Ağız Kanserleri Rehberi

Transkript

1 MdKenzi Dentistry Hasta Akademisi Ağız Kanserleri Rehberi 1

2 Ağız ve diş sağlığı ne yazık ki yaş, cinsiyet, ekonomik statü gözetmeksizin ülkemizin en temel sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Basit bir diş çürüğü ve dişeti iltihabı ile başlayan sorunlar sürdürülebilir bir ağız hijyeninin sağlanamayışı sebebiyle geri dönüşü olmayan sağlık sorunlarına dönüşebilmektedir. Diş çürüğü ve dişeti iltihabı multifaktöriyel bir enfeksiyon hastalığıdır. Kişilerin ağız diş sağlığı farkındalığını artırmak ve kendilerini nasıl koruyacaklarını öğretmek ve klinik uzmanları tarafından yapılacak basit koruyucu müdahaleler ile önüne geçilebilecek bir hastalık iken yanlış sağlık politikaları ve uygulamadaki yığılmalar sebebi ile sağlık sistemi içerisinde en masraflı tedaviler yerini almaktadır. MdKenzi Dentistry ağız ve diş sağlığı kliniği olarak; toplumu bilinçlendirmek adına güncel bilimsel veriler ışığında hazırlayacağımız eğitim broşürlerini detaylı incelemeniz, öncelikle aydınlanmanız ardından etrafınızı aydınlatmanız en büyük temennimiz. Karşılaştığınız her türlü ağız ve diş sağlığı sorununuzu bizimle paylaşabilir, klinik tecrübelerimizden yararlanabilirsiniz. Keyifli okumalar dileriz. Künye Editör-Diş Hekimi: Kenzi Özge İLBAŞ Mizanpaj: Derya KURT Dt. Kenzi Özge İLBAŞ Diş Hekiminiz 2

3 İÇİNDEKİLER Ağız Kanseri Nedir? 4 Ağız Kanserlerine Neler Neden Olur? 5 Ağız Kanserinin Belirtileri Nelerdir? 5-6 Ağız Kanseri Erkenden Nasıl Tespit Edilebilir? 6-7 Ağzımı Nasıl Sağlıklı Tutabilirin? 8 Risk Faktörleri 8-13 Ağız Kanserinin Belirti ve Bulguları Nelerdir? 13 Ağız Kanseri Muayenesi Ağız Kanserinin Yaşamınıza Etkisi Nasıl Olur? Ağız Kanserinden Sonra Yemek Yeme Zorlukları Ağız Kanserinden Sonra Ortaya Çıkan Değişiklikler Ağız Kanseri Sonrası İlişkiler 19 Ağız Kanserleri Sözlüğü Kaynaklar 31 3

4 AĞIZ KANSERLERİ REHBERİ Ağız kanseri nedir? Çoğu kişi yaygın olarak görüldüğü için akciğer, göğüs ya da kolon kanseri gibi kanserleri duymuştur. Ağız kanserleri ise dudakları, dili, yanakları ve boğazı etkileyebilecek boyutlarda ağız boşluğu içerinde meydana gelmektedir. Fakat birçok insanın ağız kanserleri konusunda farkındalığı neredeyse yoktur. Özellikle ülkemizde ağız hijyen hassasiyeti konusunda bilgi ve tutum oldukça zayıftır. İnsanlar ağız kanserinden bahsettiğimizde ağızda kanser mi olurmuş gibi şaşkınlık ifadeleri ile tepkiler vermektedirler. Ağız vücuda giren maddelerin entegrasyonunda ve tahliyesinde çok büyük bir oranda fonksiyon gördüğü için mevcut rahatsızlık ve hastalıkların ilk belirtileri ağız içi mukozasından ve nefesten çok rahatlıkla ayırt edilebilmektedir. Kendi dişleri olsun veya olmasın herkes ağız kanserinden etkilenebilir. Ağız kanserleri 40 yaş üzeri bireylerde ve özellikle erkeklerde daha sık görülür. Bununla birlikte, araştırmalar ağız kanserinin genç yaştaki hastalarda ve kadınlarda da giderek daha yaygın hale geldiğini göstermiştir. Geçen yıl İngiltere'de ağız kanseri tanısı konan 6,767'ye, on yıl öncesine kıyasla üçte bir artış gösterildi! Ne yazık ki, İngiltere'de 1.800'den fazla insan hayatını her yıl ağız kanserine çeviriyor. Kanser yeterince erken yakalanırsa, bu ölümlerin birçoğu önlenebilir. Öyle olduğu halde, ağız kanseri olan insanlar serviks kanseri veya melanoma cilt kanseri olanlardan daha fazla ölürler. 4

5 Ağız kanserine neler neden olur? Çoğu ağız kanseri aşırı miktarda tütün ve alkol kullanımı ile bağlantılıdır. Sigara, puro ve tütün yaygın olarak kullanılan maddelerdir. Bununla birlikte, geleneksel olarak bazı bölgelerde tütün çiğneme alışkanlıkları, maraş otu gibi, dokuların daha çok emilime maruz kalmasından dolayı daha tehlikelidir. Alkolün uzun süreli ve sürekli kullanımı ağız kanseri riskini arttırır; tütün ve alkol birlikte tüketilirse risk daha da artar. Güneş ışığına aşırı maruz kalma durumlarında ise dudak kanseri riski artmaktadır. Birçok yeni araştırma sonucu ağız kanserinin oluşmasını İnsan papilloma virüsüne/ Human Papilloma Virus (HPV) bağlıyor. HPV rahim ağzı kanserinin başlıca nedeni olup vücudun nemli bölgelerindeki cilde yerleşir. HPV, oral seks yoluyla yayılabilir; güncel araştırmalar ağız kanserinin başlıca nedenlerinden biri olarak gösterilen içki içme ve sigara içmenin yerini HPV nin alacağı olasılığına işaret ediyor. Güvenli seks yapmak ve sahip olduğunuz partner sayısını sınırlamak, HPV ile karşılaşma olasılığınızı azaltmanıza yardımcı olabilir. Ağız kanserinin belirtileri nelerdir? Ağız kanseri çok farklı şekillerde oluşabilir; ağız, dil ve dudakların tüm bölümlerini etkileyebilir. Ağız kanseri, normal olarak iyileşmeyen ağrısız bir ağız ülseri olarak görülebilir. Ağızda beyaz veya kırmızı yara bölgesi, olağandışı sert yumrular veya şişmeler de kansere dönüşebilir. 5

6 Ağız sağlığınızın farkında olun ki değişiklikleri vakit kaybetmeden fark edebilin. Fark ettiğiniz değişiklikler üç hafta içinde kendiliğinden iyileşmezse, diş hekiminizi acilen ziyaret edin. Ağız kanseri erkenden nasıl tespit edilebilir? Ağız kanseri, diş hekimlerinin rutin ağız içi muayenesinde dikkatli bir inceleme ile erken aşamalarda fark edilebilir. Ağız kanseri ne kadar erken fark edilirse iyileşme şansı ve sağ kalım oranı o derece artar. Ne yazık ki ağız kanseri hastalarının diş hekimine veya doktora çok geç gittiği için kanserden dolayı ölüm oranı oldukça yüksek. Diş hekiminiz, küçük bir ayna yardımıyla ağzınızın iç kısmını; yanaklarınızı, diş etlerinizi dilinizi ve boğazınızı inceler. Unutmayın, diş hekiminiz sizin göremediğiniz rahatlıkla görebilir, yine sizin ayrımına varamayacağınız başlangıç doku değişikliklerini teşhis edebilir. Diş hekiminiz anormal bir durumdan şüphelenirse, ağız ve boğazınızı kapsamlı bir şekilde inceleyecek olan yerel hastanedeki en yakın Kulak Burun Boğaz uzmanına sizi yönlendirmelidir. Şüphelenilen bölgeden küçük bir numune toplanıp biyopsi alınmalı ve alınan örnek mikroskop altında incelenerek durumun net bir tespiti yapılmalıdır. Eğer hücreler kanseröz ise, daha fazla test yapmak gerekecektir. Bunlara genel sağlık 6

7 muayeneleri, kan testleri, x-ışınları ve taramalar dahildir. Onkolojik testler sonunda hekimleriniz tedavi planlamasına karar verecektir. Ağız kanseri çoğunlukla prekanseröz lezyonlar şeklinde yani kanserleşme öncesi bir lezyon ile başlar. Prekanseröz lezyonlar erken fark edilirse, tamamen iyileşme şansı yükselir. Kanserli alanın veya ülserin çapı ne kadar küçükse iyileşme şansı o kadar artar. Buna rağmen, çok fazla insan rutin diş hekimi kontrollerini ihmal ediyor, önemsemiyor ancak belirtiler abartılı bir hal aldığında bir uzmana danışma ihtiyacı duyuyor. Böyle olduğunda kanser derecesi son radde kadar ilerlemiş ve tedavi şansını ortadan kaldırmış oluyor. Genel olarak da düzenli ağız muayenesi ve koruyucu önlem safhasını geçen bir çok insan düşler çürüyüp, kanal enfeksiyou gerçekleşip, oluşan abse yanaktan çıkıp, ağrıdan durulamaz bir hal aldığında diş hekimlerini hatırlıyor. Oysa ağız ve diş sağlığınız konusunda bilgi ve tutumunuzda kalıcı davranış değişiklikleri meydana getirilerek diş çürüğü ve sonrasındaki zincirleme tedavi gereksinimi tamamen önlenebilir, yaşam kaliteniz yükselir, sağlığınızı geri kazanmak için harcadığınız para ve zamanı unutamayacağınız harika anılar için yönlendirebilirsiniz. Sunduğum bu seçenek ile diş hekimi korkunuz da tarihe karışır, seçim tamamen sizin.. 7

8 Ağzımı nasıl sağlıklı tutabilirim? Diş hekimlerinizi yalnızca tedavi basamağında değil yapılan tedavilerden sonra düzenli olarak size tavsiye ettikleri sıklıkta ziyaret etmeniz oldukça önemlidir. Eğer alkol ve sigara kullanıyorsanız, bu sizin için özellikle önemlidir. Dişlerinizi fırçalarken, ağzınızda herhangi bir değişiklik olup olmadığına dikkat etmelisiniz. Eğer üç hafta içinde iyileşmeyen kırmızı veya beyaz lekeler ya da ülserler fark ederseniz öncelikli olarak rapor etmelisiniz. Güneşe maruz kaldığınızda, iyi bir güneş koruyucu krem kullanmalı ve dudaklarınızı dahil edecek şekilde vücudunuzu koruduğundan emin olmalısınız. bırakmalısınız. A, C ve E vitamini bakımından zengin bir diyet, ağız kanseri oluşumuna karşı koruma sağlar. Bol miktarda meyve ve sebze, vücudun genel olarak birçok kanserden kendisini korumasına yardımcı olur. Sigara kullanıyorsanız mümkün olan en kısa zamanda sigarayı Düzenli olarak dişlerinizi ve dilinizi fırçalamalı, ağız bakımınızı ihmal etmemelisiniz. Risk faktörleri Ağız kanseri herkesi etkileyebilir; kişinin yaşı ve cinsiyeti ile kuvvetli bir şekilde ilişkiliyken, konulan teşhislerin yaklaşık % 91'i yaşam tarzıyla 8

9 bağlantılı olduğunu göstermektedir. Aslında yaşam tarzımızı değiştirerek, ağız kanseri oluşma riskini azaltmaya yardımcı olabiliriz İşte kansere yakalanmada önemli bir rol oynadığı gösterilen risk faktörleri. Tütün Sigara kullanımının sağlığa zararları zaten net bir şekilde belgelenmiştir, ancak ağız kanseri genellikle gözden kaçırılır. Ağız kanseri vakalarının çoğu devamlı sigara ve tütün kullanımı sonucunda ortaya çıkmaktadır. Tek bir sigarada dahi binlerce kimyasal madde bulunur ve giriş noktası ise ağızdır. Sigara içimi sırasında tükürüğün, hücrelere zarar veren ölümcül bir kokteyl haline dönüşerek kanserojen etki meydana getirdiği görülmüştür. Sigara içenlerde ağız kanseri meydana gelme sıklığı içmeyenlere oranla üç kat daha fazla; daha önceden boğaz kanseri tanısı konulmuş kişilerde ise yedi kat daha fazladır. Sabah uyanıp direkt olarak içilen sigara, dokulara normal dozunun iki katı kadar daha fazla zararlı olabilir. Her şeye rağmen yaşamınızda fark yaratmak için hiçbir zaman çok geç değildir! Araştırmalar, sigara kullanımını bırakan bireylerde ağız kanseri riskinin üçte bir oranında azaldığını gösteriyor. Ve sigara içenlerin yaklaşık üçte ikisi alışkanlıklarını terk etmek istediklerini itiraf ediyor. Bu nedenle içinde bulunduğumuz Kasım yani Ağız Kanseri için Hareket Ayı bunu yapmak için mükemmel bir zaman! 9

10 Alkol Aşırı alkol almak ağız kanserlerine neden olan büyük bir risk faktörüdür, tüm vakaların yaklaşık üçte biriyle ilişkili. Kilit nokta is aşırı doz tüketim ve ağız içi dokuların sürekli olarak alkole maruz kalmasıdır. Alkol dozunun düzenlenmesi çok önemlidir. mdkenzi Esas tehlike grubu, aşırı alkolle birlikte sigara da içen kişilerdir. Bu insanlarda ağız kanseri riski 30 kat daha fazladır. Sigara ve alkolü birlikte kullananlar lütfen ciddi risk altında olduğunun farkına varsın. İyi bir ağız hijyeni sağlamak bu gruptaki bireyler için çok daha ciddi bir görevdir. Düzenli diş hekimi ziyaretleri ile hijyenin iyileştirilmesi ve yumuşak dokuların kontrolü erken teşhis için çok önemlidir. Ağız kanseri riski ile alkol içeren gargara kullanımı arasında anlamlı bir fark bulunmasa da aşırı miktarda alkollü gargara kullanmaktan kaçınmak gerekir. Dozun seyreltilerek alınması ve dokuların dinlendirilmesi, ağzın biyokimyasal ve mikrobiyal dengesi için çok önemlidir. Human Papilloma Virüs Bunu söylemenin kolay bir yolu yok elbette ama oral seksin virüsün bulaşma riski açısından bir sorun haline geldiği düşünülüyor. Aslında pek çok uzman, çoğunlukla cinsel yolla bulaşan HPV virüsünün oral sex ile ağız mukozasına yerleştiğini ve önümüzdeki on yıl içerisinde ağız kanserinin ana nedeni olarak tütün kullanımını geçeceğine inanıyor. 10

11 HPV çok yaygın bir virüs ve hemen hemen cinsel yönden aktif her birey hayatının bir döneminde HPV kontaminasyonu ile karşılaşır. Çoğunlukla cinsel yoldan bulaşsa da kamuya açık alanlarda tuvalet kullanımı, spa merkezleri ve yüzme havuzlarındaki hijyen eksikliği durumlarında da HPV bulaşma riski yüksektir. HPV virüsünün yüzlerce farklı suşu mevcut olup özellikle patojenik etki gösteren HPV-16 suşudur. HPV enfeksiyonlarının % 90'ı iki yıl içinde kendiliğinden kaybolur ve çoğu insan sağlığını etkilemez. Ancak bazı durumlarda enfeksiyonlar devam eder ve çeşitli sorunlara neden olabilir. Vücudun bazı bölümlerinde kansere sebep olabilen hücrelerdeki değişimler ve anormal doku büyümeleri, cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE) olan genital siğiller örnek verilebilir. Partner sayısını sınırlamak ve güvenli seks yapmak riskin azalmasını sağlayacaktır. HPV riski her iki cinsiyet için de oldukça önemli olmasına rağmen kadınlarda serviks kanserine de neden olması dolayısıyla HPV Bağışıklama Programı özellikle kadınlar için uygulanmaktadır. HPV konusunda tıpkı HIV enfeksiyonunda olduğu gibi cinsiyet ayrımı gözetmeden jinekoloji ve üroloji disiplinleri işbirliği ile ortak koruma programları geliştirilmeli ve toplum bu konuda daha fazla aydınlatılmalıdır. Diyet Tüm ağız kanseri vakalarının yarısında, zayıf ve kötü beslenmenin kanser nedeni olduğu görülmüştür. Meyve ve sebzeler açısından zengin bir diyet, sadece vücudunuzun sağlıklı kalmasını sağlamaz aynı zamanda ağız kanseri riskini azaltmaya yardımcı olur. Nişasta içermeyen sebze ve meyveler ( tuzlanmış veya salamura edilmemiş) ve karoten içeren gıdalar ağız kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabilir. 11

12 Bir araştırma sonucuna göre; Meyveler % 48 daha düşük risk. Sebzeler % 34 daha düşük risk. C vitamini takviyeleri % 24 daha düşük risk (hiç kullanmayanlara kıyasla). Kalsiyum takviyeleri % 36 daha düşük risk ( hiç kullanmayanlara kıyasla). Kafeinli kahve % 39 daha düşük risk / günde 4 fincan (içmeyenlere kıyasla) Yeşil çay % 20 daha düşük risk Tütün çiğneme ya da dumansız sigara Bazıları bu tip tütünlerin sigara içmekten daha güvenli olduğuna inansa bile, gerçek şu ki aslında daha tehlikelidir. Sigara gibi, dumansız tütün de kişinin sağlığı için ciddi bir risktir. Her ikisi de bağımlılık yapıcı nikotin içerir. Aslında dumansız bir tütünün ortalama bir sigaradakinden iki katı kadar fazla nikotin vardır. Dört kat fazla ağız kanseri riskini arttırmanın yanı sıra, kan damarlarını büzerek ve kan basıncını artırarak kalp için sorunlara neden olur. Çiğneme tütünleri ise tek seferde vücudunuza 60 sigara kadar nikotin salabilir. Çevresel Faktörler Pasif içiciliğe maruz kalmak da ağız kanserinin muhtemel bir nedeni olarak gösterilmektedir. Ağız kanseri riski, sigara kullanmamış fakat evde ya da iş yerinde düznli olarak dumana maruz kalan insanlarda dumana hiç maruz kalmayan insanlara oranla %87 daha yüksektir. 12

13 Ağız Kanserinin Belirti ve Bulguları Nelerdir? Erken teşhis ağız kanserleri için çoğu kanser türünden çok daha fazla önemlidir. Çoğu vakaya çok geç olan 4. evrede tanı konur. Bununla birlikte erken fark edildiği sürece hayatta kalma oranı onda dokuzdur. % 90 sağ kalım oranı hayli iyi bir rakamdır bu da erken teşhisin önemini bize açık bir şekilde göstermektedir. Ağız Kanserleri için Hareket Ayı, şüpheniz varsa lütfen kontrole gelin mesajını vurgulayarak, herkesi ağzında neler olup bittiğine daha fazla dikkat etmeye teşvik etmek için diş hekimlerine davet ayıdır. Mdkenzi Dentistry olarak, diş hekimliğinin aslında hastalara çok daha fazla rehber olabileceğini göstermek misyonlarımız arasındadır. Ağız kanseri dudak, dil, dişeti ve yanak da dahil olmak üzere çok sayıda bölgede görülebilir. Kişinin kendini muayene ederken göz ardı etmemesi gereken üç belirti ve bulgu şunlardır: Üç hafta içerisinde iyileşmeyen ülserler(yaralar) Ağızda dokulardan daha kırmızı ya da beyaz alanların varlığı. Ağızda veya baş boyun bölgesinde lenf bezlerinde olağandışı yumrular veya şişlikler. Bunlardan herhangi biri fark edildiği takdirde derhal diş hekiminize veya doktorunuza haber vermeniz oldukça önemlidir. 13 Ağız Kanseri Muayenesi Her check up işleminin bir parçası olarak, diş hekiminizden görsel muayene yapmasını ve ağız kanserinin erken belirtilerini kontrol etmesini istemeniz gerekmektedir. Ne yazık ki ülkemizde çoğu diş hekimi yalnızca dişlere odaklanmakta vakit bulamadığı gerekçesi ile ağız içi diğer dokuların durumunu pas geçmektedir. Lütfen diş hekiminizle yapılan muay-

14 ene hakkında konuşun; tam olarak ne yaptıklarını sorun, neyi aradıklarını ve nasıl teşhis koyduklarını sizlerle paylaşmaktan eminim mutluluk duyacaktır. Kendi adıma hastalarımı bu konuda aydınlatmak mesleki bir tatmin sebebidir. Normal bir kontrol sırasında diş hekiminizin araştırması gereken altı ana alanı bulunmaktadır: Baş ve boyun Diş hekiminiz yüzünüze ve boynunuza bakacaktır. İki tarafın da aynı görünüp görünmediğine karar verecek ve yalnızca yüzün bir tarafında oluşan asimetrik yumrular, şişlikler arayacaktır. Boynunuzun ön ve yanına basarak dokunmaya duyarlı alanlar veya yumuşak alanları kontrol edecektir. Dudaklar Diş hekimleriniz alt dudağınızı aşağı çekip iç yüzeyinde herhangi bir yara olup olmadığını veya renk değişikliklerini kontrol edecektir. Sonra, başparmak ve işaret parmağını topaklanmalar, yumrular ya da doku değişikliklerini hissetmek için kullanacaktır. Bu işlemler daha sonra üst dudak üzerinde tekrarlanacaktır. Yanak Diş hekimi parmağını kullanarak yanağınızı çekip iç kısımlarını kontrol edecektir. Kırmızı, beyaz veya koyu renkli yama tarzı alanlar arayacak ardından işaret parmağını yanağın içine, baş parmağını dışarıya koyarak dokuyu sıkıştıracak ve sert bir parçanın olup 14

15 olmadığını kontrol edecektir. Daha sonra diğer yanağa da bu işlemi yineleyerek, yumuşak bir şekilde sıkarak bezeleri, hassasiyet alanlarını veya ülserleri kontrol etmek için yanağı çevirecektir. Damak Başınızı geriye doğru eğecek ve ağızınızı genişçe açmanızı isteyerek, herhangi bir şişlik var mı, eğer yoksa herhangi bir renk değişikliği olup olmadığına bakacaktır. Parmaklarını damağınızda gezdirerek doku düzensizliklerini hissetmeye çalışacaktır. Dil Diş hekiminiz dilinizi inceleyerek herhangi bir renk veya doku değişikliği olup olmadığına bakacaktır. Dilinizi öne doğru uzatmanızı ya da sağa sola hareket ettirmenizi isteyebilir; bu sırada yine şişlik, renk değişikliği veya ülser olup olmadığına bakacaktır. Dilinizin ucunu damağınıza yerleştirmenizi isteyecek ve dilin alt kısmına da bakabilecektir. Ağız tabanı Diş hekimi normalden farklı renk değişiklikleri için ağzın tabanına bakacaktır. Herhangi bir beze, lenf şişmesi veya ülser hissetmek için hafifçe parmaklarını ağızlarının ve dilinin altına basarlar. Tükürük bezleri muayenesi de dil tabanından yapılır. 15

16 Ağız Kanserinin Yaşamınıza Etkisi Nasıl Olur? Ağız kanseri, insanların yaşamları üzerinde çeşitli uzun vadeli bir çok iz bırakır. Ağız kanseri tanısı konduktan sonra hem tedavi pratiğinde hem de duygusal olarak baş etmek size oldukça zor gelebilir. İlk başta çok üzülebilir, korkabilir ve de şaşırmış bir halde kendinizi bulabilirsiniz. Ayrıca sürecin kontrolünüz dışında olduğunu düşünebilirsiniz. İşlem boyunca size yardımcı olması için doğru bilgi ve desteği almak çok önemlidir. Bunun için diş hekiminiz olarak elimizden geleni sizinle paylaşacağımızdan emin olabilirsiniz. Bazı ağız kanseri hastaları için iyileşme süresi zor bir dönem olabilir. Çoğunlukla radyoterapi sürecinde baş ve boyun bölgesi ışınlandığı için tükürük bezleri etkilenir ve salgı durma noktasına gelir. Tükürük olmadığı zaman hastalar nefes alma, yutma, içme ve yemek yeme problemleri sıklıkla yaşanır. Ağız içi kaygan olmadığından dil hareketleri dolayısıyla konuşma da etkilenebilir ve zaman zaman konuşma fonksiyonu kaybedilebilir. Yüz şekil bozukluğu da ortaya çıkabilir. Tükürük azaldığı için çürük riski aşırı derecede artar atipik radyasyon çürükleri meydana gelir. Hastalarımıza bu süreçte yapay tükürük takviyesi, koruyucu önlemler, flor uygulamaları ile sürekli destek veririz. Dokuları yumuşatmak için bitkisel gargaralardan yararlanırız. Tükürüğün olmayışı beslenme yetersizliği ve depresyon gibi sekonder sorunlara yol açabilir. İletişimde güçlükler, benlik saygısının azalması, sosyal izolasyon ve cinsel ilişkiler üzerindeki etkisi hastalar üzerinde aşırı bir baskıya neden olabilir. Rehabilitasyon bu nedenle tedavinin çok önemli bir parçasıdır. Sağlık ekibi bir hastanın aşağıdakileri içer- 16

17 ebilecek servislere erişebildiğinden emin olmalıdır: Rekonstrüktif veya plastik cerrahi. Diş hekimi. Konuşma terapisi. Diyet danışmanlığı. Psikolojik destek. Ağız kanseri olan hastalar, kanserin tekrarlamadığından emin olmak için yakından izlenmelidir. Hayatta kalma oranları son 20 yılda artsa da ancak kanser, erken teşhis edilip etkin tedavi edilebilirse iyileşebilir. Doğru bakımla, kanserli hastalar iyi bir yaşam kalitesine sahip olabilirler. İşte bazı ağız kanserinin fiziksel ve duygusal etkileri ve tedavileri... Ağız Kanserinden Sonra Yemek Yeme Zorlukları Radyoterapi ile baş boyun bölgesi ışınlandığı için tükürük bezleri üzerinde yan etkiler meydana gelir. Tükürük bezlerinin salgıları azalır ve ağız kuruluğu, tükürük kıvamının koyulaşması, nemlendirici etkisinin çok azalması, içerisindeki biyokimyasal değişiklikler sonucu tat kaybı oluşabilir, bu durum genel olarak kserostomi olarak adlandırılır. Radyoterapi süresine paralel olarak kserostomi birkaç ay sürebilir ancak bazı hastalar ciddi derecede ağız kuruluğu yaşarlar ve yemek yeme, yutkunma, konuşma sırasında çok rahatsız olabilirler. Ağız kanseri tedavisi boğazınızı ve çenenizi hissetmenizde çok rahatsızlık verebilir ve bir süre hastalar yutkunma ve çiğneme sırasında neredeyse kesinlikle zorluk çekerler. Bu durumla baş etmek çok zor olabilir, ancak sizi deprese etmesine izin vermemek hayli önemlidir. Doktorunuz size güçlü ağrı kesiciler reçete 17

18 edebilir, bu tarz bazı ilaçlar tükürük yolu ile vücuttan atılırken ağızda acı bir tat oluşmasına neden olurlar ; diş hekiminiz dokularınızı kaplayarak korumaya yardımcı olan jeli uygulayabilir. Yemek yemeseniz bile ağzınızı ve dişlerinizi temiz tutmaya devam etmeniz önemlidir. Ağız hijyeninizin iyi olması enfeksiyon gelişimini durdurmaya yardımcı olur ve kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlar. Ağız Kanserinden Sonra Ortaya Çıkan Değişiklikler Çene, dil, ağız, dudaklar ve boğazı içeren cerrahi girişimler görünüşünüzü değiştirebilir. Ancak günümüzde modern cerrahi teknikler ve rekonstrüktif cerrahi ile minimum skar oluşturularak başarılı sonuçlar elde edilebiliyor. Çok büyük operasyonlarda bile, çok yara izine neden olmadan operasyon tamamlanıyor. Nasıl göründüğünüz kendinizle ilgili hissettiğiniz şeylerin önemli bir parçasıdır (benlik algısı). Aniden geçirdiğiniz değişiklikleri kabul etmek akabinde mutlu olmak çok zor olabilir. Yüzünden ameliyat olan insanların operasyon sonrasında çok kızgın olmaları, kafalarının karışması ve sonradan bir süre üzgün hissetmeleri normaldir. Arkadaşlarınızın ve ailenizin sizi nasıl gördüğünden endişe ediyor olabilirsiniz. Eşinize fiziksel olarak çekici gelme konusunda endişelenebilirsiniz. Tüm bu şeyler hakkında endişe etmek gayet doğaldır. Ancak yakınınızdaki kişilerin sizi bir insan olarak farklı düşünmeyeceğini unutmamak önemlidir. Size mümkün olduğu kadar destek vermek isteyeceklerdir, bu yüzden onlara nasıl hissettiğinizi bildirin. Onlarla konuşmak size daha fazla destek verecek ve daha az izole edilmiş hissetmenize 18

19 yardımcı olacaktır. Ağız Kanseri Sonrası İlişkiler Ağız kanseri tanısı konan ve tedavi gören birisi için cinsel ilişki ve yakınlık hissi büyük oranda etkilenecektir. Ağız kanserinin cinsel olarak sizi nasıl etkilediği size özgü olacaktır. Göz teması ve dokunmak duygularınızı göstermenin çok güçlü yollarıdır. Sevmeniz ve sizi seven bir partner kaygılarınızı hafifletmeye yardımcı olabilir. 19

20 Ağız Kanserleri Sözlüğü Kanser çok yıpratıcı ve ağır bir süreçtir. Ayrıca, yabancı olduğunuz jargon kavramları anlamanızı zorlaştırabilir. Sizlere yardımcı olması için, ağız kanseriyle ilgili bazı terimlerin sözlük anlamlarına buradan ulaşabilirsiniz. A Abseler ve kabarcıklar Doku içindeki ödem ya da iltihabi şişkinlikler Aerodigestif Boğaz (pharynx), akciğerler ve özofagus kompleksi toplamı Asemptomatik Belirtisiz ve acısız B Balgam Tükürme veya öksürme ile çıkan iltihabik mukus. Baskılanmış Bağışıklık Bağışıklık sistemi hasar gören, bastırılmış veya aşırı stres sonucu zayıf düşmüş kişilerde hastalıklara karşı savunma önemli oranda azalır ve patolojik durumlar çok daha kolay ortaya çıkabilir. 20

21 Benign Bir hastalığın veya tümörün malign olmayan karakterinin hafif, yavaş ilerleyen veya tehdit unsuru olmayan özelliği (büyüme) iyi huylu olarak kullanılır. Biyopsi Vücuttan alınan küçük bir doku parçasının cerrahi olarak çıkarılması. Bu numuneler genellikle histolojik muayene için bir patologa gönderilir. Bukkal mukoza Yanakların iç astarları. Çeşitli küçük tükürük bezlerinin açıklıkları ve büyük tükürük bezlerinin açıklıklarını içerir. D Displazi Displazi, anormal hücrelerin görünümünü tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bunlar hafif, orta veya şiddetli olarak sınıflandırılır. Patolojide bir gelişme anormalliği, yetişkin hücrelerin boyut, şekil ve organizasyonunda değişikliktir. Displazi kendisinin sağlık problemlerine neden olmamasına rağmen, prekanseröz bir durum olduğu düşünülmektedir. Tedavi edilmediğinde, displazi bazen yerinde karsinom olarak bilinen ve sonunda invaziv kansere dönüşen kanserin erken bir şekline dönüşür. Dorsum dili Dilin üst kısmı. Ağzı açtığınızda gördükleriniz. Tat tomurcuklarının yerleştiği geniş alan. 21

22 E mdkenzi Epitel Deri ve müköz membranların en dış veya yüzey tabakası. Eritrolökoplaki Eritro lökoplaki, eritroplakya ve lökoplaki birbirine bitişik veya karışık olduğunda oluşur. Eritrolökoplakik lezyonların kırmızı alanları, displastik hücreleri en fazla ihtiva edebilecek ya da geliştirecek en muhtemel sitelerdir. Bu nedenle, biyolojik olarak en iyi izlenen ve en dikkatli şekilde klinik olarak incelenen bölgeler olmalıdır. Klinik hekimin ayrıca, bitişik mukozanın klinik muayenesinde titiz olması gerekir, çünkü eritroplaki ve eritroloyoplakya, ağızda bulunan tüm erken skuamöz hücreli karsinomların sırasıyla% 33 ve % 60'ının yanında veya bir kısmında görülür. İlişkili veya bitişik lökoplazi olan oral karsinomların böyle lezyonlar olmaksızın daha agresif bir tarzda davrandığı gösterilse de erithoplaki ile ilişkili karsinomlara kıyasla benzer bir veri mevcut değildir. Eritroplakia Eritroplaki, başka spesifik bir tanı adı verilemeyen ve travmatik, vasküler veya enflamatuvar nedenlerle atfedilemeyen, anormal bir kronik kırmızı, kadifemsi mukoza yamasıdır. Bir biyopsi yapıldıktan sonra terim yine de kullanılabilir, ancak atipik veya displastik epitel hücrelerinin varlığını veya yokluğunu içerecek şekilde değiştirilmelidir. Eritroplazi Kırmızı renkli lekeler oluşturan hücrelerin anormal bir büyümesidir. 22

23 F Farengial Boğazı ifade eder. Ağız arkası, nefes borusu ve özofagusun birleşimi. H Histolojik Hastalığın değerlendirilmesi için biyopsi örneğinden alınan doku örneğinin mikroskopik incelenmesi. Hiperkeratoz sürtünme Dişi olmayan hastalarda, diş protezlerinde, çapraşık dişlerde ya da hasta alışkanlıklarından kaynaklanan sürekli fırçalama (diş fırçası keratozu), tütün çiğneme gibi yinelenen, hafif mekanik travma veya tahriş alanlarındaki yaygın bir değişikliktir. Dilin dişleri sürekli itmesi (dil itme keratozu) veya yüz kaslarının sık sık ani kasılması sonucu yanağın ısırılması (kronik yanak ısırığı keratozu) dudakların gayrı ihtiyari kabuklaşmış epitellerinin soyulması (kronik dudak ısırığı keratozu) sonucu oluşur. Çoğu durumda kronik bir sebep varsa teşhisi kolaydır, ancak bilinen bir etyoloji olmadığında klinisyen keratotik plağı lökoplaki olarak teşhis edip, onu premalignansi açısından değerlendirmekte zorlanabilir. 23

24 I mdkenzi İnsidans Bir hastalığın görülme sıklığı, belirli bir süre boyunca bir popülasyonda yeni vakaların ortaya çıkma oranıdır. In vivo Canlı bir organizmanın veya organizmanın bütününün varlığını belirtmek için kullanılan bir söz K Karsinom Tip ve dereceye göre sınıflandırılan epitel dokularının kanseri. Keratoz Beyaz bir pus veya beyaz lekeler, puro içilmesine veya ağır sigara içilmesinin bir sonucu olarak kırmızı lekelerle birlikte dağılım gösterir. Kimyasal keratoz Kimyasal keratoz, dumansız tütün, bazı diş macunları, uygun olmayan şekilde kullanılan asit ilaçları (diş ağrısı ağrısını hafifletmek için dişeti üzerine yerleştirilen aspirin) ve bazı çiğneme sakızları özellikle tarçın ve nane gibi bileşiklerden kaynaklanıyor olabilir. Keratin dokunun artışı ile karakterizedir. 24

25 L Larenks Gırtlak Lenf düğümleri Vücudun çeşitli bölgelerinde bulunan, lenf sıvısı ve akyuvar hücreleri için depo alanları olarak işlev gören bezlerdir. Enfeksiyon, toksik maddeler ve anormal hücreler varlığında büyürler. Lenfoma Lenf nodlarının malign tümörü Lezyon Yara. Doku içerisindeki farklılaşmış anormal değişiklikler. Örneğin bir abse veya ülser gibi yaralar. Liken Planus Liken Planus ciltte ve ağız içinde görülen yaygın bir inflamatuar hastalıktır. Genel nüfusun yaklaşık %1 ya da %2 sini etkiliyor. Bulaşıcı bir hastalık değil yani Lichen Planus'u birinden kapmanız ya da başkasına bulaştırmanız mümkün değildir. Hastalık bir kanser türü değildir, kalıtsal görülmemektedir ve beslenme ile ilgili değildir. Oral Liken Planus kadınları erkeklere oranla iki kat daha fazla etkiler; sıklıkla orta yaşlı erişkinlerde görülür. Lichen Planus'un nedeni bilinmiyor, ancak dermatologların çoğu otoimmün bir hastalık olarak sınıflandırılabileceğini söylüyor. Lökoödem Lökodem, normal anatominin basit bir varyasyonu olduğu görülen oral mukozanın ortak bir gelişimsel değişmesidir. En hafif vakalar içerildiğinde, beya- 25

26 zlarda çok daha az belirgin bir değişiklik olarak görülmesine rağmen, erişkin siyahların yaklaşık %90'ında ve yetişkin beyazların yarısında görülür. Lökoplaki Lökoplaki, kazınamayan kronik beyaz mukozal lezyonlardır, ışınsal dağılırlar. Parakeratin ya da ortokeratin birikimi ile kalınlaşmış bir yüzey tabakası sergiler. Lökoplaki genellikle ağız içi dokulara kalıcı zarar vermez. Tipik olarak görüldüğü hastalar 45 yaşından büyük erkeklerdir. Tütün kullanımı ve bazen de alkol bağımlılığı ile güçlü bir ilişkisi vardır. M Malign Zararlı bir bileşen veya hastalık formunun tedavisi zordur ve genellikle hayati tehlike oluşturmaktadır. Malign transformasyon hızı/potansiyeli Malign transformasyon hızı / potansiyeli, prekanseröz bir lezyonun ya da rahatsızlığın ya ön tanı sırasında ya da gelecek bir tarihte kanserleşme hızı ya da potansiyelini ifade eder. Kötü huylu olarak ifade edilir. Prekanseröz lezyonlar veya koşullar oluşmadan mukozanın potansiyeli "normal" olarak adlandırılır. Metastaz Kanserin birincil bölgeden vücudun diğer bölgelerine yayılması ve farklı bir bölgede ikincil bir kanser oluşturması durumudur. Genellikle kansere atıfta bulunur. 26

27 Mitokondrial DNA içeren hücre içi organeldir. Mitokondrinin iç kısmında elektron taşıma zincirinin bileşenlerini içeren bir çift zar vardır. Enerji üretimi ve hücresel solunumdan sorumludur. Mitoz Hücrelerin bölünmesi ve çoğalması. Morbidite Popülasyondaki hasta insanların sağlıklı insanlara oranıdır. Hastalığın durumunu anlatır. Morfoloji Bir cismin şekli ve boyutu. Genellikle numunede gözlemlenen doku hücrelerinin özelliklerini tanımlamak için kullanılır. Mortalite Bir hastalıktan dolayı görülen ölümlerin insidansı. N Neoplastik Yeni büyüme. Nikotin stomatiti Nikotin stomatiti, uzun süreli tütün kullanımı sonucu çoğunlukla 45 yaşın üzerindeki erkeklerde gözlemlenir. Damak mukozası diffüz olarak griye, daha sonra beyaza dönüşür ve nokta nokta kırmızı merkezli dağınık beyaz papüllerle birlikte, iltihaplı tükürük bezlerini içerir. Ağır vakalarda ise damak çatlamış kurak göl yatağı görünümünü alır. 27

28 O mdkenzi Oral Kavite Dudaklardan farenks (yutak) açıklığına kadar olan ağız boşluğu içerisinde; dişleri, diş etlerini, damağı, dili, dil tabanını içerir. Özafagus Yemek borusu. P Patolog Hastalıkların nedenleri ve doğası üzerine uzmanlaşmış hekim. Potansiyel olarak malign lezyonlar Oral kaviteyi astarlayan mukozada çeşitli anormallikler bulmak nadir rastlanılan bir durum değildir. Çiğneme ve ısırma sırasında travmatik sebeplerle dokuda sıklıkla yaralanmalar meydana gelebilir. Bu anormalliklerin büyük çoğunluğu habis değildir ve habis olma olasılığı düşüktür. Bununla birlikte, lezyonlar olası gelecekte malignite göstergesi olarak düşünülebilir ve bu nedenle premalign lezyonlar olarak bilinirler. Tanım olarak, bu lezyonlar histolojik muayene üzerinde displaziyi (yani anormal hücre yapıları) göstermektedir. Premalign lezyonlar, Displazi, Eritroplazi, Keratoz, Liken Planus ve Submuköz Fibrozu içerir. 28

29 Prekanseröz lezyon Prekanseröz lezyon, biyopside mikroskobik bir kanser odağı veya teşhis sonrası maligniteye dönüşme riskinin normalden daha yüksek olduğu, benign, morfolojik olarak değişen bir dokudur. Bir zamanlar yaygın bir inanç olan premalign durumun kansere dönüşeceğinin garantisinin olmadığı unutulmamalıdır. Prevalans Bir hastalığın yaygınlığı, belli bir noktadaki olguların oranıdır. S Sapmalar Anormal koşullar Sekel Hastalığın sonuçları. Semptomatik Bir hastalığın belirtilerini görülebilir olması hali. Sinerjik Her iki faktör tarafından da tek başına elde edilemeyen gelişmiş bir sonuç üreten iki faktör arasında eş zamanlı bir etkileşim. Skuamöz Hücreli Karsinomalar Skuamöz hücreli karsinomalar epitel hücrelerinin kanseridir. Ağız kanserlerinin yaklaşık %90'ı skuamöz hücreli karsinomlardır. Skuamoz epitelin malign tümörü olup skuamöz hücre farklılaşması ile görülme- 29

30 ktedir. Submükoz fibroz Asya popülasyonunda paan (betel nut) ve diğer tütün türevlerini çiğneyen ve uzun vadede dokulara oldukça aşındırıcı ve tahriş edici olan bir durumdur. T Travma Bir dokunun yaralanması. Diş hekimliğinde genellikle protez vurukları veya cihaz dolayısıyla yaralanmalara atıfta bulunur. Tümörler Vücuttaki hücrelerin kontrolsüz büyümesi. Bir tümör aynı zamanda neoplazm olarak da adlandırılır bu anlamıyla yeni hücrelerin büyümesi anlamına gelir. Tümörler çeşitli biçimlerde gelişir ve vücudun herhangi bir dokusunu etkileyebilir. Bu nedenle cilt, kemik, kas, sinir dokusu, kan damarları veya vücudun diğer herhangi bir yapısında bir tümör olması mümkündür. 30

31 Kaynaklar: maps/en/ documents/document/acspc pdf 5. documents/document/acspc pdf epdf full glossary/

32 32