜMLEDE NLM I. NLM ÖZELLİKLERİ KIMINDN CÜMLELER II. NLTIM ÖZELLİKLERİ KIMINDN CÜMLELER TEST ÖLÜM 3 PRGRF İLGİSİ I. PRGRF II. DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YLLRI III. NLTIM İÇİMLERİ TEST ÖLÜM 4 YZIM KURLLRI I. EKLERİN VE ĞLÇLRIN YZIMI II. SYILRIN YZIMI III. ÜYÜK VE KÜÇÜK HRFLERİN KULLNILDIĞI YERLER IV. İRLEŞİK SÖZCÜKLER V. KISLTMLRIN YZIMI TEST ÖLÜM 5 NKTLM İŞRETLERİ TEST ÖLÜM 6 NLTIM ZUKLUKLRI NLM İLE İLGİLİ NLTIM ZUKLUKLRI YPI İLE İLGİLİ NLTIM ZUKLUKLRI TEST...588

5 İÇİNDEKİLER ÖLÜM 7 SES İLGİSİ I. SÖZCÜKTE YPI KÖK EK II. SES İLGİSİ ÜNLÜLER ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES LYLRI ÜNSÜZLER ÜNSÜZLERLE İLGİLİ SES LYLRI TEST ÖLÜM 8 SÖZCÜK TÜRLERİ D (İSİM) SIFT (ÖN D) C. ZMİR (DIL) D. ZRF (ELİRTEÇ) E. EYLEM (FİİL) F. İLGEÇ (EDT) G. ĞLÇ H. ÜNLEM TEST ÖLÜM 9 CÜMLE İLGİSİ CÜMLENİN ÖGELERİ II. CÜMLE TÜRLERİ TEST ÖLÜM 10 SÖZEL MNTIK TEST MTEMTİK ÖLÜM 1 TEMEL KVRMLR VE. İŞLEM YETENEĞİ TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 2 SYILR SYILR ÖLÜNEİLME KURLLRI E KEK TN RİTMETİĞİ TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3) ÖLÜM 3 RSYNEL SYILR KESİR RSYNEL SYILRD DÖRT İŞLEM NDLIK SYILR TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3) VII ÖLÜM 4 ÜSLÜ SYILR TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 5 KÖKLÜ SYILR TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3) ÖLÜM 6 DENKLEM ÇÖZME İRİNCİ DERECEDEN İR İLİNMEYENLİ DENKLEMLER İRİNCİ DERECEDEN İKİ İLİNMEYENLİ DENKLEMLER TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 7 SİT EŞİTSİZLİKLER. VE MUTLK DEĞER SİT EŞİTSİZLİKLER MUTLK DEĞER TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 8 ÇRPRNLRIN YIRM HRFLİ İFDELER ÖZDEŞLİKLER TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3) ÖLÜM 9 RN - RNTI DĞRU RNTI TERS RNTI İLEŞİK RNTI GEMETRİK RTLM RİTMETRİK RTLM HRMNİK RTLM TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 10 PRLEMLER ) SYI PRLEMLERİ KESİR PRLEMLERİ ) YŞ PRLEMLERİ C. İŞÇİ PRLEMLERİ D. HVUZ PRLEMLERİ E. HREKET PRLEMLERİ F. YÜZDE KÂR ZRR PRLEMLERİ G. KRIŞIM PRLEMLERİ H. FİZ PRLEMLERİ TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3, 4) ÖLÜM 11 GRFİK VE TL. PRLEMLERİ GRFİK TL TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...755

6 VIII ÖLÜM 12 İŞLEM VE. MDÜLER RİTMETİK İŞLEM MDÜLER RİTMETİK TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 13 FNKSİYNLR TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 14 KÜMELER TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 15 PERMÜTSYN -. KMİNSYN VE LSILIK PERMÜTSYN KMİNSYN LSILIK TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 16 SYISL MNTIK ŞEKİL YRUMLM TL YRUMLM GRFİK YRUMLM MTEMTİKSEL MNTIK SYI DİZİLERİ SYI TLLRI TEST GEMETRİ ÖLÜM 1 ÜÇGENLER GEMETRİK KVRMLR VE DĞRUD ÇI ÇILR PRLEL DĞRULR VE ÇILR ÜÇGENLER ÜÇGENDE ÇI VE KENR ĞINTILRI ÜÇGENDE ÇI ĞINTILRI ÜÇGENDE KENR ĞINTILRI ÜÇGENDE ÇIRTY. KENRRTY ĞINTILRI ÜÇGENDE ÇIRTY ĞINTILRI ÜÇGENDE KENRRTY ĞINTILRI TESTLER (1 - Çözümlü, 2) DT ÖZEL TEK KİTP EŞKENR ÜÇGEN ÜÇGENDE ENZERLİK ENZERLİK TEREMLERİ RNTILI DĞRU PRÇLRI ÜÇGENDE KESEN DĞRULR ÜÇGENDE LN TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 3 ÇKGENLER VE. DÖRTGENLER ÇKGENLER DÜZGÜN ÇKGEN DÖRTGENLER TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 4 ÖZEL DÖRTGENLER PRLELKENR EŞKENR DÖRTGEN DİKDÖRTGEN KRE YMUK DELTİD TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 5 ÇEMER VE DİRE ÇEMER DİRENİN ÇEVRESİ VE LNI TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 6 KTI CİSİMLER PRİZMLR DİKDÖRTGENLER PRİZMSI KÜP DİK SİLİNDİR PİRMİT KNİ KÜRE TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 7 NLİTİK GEMETRİ TESTLER (1 - Çözümlü, 2) ÖLÜM 2 ÜÇGENLER ÖZEL ÜÇGENLER DİK ÜÇGEN İKİZKENR ÜÇGEN

7 KPSS ÖZEL TEK KİTP TRİH DT YYINLRI GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR ÖZEL TEK KİTP KPSS KNU VE SRU SERİSİ %100 ŞRI

8 İLK TÜRK İSLM DEVLETLERİ VE KÜLTÜR - MEDENİYET 21 ULG RLR F T I M Î L E R Km TLUNĞULLRI KRDENİ Z Sinop Tinis Teb Gazze Süveyş Kene Tebük K I Z I L D E N İ Z Trabzon İstanbul Selanik Edirne İznik nkara Sivas İZNS İMPRTRLUĞU Kayseri Van İzmir Konya Harran Diyarbakır dana ntakya Nusaybin Musul Humus GİRİT KIRIS HMDNİLER Trablus ağdat KDENİZ Sidon Şam kka Yafa Kudüs İskenderiye Kahire (Fustat) S İ L E R R İ S T N Medine akü HZR DENİZİ asra Suriye ve Filistin topraklarının yanı sıra, Kutsal toprakları Hicaz sınırlarına dahil eden ilk Türk devletidir. bbasileri, Fatımilere karşı korumaya çalıştılar. Tarih alanında çalışmalar yapan El-Kindi bu dönemde yaşamıştır. Fatimiler tarafından yıkıldı. NST Mısır da kurulan Türk-İslam devletlerinden yöneticileri ve askeri gücü Türk olup hakim oldukları toplum rap tı. u sebeple çabuk yıkılmışlardır. Mısır da sırasıyla Tolunoğulları, kşitler, Eyyubiler ve Memlükler hüküm sürmüşlerdir. Kısa sürede, Suriye, Filistin, Lübnan ve ingazi yi ele geçirdi. Resmi dili rapçadır. Mısır, bayındırlık ve zenginlik bakımından en zengin dönemini yaşamıştır. Tolunoğlu hmet Mısır'da Maristan adı verilen hastaneler yapmıştır. Tolunoğlu Devleti nden kalan en önemli sanat eseri Tolunoğlu hmet Camii (Mısır da Türk mimari eseri örneği) dir. Nil nehrinin akışını düzenleyip sulama kanalları yaptılar. bbasilere karşı kuruldu, bbasiler tarafından yıkıldı. SMNĞULLRI ( ) Saman Hudat tarafından kurulmuştur. Firdevsi bu dönemde yaşamıştır. ilim, şiir ve edebiyata önem vermişlerdir. Karahanlılar ve Gazneliler tarafından yıkılmışlardır. FTIMİLER ( ) Ebu Muhammed Ubeydullah tarafından Tunus ta kurulmuştur. Fatımiler döneminde batınilik tarikatı yayılmıştır. (Hasan Sabbah) Eyyubiler tarafından yıkılmıştır. KŞİDLER (İHŞİTLER) ( ) Mısırda kurulan ikinci Müslüman Türk devletidir. Kurucusu Ferganalı Mehmet tir. (Muhammed in Toğaç) Kurucusuna bbasi halifesi tarafından k-şit (eyaz Güneş) anlamına gelen ünvan verilmiştir. Resmi dili rapçadır. bbasiler ve Fatimilerle savaştılar. GZNELİLER ( ) İZNS İMPRTRLUĞU Kudüs KRDENİZ Sinop Tiflis Diyarbakır Urfa Van Halep Tebriz Şam Musul SİL E R Kazvin ağdat Hemedan RİST N Medine Mekke Þiraz bbasiler Gazneliler Devleti nin en geniş sınırları HZR DENİZİ Rey Cend RL GÖLÜ Harezm uhara şkabat Semerkant Merv Nişabur Mekran Sistan Herat UMMN DENİZİ trar Taşkent G Z N E L İ L E R LKŞ GÖLÜ Kâbil Gazne Kandehar Kaşgar Multan gra Kaþmir Simia HİNDİSTN Hoten Delhi ksu lmalık enares Urumçi Turfan Karaşar Ötüken Kumul Km lp Tigin tarafından temelleri atılan devletin asıl kurucusu Sebük Tigin'dir. Gazneli Devleti, fganistan ın Gazne şehrinde kurulmuştur. Gaznelilerin en büyük hükümdarı Sultan Mahmut tur. Sultan Mahmut tan sonra yerine oğlu Mesut geçti (1030). Mesut 1040 yılında Selçuklularla yaptığı Dandanakan Savaşını kaybetti. u savaş Gaznelilerin çöküşünü hızlandırdı. Çok uluslu bir imparatorluktur. u yüzden ağır yasalar hazırladılar. irden fazla etnik unsura sahip olması, kısa sürede yıkılmalarına da etkili olmuştur. Gaznelilerin Türk - İslam tarihinde devşirme sistemini (Gulam) ilk uygulayan devlettir. Gazneliler döneminde İbni Sina El Kanun Fit-tıp, İsmail Cevheri rapça sözlük, Utbi Tarihi Yemin i yazmıştır. Firdevsi nin Şehname adlı eseri Gazneli Mahmut adına yazılmıştır. Gazneli Mahmut tarafından "Sarayın en değerli hazinesi" olarak adlandırılan iruni bu dönemde yaşamıştır.

9 46 TEST 1 İLK TÜRK İSLM DEVLETLERİ VE KÜLTÜR - MEDENİYET 1. Mısır da kurulan Türk devletlerinin yıkılmasında, I. Yönetilenlerin rap, yöneticilerin Türk olması II. Moğol istilasının başlaması III. Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması gelişmelerden hangilerinin etkili olduğu savunulabilir? 4. Kutsal toprakları (Hicaz bölgesidir) sınırlarına dahil eden ilk Türk-İslam Devleti aşağıdakilerden hangisidir? ) kşidler ) Tolunoğulları C) Eyyübiler D) Memlükler E) Harzemşahlar DT ÖZEL TEK KİTP ) Yalnız I ) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 5. I. Malazgirt zaferinden sonra fethedilen toprakların fetheden komutanlara verilmesi II. rta sya da Moğol istilasının başlaması III. nadolu da ilk Türk beyliklerin kurulması Yukarıdaki gelişmelerden hangilerinin nadolu nun Türkleşmesini hızlandırdığı savunulabilir? ) Yalnız I ) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 2. Selçuklularda yoksul ve muhtaç insanların yemek ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılan mimari eser aşağıdakilerden hangisidir? ) Kümbet ) Külliye C) İmaret D) Medrese E) Kervansaray 6. I. Talas Savaşı ndan sonra ilk Müslüman Türk devletlerinin kurulması II. Malazgirt Savaşı nda izans ordusunun yenilmesi III. Memlüklerin yn-u Calut Savaşı nda Moğolları durdurması Yukarıdaki gelişmelerden hangilerinin Haçlı Seferlerine neden olduğu savunulabilir? ) Yalnız I ) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 3. üyük Selçuklu Devleti nde matematik ve astronomi alanında önemli çalışmalar yapan ve Celali Takvimini geliştiren ünlü Türk bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? ) Harezmî ) Farabi C) İbni Sina D) Ömer Hayyam E) İmam-ı Gazali 7. İlk Türk-İslam sözlü edebiyat örneği aşağıdakilerden hangisidir? ) Dede Korkut Hikayeleri ) attalname C) Satuk uğra Han Destanı D) Danişmentname E) Nasreddin Hoca Fıkraları

10 52 Rönesans ın İtalya da doğmasının nedenleri ise şunlardır: Coğrafi konumundan dolayı doğu uygarlıklarına diğer vrupa devletlerinden daha yakın olması Zengin bir bölge olması Roma imparatorluğu ile papalığın merkezi olması Özgür bir ortamın bulunması izans ın yıkılmasından sonra İstanbul daki ünlü adamlarının İtalya ya yerleşmesi Rönesans Hareketinin Sonuçları vrupa da okuma yazma oranı arttı. Halk bilinçlendi. Reform hareketlerine zemin hazırladı. vrupa ülkeleri bilim ve sanat alanında ilerledi. Skolastik düşünce, yerini serbest düşünceye bıraktı. Katolik kilisesi etkisini daha da kaybetti. REFRM HREKETLERİ XVI. yy da vrupa da Hıristiyanlığın Katolik mezhebinde meydana gelen din alanındaki yenilik hareketidir. Reform Hareketlerinin Nedenleri DT ÖZEL TEK KİTP Katolik kilisesinin bozulmasından dolayı, Katolik Kilisesinin halkı baskı altında tutması İncil in diğer dillere de çevrilmesi lmanya da Martin Luther öncülüğünde ortaya çıkan Protestanlık mezhebi, 1555 te imzalanan bsburg ntlaşması ile resmen kabul edildi. u yeni mezhep Fransa da Kalvinizm İngiltere de ise nglikalizm adıyla yayılma imkanı bulundu. Rönesans ın Ülkelere Göre Gelişimi Ülke Gelişmeler Leonardo da Vinci: (Resim) Mona Lisa Portresi Son kşam Yemeği İtalya Şehir Planları Modern Tekerlek Tasarımı Galile nin Dünya nın Döndüğünü Söylediği İçin Yargılandığı Engizisyon Mahkemesi NST Michalengelo: (Heykel) Rafael (Heykel) Donatello (Heykel) Musa Heykeli smanlı daki Hıristiyanlar inanç hürriyetine sahip olduklarından reform hareketlerinden etkilenmemişlerdir. yrıca vrupa daki reform hareketleri smanlıyı olumlu yönde etkilemiştir (sınıfl arın batıya doğru genişlemesi). lmanya İngiltere Fransa Polonya İspanya Erasmus (Din): Martin Luther (Din): Shakespeare: (Edebiyat) Montaigne: (Edebiyat) Kopernik (ilim): Cervantes: (Edebiyat "Deliliğe Övgü" eseriyle katolik kilisesini eleştirmiştir. İncil'i lmancaya çevirerek reform hareketini başlatmıştır. Hamlet, tello, Kral Lear, Makbet, Venedik Taciri, Romeo ve Juliet Denemeler yazmıştır. Dünyanın yuvarlak olduğunu ve güneş etrafında döndüğünü söylemiştir. İlk modern roman olan Don Kişot'u yazmıştır. Reform Hareketlerinin Sonuçları Laik düşünce doğdu. Katolik kilisesi kendini yenilemek zorunda kaldı. Mezhep savaşları (30 yıl savaşları) yapıldı. ( ) u savaşlar Vestfalya ntlaşmasıyla sonuçlanmıştır. ugsburg ntlaşması ile Protestanlık, Nant Fermanı ile Kalvenizm mezhebinin varlığı tanındı. Eğitim, kilise denetiminden çıktı. Fransız ihtilaline zemin hazırladı. Protestanlara karşı Engizisyon mahkemeleri kuruldu. Kilisenin mallarına el konuldu.

11 SMNLI TRİHİ VE ISLHTLR 63 u ayrıcalıkların verilmesinin nedenleri Hristiyan birliğini bozmak Ticareti geliştirmek NST Venedikler İstanbul da elçi (balyos) bulundurabilme hakkı elde ettiler ve ticari anlamda imtiyaz kazanan ilk devlettir. Diğer Etkinlikler İlk defa II. Murat döneminde verilen cülus bahşişi, bu dönemde gelenek haline geldi. Saltanatın hukuku, Kanunname-i li sman adıyla ilk kez yazılı hale getirildi. u kanunname ile Sancak sistemi Cülus bahşişi Kardeş katli Müsadere sistemi yasallaştırılmıştır. maç; merkezi otoriteyi güçlendirmektir. Sahn-ı Seman ve Tetimme Medreseleri açılarak ilk kez yüksek öğrenime geçildi. Sahnı Seman medresesi İstanbul daki ilk medresedir. Molla Hüsrev, Gürani, kşemseddin ve li Kuşçu'nun deneyimlerinden yararlandı. Topkapı Sarayı yaptırılmış. smanlının en eski köşkü olan Çinili Köşk'ü yaptırdı. İstanbul un fethini kolaylaştırmak amacıyla Rumeli Hisarı (oğaz Kesen), Çimenlik Kalesi, Kilitbahir Kalesi ve ozcaada Kalesi ni yaptırmıştır. Fatih Camisi ve Eyüp Sultan Camisini yaptırıp yasofya'yı camiye çevirdi. Divan başkanlığını sadrazama bırakmıştır. Kapalı Çarşı ve Mısır Çarşısını yaptırmıştır. İtalyan ressam Gentili ellini ye resmini çizdirmiştir. atlamyos'un haritasını tercüme ederek yeniden çizdi. ltın para bastırıldı. Halkın dilek ve şikayetlerini dinlemek amacıyla arz odası kuruldu. Divan başkanlığı sadrazamlara bırakılmış ve divanın toplantıları haftada dört güne indirildi. Vezir, kazasker ve defterdar sayısı arttırıldı. Kaptan-ı deryalık ve Şeyhülislamlık makamı oluşturuldu. Haliç, Camialtı, Taşkızak ve Rusçuk tersanelerini yaptırdı. Doktoru Yakup Paşa'nın zehirlemesiyle vefat etti. II. EYZIT ( ) İstanbul'da tahta çıkan ilk padişahtır. Cem layı ( ) Fatih in ölümünden sonra II. eyazıt hükümdar olunca kardeşi Cem ayaklandı. Önce Karamanoğulları, ardından da sırasıyla Memlükler, Rodos Şövalyeleri, Fransızlar ve Papalık tarafından siyasi ve ekonomik koz olarak kullanıldı. Devşirme-Türkmen çekişmesine de neden olan bu olay, Cem in ölümüyle tamamen sona erdi. Cem sultan olayı bir iç mesele iken dış mesele haline gelmiştir. u dönemde aktif bir siyaset izlenememiştir. smanlı Memlük Savaşları ( ) Memlüklerin; Cem olayında kışkırtıcılık yapması, smanlı sınırını sık sık ihlal etmesi, sebepsiz yere Çukurova yöresini smanlılardan istemesi, Dulkadiroğullarını kışkırtması, Venedikliler ve Safevilerle smanlılara karşı iş birliği yapması ve Fatih döneminde başlayan Hicaz su yolları sorununu daha da büyütmesi bu dönemde başlayan savaşların önemli nedenlerindendir. ltı yıl süren savaşlar her iki tarafın da kesin başarı elde edememesiyle sonuçlandı. Çukurova yöresi Memlüklere bırakıldı. İlk smanlı Memlük Savaşı dır. NST Memlük ile yapılan savaşta yeniçeri ilk kez silah kuşanmıştır. Şahkulu İsyanı ( ) Safevi Devletinin Doğu nadolu da başlattığı kışkırtmalar üzerine başlayan bu isyan, bu dönemde tamamen bastırılamadı. Şahkulu İsyanı Yavuz un tahta çıkışını hızlandırdı. Karamanoğullarına kesin olarak son verilmiştir. İlk kez kağıthane'de barut yapımevi kurulmuştur. İlk kez avarız vergisi toplanmaya başlamıştır yılında İstanbul'da Museviler basımevi açmıştır. Edirne'de smanlı'nın ilk akıl hastanesi olan eyazıt Darüşşifası yaptırıldı. YVUZ SULTN SELİM ( ) Çevik, sert ve cesur olması nedeninyle kendisine Yavuz unvanı verilmiştir. İlk smanlı Devleti halifesidir. Çaldıran Savaşı (1514) Kardeşleriyle yaptığı taht mücadelesini kazandıktan sonra Safevilerin başlattığı kışkırtmayı tamamen önlemek için doğuya yöneldi. Çaldıran da yapılan savaşı kazanarak amacına büyük ölçüde ulaştı. Doğu nadolu

12 SMNLI TRİHİ VE ISLHTLR 81 SMNLI DEVLETİ NDE DĞILMYI ÖNLEME ÇLRI SMNLICILIK İSLMCILIK TÜRKÇÜLÜK TICILIK RTY ÇIKIŞ SEEPLER İ MCI smanlı Devleti nde yaşayan değişik etnik grupların Fransız İhtilali nin getirdiği milliyetçilik fikirlerinden etkilenerek bağımsız olma düşüncesinin ortaya çıkması smanlı Devleti ni oluşturan bütün milletleri adalet, eşitlik, hürriyet ölçüleri içinde bir arada tutup smanlılık duygusu ile smanlı Toplumu nu oluşturmak alkanlardaki panslavizm politikasını etkisiz hâle getirmek, Müslümanların devlete bağlılığını sağlamak ve içerideki siyasi rakiplerinin halk içindeki gücünün kırılmak istenmesi Millet olmanın en önemli özelliği dindir. Dinî birlik devleti ayakta tutabilir, düşüncesiyle İslam toplumlarının devletten ayrılmalarını önlemek İttihat ve Terakki iktidarı döneminde smanlı sınırları içinde yaşayan Türkleri dil ve kültür birliği etrafında birleştirip yönetime destek sağlama isteği Türkleri millî bir duygu ile birleştirerek smanlı bayrağı altında kuvvetli bir unsur olarak yeniden dünya devletleri arasına sokmak atı nın her alanda smanlı nın önüne geçmesi, smanlı Devleti nin tek kurtuluş yolunun bu yüzyılın ihtiyaçlarına uygun medeni bir devlet ve millet hâlini alması gerektiği düşüncesinin ortaya çıkması Türk toplumuna atı da gelişen düşünce, yönetim biçimi, yaşama tarzını getirerek ülkenin gelişmesini, kalkınmasını sağlamak TEMEL DÜŞÜNCESİ smanlıcılık düşüncesi geçmişteki gibi uygulandığında tekrar başarılı olabilir. Devletin kurtuluşu halifelik makamının bütünleştirici etkisi ile Müslümanların bir çatı altında toplanması ile olabilir. skerî ve idari alanda vrupa nın seviyesine ancak vrupalıların izlediği yol ile ulaşılabilir. KIMIN TEMSİLCİLERİ Ziya Paşa Mithat Paşa Namık Kemal Mehmet kif Said Halim Paşa hmet Hamdi kseki Dili, dini, soyu ve idealleri bir olan topluma dayanan devlet kalıcı olabilir. Dilde Türkçülük parolasıyla hareket ederek Türk tarihini, uygarlığını geliştirip dünyaya duyurmak Ziya Gökalp Mehmet Emin Yurdakul Yusuf kçura Ömer Seyfettin Dr. bdullah Cevdet Tevfik Fikret Celal Nuri G EÇERL İLİĞ İ Milliyetçilik akımını etkisiyle alkan milletlerinin isyan ederek smanlı dan ayrılmasıyla geçerliliğini kaybetmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında halifenin cihat çağrısına rağmen Müslüman rapların İngilizlerle birlikte hareket etmeleri ile geçerliliğini kaybetmiştir. ilim ve teknikte atı nın örnek alınması, kültürel yapının korunması düşüncesiyle Yeni Türk Devleti nin kurulmasında Mustafa Kemal tatürk ün ortaya koyduğu milliyetçilik ilkesinin oluşmasında etkili olmuştur. atı nın sadece bilim ve tekniğinin alınması gerektiğini savunan anlayış Yeni Türk Devleti nin temel taşlarından birini oluşturmuştur.

13 I 112 lmanya nın smanlı yla Yakınlaşmasındaki maçları çılacak yeni cephelerle üzerindeki ağır yükü hafifletmek Savaşı geniş bir alana yaymak Halifelik konumundan yararlanmak smanlının askeri gücü ile lman tekniğini birleştirmek rtadoğu petrollerini denetim altında tutmak oğazları, kontrolleri altında tutarak, Rusya ya yapılabilecek yardımları engellemek Süveyş kanalını ele geçirerek, İngilizlerin sömürgelerle olan bağlantılarını kesmek smanlı Devleti nin Savaşa Girmesi smanlının savaşa girmesini istemeyen İtilaf devletleri tarafsız kalması şartı ile smanlıya bazı teklifl erde bulundular. Kapitülasyonların kaldırılması Dış borçların silinmesi Her türlü ekonomik yardımın yapılması smanlı bu teklifl eri kabul etmedi. Enver Paşa, İstanbul da, lmanlarla gizli bir antlaşma imzaladı. Daha sonra smanlıya sığınan iki lman gemisinin (smanlı bu gemileri satın alarak isimlerini Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir) Karadeniz e açılarak Rus limanlarını bombalamasıyla smanlı resmen savaşa girmiştir. NST smanlı Devleti nin savaşa girmesiyle savaşta yeni cepheler açılmış (savaş geniş bir alana yayılmış) ve I. Dünya Savaşı nın süresi uzamıştır. SMNLI DEVLETİ NİN SVŞTIĞI CEPHELER smanlı Devleti nin Taarruz Cepheleri Kanal Cephesi Kafkas Cephesi smanlı Devleti nin Savunma Cepheleri Çanakkale Cephesi Suriye - Filistin Cephesi Irak Cephesi Hicaz - Yemen Cephesi smanlı Devleti nin Müttefiklerine Yardım için çtığı Cepheler Makedonya Cephesi Romanya Cephesi Galiçya Cephesi Galibiyet Cephesi Çanakkale Cephesi Sicilya Drava Nehri DRİYTİK DENİZİ Galiçya Cephesi Viyana Tuna Nehri Sava Nehri udapeşte Tisa Nehri Makedonya Cephesi Tuna Nehri EGE DENİZİ Çanakkale Cephesi Romanya Cephesi K D E N İ Z Girit km VRŞV ükreş Süveyş Kanalı Kanal Cephesi M I S I R İstanbul Kıbrıs Nil Nehri zak Denizi KRDENİZ nkara Kudüs Gazze Sina Yarımadası Kızılırmak Nehri Suriye KIZILDEN İZ Cephesi Kafkas Erzincan Muş Van Gölü itlis Filistin Cephesi H i Cephesi Şam c a Erzurum Halep z Cidde C Dicle Nehri Fırat Nehri e p Trabzon Medine h e s i Mekke İtil ( Volga) Nehri r a Kutü l Âmare Musul Kerkük k ağdat C e p h Ural Nehri H Z R D E N İ Z İ e s i asra badan R İ S T N Yemen Cephesi I. Dünya Savaşı nda smanlı Devleti nin Savaştığı Cepheler SRKÖRFEZİ SMNLI DEVLETİ NİN SVŞTIĞI TRUZ CEPHELERİ 1. KFKS CEPHESİ u cephede Enver Paşa, İzzet Paşa, Hafız Hakkı Paşa ve Mahmut Kamil Paşa komutanlık yapmıştır. Kafkas Cephesinin çılma Nedenleri; Rus ordusunun ilerleyişini Doğu nadolu da durdurma rta sya Türkleriyle bağ kurup Rusya ya karşı geniş bir cephe açma (Turancılık idealini gerçekleştirme) akü petrollerini ele geçirme. İngiliz hakimiyetindeki Hindistan'ı ele geçirme. smanlının ilk açılan ve resmen ilk kapanan cephesidir. u cephedeki en önemli olay, Enver Paşa nın Pantürkizm hayaliyle rta sya ya geçmek üzere orduyu harekete geçirmesi ve Sarıkamış ta dolayında askerimizin soğuktan donarak ölmesidir. NST Sarıkamış Faciası, devletin Pantürkizm politikasından vazgeçmesine sebep oldu. DT ÖZEL TEK KİTP u olayı fırsat bilen Ruslar, saldırıya geçerek Trabzon, Erzincan ve Muş a kadar olan yerleri işgal ettiler. Çanakkale Cephesinden beklediği yardımı alamayan Rus çarlığı 1917 de çıkan olşevik İhtilali'yle yıkıldı (Ekim Devrimi). u rejim değişikliğini fırsat bilen

14 KPSS ÖZEL TEK KİTP CĞRFY DT YYINLRI GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR ÖZEL TEK KİTP KPSS KNU VE SRU SERİSİ %100 ŞRI

15 219 DÜNYNIN ŞEKLİ, HREKETİ VE TÜRKİYE'NİN CĞRFİ KNUMU Paralel Çizgisi Enlem derecesi 60 1 Enlem derecesi km Ekvator 0 Enlemin Etkileri Güneş ışınlarının düşme açısına bağlı olarak sıcaklık kutuplara doğru azalır. Çizgisel dönüş hızı Ekvator dan kutuplara doğru azalır. Tan ve gurup vakitleri kutuplara gidildikçe uzar. Yer çekimi kutuplara gidildikçe artar. Gece ve gündüz süreleri kutuplara doğru artar. Cisimlerin gölge boyları kutuplara gidildikçe uzar. Güneşin öğle vakti ulaşabileceği yükselti kutuplara doğru sürekli düşer. Güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak farklı iklim kuşakları oluşur. NST Güneş ışınlarının düşüş açıları enleme göre değişir; ancak yerşekillerine, mevsime ve günün saatine bağlı olarak da Güneş ışınlarının düşüş açısı değişmektedir. I RNEK SSRR şağıdakilerden hangisinin kdeniz ölgesi yle Karadeniz ölgesi arasında farklılık göstermesi enlem etkisine bağlanamaz? ) rman üst sınırı ) Deniz turizmine uygun sürenin uzunluğu C) Yağışın mevsimlere göre dağılışı D) Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi E) Gündüz süresinin uzunluğu Çözüm: Yağışın mevsimlere göre değişiklik göstermesi enlem etkisinden değil, özel konum farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Cevap C I RNEK SSRR şağıdaki haritada gösterilen üç kent bütün yıl boyunca öğle vaktinde Güneş ışınlarını yaklaşık aynı açıyla alır. Zonguldak Samsun Trabzon u durum aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur? ) ynı yarımkürede yer almalarının ) Ekvator a hemen hemen aynı uzaklıkta olmalarının C) ynı denizin kıyısında olmalarının D) ynı coğrafi bölgede olmalarının E) Dağların kıyıya paralel uzanmasının Cevap NST ynı enlem ya da paralel üzerinde bulunan noktaların; Enleme bağlı olarak iklimin değişmesi kutuplara doğru gidildikçe aşağıdakilerin de değişmesine sebep olur; itki örtüsü Nüfus ve yerleşme Yetiştirilen tarım ürünleri Ekonomik faaliyetler karsu rejimleri Deniz suyunun sıcaklık ve tuzluluğu Hayvan toplulukları Tarım, orman ve yerleşmenin üst sınırı ile kalıcı kar alt sınırı Ekvator a uzaklıkları Çizgisel hızları Yer çekimleri Güneş ışınlarını alma açıları Gece ve gündüz süreleri Gece - gündüz arasındaki süre farkları Güneşin doğuş ve batış süreleri aynıdır Haritada gösterilen ydın ve Diyarbakır ın Ekvator a uzaklıkları çizgisel hızları, yer çekimleri, Güneş ışınlarını alma açıları, gece gündüz süreleri, gece gündüz arasındaki süre farkı aynıdır.

16 248 uzulların luşturduğu Yer Şekilleri Sıcaklığın yıl boyunca 0 C ve altında olduğu yerlerde kar, yaz döneminde de erimez ve üst üste birikir. Üst üste biriken bu sürekli kar tabakasına kalıcı veya toktağan kar denir. u karlar zamanla neve adı verilen buzulları oluşturur. u buzullar, yağan karın üst üste birikerek oluşturduğu basıncın etkisiyle zamanla glasiye olarak tanımlanan buzullara dönüşür. uzul Gölleri: uzulların aşındırarak oluşturduğu çukurluklarda suların birikme sonucu buzul gölleri meydana gelir. Örtü uzulu: uzulların büyük kara parçaları üzerinde geniş alanlara yayılmasına denir. Vadi uzulu: uzulların vadi boyunda hareket etmesiyle vadinin U şeklini alması sonucu oluşan vadilerdir. Takke uzulu: Yüksek dağların zirvelerini örten buzullara denir. Sirk uzulu: Dağlardaki çukur ya da çanaklara yerleşmiş buzullara denir. Moren (uzul Taş): uzullar, aşındırarak taşıdıkları çeşitli boyuttaki malzemeyi hareketin bittiği yerlerde biriktirirler. u malzemeye moren adı verilir. Sander Düzlüğü: Morenler, buzul erimesi sonucu oluşan akarsular tarafından taşınarak eğimin azaldığı yerlerde biriktirilir ve bu yerlerde sander düzlüklerini meydana getirirler. Hörgüçkaya: uzulların sert kayaları çizerek ve cilalayarak hörgüçkaya adı verilen şekiller oluşturur. TÜRKİYE DE KRSTİK ŞEKİLLER Kalker (Kireçtaşı), jips ve kayatuzu gibi kolay çözünebilen kayaçların yaygın olduğu yerlerde görülen aşındırma (kimyasal ayrışma) ve biriktirme (kimyasal tortul) sonucu oluşan şekillerdir. Traverten: Yeryüzüne çıkan suların bünyesindeki kalsiyum karbonatın çökelmesi ile meydana gelen yer şeklidir. Erime Sonucu Sluşan Yer Şekilleri Lapya: Erime sonucu oluşan küçük kanalcık ve oluklar şeklindeki karstik yapılardır. Düden: Yer üstü sularını yer altı suları ile birleştiren oluklardır. Dalin: Karstik kayaçların çözünmesi sonucunda meydana gelen küçük çukurluklara denir. Uvalalar: Dalinlerin birikmesi ile meydana gelen yer şekilleridir. Polyeler: irkaç uvalaların birleşmesi ile meydana gelen yer şekilleridir. bruk: Mağara tavanlarının veya derinliği artan dalinlerin çökmesi ile meydana gelen çukurluklardır. Mağaralar: Karstik arazide yer altına sızan sular burada çatlaklar boyunca kendisine yol bulur ve çözünmeyle bu yolu genişletir. Çatlakların zamanla büyüyüp genişlemesi ile mağaralar meydana gelir. Galeri: irden fazla mağaranın birleşmesiyle oluşan yer şekilleridir. Polye Suçıkan Körvadi Düden (Subatan) DT ÖZEL TEK KİTP Uvala Dolin Kanyon Karstik lanların zellikleri Türkiye nin Karstik Şekilleri Karstik Yapıların luşturduğu Yer Şekilleri iriktirme Şekilleri Sarkıt: Su damlacıkları içindeki kalsiyum karbonatın mağara tavanında birikmesiyle oluşan yer şeklidir. Dikit: Su damlacıkları içindeki kalsiyum karbonatın mağara tabanında birikmesiyle oluşan yer şeklidir. Sütun: Sarkıt ve dikitlerin zaman ile birleşmesi sonucu oluşan yer şeklidir. itki örtüsünden yoksun zeminler geniş yer tutar. Toprak, erimeler sonucunda oluşan çukurlarda toplanmıştır (Terra-rossa). Karstlaşmış kayaların yüzeyi su bakımından fakirdir. Tarım olanakları sınırlıdır. Yerleşmeler az ve dağınık topraklara bağlı olarak serpilmiştir. Turizm potansiyelleri fazladır (mağara, traverten gibi). Ülkemizde karstik şekillere en fazla kdeniz ölgesinde (ntalya ölümü) rastlanır. Denizli Pamukkale travertenleri, Karain, Damlataş, İnsuyu mağaraları, Cennet ve Cehennem obrukları turistik değeri olan karstik oluşumlardır.

17 TÜRKİYE'NİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ 249 TEST 1 TÜRKİYE'NİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ 1. Yer şekilleri iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle oluşur. Türkiye de yeryüzü şekillenmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi en azdır? ) uzul aşındırması ) Karstlaşma C) karsu aşındırması D) Yeraltı suları E) Dalgalar ve akıntılar 2. kdeniz ölgesi nin ntalya ölümü nde, yer altı ve kaynak suları gürdür. u durum aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? ) Yağış rejimine ) Dağların uzanış durumuna C) itki örtüsüne D) uharlaşmaya E) Jeolojik yapıya 5. şağıdakilerden hangisi ülkemizdeki akarsuların özelliklerinden değildir? ) Uzunlukları fazla değildir. ) En fazla suyu taşıdıkları dönem kıştır. C) Enerji potansiyelleri fazladır. D) Ulaşım ve taşımacılıkta yararlanılmaz. E) ğız ve kaynak arası yükselti farkı fazladır. 6. Doğu nadolu akarsularının rejimlerinde, aşağıdakilerden hangisi en fazla etkili olmaktadır? ) Yağış miktarları ) Kar erimeleri C) uharlaşma D) Yatak eğimi E) Yatak geçirgenliği 3. Türkiye de dağların yükseltisi ve konumu aşağıdakilerden hangisi üzerinde etkili değildir? ) Yolların genellikle doğu-batı doğrultusunda uzanması ) Erzurum Kars ölümü nde hayvancılığın gelişmesi C) Madenciliğin gelişmiş olması D) Kıyı bölgelerinde yağışların fazla olması E) Yol yapımında kilometre başına düşen yapım masrafının fazla olması 7. Çanakkale de, İstanbul gibi boğazda yer almasına rağmen yeterince gelişememiştir. u durum, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? ) kıntı durumuyla ) Endüstriyel faaliyetleriyle C) İklim özellikleriyle D) Doğal kaynaklarla E) Nüfus yoğunluğuyla 4. ir Türkiye fiziki haritasında aşağıdaki illerimizden hangi ikisi birbirine en yakın renklerle gösterilir? ) Rize- Konya ) dana- Diyarbakır C) Konya-Kayseri D) İstanbul Çorum E) Erzurum-fyon 8. şağıdaki coğrafi bölgelerimizin hangisinde platolara daha az rastlanır? ) İç nadolu ) Marmara C) kdeniz D) Karadeniz E) Doğu nadolu

18 274 c. rı Kovanına enzeyen Piramit yaş grupları milyon Tabanı çok dardır. Taban ile orta bölümü birbirine eşit gibidir. Doğum ve ölüm oranının düşük olduğunu gösterir. Gelişmiş ülkelere aittir. d. Çan içimli Piramit yaş grupları milyon u tip piramit geçmişte doğum ve ölüm oranının düşük olduğunu, daha sonra arttığını ifade eder. Gelişmiş ülkelere aittir. e. simetrik Şekilli Piramit yaş grupları milyon Doğum oranında hızlı bir düşüş görülen, ölüm oranının da düşük olduğu piramit tipidir. Ülkemizin nüfus yapısını en iyi temsil eden piramittir. Hızlı gelişen ülkelere ait nüfus piramitidir. Ülkelerin Nüfus Politikaları Japonya Ülke gelişme yıllarında nüfusu arttırmayı teşvik etmiştir yılında hızlı artan nüfusun önüne geçmek için sıkı bir aile planlaması başlatmıştır larda nüfus artışı hızlı düşünce nüfus arttırmak için teşvik kampanyaları başlatmıştır. ncak günümüzde de ülke nüfus artışını istenen düzeye ulaştıramamıştır. Çin Dünyanın en fazla nüfusuna sahip ülkesidir yılına kadar nüfusu güç olarak gördüğü için yayılma politikası uygulamıştır ten sonra nüfus artışını azaltmak için kampanyalar başlatılmıştır da tek çocuk uygulaması başlamıştır. Fransa vrupa ülkeleri içinde en düşük nüfus artışı oranına sahiptir. Sadece 1950 ile 1975 yılları arasında nüfusu artmıştır ten sonra nüfusu gözle görülür bir şekilde azalmıştır. Rusya Sovyetler irliği Döneminde herhangi bir nüfus politikası uygulanmamıştır. Sovyetler irliği nin dağılmasından sonra nüfusta duraklama ve azalma görülmüştür. Dağılma sürecinde ülkeye dışardan göçler başlamıştır. Rusya Devleti Dönemi nde nüfusu arttırmaya yönelik politikalar izlenmiştir. Nijerya frika nın nüfusu en çok olan ülkesidir yılına kadar nüfus politikası uygulanmamıştır. u nedenle nüfus sürekli artmıştır dan sonra nüfus artış hızını düşürmek için nüfus politikaları uygulanmıştır de nüfus artış hızı düşmüştür. Hindistan Etnik yapının farklı olması belli bir nüfus politikasını uygulamayı zorlaştırmıştır den sonra nüfus artış hızı yükseldi de nüfus artış hızı azaldı den sonra artış hızını düşürme için nüfus politikaları uygulandı. TÜRKİYE DE NÜFUS HREKETLERİ İnsanların doğdukları yerden başka yerlere geçici ya da sürekli olarak taşınmasına göç denir. Yapılış amaçlarına göre göçler; İş gücü göçü Mevsimlik göç eyin göçü Çalışmak amacıyla başka yerlere yapılan göçlerdir. Tarımda, turizmde veya hayvancılıkta çalışmak amacıyla yapılan göçlerdir. ir ülkedeki eğitimli insanların başka ülkelere göç etmelerine denir. Yapıldıkları yerlere göre göçler;. İÇ GÖÇLER DT ÖZEL TEK KİTP Ülke içerisinde nüfusun yer değiştirmesine iç göç denir. İç göçler sürekli ve mevsimlik göçler olmak üzere ikiye ayrılır. NST İç göç ülkenin genel nüfus miktarını etkilemez. Ülke içindeki kent ve bölgelerin nüfus miktarını etkiler.

19 İYÇEŞİTLİLİK VE ÇEVRE SRUNLRI ÖLÜM 6 İYÇEŞİTLİLİK ir bölgedeki genlerin, türlerin, ekosistemlerin, ekolojik olayların oluşturduğu bütüne biyoçeşitlilik denir. Hava, su, toprak ve canlılardan oluşan yaşam alanına biyosfer; benzer bitki ve hayvan topluluklarını barındıran yaşam ortamlarına biyom, belirli bir canlı türünün yaşam alanına ise hibitat denir. iyoçeşitliliği Etkileyen Etmenler a) Doğal Faktörler İklim sıcaklık, (Su kaynakları) Yerşekilleri (Dağlar, kara ve denizlerin dağılışı) Toprak b) iyolojik Faktörler İnsan (Endüstriyel tarımsal faaliyetler) Hayvanlar itkiler c) Palecoğrafya Kıtaların kayması İklim değişiklikleri İYLJİK ÇEŞİTLİLİĞİN ÖNEMİ Yeryüzünde yaşayan birbirinden farklı tüm canlılar biyolojik çeşitliliği oluşturur. iyolojik çeşitlilik genetik, tür ve ekosistem çeşitliliği olmak üzere üç düzeye sahiptir. Genetik çeşitlilik, bir türdeki bireylerin farklılığını; tür çeşitliliği, belli bir alandaki farklı türlerin sayısını ifade eder. Ekosistem çeşitliliği ise canlıların cansızlarla olan etkileşimlerindeki farklılıkları gösterir. Ülkemiz sahip olduğu zengin biyolojik çeşitliliği ve endemik türleri ile dünya üzerinde önemli bir konuma sahiptir. Nüfusu gittikçe artan dünyamızda ülkelerin en büyük zenginliği biyolojik çeşitliliktir. İnsanların başta gıda olmak üzere temel ihtiyaçlarını karşılamasında vazgeçilmez bir yeri olan canlı kaynaklar, biyolojik çeşitlilik içinde saklıdır. iyolojik çeşitlilik bir ülkenin ekonomisi üzerinde de önemli bir yere sahiptir. Örneğin reçete ile satılan ilaçların % 25ʼi bitkilerden elde edilen maddeleri içermekte, bitki türlerinin üçte biri besin kaynaklarımızı oluşturmakta, birçok bitki türü (pamuk, keten vb.) sanayi hammaddesi olarak kullanılmakta, milli parklar ve doğal koruma alanları gibi yerler turizm geliri sağlamanın yanında ülkenin tanıtımında önemli bir rol üstlenmektedir. İnsanların günümüzde ve gelecekte biyolojik çeşitliliğe olan gereksinimleri kaçınılmazdır. ncak biyolojik çeşitlilik insan faaliyetleri yüzünden gün geçtikçe daha fazla oranda yok olma tehlikesi içindedir. ysa doğadaki tüm türler ekosistemin bir parçasıdır ve varlıklarını sürdürmeye hakları vardır. u hak o canlıların bize yararlı olmasından değil ekosistemin bir parçası olmasından doğar. Yani sadece insanın yararlandıklarının değil tüm türlerin korunması gerekir. İnsanlar daha rahat yaşamak için oluşturdukları yapay yaşam alanlarında diğer türlerin tükenmesine neden olmamalıdır. TÜRKİYE DEKİ İYSLSJİK ZENGİNLİĞİN SEEPLERİ Türkiye sahip olduğu zengin biyolojik çeşitliliği ile ılıman iklim kuşağının önemli ülkeleri arasında yer alır. İklim farklılıkları, jeolojik geçmişi, deniz, göl, akarsu gibi çeşitli ortamların varlığı, yükselti farklılıkları Türkiye deki biyolojik çeşitliliğin nedenlerindendir. Türkiyeʼnin biyolojik çeşitlilik açısından zengin olmasının bir başka nedeni ise coğrafik özellikleridir. Güneyde ve kuzeyde kıyıya paralel uzanan sıra dağlar ve bu sıra dağların canlı grupları arasında engeller oluşturması bu bölgelerde çeşitliliğin artmasına yol açmıştır. yrıca doğal göller, geniş ova ve vadiler, ırmaklar, su ve kara canlıları için uygun ortam oluşturur. ununla birlikte coğrafi konum, yükselti farklılıkları ve denizler, bölgeler arasında iklim açısından farklılıklar oluşmasına neden olur. Ülkemizin bu şekilde zengin bir yapıya sahip olması birçok canlının kendine özgü yaşam alanı bulmasını sağlar. Türkiye bitki türleri (fl ora) ve hayvan türleri (fauna) bakımından oldukça zengin olup, çok sayıda endemik türe de sahiptir. Yeryüzünün sınırlı bölgesinde örneğin bir ekolojik ortamda ya da bir bir ülkenin siyasi sınırları içinde yayılış gösteren türlere endemik türler denir. nadolu da bulunan yaklaşık 9000 bitki türünün 1/3ʼü Türkiye ye özgü türlerdir. Doğu nadolu, Güneydoğu nadolu, İç nadolu ve kdeniz bölgelerimiz endemik bitki ve hayvan türleri bakımından oldukça zengindir. Ülkemizdeki endemik ağaç türlerinin en önemlilerinden bir kaçı; Kaz Dağı göknarı, Eğridirʼin güneyindeki kasnak meşesi, Köyceğiz- Dalaman arasında yaygın olan sığla ağacı, eşparmak dağlarındaki kral eğreltisi, Datça ve Teke yarımadalarındaki Datça hurması ile Kastamonu, Yozgat ve İspir çevresindeki İspir meşesiʼdir. yrıca İç nadolu ve Doğu nadolu bölgelerimizdeki steplerde yetişen türlerin bazıları tarım, endüstri ve sağlık alanları için değerlidir. u alanlar özellikle bazı endemik türler bakımından gen merkezidir. Gen merkezi, türlerin ortaya çıktığı ve ilk yayılmaya başladığı yerdir. Türkiye de kültüre alınmış bitkiler için beş ayrı bölgede gen merkezi belirlenmiştir. Ülkemiz bitki çeşitliliği kadar hayvan türleri açısından da oldukça zengindir. Ülke-

20 KPSS ÖZEL TEK KİTP NYS DT YYINLRI GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR ÖZEL TEK KİTP KPSS KNU VE SRU SERİSİ %100 ŞRI