STANBUL TEKNK ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ STANBUL'DA AST YAILARI, KAYNAKLARI VE ETKLER. DOKTORA TEZ Y. Müh. Hüseyin TOROS

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "STANBUL TEKNK ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ STANBUL'DA AST YAILARI, KAYNAKLARI VE ETKLER. DOKTORA TEZ Y. Müh. Hüseyin TOROS"

Transkript

1 STANBUL TEKNK ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ STANBUL'DA AST YAILARI, KAYNAKLARI VE ETKLER DOKTORA TEZ Y. Müh. Hüseyin TOROS Anabilim Dal) : METEOROLOJ MÜHENDSL Program) : METEOROLOJ MÜHENDSL EYLÜL 2000 i

2 ÖNSÖZ Bu çal mada, özel olarak tasarlanan ya ölçüm aletleri ile Maslak ve Belgrad Ormannda alnan ya örnekleri analiz edilerek asit ya lar incelenmi tir. Ayrca asit ya larnn olu umu, etkileri ve olas kaynaklar, ya larn geri yönde yörüngeleri incelenerek saptanm tr. Bu çal mann sonuçlar hava kirlilii ile çal anlara, tarm alanlarnn ve ormanlarn korunmas ile ilgili çal malara k tutaca kanaatindeyiz. Bu çal may yöneten ve büyük destek olan sevgili hocam Sayn Prof. Dr. Orhan 'EN e katklarndan dolay sonsuz te ekkürü bir borç bilirim. Çal malarma sürekli yardmlarndan dolay Sayn Prof. Dr. Zekâi 'EN e, yardmlarn esirgemeyen ve analizlerin yaplmasn salayan ba ta sayn Prof. Dr. Gürdal Tuncel olmak üzere ODTÜ Çevre Mühendislii Bölümü Laboratuvar çal anlarna, ölçümlerdeki katklarndan ve yapc yorumlarndan dolay Prof. Dr. Doan Kantarc ya ve 3Ü Orman Fakültesi Toprak 3lmi ve Ekoloji Anabilimdal elamanlarna, hocalarma ve arkada larma te ekkür ederim. Eylül 2000 HÜSEY3N TOROS ii

3 ÇNDEKLER KISALTMALAR TABLO LSTES EKL LSTES SEMBOL LSTES ÖZET SUMMARY v vi vii ix xi xiii 1. GR Konu 3le 3lgili Yaplan Ara trmalar stanbul ve Çevresinin, Corafik, Topografik ve Endüstriyel Özellikleri 6 2. HAVA KRLL VE AST YAILARI Hava Kirlilii Hava Kirlilii Kaynaklar Alansal Kaynaklar Çizgisel Kaynaklar Noktasal Kaynaklar Kirleticiler Kükürt Oksitler (SO x ) Azot Oksitler (NO x ) Karbon Monoksit (CO) Hidrokarbonlar (HC) Asl Parçacklar Hava Kirliliinin Uzun Mesafelere Ta nm Asit Ya lar Çözelti Asitlilii letkenlik Asit Ya larnn Etkileri Asit Ya larnn Su Ekosistemlerine Etkisi Asit Ya larnn Kara Ekosistemlerine Etkisi Asit Ya larnn Topraa Etkisi Asit Ya larnn Yaplara Etkisi 26 iii

4 Asit Ya larnn Bitkiler ve Orman Alanlar Üzerindeki Etkisi Asit Ya larnn 3nsan Salna Etkisi MATERYAL VE METOD Ara trma Bölgesi Veri Toplama Kimyasal Analiz Meteorolojik Veri Yörünge Analizi Akm Çizgileri Yörünge Analizi Yapl Dü ey Kesit Analizi Uydu Resimleri YAI VERS ANALZ Ya Süre 3li kisi Ya Geli Yönleri Korelasyon Deerleri letkenlik Dei imi Asitliliin Nötralle mesi SONUÇLAR VE ÖNERLER 79 KAYNAKLAR 83 EKLER 91 ÖZGEÇM 97 iv

5 KISALTMALAR 3TÜMK 3ÜOFAO ODTÜ EMEP WHO UNEP GAW WMO MERA EPA GMT D3E : 3stanbul Teknik Üniversitesi Maslak Kampüsü : 3stanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Ara trma Orman : Orta Dou Teknik Üniversitesi : European Monitoring and Evaluation Program : World Health Organisation : United National Environmental Program : Global Atmosphere Watch : World Meteorology Organisation : Marine Education Research Association : Environmental Protection Agency : Greenwich Meridian Time : Devlet 3statistik Enstitüsü v

6 TABLO LSTES Sayfa No Tablo stanbul Göztepe Meteorolojik verilerin ortalama deerleri... 8 Tablo 2.1. Küresel olarak 1989 yl baz alnarak yaplan kükürt oksit ve azot oksit emisyon tahminleri Tablo yl tahminlerine göre Avrupa ülkelerinin kükürt dioksit ve azot oksit emisyonlar ve bunlarn birikmeleri Tablo 2.3. Gaz halindeki hava bile iklerinin snflandrlmas Tablo o C de 1 litre çözeltide hidrojen iyonu dei imi Tablo 2.5. Bitki sistemine etkide bulunan hava kirleticileri Tablo 4.1. Ya larn kaplara göre dalm ve asitlilik oranlar Tablo TÜMK istasyonunda kaplardaki örnek saylar ve dei ik aralklarda ph deerlerinin dalm Tablo TÜMK sral örnek ortalamalar ve 6. kaptakine oranlar Tablo TÜMK sral örnekler ortalamalar, standart sapmalar, maksimum ve minimum deerleri Tablo ÜOFAO sral örnekler ve 6. kap ortalamalar, standart sapmalar, maksimum ve minimum deerleri Tablo TÜMK 1. kap ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK 2. kap ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK 3. kap ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK 4. kap ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK 5. kap ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK 6. kap ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK A yönünden gelen ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK B yönünden gelen ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK C yönünden gelen ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK D yönünden gelen ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK E yönünden gelen ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK H yönünden gelen ya ölçüm ve iyon deri imlerinin deerleri Tablo TÜMK ya analizleri yönlere göre ortalamalar, standart sapmalar, en büyük ve en küçük deerler Tablo TÜMK istasyonunda ya n topland kaplar geldii yönler ve yüzdeleri Tablo TÜMK istasyonu günlük ortalama deerleri Tablo TÜMK kaplara göre ortalamalarn toplam ile oranlar Tablo TÜMK yönlere göre ortalamalarn toplam ile oranlar vi

7 Tablo Verilerin dalmlar için kullanlan Kolmogorow-Smirnov test sonuçlar Tablo TÜMK günlük ortalama deerler için korelasyon matrisi Tablo TÜMK ya larnn genel ve ayrca günlük ortalama deerlerin yön ve kaplara göre korelasyonlar Tablo Asitliliin nötralle mesi (H + /(SO NO - 3 )) Tablo Dei ik istasyonlarda ya içindeki ana iyon konsantrasyonlar.. 78 vii

8 EKL LSTES Sayfa No ekil 1.1 : 3stanbul da asit ya ölçüm istasyonlar... 7 ekil 2.1 : Bir çözeltide ph dei im ölçei ekil 2.2 : Asit ya larnn olu umu ekil 3.1 : Ölçümlerde kullanlan sistemden görünü ler ekil 3.2 : SO 2-4, NO - 3 ve Cl - iyonlarnn analizinde kullanlan iyon kromotografi aleti ekil 3.3 Ara trma bölgesinde meydana gelen ya n geli yönleri ekil 3.4 : 1-4 'ubat 1998 tarihleri aras, yer kart ve GMT ve e scaklk erileri ( C) ekil 3.5 : 1-4 'ubat 1998 tarihleri aras, 850 mb ve GMT e yükselti erileri (gpm) ve e scaklk erileri ( C) ekil 3.6 : 1-4 'ubat 1998 tarihleri aras, 700 mb ve GMT e yükselti erileri (gpm) ve e scaklk erileri ( C) ekil 3.7 : 1-4 'ubat 1998 tarihleri aras, 500 mb ve GMT e yükselti erileri (gpm) ve e scaklk erileri ( C) ekil 3.8 : 2-4 'ubat 1998 tarihlerinde e deer potansiyel scaklkve kar ma oran dü ey kesiti ekil 3.9 : 2-4 'ubat 1998 tarihlerinde potansiyel scaklk ile rüzgar yönü dü ey kesiti ekil 3.10 : 2-4 'ubat 1998 tarihleri aras 6 saat aralklarla uydu resimleri ve bulutluluk yörüngesi ekil 4.1 : 3TÜMK günlük ortalama analiz sonuçalarnn kaplara göre ekil 4.2 dei imi : 3TÜMK ya larnda ph, iletkenlik ve iyonlarn günlük ortalama deerlerinin yönlere dei imi ekil 4.3 : 3TÜMK istasyonunda alnan örneklerin ph deerleri ekil 4.4 : ph, iletkenlik, anyon ve kotyonlarn frekans diyagramlar ekil 4.5 : 3TÜMK toplam anyon ve katyonlarn (µeq/l) dalm ekil 4.6 : 3ÜOFAO toplam anyon ve katyonlarn (µeq/l) dalm ekil 4.7 : 3TÜMK istasyonunda alnan örneklerin iletkenlik deerlerinin dei imi ekil 4.8 : Ölçüm verilerine göre iletkenlik ile iyonlar arasndaki dei im ekil 4.9 : SO 2-4 (µeq/l) ve NO - 3 (µeq/l) dei im grafii ekil 4.10 : (SO 2-4 +NO - 3 ) (µeq/l) ve (H + +Ca 2+ +NH + 4 (µeq/l) dei im grafii. 75 ekil 4.11 : Na + ) (µeq/l) ve (Cl - (µeq/l) dei im grafii ekil A.1 : Ölçüm sonuçlarna göre ph deerlerinin yönlere göre dei imi. 92 ekil A.2 ekil A.3 : Ölçüm sonuçlarna göre iletkenlik deerlerinin yönlere göre dalm (µs/cm) : Ölçüm sonuçlarna göre SO 2-4 iyon konsantrasyonunun yönlere göre dalm (mg/l) viii

9 ekil A.4 ekil A.5 ekil A.6 ekil A.7 ekil A.8 ekil A.9 ekil A.10 : Ölçüm sonuçlarna göre NO - 3 iyon konsantrasyonunun yönlere göre dalm (mg/l) : Ölçüm sonuçlarna göre Cl - iyon konsantrasyonunun yönlere göre dalm (mg/l) : Ölçüm sonuçlarna göre Mg 2+ iyon konsantrasyonunun yönlere göre dalm (mg/l) : Ölçüm sonuçlarna göre Ca 2+ iyon konsantrasyonunun yönlere göre dalm (mg/l) : Ölçüm sonuçlarna göre Na + iyon konsantrasyonunun yönlere göre dalm (mg/l) : Ölçüm sonuçlarna göre NH + 4 iyon konsantrasyonunun yönlere göre dalm (mg/l) : Ölçüm sonuçlarna göre K + iyon konsantrasyonunun yönlere göre dalm(mg/l) ix

10 SEMBOL LSTES SO x SO 2 SO 4 2- H 2 S H 2 O H 2 SO 4 H 2 O 2 - HSO 3 HSO 4 NO x NO NO 2 NO 3 - NH 3 NH 4 + HNO 3 HNO 2 H 2 CO 3 OH - O 3 CO CO 2 Cl - Na + Mg 2+ K + Ca 2+ CaCO 3 N 2 Ar Hf Kükürt oksitleri Kükürt dioksit Sülfat Hidrojen sülfür Su buhar Sülfürik asit Hidrojen peroksit Sülfit asidi Sülfat asidi Azot oksitler Azot monoksit Azot dioksit Nitrat Amonyak Amonyum Nitrik asit Nitrit asit Karbonik asit Hidroksil iyonu Ozon Karbon monoksit Karbondioksit Klor Sodyum Magnezyum Potasyum Kalsiyum Kalsiyum karbonat Azot Argon Hidrojen florür x

11 STANBUL'DA AST YAILARI, KAYNAKLARI VE ETKLER ÖZET Bu çal mada, 3stanbul ya larnn iyon deri imlerinin zaman ve yöne bal olarak dei imlerinin ara trlmas amacyla ehir içi ve orman alannda kurulan iki istasyondan alnan ya örnekleri incelenmi tir. Ara trmada Ekim 1997-Temmuz 1998 tarihleri arasnda 3TÜ Maslak Kampüsü ve 3stanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Ara trma Orman (Bahçeköy) sahasnda alnan ya örnekleri kullanlm tr. Ya örnekleri özel olarak tasarlanm sistem ile ya n ba lamasndan itibaren süre kontrollü alnm tr. Bu sisteme göre ilk on dakikadaki ya 1. kapta, dakika arasndaki 2. kapta, dakika arasndaki 3. kapta, dakika arasndaki 4. kapta, dakika arasndaki 5. kapta, 50. dakikadan sonraki yaan ya 6. kapta toplanm tr. Ya n ph ve iletkenlik deerleri örnek almndan hemen sonra ölçülmü tür. Ya örneklerinin iyon deri im analizleri ODTÜ Çevre Mühendislii laboratuvarlarnda yaplm tr. Burada SO 2-4, NO - 3 ve Cl - Varian Model 2010 iyon kromotografi, Na +, K +, Ca 2+ atomik emisyon, Mg 2+ atomik absorbsiyon spektrometre ve NH + 4 spektrofotometre cihaz ile analiz edilmi tir. Ya olu turan atmosferik sistemlerin geli yönlerinin belirlenmesinde sinoptik haritalardan (yer kart, 850 mb, 700 mb ve 500 mb seviye haritalar), radyozonde ve e zamanl uydu resimlerinden faydalanlm tr. Ayrca zamansal dü ey kesit analizi yaplarak geri yörünge yöntemine üçüncü boyut katlm tr. Böylelikle geri yörünge tespitinde ya l kütlenin seviyesindeki farkllklardan doacak hatalar ortadan kaldrlm tr. Yörünge analizinde ya lar geli yönlerine göre 45 lik açlar halinde 8 farkl yönde gruplandrlm tr. Ya n iyon deri imleri, sürelere ve yönlere göre ayr ayr deerlendirilmi tir. Veriler Weibull, log-normal veya üstel dalmlar göstermektedir. 3ncelenen süre içerisinde 89 farkl günde meydana gelen ya lardan % 31 i bat-güneybat, % 24 ü kuzey-kuzeybat, % 19 u kuzey-kuzeydou, % 16 s bat-kuzeybat, % 9 u güney-güneybat ve % 1 i ise güney-güneydou yönünden gelmi tir. ph dü ük yani asidiklii yüksek ya lar ise bat-kuzeybat, batgüneybat ve güney-güneybat yönlerinden gelmi tir. Iletkenliinin büyük olduu deerler güney-güneybat, bat-güneybat ve kuzey-kuzeybat yönünden gelen ya larda elde edilmi tir. SO 2-4, NO - 3, Cl -, Mg 2+ ve K + iyonlarnn deri imleri güney-güneybat yönünden, Ca 2+ iyonu bat-kuzeybat, kuzey-kuzeybat ve güneygüneybat yönlerinden, Na + iyonu güney-güneybat ve bat-güneybat yönlerinden, NH + 4 iyonu ise bat-güneybat ve bat-kuzeybat yönlerinden gelen ya larda yüksek çkm tr. Ya içindeki iyon deri imlerinin azalmas yakla k ilk 10 dakikalk süreden sonra meydana geldii görülmü tür. 3stanbul ya lar, literatür deerleri ile kar la trldnda dünyann dei ik yerlerindeki ölçüm sonuçlarna göre yüksek oranda anyon ve katyon içermektedir. Bu kar la trmada 3stanbul ya larnda SO , NO 3 iyonu deri imleri yüksek olmasna ramen nötralle meden dolay ya n asitlilii dü ük çkm tr. Türkiye de ilk defa özel olarak tasarlanm bir sistem ile elde edilen veri analizi sonuçlar, yaplacak çal malar ve planlamalar açsndan veri taban olu turacak ve bundan sonraki çal malara yeni ufuklar açacaktr. xi

12 ACID RAIN, SOURCES AND EFFECTS IN STANBUL SUMMARY In this study, chemical composition and ions were evaluated separately with respect to duration and direction of stanbul rain samples. For this purpose two stations were used; one of them is located in an urban area and the other one is located in a forest area. The rain samples taken from TÜ Maslak Campus, the urban area, and Forest Research Area of Ü Faculty of Forestry at Bahçeköy were analyzed. After the initiation of precipitation, the samples were collected by recording the precipitation period using a specially designed system. According to this system, the rain fall during the first ten minutes was collected in the first collecting bottle, the rain fall during minute period was collected into second bottle, the rain fall during minute period was collected into third bottle, the rain fall during minute period was collected into fourth bottle, the rain fall during minute period was collected into fifth bottle and the rest of the rain after 50 minutes was collected in sixth bottle. The ph and conductivity were measured just after the collections. The chemical analyses of rain samples were made at the Environmental Engineering laboratory of METU. Here, the analyses were carried out by the following methods: SO 2-4, NO - 3 and Cl - ions by a Varian Model 2010 ion chromatography, Na +, K + and Ca 2+ ions by atomic emission, Mg 2+ + ion by atomic absorption spectrometry and NH 4 ion by spectrophotometric method. In order to determine the origin of rain, the trajectories of cyclones were analyzed. During the analyses of trajectories the synoptic maps (surface, 850 mb, 700 mb, 500 mb level charts), radiosounding and satellite picture were simultaneously used. In addition, time variant cross section analyses were carried out to determine third dimension for the trajectories. Hence, the error stemming from the level variations of the rain clouds were eliminated. In trajectory analysis rain samples were grouped in 8 different directions having 45 of intervals. The results are evaluated separately with respect to duration and direction. The results include the Weibull, log-normal and exponential distributions. During the six month period, 89 rainy days were observed. After the grouping the statistics are obtained as follows: 31 % of rain came from west-southwest, 24 % from nortnortwest, 19 % from north-northeast, 16 % from west-northwest, 9 % from southsouthwest and 1 % from south-southeast intervals. It is found that the precipitation samples having low ph values came from west-northwest, west-southwest and south-southwest directions. The samples with high conductivity came from southsouthwest, west-southwest and north-northwest directions. High content of SO 2-4, NO - 3, Cl -, Mg 2+ and K + ions came from south-southwest directions, high Ca 2+ ion came from west-northwest, north-northwest and south-southwest intervals, high Na + ion came from south-southwest and west-southwest intervals and high NH + 4 ion came from west-southwest and west-northwest intervals, respectively. Comparison of samples of the first ten minutes with the samples of minutes indicated that, during the first ten minutes there is a considerable washing out of pollutants in the atmosphere. Observations and the measurements indicate that there are high anion and cation concentrations in stanbul precipitation. High SO 2-4 and NO - 3 concentrations are neutralized by alkaline resulting in low average acidity. Comparison with the several cities around the world leaded to the fact that there are higher ion concentrations in stanbul s precipitation. The results obtained with this originally designed system are going to form a database for new studies and will open new horizons. xii

13 1. GR Üzerinde ya admz yeryüzünü çevreleyen ve canl ya amn mümkün klan atmosfer, ekolojik dengenin devam için kaçnlmazdr. Yeryüzü-atmosfer dengesinin bozulmadan devam etmesi için ara trclar youn çal malar yapmaktadrlar. Bu çal malar, doadaki dei imi anlama ve dengenin devam için gerekli uyarlar insanlara bildirmeye yöneliktir. 3nsanlar çok eski yllardan beri ya amlarn sürdürmek ve daha iyi ya amak için doada birçok nesneyi kullanm lardr. Kömür ve petrol gibi fosil yaktlar, elektrik üretmek, endüstriyel faaliyetler, motorlu ta tlar, snma ve benzeri amaçlar için yaklmaktadrlar. Endüstri devriminden günümüze kadar geçen sürede teknolojinin geli mesi ve geli en bu teknolojiler için yeni enerji kaynaklarna gereksinim duyulmas insanlarn farkna varmadan çevrelerini kirletmelerine sebep olmu tur. Bu enerji kaynaklar, genellikle kolay bulunmas ve kolay kullanlmas nedeniyle fosil yaktlardr. Fosil yaktlarnn yanmas sonucunda meydana gelen kirleticiler atmosferde dei ime uramaktadrlar. Atmosferdeki kimyasal reaksiyonlar sonucunda olu an kirlilik çe itlerinden birisi de asit ya lardr. Asit ya lar bitkilere, hayvanlara, topraa, suya, yap malzemelerine ve insanlara zarar verebilmektedir. Asit ya lar uzun mesafe ta nm ile binlerce kilometre uzaklara kadar etkisini gösterebilmektedir. Bu yolla olu an kirliliin boyutu ülkeler arasnda sorun olmaya ba lam ve kirlilii önlemek amacyla anla malar imzalanmaya ba lanm tr (Rio Decleration, 1992). Herhangi bir ülkedeki kirleticiler, çok uzaklara hatta dier ülkelere kadar büyük ölçekte meteorolojik hava hareketleri ile ta nabilir. 'ayet bu tür meteorolojik hareketler önceden bilinir veya tahmin edilebilirlerse, asit ya larnn kayna ve meydana gelip gelmeyecei belirlenebilir. 3stanbul, Türkiye nin nüfus younluu, endüstri, ticaret, motorlu araçlar ve yakt kullanm açsndan en büyük ehridir. Corafik konumu ve dünya çapnda etkinlii nedeniyle de çok büyük önem arzetmektedir. 3stanbul için önemli çal malardan birisi de ehir içinde olu an veya uzun mesafe ta nm ile gelen hava 1

14 kirliliidir. Hava kirliliinin bu tür etkileri içerisinde en önemli sonuçlarndan birisi ise asit ya lardr. Bu nedenle asit ya larnn belirlenmesi önem kazanmaktadr. Bu çal mann amac; 3stanbul ya larnn iyon deri imlerinin zamanla ve ya n geldii yöne bal olarak dei iminin ara trlmasdr. Bu amaçla biri ehir içi, dieri de ormanlk alanda olmak üzere iki istasyon kurulmu tur. Bu istasyonlarda alnan ya örnekleri kimyasal analizlere tabi tutularak incelenmi tir. Bunun yan sra incelenen ya larn geli yönleri geri yönde yörünge analizi ile belirlenerek kaynak-alc bölge birlikteliinin belirlenmesine çal lm tr Konu le lgili Yap)lan AraAt)rmalar Literatürde Asit ya terimi 1872 ylna kadar gitmekle beraber konu ile ilgili çal malar 1940 larda 3sveç ve baz Avrupa ülkelerinde izleme ann kurulmas ile ba lam tr lerde 3sveçli bilim adamlar ilk olarak göllerde asitlilik (ph<5.0) olduunu saptam lardr (Cowling, 1982; Walk and Godfrey, 1990) de 3ngiltere de asit ya lar ölçülmü tür l yllarda bilim adamlar baz göllerde balk nüfusunun azalmaya ba ladn tespit etmi ler ve bunun nedeninin asit ya lar olduunu bulmu lardr (Walk and Godfrey, 1990). Ayrca 1972 Birle mi Milletler Çevre Konferansnda asit ya larnn bölgesel olmad vurgulanm tr. 1980'li ve 1990'l yllarda dünyann dei ik ülkelerinde bu konu ile ilgili çok sayda ara trmalar mevcut olmasna ramen ülkemizde snrl sayda kalm tr. Dünyada geli mekte olan ülkelerin en büyük çevre problemi hava kirliliidir (Mage, et al., 1996). WHO (Dünya Salk Te kilat) ve UNEP (Birle mi Milletler Çevre Program) küresel hava kirlilii izleme a olu turmu tur. Bu a dünya çapnda geli mi veya geli mekte olan 35 ülkeyi kapsamaktadr. Nüfusu 10 milyonun üzerinde olan 25 büyük ehirden 20'sinde hava kirlilii konsantrasyonunun ciddi salk problemleri olu turaca yaplan bu çal mada belirtilmi tir. Geli mekte olan ülkelerde nüfusu hzla artan ehirler; hava kirliliini önleyici tedbirler alnmad takdirde, gelecek yllarda çok ciddi hava kirlilii problemi ile kar la acaklardr. Ya n, atmosferi ve yeryüzünü ykamas ve temizlemesi nedeniyle ya suyunda bol miktarda organik maddeler, bakteriler, metaller ve dier maddeler bulunmaktadr (Avco, 1970; Malmqvist, 1977; Randall et al., 1981; Ng, 1987). Asit ya lar ile ilgili yaplan bir çok çal ma Gatz (1991) tarafndan özetlenmi tir. Bu çal maya göre asit ya lar ile yllar arasnda 34 2

15 makale yaynlanm tr. Bunlardan 21 tanesi ABD'de, 8 tanesi Avrupa ve 3skandinavya'da yaplm tr. Bu çal malarn çounluu, ehirlerde olmak üzere ksmen ehir ve krsal alanlarda yaplm tr. Örnekleme alanlar 1 km 2 ile 140 km 2 arasnda dei mektedir. Çal malarda ortalama olarak 10 örnek alma istasyonu kullanlm tr. Bu çal malardan 23 örnek alma istasyonunda sürekli açk kaplardan, 13 istasyondan ise slak yöntemle, iki tanesinde ise kar örnei alnarak yaplm tr. Örnek alma periyotlar çok dei mekle birlikte, genellikle bir ya olayndan örnek alnarak yaplm tr. Bu çal malarda genellikle anorganik anyonlara (SO 2-4, NO - 3 ve Cl - ) ve katyonlara (Na +, Mg 2+, K +, ve Ca 2+ ) baklm tr. Baz çal malar ise sadece ph deerine bakmakla snrl kalm tr. Chicago ehir merkezinde ve yar krsal alanda Haziran 1981 ile Mays 1982 yllar arasnda ya örnekleri incelenerek geni ehir alanlarndan çkan emisyonlarnn bölgesel ya kimyasna etkisi ara trlm tr (Sisterson and Shannon, 1990). Buna göre ehirlerde Ca 2+, Mg 2+, NH + 4, NO - 3 ve Cl - fazla oranlarda, Na + ve SO 2-4 birbirlerine yakla k e it olup, H + ise daha az bulunmu tur. Fransa'da geni alanda MERA/WMO-GAW a kullanlarak 13 krsal istasyonda ya örnekleri toplanm tr (Plaisance et al., 1996). Üç corafi bölgede aritmetik ortalama esas alnarak kimyasal bile im belirlenmi ve sonuçlar 4 kategoride incelenmi tir. Karasal istasyonlardaki ölçüm sonucunda denizin ya kimyasndan çok etkilendii bulunmu tur. Tomakomai'de yaplan bir çal mada aaç altnda ph deerinin açk hava ya ph'sndan fazla olduu görülmü tür (Shibata and Sakuma, 1996). Hrvatistan'n ormanlk bölgesinde mezo ölçekli günlük ya örneklerinin kimyasal bile eni analiz edilmi tir. Amazon ormanlar içindeki Calado gölünde Temmuz 1989-Haziran 1990 tarihleri arasnda 210 adet ya ölçümü yaplm tr. Ya n iddetine göre örnekler snflandrlarak bunlardan 95 adeti analiz edilmi tir. Ana iyon konsantrasyonlarnn orajl saanak ya sistemiyle zayf ili kide olduu bulunmu tur. Ya n kimyasal konsantrasyonunun anz yakmalarndan belirgin olarak etkilenmedii bununla birlikte yllar arasndaki orman tahribinden ise etkilendii görülmü tür. Asit ya larnn öncelikle organik asitlerden olu tuu söylenmi tir (Michael et al., 1997). Avrupa'da asit ya lar ile ilgili olarak çe itli ara trmalar yaplmaktadr. 3sveç ba ta olmak üzere 3skandinav ülkeleri, 3ngiltere ve Orta Avrupa ülkelerinde asit ya lar hakknda youn ara trmalar yapld görülmektedir (Gatz, 1991). EMEP (Avrupa ölçme ve deerlendirme program) modelinin de kullanld uzun 3

16 mesafe ta nmn dikkate alnd Avrupa asitlilik ve amonyum haritalar hazrlanm tr (Buijsman and Erisman, 1986). Asitlilie neden olan dei ik bile enlerin 1989 yl ya konsantrasyonlar, ülkelerin ilgili organizasyonlarndan ve EMEP veri tabanndan faydalanlarak ya ya veri dalm hazrlanm tr. Avrupa'da 824 istasyon verileri dikkate alnm tr. Geni veri a ile 50x50 km ölçeinde, sülfat, nitrat, amonyum, hidrojen, sodyum, magnezyum, potasyum ve kalsiyum haritas hazrlanm tr (Leeuwen et al., 1996). Fransa nn güneyinde 10 ayr istasyonda Kasm 1991 ve Mart 1992 tarihleri arasnda toplanan ya örneklerinde anyon (SO 2-4, NO - 3 ve Cl - ), katyon (Na +, NH + 4, Mg 2+, K +, ve Ca 2+ ), ph ve iletkenlik ölçülmü tür. Sonuçta ehir merkezlerinde ya miktar az, fakat ana iyon konsantrasyonlar fazla çkm tr. 'ehir merkezlerinde ph deeri dü ük çkarken krsal alanlarda daha yüksek çkm tr. Bunun ehir yaknlarndaki CaCO 3 kaynan te kil eden toprak yapsndan kaynakland varsaylm tr (Sanusi et al., 1996). 3ngiltere'nin kuzeyinde krsal alanda küçük ölçekte ya n kimyasal kompozisyonunun nasl dei tiini belirlemek için geni hacimli ya toplama kaplar ile 10 ayr noktada ölçümler yaplarak ya n kimyasal bile enlerinin haritalar çkarlm tr (Raper, 1996) ve 1990 yllar yaz aylarnda, Hindistan'da yaplan bir çal mada, yamur suyu ile ak a geçen suyun analizleri yaplm ve ya suyunun, selden 10 defa daha asidik olduu görülmü tür (Rao et al., 1995). Türkiye deki çal malarda 3zmir sanayi bölgesi yaknnda ya larn kimyasal analizi ara trlm tr (Al-Momani ve di., 1995a). 3zmir büyük bir yerle im ve sanayi ehri olduu için burada aerosol dei imi ile ilgili çal malar da yaplm tr ('en, 1988). Bu çal mada makro ölçekteki meteorolojik parametrelerin etkili olduu görülmü tür. Antalya bölgesinde kuru ve ya ana iyon bile enleri ara trlm tr (Al- Momani ve di., 1995b). Ankara da Ortadou Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Çevre Mühendislii binas çatsnda Eylül 1989 ve Mays 1990 tarihleri arasnda 27 günlük ya örnekleri toplanm tr. Buras ehir merkezinden 10 km mesafede ve ana kirletici kaynaklarndan uzaktadr. Toplanan ya larn ph deeri ölçümü yerinde okunmu ve parçacklar süzülerek polietilen kaplara doldurulmu tur. Laboratuvarda alnan numunenin katyon (H +, Ca 2+, NH4 + ) ve anyon (SO 2-4, NO - 3, Cl - ) analizleri yaplm tr. Analiz sonucunda ya larn % 23'ünde ph deerinin 5.6 nn altnda olduu belirlenmi tir. Ankara ya larnda sülfat, nitrat ve kalsiyum iyon deri imleri fazladr. Ortalama deerleri srasyla 150, 62 ve 210 µeq/l'dir (Tuncel ve Ungör, 1996). Marmara bölgesi Kaz dalarnda yaplan bir ara trmada ise asit ya larnn 4

17 özellikle bir çam (P.nigra) türünde olmak üzere yaprak yanklarna neden olduu tespit edilmi tir (Bayçu, 1997). Akdeniz kysnda Antalya'nn 20 km batsndaki bir noktada günlük ya örnekleri alnm tr. Ya n kimyasal yapsn belirlemek amacyla element ve iyon içerii 1992 ve 1994 yllar arasnda ara trlm tr (Al-Momani ve di., 1998). Denize yaknl nedeniyle deniz tuzu elementleri ve uzun süren kuru yaz mevsiminde toprak balantl elementlerin konsantrasyonlar yüksek bulunmu tur. Dünyada baz yerlerdeki çal malarla kar la trldnda buradaki SO 2-4, NO - 3 ün yüksek olmasna ramen H + iyonu nötralle meden dolay dü ük çkm tr. Element ve iyon konsantrasyonlarnda ksa (günlük) ve uzun (mevsimlik) dönemde belirgin dei iklikler gözlenmi tir. K n daha kuvvetli rüzgar nedeniyle Na ve Cl gibi tuz balantl element konsantrasyonu artm tr. Yaz döneminde ise Afrika'dan gelen toz ile beraber yörede toprak i lenmesi ve topran kuru olmas nedeniyle Bölgesel Al 3+ ve Fe 3+ gibi toprak kaynakl iyonlarn konsantrasyonlar fazla çkm tr (Al-Momani ve di., 1998). Feneryolu aaçlandrma alannda yaplan bir ara trmada kuzey rüzgarlar ile gelen ya larn ph deeri arasnda, güney batdan esen rüzgarlarla gelen ya larn ise arasnda çkm tr. Ayn çal mada Çobançe me fidanlnda kuzey rüzgarlar ile gelen ya larn reaksiyonlar ph arasnda iken, güney batdan esen rüzgarla gelen ya larda ph deeri arasnda ölçülmü ve bunun nedeni olarak ya geli yönlerindeki tozlardan dolay ya larn nötr olu u vurgulanm tr (Kantarc, 1986). Ocak ile Kasm 1996 tarihleri arasnda Göztepe, Florya ve Bahçelievlerde yaplan ölçümlerdeki ya larn çounluunda ph deeri 5.6 nn üzerinde çkm tr(gülsoy ve di., 1997). Ya ph deerinin kalsiyum ve amonyum iyonlar tarafndan nötralle tii belirtilmi tir. Kantarc (1986, 1995) tarafndan yaplan çal malarda asit ya larnn bitkiler üzerindeki dorudan ve dolayl etkileri belirtilmi tir. 3ncecik (1996) tarafndan 3stanbul un dei ik bölgelerinde SO 2 ve toplam asl parçask konsantrasyonlarnn youn olduu dönemler ara trlm tr döneminde 1989 Kasm ayndan sonra youn kirlilik meydana gelmi tir. Bu youn kirlilik dü ük rüzgar hz ve yüksek basnç sistemi enversiyonu ile açklanm tr. Bu incelemede hava kirliliinin Avrupa yakasnda Asya yakasndan daha fazla olduu görülmü tür. 3stanbul da 'en (1995) tarafndan yaplan bir çal mada toplamal semivariogram teknii ile kirleticilerin dalm ara trlm ve bu çal mada SO 2 nin oksitlenerek sülfürik asit meydana getirdii vurgulanm tr. 5

18 Kuzeydou Atlantik te deniz yüzeylerindeki havada emisyon deerleri üzerine yaplan çal malar daha önce tahmin edilen rakamlarn çok üstünde çkm tr yl rakamlar ile bu emisyon miktar 1.37 milyon ton kükürt dioksit ve 1.94 milyon ton azot oksit eklindedir (Acid News, 1997). 3stanbul boazndan geçen yük tankerlerinin saysnn artmas durumunda hava kirlilii açsndan tehlike ta yacaktr. Gemilerden çkan bilhassa azot oksit ve kükürt dioksit emisyonu boazda yüksek olan su buhar birle mesinden olu acak çi eklindeki asit ya larnn 3stanbul boaznn her iki kenarndaki az kalm bulunan ye il alanlara ve tarihi binalara zarar verebilecektir stanbul ve Çevresinin, CoDrafik, Topografik ve Endüstriyel Özellikleri 3stanbul, Türkiye nin kuzey batsnda yer alan Avrupa ve Asya ktalarnn birle tii bir konumdadr. Marmara Bölgesi'nde yer alan ve 3stanbul Boaz'nn iki tarafndan hem Avrupa hem de Asya topraklar üzerinde yaylan, Marmara Denizi'ne ve Karadeniz'e kys olan 3stanbul 41 N enlemi ve 29 E boylamnda yer almaktadr. 3stanbul son yüzyl içinde hzla nüfus ve endüstri yönünden büyüyen bir ehirdir. Türkiye'nin en büyük ehri ve ayn zamanda ba ta gelen ticaret, sanayi, kültür ve sanat merkezidir. Karadeniz i Marmara denizine balayan boaz, ehri Avrupa ve Asya yakas olmak üzere ikiye bölmü tür ylnda bir milyonun altnda olan nüfus 1997 saymlarnda 9 milyonu a m tr saymlarna göre 3stanbul da motorolu kara ta t bulunmaktadr (D3E, 1999). 3stanbul da endüstri dank olmakla beraber Avrupa yakasnda Kathane, 3kitelli, Beylikdüzü ve Çorum hattnda younla m tr. Asya yakasnda ise Maltepe, Tuzla ve Gebze hattnda younla m tr. 3stanbul un kuzey dousunda yer alan Maslak önemli bir ticaret merkezidir. Belgrad orman ise 3stanbul un oksijen yönünden akcierlerini olu turmaktadr. 'ekil 1.1'de 3stanbul ve çevresi ile birlikte ara trma istasyonlar görülmektedir. 6

19 KARADEN3Z MARMARA DEN3Z3 1. 3TÜ Maslak Kampüsü, ya örnei alma yeri 2. 3Ü Orman Fakültesi Ara trma Orman, ya örnei alma yeri 2 km N 'ekil 1.1: 3stanbul da asit ya ölçüm istasyonlar. Ara trma bölgesine yakn meteoroloji istasyonlarnda Kireçburnu boaz kenarnda yer almakta ve kuzey rüzgarlarna dorudan maruz kalmaktadr. Saryer istasyonu ise aaç altnda kalm tr. Dolaysyla, 3stanbul iklimi hakknda bilgi vermesi açsndan Göztepe meteoroloji istasyonu verileri Tablo 1.1'de özetlenmi tir. Göztepe meteoroloji istasyonu 3stanbul'un en eski istasyonlarndan biri olup uzun bir veri tabanna sahiptir. Verilerin çou 62 ylk bir periyodu kapsamaktadr. 3stanbul bölgesine ait iklim özellikleri Karadeniz ve Marmara denizinin etkinlii altnda Akdeniz'e geçi iklim yapsn göstermektedir. K ve yaz aylarnda bölge üzerinde etkili olan hava kütlelerinin sonucu nem oran yüksektir. K aylarnda 3zlanda alçak basnc ile Sibirya yüksek basncnn etkisiyle souk ve ya l, yazn ise Azor yüksek basnc ile Arabistan-kuzey Hindistan ekseninde meydana gelen alçak basnç merkezinin etkisi sonucunda scak ve ya sz bir iklim ya anmaktadr ('en ve 3ncecik, 1994). 3stanbul, bilhassa k aylarnda cephesel ya etkisindedir. 3stanbul'a gelen siklonik ya lar çounlukla Avrupa kaynakldr (Deniz, 1998). 62 yllk sonuçlara göre ortalama scaklk en scak ay olan Temmuz ve Austos aylarnda 23,2 C, en souk ay olan Ocak aynda 5,6 C'dir. En yüksek scaklk ortalamas Austos aynda 28,5 C, en dü ük scaklk ortalamas en souk ay olan Ocak aynda 2,8 7

20 C'dir. 57 yllk yerel basnç ortalamas 1012 hpa'dr. 62 yllk buhar basnc ortalamas 12,7 hpa'dr. Bal nemin uzun yllar ortalamas gün içinde sabah saat 07.00'da %82, Öle saat 14.00'da %62 ve ak am saat 21.00'de %79'dur. Yllk ortalama ya yükseklii 677 mm'dir. Uzun yllar ortalamasna göre ortalama rüzgar 2,8 m/s ve hakim rüzgar yönü kuzeylidir. Tablo 1.1: 3stanbul Göztepe Meteorolojik verilerin ortalama deerleri, DM3, 1998). PARAMETRELER Süre I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Y.Ort Y)l Saat 07 ort. scaklk C 62 4,6 4,4 5,5 9, , ,6 17,7 13,6 10,2 7 12,6 Saat 14 ort. scaklk C 62 7,3 7,7 9, ,7 27,3 27,4 23, ,2 9,9 17,2 Saat 21 ort. scaklk C 62 5,2 5,2 6,6 10,7 15,1 19,4 21,8 21,8 18,5 14,6 10,9 7,6 13,1 Ort. scaklk C 62 5,6 5,6 7,1 11,6 16,4 20,8 23,2 23,2 19,7 15,5 11, Ort. yüksek scaklk C 62 8,7 9,1 11,2 16,5 21, ,3 28, ,2 15,4 11,2 18,5 Ort. Dü ük scaklk C 62 2,8 2,7 3,8 7,5 11,8 15,8 18,3 18,4 15,4 11,8 8,5 5,2 10,2 Ort. yerel basnç (hpa) Ort. Buhar basnc (hpa) 62 7,3 7,2 7, ,7 17,2 19,7 19,9 16,8 13,7 10,9 8,6 12,7 Saat 07 ort. bal nem (%) Saat 14 ort. bal nem (%) Saat 21 ort. bal nem (%) Ort. bal nem (%) Saat 07 ort. bulutluluk (0-10) 62 7,8 7,8 7,3 6,6 5,8 4,2 3,5 3,3 4,1 5,8 7,2 7,6 5,9 Saat 14 ort. bulutluluk (0-10) 62 7,7 7,3 6,8 5,9 5,1 3,8 2,9 3,2 4 5,6 6,8 7,4 5,5 Saat 21 ort. bulutluluk (0-10) 62 6,9 6,5 5,7 4,8 3,9 2,8 1,6 1,5 2,5 4,1 5,7 6,5 4,4 Ort. bulutluluk (0-10) 62 7,5 7,2 6,6 5,8 4,9 3,6 2,7 2,7 3,6 5,2 6,5 7,2 5,3 Saat 07 ort. top. ya. mik. (mm) 62 39,1 31,9 26,8 20,3 13,7 9,6 10,3 8,1 18,6 31,4 39,6 48,1 297,5 Saat 14 ort. top. ya. mik. (mm) 62 25,5 20, ,5 8,2 7,7 7,7 11,1 13, ,8 28,8 194,9 Saat 21 ort. top. ya. mik. (mm) 62 28, ,9 10,6 9,4 6,2 4,1 4 12, ,7 184,7 Ort. Toplam ya miktar (mm) 62 92,4 73,4 61,4 43,2 31,5 23,8 22,2 23,2 44,5 68,2 86,2 107,2 677,2 Günlük en çok ya. mik. (mm) ,8 52,1 50,4 55,6 45,4 59,2 72,1 79,6 81,3 87,8 67,5 87,8 Saat 07 ort. rüzgar hz (m/s) 57 2,9 2,9 2,5 2,1 1,9 2 2,2 1,9 1,6 1,9 2,2 2,8 2,2 Saat 14 ort. rüzgar hz (m/s) 57 3,7 3,8 3,9 3,6 3,5 3,8 4,6 4,8 4,2 3,5 3,2 3,5 3,8 Saat 21 ort. rüzgar hz (m/s) ,9 2,6 2,2 2,1 2,1 2,2 2,2 2,1 2,2 2,3 2,8 2,4 Ort. rüzgar hz (m/s) 57 3,2 3,1 3 2,7 2,5 2, ,6 2,5 2,6 3,1 2,8 En hzl esen rüzgarn yönü 57 NNE N WSW NE NNE NNE NW NE NE N SW NNW N En hzl esen rüzgarn hz (m/s) 57 27,4 30,9 30,8 22, ,2 27,7 22,5 23,2 23,2 26,3 24,5 30,9 N rüzgarn esme saylar toplam N rüzgarn ort. hz (m/s) 42 3,6 3,4 3,1 3 3,1 3,1 3,3 3,3 3,2 3,2 2,9 3,3 3,2 NNE rüzgarn esme saylar top NNE rüzgarn ort. hz (m/s) 42 3,7 3,8 3,5 3,2 3,1 3,2 3,5 3,3 3,1 3 2,9 3,4 3,3 NE rüzgarn esme saylar top NE rüzgarn ort. hz (m/s) 42 3,2 3,2 3,4 3 2,9 3,1 3,3 3,2 2,9 2,8 2,7 3 3,1 ENE rüzgarn esme saylar top ENE rüzgarn ort. hz (m/s) 42 2,9 2,9 3,2 2,5 2,3 2,4 2,6 2,5 2,1 2,4 2,1 2,3 2,5 E rüzgarn esme saylar top E rüzgarn ort. hz (m/s) 42 1,8 1,7 1,8 1,6 1,5 1,7 1,9 1,8 1,2 1,2 1,4 1,5 1,6 ESE rüzgarn esme saylar top ESE rüzgarn ort. hz (m/s) 42 1,9 1,5 1,5 1,1 1,1 0,8 1,1 1,1 0,9 1,1 1,3 1,7 1,4 SE rüzgarn esme saylar top SE rüzgarn ort. hz (m/s) 42 2,3 2 1,8 1,6 1,2 1,4 1,2 1,2 0,9 1,5 1,8 2,1 1,8 SSE rüzgarn esme saylar top SSE rüzgarn ort. hz (m/s) 42 2,4 2,4 1,6 1,6 1,3 1,3 1 1,1 1,4 1,5 1,7 2,2 1,8 8

I.6. METEOROLOJİ VE HAVA KİRLİLİĞİ

I.6. METEOROLOJİ VE HAVA KİRLİLİĞİ I.6. METEOROLOJİ VE HAVA KİRLİLİĞİ Meteorolojik şartlar, hava kirliliğinin sadece can sıkıcı bir durum veya insan sağlığı için ciddi bir tehdit olduğunu belirler. Fotokimyasal dumanın negatif etkileri

Detaylı

Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen

Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen ix xiii xv xvii xix xxi 1. Çevre Kimyasına Giriş 3 1.1. Çevre Kimyasına Genel Bakış ve Önemi

Detaylı

Atmosfer Kimyası Neden Önemli?

Atmosfer Kimyası Neden Önemli? ÇEV 715 Atmosfer Kimyası Özgür ZEYDAN (PhD.) http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Atmosfer Kimyası Neden Önemli? Atmosfere salınan antropojenik ve doğal emisyonların atmosferin fiziksel ve kimyasal yapısını

Detaylı

Yıldız Teknik Üniversitesi Çağdaş, Öncü, Yenilikçi

Yıldız Teknik Üniversitesi Çağdaş, Öncü, Yenilikçi Hava Kirliliği Ölçüm Yöntemleri Emisyon Ölçümleri (Kaynakta) İmisyon Ölçümleri Sabit kaynaklar (Yakma tesisi, fabrika, termik santral bacaları) Hareketli kaynaklar (Motorlu araçlar) Ortam havasında yapılır

Detaylı

Proje Adı ASİT YAĞMURLARININ BİTKİ YAPRAKLARI ÜZERİNE ETKİSİ. Proje Grubu KARINCA. Emrah AVCI Abdullah Bayram GÜRDAL

Proje Adı ASİT YAĞMURLARININ BİTKİ YAPRAKLARI ÜZERİNE ETKİSİ. Proje Grubu KARINCA. Emrah AVCI Abdullah Bayram GÜRDAL Y.İ.B.O. ÖĞRETMENLERİ (FEN VE TEKNOLOJİ, FİZİK, KİMYA, BİYOLOJİ VE MATEMATİK) PROJE DANIŞMANLIĞI Proje Adı ASİT YAĞMURLARININ BİTKİ YAPRAKLARI ÜZERİNE ETKİSİ Proje Grubu KARINCA Grubu Üyeleri Asıl alt

Detaylı

ARES 1-ASİTLER. MADDENĠN YAPISI VE ÖZELLĠKLERĠ 4-ASĠTLER ve BAZLAR 8.SINIF FEN BĠLĠMLERĠ

ARES 1-ASİTLER. MADDENĠN YAPISI VE ÖZELLĠKLERĠ 4-ASĠTLER ve BAZLAR 8.SINIF FEN BĠLĠMLERĠ ARES EĞĠTĠM [Metni yazın] MADDENĠN YAPISI VE ÖZELLĠKLERĠ 4-ASĠTLER ve BAZLAR 8.SINIF FEN BĠLĠMLERĠ 1-ASİTLER Suda çözündüklerinde ortama H + iyonu verebilen bileşiklere asit denir. ASİTLERİN ÖZELLİKLERİ

Detaylı

FOSİL YAKITLARIN YANMASI

FOSİL YAKITLARIN YANMASI Kömür, sıvı yakıtlar ve doğal gazın yakılması sırasında açığa çıkan bazı gazların zehirleyici etkileri ve çevre için zararları vardır. Kükürtdioksit (SO 2 ) ve (NO x ) ler bu zararlı gazların miktar ve

Detaylı

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 YILI ANALİZ LABORATUVARI FİYAT LİSTESİ

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 YILI ANALİZ LABORATUVARI FİYAT LİSTESİ ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 YILI ANALİZ LABORATUVARI FİYAT LİSTESİ A. NUMUNE ALMA/ÖRNEKLEME A.1.Emisyon Kapsamında Numune Alma/Örnekleme Uçucu Organik

Detaylı

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ)

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ) TOPRAK Toprak esas itibarı ile uzun yılların ürünü olan, kayaların ve organik maddelerin türlü çaptaki ayrışma ürünlerinden meydana gelen, içinde geniş bir canlılar âlemini barındırarak bitkilere durak

Detaylı

Kimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I

Kimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I Kimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I asitleşme-alkalileşme (tuzluluk-alkalilik) ve düşük toprak verimliliği Doç. Dr. Oğuz Can TURGAY ZTO321 Toprak İyileştirme Yöntemleri Toprak Kimyasal Özellikleri

Detaylı

Prof.Dr. Mustafa ODABAŞI

Prof.Dr. Mustafa ODABAŞI Prof.Dr. Mustafa ODABAŞI Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Tınaztepe Yerleşkesi, 35160 Buca/İzmir E-mail : mustafa.odabasi@deu.edu.tr Ders İçeriği Temel Element Döngüleri Karbon Döngüsü

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YER SEVİYESİ OZON KİRLİLİĞİ BİLGİ NOTU

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YER SEVİYESİ OZON KİRLİLİĞİ BİLGİ NOTU T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YER SEVİYESİ OZON KİRLİLİĞİ BİLGİ NOTU Temmuz 2014 OZON NEDİR Ozon (O 3 ) üç tane oksijen atomunun birleşmesi ile oluşmaktadır. Ozon, atmosferde

Detaylı

KONU MOTORLARIN ÇEVREYE OLUMSUZ ETKĠLERĠ VE BU ETKĠLERĠN AZALTILMASI

KONU MOTORLARIN ÇEVREYE OLUMSUZ ETKĠLERĠ VE BU ETKĠLERĠN AZALTILMASI KONU MOTORLARIN ÇEVREYE OLUMSUZ ETKĠLERĠ VE BU ETKĠLERĠN AZALTILMASI HAVA Etrafımızı saran gaz karışımıdır ( Atmosfer). Kuru Temiz hava içerisinde yaklaģık olarak ; - %78 Azot - %21 Oksijen - %0,03 Karbondioksit

Detaylı

Hava Kirleticileri. Hava Kirleticileri. Özgür ZEYDAN (PhD.)

Hava Kirleticileri. Hava Kirleticileri. Özgür ZEYDAN (PhD.) Hava Kirleticileri Özgür ZEYDAN (PhD.) http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Hava Kirleticileri Gazlar Karbon monoksit Azot oksitler Kükürt oksitler Hidrojen sülfür Uçucu organik bileşikler Aerosoller Toplam

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE-1/7

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE-1/7 ÇED, İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE-1/7 SU/ ATIK SU 1 ph Elektrometrik Metot TS 3263 ISO 10523 Çözünmüş Oksijen Azid Modifikasyon Metodu SM 4500-O C İletkenlik Elektrometrik Metot SM 2510 B Renk Spektrometrik

Detaylı

KĐMYA DENEYLERĐNDE AÇIĞA ÇIKAN GAZLAR KÜRESEL ISINMAYA ETKĐ EDER MĐ? Tahir Emre Gencer DERS SORUMLUSU : Prof. Dr Đnci MORGĐL

KĐMYA DENEYLERĐNDE AÇIĞA ÇIKAN GAZLAR KÜRESEL ISINMAYA ETKĐ EDER MĐ? Tahir Emre Gencer DERS SORUMLUSU : Prof. Dr Đnci MORGĐL KĐMYA DENEYLERĐNDE AÇIĞA ÇIKAN GAZLAR KÜRESEL ISINMAYA ETKĐ EDER MĐ? Tahir Emre Gencer DERS SORUMLUSU : Prof. Dr Đnci MORGĐL KÜRESEL ISINMA NEDĐR? Đnsanlar tarafından atmosfere salınan gazların sera etkisi

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Güray Doğan

Yrd. Doç. Dr. Güray Doğan 17.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Güray Doğan Bugün: Hava kirliliği ölçekleri Yerel Kentsel Bölgesel Kıtasal Küresel Hava Kirliliği Ölçekleri Neden ölçeksel tanımlarız? Boyutları bilmek çözüm için para ve zaman

Detaylı

ÖZET. Asitler ve Bazlar ASİTLER VE BAZLAR

ÖZET. Asitler ve Bazlar ASİTLER VE BAZLAR Asitler ve Bazlar Asitlerin Genel Özellikleri Suda çözündüklerinde suya hidrojen (H + ) iyonu verir. Tatları ekşidir. Bunu asidik özellikteki limon, domates ve sirke gibi maddelerin tadına bakarak söyleyebiliriz.

Detaylı

HAVA KİRLİLİĞİ VE ÇOCUKLARDA SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI. Dr. Fazilet Karakoç Marmara Üniversitesi Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı

HAVA KİRLİLİĞİ VE ÇOCUKLARDA SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI. Dr. Fazilet Karakoç Marmara Üniversitesi Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı HAVA KİRLİLİĞİ VE ÇOCUKLARDA SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI Dr. Fazilet Karakoç Marmara Üniversitesi Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı Hava kirliliğinin kaynakları Solunum yolu enfeksiyonları ile ilişkili

Detaylı

Bu maddelerden ekşi olan ve turnusol kâğıdını kırmızı renge dönüştürenler asit özelliği taşır. Tadı acı olan, kayganlık hissi veren ve turnusol

Bu maddelerden ekşi olan ve turnusol kâğıdını kırmızı renge dönüştürenler asit özelliği taşır. Tadı acı olan, kayganlık hissi veren ve turnusol TUĞBA KÜÇÜKKAHRAMAN Asitler - Bazlar Bu maddelerden ekşi olan ve turnusol kâğıdını kırmızı renge dönüştürenler asit özelliği taşır. Tadı acı olan, kayganlık hissi veren ve turnusol kâğıdını mavi renge

Detaylı

HAMİTABAT TERMİK SANTRALI NIN ÇEVRESİNE ETKİLERİ KONUSUNDA BİR DEĞERLENDİRME. M. Doğan Kantarcı

HAMİTABAT TERMİK SANTRALI NIN ÇEVRESİNE ETKİLERİ KONUSUNDA BİR DEĞERLENDİRME. M. Doğan Kantarcı HAMİTABAT TERMİK SANTRALI NIN ÇEVRESİNE ETKİLERİ KONUSUNDA BİR DEĞERLENDİRME M. Doğan Kantarcı HAMİTABAT TERMİK SANTRALI VE ÇEVRESİ HAMİTABAT TERMİK SANTRALI ŞEKİL 1. HAMİTABAT TERMİK SANTRALI, BACA GAZLARI

Detaylı

TÜRKİYE BİLİMSEL YAYIN GÖSTERGELERİ (II) 1981-2007 TÜRKİYE, ÜLKELER VE GRUPLAR

TÜRKİYE BİLİMSEL YAYIN GÖSTERGELERİ (II) 1981-2007 TÜRKİYE, ÜLKELER VE GRUPLAR 3.2.Etki De erine Göre ABD 1981-2007 döneminde üretti i 6.634.586 adet yay na ald 137.391.957 at f say s ile 20,71 lik etki de erine sahip olup 14,17 lik DÜNYA ortalama etki de erinden yakla k % 50 daha

Detaylı

YANMA GAZLARI ÖLÇÜMLERİ

YANMA GAZLARI ÖLÇÜMLERİ T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETĠMĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÖLÇÜM VE ĠZLEME DAĠRESĠ BAġKANLIĞI YANMA GAZLARI ÖLÇÜMLERİ Esra TURAN KILIÇ Çevre ve Orman Uzmanı Sunum Ġçeriği Emisyon nedir? Yanma gazları

Detaylı

7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi 4. Ünite: Madde ve Yapısı Konu: Elementler ve Sembolleri

7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi 4. Ünite: Madde ve Yapısı Konu: Elementler ve Sembolleri ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞĐMĐ 7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi 4. Ünite: Madde ve Yapısı Konu: Elementler ve Sembolleri Çalışma Yaprağı Konu Anlatımı-Değerlendirme çalışma Yaprağı- Çözümlü

Detaylı

Stratosferde Fotokimyasal Reaksiyonlar ve Ozon

Stratosferde Fotokimyasal Reaksiyonlar ve Ozon Stratosferde Fotokimyasal Reaksiyonlar ve Ozon Ozon tabakasının incelmesi/delinmesi Ozon tabakasının delinmesine/incelmesine yol açan bileşiklerin başlıcaları halojenli bileşiklerdir. Etkin giderme mekanizmaları

Detaylı

Emisyon Envanteri ve Modelleme. İsmail ULUSOY Çevre Mühendisi Ennotes Mühendislik

Emisyon Envanteri ve Modelleme. İsmail ULUSOY Çevre Mühendisi Ennotes Mühendislik Emisyon Envanteri ve Modelleme İsmail ULUSOY Çevre Mühendisi Ennotes Mühendislik İçerik Emisyon Envanteri Emisyon Kaynaklarına Göre Bilgiler Emisyon Faktörleri ve Hesaplamalar Modelleme Emisyon Envanteri

Detaylı

10. Bölüm: TOPRAK REAKSİYONU (ph)

10. Bölüm: TOPRAK REAKSİYONU (ph) 10. Bölüm: TOPRAK REAKSİYONU (ph) Toprağın asitlik veya bazlık derecesinin göstergesidir Nötr veya nötral = 7.0 Asidik < 7.0 Alkali > 7.0 Bir toprağın asit veya alkali reaksiyon göstermesi toprak çözeltisindeki

Detaylı

ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ

ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ Çevre Mühendisliği Bölümü Hava Kirliliği Laboratuvarı İZMİR BÖLGESİ ENERJİ FORUMU 31 Ekim 1 Kasım 2014 İzmir Mimarlık Merkezi 1 Aliağa ve

Detaylı

I. Sabit Kaynaklar, bunlar ısınma ve üretim amaçlı faaliyetlerin yapıldı ı yerlerdir.

I. Sabit Kaynaklar, bunlar ısınma ve üretim amaçlı faaliyetlerin yapıldı ı yerlerdir. G R Havanın gerek insan sa lı ına, gerekse do aya zarar verici duruma gelmesi, kirletici denen unsurların fazlala masıyla olur. Kirleticiler, belirli bir kaynaktan atmosfere bırakılan birinci derecede

Detaylı

HACETTEPE ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME

HACETTEPE ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME HACETTEPE ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ KĐMYA ÖĞRETMENLĐĞĐ ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME 8. SINIF FEN VE TEKNOLOJĐ DERSĐ 3. ÜNĐTE: MADDENĐN YAPISI VE ÖZELLĐKLERĐ KONU: BAZLAR ÇALIŞMA YAPRAĞI

Detaylı

Bileşikteki atomların cinsini ve oranını belirten formüldür. Kaba formül ile bileşiğin molekül ağırlığı hesaplanamaz.

Bileşikteki atomların cinsini ve oranını belirten formüldür. Kaba formül ile bileşiğin molekül ağırlığı hesaplanamaz. BİLEŞİKLER Birden fazla elementin belirli oranlarda kimyasal yollarla bir araya gelerek, kendi özelligini kaybedip oluşturdukları yeni saf maddeye bileşik denir. Bileşikteki atomların cins ve sayısını

Detaylı

TOPRAK OLUŞUMUNDA AŞINMA, AYRIŞMA VE BİRLEŞME OLAYLARI

TOPRAK OLUŞUMUNDA AŞINMA, AYRIŞMA VE BİRLEŞME OLAYLARI TOPRAK OLUŞUMUNDA AŞINMA, AYRIŞMA VE BİRLEŞME OLAYLARI Toprak Bilgisi Dersi Prof. Dr. Günay Erpul erpul@ankara.edu.tr Toprak Oluşumunda Kimyasal Ayrıştırma Etmenleri Ana kayanın kimyasal bileşimini değiştirmek

Detaylı

Toprağın Katı ve Sıvı Fazı Arasındaki Etkileşimler

Toprağın Katı ve Sıvı Fazı Arasındaki Etkileşimler Toprağın Katı ve Sıvı Fazı Arasındaki Etkileşimler Toprakta bulunan katı (mineral ve organik madde), sıvı (toprak çözeltisi ve bileşenleri) ve gaz fazları sürekli olarak etkileşim içerisindedir. Bunlar

Detaylı

ANKARA ATMOSFERİNDEKİ AEROSOLLERİN KİMYASAL KOMPOZİSYONLARININ BELİRLENMESİ

ANKARA ATMOSFERİNDEKİ AEROSOLLERİN KİMYASAL KOMPOZİSYONLARININ BELİRLENMESİ ANKARA ATMOSFERİNDEKİ AEROSOLLERİN KİMYASAL KOMPOZİSYONLARININ BELİRLENMESİ İlke ÇELİK 1, Seda Aslan KILAVUZ 2, İpek İMAMOĞLU 1, Gürdal TUNCEL 1 1 : Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü

Detaylı

KİMYA II DERS NOTLARI

KİMYA II DERS NOTLARI KİMYA II DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Sulu Çözeltilerin Doğası Elektrolitler Metallerde elektronların hareketiyle elektrik yükü taşınır. Saf su Suda çözünmüş Oksijen gazı Çözeltideki moleküllerin

Detaylı

DÜZCE DE HAVA KİRLİLİĞİ

DÜZCE DE HAVA KİRLİLİĞİ DÜZCE DE HAVA KİRLİLİĞİ Hasan GÜVEN Çevre Yüksek Mühendisi Çevre ve Şehircilik İl Müdürü DÜZCE ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ Hava: Dünya atmosferini meydana getiren gaz karışımı. Ancak, atmosferin halk

Detaylı

1 SUDA SERTLİK ve CO2 TAYİNİ 1.SUDA SERTLİK TAYİNİ Suyun sertliği kavramı ile kalsiyum (Ca +2 ) ve magnezyum (Mg +2 ) iyonlarının toplamı anlaşılır ve 1 litre suyun içerdiği Ca ve Mg iyonlarının kalsiyum

Detaylı

I.10. KARBONDİOKSİT VE İKLİM Esas bileşimi CO2 olan fosil yakıtların kullanılması nedeniyle atmosferdeki karbondioksit konsantrasyonu artmaktadır.

I.10. KARBONDİOKSİT VE İKLİM Esas bileşimi CO2 olan fosil yakıtların kullanılması nedeniyle atmosferdeki karbondioksit konsantrasyonu artmaktadır. I.10. KARBONDİOKSİT VE İKLİM Esas bileşimi CO2 olan fosil yakıtların kullanılması nedeniyle atmosferdeki karbondioksit konsantrasyonu artmaktadır. Fosil yakıtlar, çoğu yeşil bitkilerin fotosentez ürünü

Detaylı

Havacılık Meteorolojisi Ders Notları. 1. Atmosfer ve İçeriği

Havacılık Meteorolojisi Ders Notları. 1. Atmosfer ve İçeriği Havacılık Meteorolojisi Ders Notları 1. Atmosfer ve İçeriği Yard.Doç.Dr. İbrahim Sönmez Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ballıca Kampüsü Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü

Detaylı

Hava Kirliliği Meteorolojisi Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM

Hava Kirliliği Meteorolojisi Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR Hava Kirliliği Meteorolojisi Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Meteoroloji Meteoroloji, içinde yaşadığımız atmosfer tabakasının

Detaylı

SIFIR KARBONDİOKSİT SALINIMI

SIFIR KARBONDİOKSİT SALINIMI SIFIR KARBONDİOKSİT SALINIMI HAZIRLAYAN ÖĞRENCİLER SARP BARIŞ ORHON (7-E) ARDA KÖROĞLU (7-E) DANIŞMAN ÖĞRETMEN Meral BEŞİRACI İZMİR 2014 İÇİNDEKİLER 1. Proje özeti...2 2. Projenin amacı...2 3. Giriş...2-3

Detaylı

Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR. Yanma. Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM

Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR. Yanma. Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR Yanma Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM Telefon: 0232 3017494 Faks: 0232 3017498 E-Mail: abayram@deu.edu.tr ÇEV 3016 Hava

Detaylı

KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi

KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi DÜNYADA VE TÜRK YEDE ENERJ VE KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, PROJEKS YONLAR VE EM SYONLAR Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi Dünya Dünya Kömür Rezervi Bölge Görünür Ç kar labilir Rezervler (Milyon

Detaylı

Normal derişimler için: PE- HD, PTFE Nitrik asit (ρ 1,42 g/ml) ile ph 1-2 olacak şekilde asitlendirilmelidir. Düşük derişimler için: PFA, FEP

Normal derişimler için: PE- HD, PTFE Nitrik asit (ρ 1,42 g/ml) ile ph 1-2 olacak şekilde asitlendirilmelidir. Düşük derişimler için: PFA, FEP Ek-1 Nnumunelerin Muhafazası İçin Uygun Olan Teknikler Yapılacak Tayin Kabın Tipi Muhafaza Tekniği En uzun Muhafaza Süresi Yüksek derişimde çözünmüş gaz içeren numuneler için, alındıkları yerde analiz

Detaylı

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot adı Metot Numarası Hız ve Debi Pitot Tüpü Metodu TS ISO 10780

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot adı Metot Numarası Hız ve Debi Pitot Tüpü Metodu TS ISO 10780 Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE - 1/5 Hız ve Debi Pitot Tüpü Metodu TS ISO 10780 EMİSYON 1 İslilik Nem Partikül Madde CO, O 2 CO 2 NO NO X, NO 2 Renk Karşılaştırma (Bacharach)

Detaylı

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot Adı Metot Numarası

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot Adı Metot Numarası EK LİSTE-1/10 SU, ATIK SU 1 ph Elektrokimyasal Metot SM 4500 H + B Bulanıklık Nefelometrik Metot SM 2130 B Çözünmüş Oksijen / Oksijen Doygunluğu Membran Elektrot Limunisanse SM 4500-O G ASTM D 888 İletkenlik

Detaylı

Çevre Biyolojisi

Çevre Biyolojisi Çevre Biyolojisi 115-02 Bölüm 03-02 Temel Ekolojik Kavramlar ve Süreçler Çağatay Tavşanoğlu 2017-2018 Güz Biyojeokimyasal döngüler ve madde geri kazanımı Ekosistem boyunca enerji akışı tek yönlü bir süreçtir

Detaylı

DOĞU KARADENİZ VE BATI KARADENİZ ATMOSFERİ AEROSOLLERİ KİMYASAL KOMPOZİSYONUNUN KARŞILAŞTIRILMASI

DOĞU KARADENİZ VE BATI KARADENİZ ATMOSFERİ AEROSOLLERİ KİMYASAL KOMPOZİSYONUNUN KARŞILAŞTIRILMASI DOĞU KARADENİZ VE BATI KARADENİZ ATMOSFERİ AEROSOLLERİ KİMYASAL KOMPOZİSYONUNUN KARŞILAŞTIRILMASI İlker BALCILAR, Abdullah ZARARSIZ, Yakup KALAYCI, Güray DOĞAN, Gürdal TUNCEL SEMPOZYUMU 7-9 EKİM 2015 İZMİR

Detaylı

ANKARA ŞEHRİNİN HAVA KALİTESİNİN UOB LER AÇISINDAN İNCELENMESİ

ANKARA ŞEHRİNİN HAVA KALİTESİNİN UOB LER AÇISINDAN İNCELENMESİ ANKARA ŞEHRİNİN HAVA KALİTESİNİN UOB LER AÇISINDAN İNCELENMESİ Sanaz Lakestani, Gülen Güllü Hacettepe Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü E mail: ggullu@hacettepe.edu.tr Amaç Bu çalışmada Ankara ilininin

Detaylı

Prof.Dr. Mustafa ODABAŞI

Prof.Dr. Mustafa ODABAŞI Prof.Dr. Mustafa ODABAŞI Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Tınaztepe Yerleşkesi, 35160 Buca/İzmir E-mail : mustafa.odabasi@deu.edu.tr Stratosferde Fotokimyasal Reaksiyonlar ve Ozon Ozon

Detaylı

Emisyon Gazlarndan Karbon dioksitin Tutulmas ve Yeraltnda Depolanmas

Emisyon Gazlarndan Karbon dioksitin Tutulmas ve Yeraltnda Depolanmas Emisyon Gazlarndan Karbon dioksitin Tutulmas ve Yeraltnda Depolanmas Prof. Dr. Ender Okandan ODTÜ Petrol Aratrma Merkezi ve Petrol ve Doal Gaz Mühendislii Bölümü 6 Nisan 2007 Enerji Güvenlii, Enerji Tarm,

Detaylı

Örnek : 3- Bileşiklerin Özellikleri :

Örnek : 3- Bileşiklerin Özellikleri : Bileşikler : Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca yani

Detaylı

Sait GEZGİN, Nesim DURSUN, Fatma GÖKMEN YILMAZ

Sait GEZGİN, Nesim DURSUN, Fatma GÖKMEN YILMAZ FARKLI ŞEKİL VE DOZLARDA UYGULANAN TKİ HÜMAS IN EKMEKLİK BUĞDAYIN BAYRAK YAPRAK BESİN ELEMENTİ KONSANTRASYONU, VERİM VE TANE PROTEİN KAPSAMINA ETKİLERİ Sait GEZGİN, Nesim DURSUN, Fatma GÖKMEN YILMAZ Bu

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/9) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/9) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/9) Deney Laboratuvarı Adresi : Kazımiye Mah. Dadaloğlu Cad. No:32 /A Çorlu/Tekirdağ 59850 TEKİRDAĞ / TÜRKİYE Tel : 0 282 652 40 55 Faks : 0 282 652 04 56 E-Posta :

Detaylı

PROJE AŞAMALARI. Kaynak Envanterinin Oluşturulması. Emisyon Yükü Hesaplamaları

PROJE AŞAMALARI. Kaynak Envanterinin Oluşturulması. Emisyon Yükü Hesaplamaları PROJENİN AMACI Bölgesel Temiz Hava Merkezlerinden olan Ankara merkez olmak üzere; Bartın, Bolu, Çankırı, Düzce, Eskişehir, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Yozgat ve Zonguldak illerinde

Detaylı

Ekosistem ve Özellikleri

Ekosistem ve Özellikleri Ekosistem ve Özellikleri Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Ekosistem Belirli bir bölgede yaşayan ve birbirleriyle sürekli etkileşim halindeki canlılar (biyotik faktörler) ve cansız

Detaylı

ATAŞEHİR İLÇESİ HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ DEĞERLENDİRMESİ

ATAŞEHİR İLÇESİ HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ DEĞERLENDİRMESİ ATAŞEHİR İLÇESİ HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ DEĞERLENDİRMESİ Ekim 2018 Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU Prof. Dr. Hüseyin TOROS İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü ÖNSÖZ Hepimiz sağlıklı,

Detaylı

ELEKTRO KAZANIM (ELEKTROW NN NG)

ELEKTRO KAZANIM (ELEKTROW NN NG) ELEKTROMETALÜRJ Cevher veya metal içeren her çe it ham madde içindeki metaller elektrikenerjisinden faydalanmak suretiyle üretmeye Elektrometalürji denmektedir. Gerçekte elektrometalurji, elektrokimyan

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ŞUBAT 2016 Şubat 2016 A. PETROL PİYASASI 1. Şubat Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1.

Detaylı

BURSA İLİ 2016 YILI HAVA KALİTESİ. Dr. Efsun DİNDAR Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü

BURSA İLİ 2016 YILI HAVA KALİTESİ. Dr. Efsun DİNDAR Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü BURSA İLİ 2016 YILI HAVA KALİTESİ Dr. Efsun DİNDAR Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü HAVA KİRLİLİĞİ NEDİR? ISINMA ULAŞIM SANAYİ DOĞAL SEBEPLER Hava kirleticileri Kirletici

Detaylı

Yanma Kaynaklı Kirleticiler

Yanma Kaynaklı Kirleticiler Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR Yanma Kaynaklı Kirleticiler Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM Telefon: 0232 3017113-3017080 Faks: 0232 4530922 E-Mail: abayram@deu.edu.tr

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Deney Laboratuvarı Adresi : Ankara Teknoloji Geliştirme Bölgesi, 1605 Cadde, Dilek Binası BİLKENT 06800 ANKARA / TÜRKİYE Tel : 444 50 57 Faks : 0 312 265 09 06

Detaylı

Atomlar ve Moleküller

Atomlar ve Moleküller Atomlar ve Moleküller Madde, uzayda yer işgal eden ve kütlesi olan herşeydir. Element, kimyasal tepkimelerle başka bileşiklere parçalanamayan maddedir. -Doğada 92 tane element bulunmaktadır. Bileşik, belli

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE-1/7

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE-1/7 ÇED, İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE-1/7 (1, 2, 3,4) SU, ATIK SU ph Elektrometrik Metot SM 4500 H+ B Sıcaklık Laboratuvar ve Saha Metodu SM 2550 B İletkenlik Elektrokimyasal Metot SM 2510 B Renk Spektrofotometrik

Detaylı

Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliği

Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliği Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliği Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM Telefon: 0232 3017494 Faks: 0232 3017498 E-Mail: abayram@deu.edu.tr

Detaylı

Avrupa da)var)olan)kömürlü)termik)santrallerin)etkileri))

Avrupa da)var)olan)kömürlü)termik)santrallerin)etkileri)) ! KurulmasıönerilenGerzeEnerjiSantrali nin etkilerive Avrupa davarolankömürlütermiksantrallerinetkileri Gerze dekömürlütermiksantralkurulmasıplanlananalan! Gerze Enerji Santraliʼnin sağlık üzerine etkileri,

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/8) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/8) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/8) Deney Laboratuvarı Adresi : Fatih Caddesi No:29 D:401-402 Çamdibi Bornova 35350 İZMİR/TÜRKİYE Tel : 0232 4620881 Faks : 0232 4620883 E-Posta : info@ekosferlab.com.tr

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/9) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/9) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/9) Deney Laboratuvarı Adresi : Toros Mah. 78178 Sok.No:3/A Aygen Hanım Apt. Altı Çukurova ADANA / TÜRKİYE Tel : 0 322 457 88 67 Faks : 0 322 457 88 28 E-Posta : artek@artekcevre.com.tr

Detaylı

ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI

ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE Türkiye önümüzdeki yıllarda artan oranda enerji ihtiyacı daha da hissedecektir. Çünkü,ekonomik kriz dönemleri

Detaylı

Hava kirleticilerinin çoğu havaya küçük miktarlarda katılır. Kirleticilerin yoğunluğu değişik biçimlerde ifade edilir.

Hava kirleticilerinin çoğu havaya küçük miktarlarda katılır. Kirleticilerin yoğunluğu değişik biçimlerde ifade edilir. HAVA KİRLETİCİLER Dünyayı saran atmosferin % 21 oksijen, % 78 azot, % 0.03 karbondioksit vardır. Bunlara ek olarak asal gazlar denen argon, neon, helyum gibi gazlar bulunur. Su buharı havada değişik oranlara

Detaylı

Mustafa ALTUNDAL DS 2. Bölge Müdürü. 22-24 Mart 2010-AFYON DÜNYA SU GÜNÜ 1 / 17

Mustafa ALTUNDAL DS 2. Bölge Müdürü. 22-24 Mart 2010-AFYON DÜNYA SU GÜNÜ 1 / 17 Mustafa ALTUNDAL DS 2. Bölge Müdürü 22-24 Mart 2010-AFYON DÜNYA SU GÜNÜ 1 / 17 Bilindii gibi, taknlar doal bir olay olmakla beraber ekonomi ve toplum yaam üzerinde olumsuz etkileri fazla olan doal bir

Detaylı

ESKİŞEHİR KENT MERKEZİ YANMA KAYNAKLI EMİSYON ENVANTERİ ÇALIŞMASI

ESKİŞEHİR KENT MERKEZİ YANMA KAYNAKLI EMİSYON ENVANTERİ ÇALIŞMASI ESKİŞEHİR KENT MERKEZİ YANMA KAYNAKLI EMİSYON ENVANTERİ ÇALIŞMASI Sunan: Arş. Gör. Hicran Altuğ Anadolu Üniversitesi MMF Çevre Mühendisliği Bölümü MATRA Eskişehir ve İskenderun da Temiz Hava için Elele

Detaylı

Doğal Rb elementinin atom kütlesi 85,47 g/mol dür ve atom kütleleri 84,91 g/mol olan 86 Rb ile 86,92 olan 87

Doğal Rb elementinin atom kütlesi 85,47 g/mol dür ve atom kütleleri 84,91 g/mol olan 86 Rb ile 86,92 olan 87 Doğal Rb elementinin atom kütlesi 85,47 g/mol dür ve atom kütleleri 84,91 g/mol olan 86 Rb ile 86,92 olan 87 Rb izotoplarından oluşmuştur. İzotopların doğada bulunma yüzdelerini hesaplayınız. Bir bileşik

Detaylı

ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI

ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI 6.Endüstriyel Kirlenme Kontrolü - Nötralizasyon Yrd. Doç. Dr. Kadir GEDİK Birçok endüstrinin atıksuyu asidik veya bazik olduğundan alıcı ortama veya kimyasal ve/veya

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU OCAK 2015 Ocak 2015 A. PETROL PİYASASI : 1. Ocak Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1.

Detaylı

KONYA İLİ HAVA KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

KONYA İLİ HAVA KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ KONYA İLİ HAVA KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Bu çalışma da 2000-2010 yıllarındaki yıllık, aylık, saatlik veriler kullanılarak kirleticilerin mevsimsel değişimi incelenmiş, sıcaklık, rüzgar hızı, nisbi

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü T.C. Belge No Kapsam : Y-01/170/2011 Düzenleme Tarihi : 06.07.2011 : Su, Atık Su, Deniz Suyu, Numune Alma, Emisyon, İmisyon, Gürültü Laboratuvar Adı : ARTEK Mühendislik Çevre Ölçüm ve Danışmanlık Hiz.

Detaylı

Oksijen, flor ve neon elementlerinin kullanıldığı alanları araştırınız.

Oksijen, flor ve neon elementlerinin kullanıldığı alanları araştırınız. Oksijen, flor ve neon elementlerinin kullanıldığı alanları araştırınız. 3.2 KİMYASAL BAĞLAR Çevrenizdeki maddeleri inceleyiniz. Bu maddelerin neden bu kadar çeşitli olduğunu düşündünüz mü? Eğer bu çeşitlilik

Detaylı

Hava Kirleticilerin Atmosferde Dağılımı ve Hava Kalitesi Modellemesi P R O F. D R. A B D U R R A H M A N B A Y R A M

Hava Kirleticilerin Atmosferde Dağılımı ve Hava Kalitesi Modellemesi P R O F. D R. A B D U R R A H M A N B A Y R A M Hava Kirleticilerin Atmosferde Dağılımı ve Hava Kalitesi Modellemesi P R O F. D R. A B D U R R A H M A N B A Y R A M Temel Kavramlar Emisyon Dış Hava Kalitesi Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi Emisyon

Detaylı

HALİÇ ÇEVRE LABORATUVARI

HALİÇ ÇEVRE LABORATUVARI HALİÇ ÇEVRE LABORATUVARI 2000 YILINDAN BERİ... KURUMSAL HALİÇ ÇEVRE LABORATUVARI Hakkımızda Kuruluş amacı insan sağlığına ve çevreye zarar veren her türlü etkeni en geçerli yöntemler ile en doğru şekilde

Detaylı

ÇEVRE OLÇUM VE ANALİZLERİ ON YETERLİK BELGESİ

ÇEVRE OLÇUM VE ANALİZLERİ ON YETERLİK BELGESİ C T.C. T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE OLÇUM VE ANALİZLERİ ON YETERLİK BELGESİ : ÖY-48/242/2013 Kapsam Düzenleme Tarihi : : Su, Atık Su, Deniz Suyu, Numune Alma : Adres : ALM Binası Zemin Kat

Detaylı

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Öğr. Gör. Adem ÇALIŞKAN

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Öğr. Gör. Adem ÇALIŞKAN TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ 2 Malzeme İnsanların ihtiyaçlarını karşılayan her şeye MALZEME denir. Teknik anlamda malzemenin tanımı ise Üretim yapmak için kullanılan taşınabilir her türlü araç ve gerece

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/5) T.C. TARIM ve ORMAN BAKANLIĞI Gübre Ve Kaynakları Merkez Araştırma Deney Laboratuvarı Adresi : İstanbul Yolu 5. km. No:32 Yenimahalle 06172 ANKARA/TÜRKİYE Tel :

Detaylı

ATOM BİLGİSİ I ÖRNEK 1

ATOM BİLGİSİ I  ÖRNEK 1 ATOM BİLGİSİ I Elementlerin özelliklerini ta ıyan en küçük yapıta ı atomdur. Son çözümlemede, bütün maddelerin atomlar toplulu u oldu unu söyleyebiliriz. Elementler, aynı tür atomlardan, bile ik ve karı

Detaylı

Normandy Madencilik A.Ş. Ovacõk Altõn Madeni

Normandy Madencilik A.Ş. Ovacõk Altõn Madeni Normandy Madencilik A.Ş. Ovacõk Altõn Madeni İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ... 3 1 Toz ve Gaz Emisyonlarõnõn Kontrolü...4-5 Toz...4-5 Havada Hidrojen Siyanür (HCN) Gazõ... 6 2 Gürültü Kontrolü... 7 3 Kimyasal

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Çevre Eğitiminin Günümüzde Değişen Yüzü: Sürdürülebilir Yaşam Eğitimi

İÇİNDEKİLER. Çevre Eğitiminin Günümüzde Değişen Yüzü: Sürdürülebilir Yaşam Eğitimi İÇİNDEKİLER 1. bölüm Çevre Eğitiminin Günümüzde Değişen Yüzü: Sürdürülebilir Yaşam Eğitimi 1. Çevre Bozulması ve Çevre Eğitiminin Doğuşu... 1 2. Çevre Eğitiminin Anlamı, Amacı, Kapsamı ve İşlevi... 3 3.

Detaylı

Proje Adı ASİT YAĞMURLARININ BİTKİ YAPRAKLARI ÜZERİNE ETKİSİ. Proje Grubu KARINCA. Proje Grubu Üyeleri Emrah AVCI Abdullah Bayram GÜRDAL

Proje Adı ASİT YAĞMURLARININ BİTKİ YAPRAKLARI ÜZERİNE ETKİSİ. Proje Grubu KARINCA. Proje Grubu Üyeleri Emrah AVCI Abdullah Bayram GÜRDAL TÜBİTAK-BİDEB Y.İ.B.O. ÖĞRETMENLERİ (FEN VE TEKNOLOJİ, FİZİK, KİMYA, BİYOLOJİ VE MATEMATİK) PROJE DANIŞMANLIĞI EĞİTİMİ ÇALIŞMA PROGRAMI ÇALIŞTAY 2009 2 23 30 HAZİRAN 2009 Proje Adı ASİT YAĞMURLARININ BİTKİ

Detaylı

ASİT-BAZ VE ph. MÜHENDİSLİK KİMYASI DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN. Yrd. Doç. Dr. Atilla Evcin Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi 2006

ASİT-BAZ VE ph. MÜHENDİSLİK KİMYASI DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN. Yrd. Doç. Dr. Atilla Evcin Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi 2006 ASİT-BAZ VE ph MÜHENDİSLİK KİMYASI DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Asitler ve bazlar günlük yaşantımızda sıkça karşılaştığımız kavramlardan biridir.insanlar, her nekadar asetil salisilik asit ve

Detaylı

Ayxmaz/biyoloji. Azot döngüsü. Azot kaynakları 1. Atmosfer 2. Su 3. Kara 4. Canlılar. Azot döngüsü

Ayxmaz/biyoloji. Azot döngüsü. Azot kaynakları 1. Atmosfer 2. Su 3. Kara 4. Canlılar. Azot döngüsü Azot döngüsü Azot kaynakları 1. Atmosfer 2. Su 3. Kara 4. Canlılar Azot döngüsü 1. Azot bitkiler tarafından organik moleküllerin (A.asit,organik baz vb.)yapısına katılır. 2. Bitkiler azotu sadece NO3-

Detaylı

BİTKİ BESİN MADDELERİ (BBM)

BİTKİ BESİN MADDELERİ (BBM) BİTKİ BESİN MADDELERİ (BBM) Toprak Bilgisi Dersi Prof. Dr. Günay Erpul erpul@ankara.edu.tr Işık Enerjisinin Kimyasal Enerjiye Dönüştürülmesi Fotosentez, karbon (C), oksijen (O) ve hidrojen (H) atomlarını

Detaylı

HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ

HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Prof.Dr. Tolga ELBİR Dr.Öğr.Üyesi Yetkin DUMANOĞLU CEV-3616 Hava Kirliliği ve Kontrolu Hava Kalitesi Yönetimi Bir bölgede hava kalitesi seviyelerinin iyileştirilmesi

Detaylı

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot Adı Metot Numarası ph Elektrometrik metot TS EN ISO 10523

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot Adı Metot Numarası ph Elektrometrik metot TS EN ISO 10523 Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE-1/8 ph Elektrometrik metot TS EN ISO 10523 SU, ATIK SU 1,2 İletkenlik Elektrot Metodu TS 9748 EN 27888 Sıcaklık Laboratuvar ve Saha Metodu SM

Detaylı

Hidroklorik asit ve sodyum hidroksitin reaksiyonundan yemek tuzu ve su meydana gelir. Bu kimyasal olayın denklemi

Hidroklorik asit ve sodyum hidroksitin reaksiyonundan yemek tuzu ve su meydana gelir. Bu kimyasal olayın denklemi KİMYASAL DENKLEMLER İki ya da daha fazla maddenin birbirleri ile etkileşerek kendi özelliklerini kaybedip yeni özelliklerde bir takım ürünler meydana getirmesine kimyasal olay, bunların formüllerle gösterilmesine

Detaylı

VIA GRUBU ELEMENTLERİ

VIA GRUBU ELEMENTLERİ Bölüm 8 VIA GRUBU ELEMENTLERİ Bu slaytlarda anlatılanlar sadece özet olup ayrıntılı bilgiler derste verilecektir. O, S, Se, Te, Po O ve S: Ametal Se ve Te: Yarı metal Po: Metal *Oksijen genellikle bileşiklerinde

Detaylı

ÇEV 3616: Hava Kirliliği ve Kontrolu: Giriş, hava kirletici kaynaklar Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM

ÇEV 3616: Hava Kirliliği ve Kontrolu: Giriş, hava kirletici kaynaklar Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR ÇEV 3616: Hava Kirliliği ve Kontrolu: Giriş, hava kirletici kaynaklar Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Hava Kirliliği ve

Detaylı

ANALİZ LİSTESİ EKOSFER LABORATUVAR VE ARAŞTIRMA HİZMETLERİ SAN. VE TİC.LTD.ŞTİ. SU ANALİZLERİ. Toplam Çözünmüş Mineral Madde (TDS) Tayini

ANALİZ LİSTESİ EKOSFER LABORATUVAR VE ARAŞTIRMA HİZMETLERİ SAN. VE TİC.LTD.ŞTİ. SU ANALİZLERİ. Toplam Çözünmüş Mineral Madde (TDS) Tayini Kod : Yayın : 26.09.2014 Revizyon /: 00/00 Sayfa : 1/15 SU ANALİZLERİ 1 Su (*) (**) (T) ph Tayini Elektrometrik 2 Su (*) (**) (T) İletkenlik Tayini Laboratuvar 3 Su (T) Toplam Çözünmüş Mineral Madde (TDS)

Detaylı

EK-1 Çevreye kirletici etkisi yüksek düzeyde olan işletmeler 1.Enerji Endüstrisi 1.1 Termik ve ısı santralleri. 1.1.1 Katı ve sıvı yakıtlı

EK-1 Çevreye kirletici etkisi yüksek düzeyde olan işletmeler 1.Enerji Endüstrisi 1.1 Termik ve ısı santralleri. 1.1.1 Katı ve sıvı yakıtlı EK-1 Çevreye kirletici etkisi yüksek düzeyde olan işletmeler 1.Enerji Endüstrisi 1.1 Termik ve ısı santralleri. 1.1.1 Katı ve sıvı yakıtlı tesislerden toplam yakma sistemi ısıl gücü 100 MW veya daha fazla

Detaylı

BİLEŞİKLER İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf maddeye bileşik denir.

BİLEŞİKLER İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf maddeye bileşik denir. BİLEŞİKLER İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf maddeye bileşik denir. ÖZELLĠKLERĠ: 1. Yapılarında iki ya da daha fazla madde bulundururlar.

Detaylı

ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ/İSTASYONLARI MÜDÜRLÜKLERİ DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ 2014 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ. 1 ph 14,00. 2 Elektriksel İletkenlik 14,00

ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ/İSTASYONLARI MÜDÜRLÜKLERİ DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ 2014 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ. 1 ph 14,00. 2 Elektriksel İletkenlik 14,00 ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ/İSTASYONLARI MÜDÜRLÜKLERİ DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ 2014 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ Sıra No: SULAMA SUYU ANALİZLERİ: 2014 FİYATI 1 ph 14,00 2 Elektriksel İletkenlik 14,00 3 Sodyum (Na)

Detaylı

2+ 2- Mg SO 4. (NH 4 ) 2 SO 4 (amonyum sülfat) bileşiğini katyon ve anyonlara ayıralım.

2+ 2- Mg SO 4. (NH 4 ) 2 SO 4 (amonyum sülfat) bileşiğini katyon ve anyonlara ayıralım. KONU: Kimyasal Tepkimeler Dersin Adı Dersin Konusu İYONİK BİLEŞİKLERİN FORMÜLLERİNİN YAZILMASI İyonik bağlı bileşiklerin formüllerini yazmak için atomların yüklerini bilmek gerekir. Bunu da daha önceki

Detaylı