T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ KAZALARI. İlknur ÇAKAR İSG Uzmanı

Transkript

1 T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ KAZALARI İlknur ÇAKAR İSG Uzmanı

2 İÇERİK İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TANIMI ÇEŞİTLİ KAYNAKLARA GÖRE İŞ KAZASI TANIMLARI İŞ KAZALARININ SINIFLANDIRILMASI İŞ KAZALARINI OLUŞTURAN FAKTÖRLER İŞ KAZASI BİLDİRİMİ İŞ KAZALARININ SOSYO-EKONOMİK BOYUTU İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİ

3 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İşin yürütümü sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa ve güvenliğe zarar verebilecek koşullardan korunmak amacı ile yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır. Tıp Biyoloji Mühendislik Kimya Hemşirelik Fizik Psikoloji Biyomekanik Fizyoterapi Antropoloji İş hijyeni Sosyoloji Ergonomi Epidemiyoloji Bilişim İstatistik

4 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNCELİKLİ HEDEF; İŞ KAZALARINI VE MESLEK HASTALIKLARINI ÖNLEMEKTİR.

5 İŞ KAZASI TANIMI (ILO) Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamış olan etrafa zarar verebilecek nitelikteki olaydır. (WHO ) Önceden planlanmamış kişisel yaralanmalara, maddi zarara ve üretimin durmasına sebep olan olaydır.

6 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İş Kazası ; Bu Kanunun 13. maddesinde hükme bağlanan 5 durumda meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen ozüre uğratan olaydır

7 İŞ KAZASI : a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında,

8 c) Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında,

9 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU (MADDE 3) İş kazası; İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olayı

10 İŞ KAZALARININ SINIFLANDIRILMASI Yaralanmanın ağırlığına göre kazalar - Yaralanma ile sonuçlananlar, - Sürekli iş göremezliğe neden olanlar, - Ölümle sonuçlananlar, - Tedavi gerektirmeyenler, Yaralanmanın cinsine göre kazalar - Kafa yaralanmaları, - İç organ yaralanmaları, - Ruhsal ve sinirsel tahribat yapanlar, Cinsine göre kazalar - Düşme ve incinme, - Yanma, - Ezilme ve sıkışma, - Elektrik kazaları, v.b. v.b.

11 İŞ KAZALARININ NEDENLERİ Kaza nedenlerinin tanımı KİŞİSEL KİŞİSELNEDENLER NEDENLER (TEHLİKELİ HAREKET) (TEHLİKELİ HAREKET) Yönetimle ilgili faktörler Uygun olmayan, koruyucusuz makine ve ekipman gibi fiziksel faktörler MAKİ MAKİNA İNSAN KAZA FİZİKSEL FİZİKSELNEDENLER NEDENLER (TEHLİKELİ DURUM) (TEHLİKELİ DURUM) Hatalara neden olan insan faktörü Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları ve çevresel faktörler ORTAM ÇEVRE Kazaya neden olan faktö faktörlerin tü tümü birlikte değ değerlendirilmelidir.

12 KAZA NEDENLERİ KİŞİSEL NEDENLER (TEHLİKELİ HAREKET) FİZİKSEL NEDENLER + (TEHLİKELİ DURUM) YERLEŞİM İŞ MOTİVASYONU X x TEMEL MOTİVASYON Çalışma isteği ve arzusu İŞ YETENEĞİ FİZYOLOJİK YETENEKLER Bünye, kuvvet, güç, sağlık X + F DİREKT MOTİVASYON Memnuniyet, zevk, üzüntü ZİHİNSEL YETENEKLER Zeka yeteneği, bilgi, nitelik ÇALIŞMA DURUMU Çalışma süresi, istirahat HİZMET DURUMU Uygunluk, tecrübe, yetenek MAKİNE-TESİS MALZEME-EKİPMAN ÇALIŞMA METODU ÇEVRE Tehlikeli hareketleri Önlemek, tehlikeli durumları durumları ortadan kaldı kaldırmaktan daha zordur.

13 İŞ KAZALARININ SOSYO-EKONOMİK BOYUTU

14 İş Kazası Sonucunda Can kaybı İş göremezlik Sakatlık Engellilik Psikososyal durum Tedavi DOĞRUDAN MALİYET (1) DOLAYLI MALİYET (4-25) Mahkeme Tazminat Tamir İşgünü Üretim İşgücü Toplum

15 ÇALIŞAN AÇISINDAN MALİYETİ İş kazası ve meslek hastalığı HEM ÇALIŞANI ve hemde AİLESİNİ ve ÇEVRESİNİ etkiler. Evde bakım ve bakıcı masrafları Çalışamadığı sürede gelir kaybı Maluliyet olursa ömür boyu ücret kaybı Fiziksel aktiviteyi kaybetmesi sonucu hayatındaki değişiklik Yeni ilgi alanları bulmak amacıyla maddi manevi kayıplar Aile üyelerindeki moral kaybı, sosyal ilişkilerin bozulması

16 İŞVEREN AÇISINDAN KAYIPLAR Zamanında yeteri kadar mal üretip piyasaya sürememekten kaynaklanan pazar kaybı İş kazalarının fazla olması durumunda işyeri kötü etkilenir. Bu durum sosyal kayıplara neden olur. İş Günü ve İş Gücü Kayıpları İşletmenin, Makine ve Tezgahların veya malzemenin zarar görmesi

17 ÜLKE EKONOMİSİ AÇISINDAN MALİYET A-KAMU HARCAMALARI: Yasaların hazırlanması, eğitim ve denetim hizmetleri, kazaların araştırılması çalışmaları vb. çalışmalar B- SGK HARCAMALARI C-TOPLUM AÇISINDAN MALİYET Her bir İş kazası ve meslek hastalığından toplumun her ferdi menfi olarak etkilenmektedir.

18 OLUŞAN ZARAR KUSUR ORANLARINA GÖRE SGK İŞVEREN-ÇALIŞAN ve ÜÇÜNCÜ ŞAHISLAR TARAFINDAN PAYLAŞILIR SGK maddi zararın bir kısmını öder Çalışanın bağışlanmaz kusuru varsa tazminatı belli oranda keser İşverenin veya üçüncü şahısların kusuru varsa rucu eder

19 ILO tarafından yapılan çalışmalara göre iş kazaları ve meslek hastalıklarından kaynaklanan ekonomik kayıp ülkelerin gayri safi hâsılanın %4 ü olarak tahmin edilmektedir. Türkiye nin 2011 Yılı Cari Fiyatlarla GSYH sı TL 52 Milyar TL

20 İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİ

21 Uluslararası Çalışma Örgütü nün (ILO) verilerine göre; Bugün dünyada yaklaşık 3 milyar işgücü var ve hergün yaklaşık 1 milyon iş kazası gerçekleşiyor. Her yıl 2,3 milyon çalışan iş kazası ya da meslek hastalığından ölmektedir. Her 15 saniyede bir, bir işçi iş kazası ya da meslek hastalığı sebebiyle ölmekte ve her 15 saniyede bir, 160 işçi iş kazası geçirmektedir.

22 RAKAMLARLA TÜRKİYE DE İSG SAYILAR İşyeri Çalışan İş Kazası Can Kaybı

23 SGK verilerine göre son 20 yılda ( ) iş kazası ya da meslek hastalığı sebeplerinden hayatını kaybeden çalışan sayısı dir.

24 4-1/a Kapsamındaki Aktif Sigortalılardan İş Kazası Veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölenlerin Cinsiyet Ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı, 2012 Number of Deaths by Their Causes, Gender and Age Groups [Under Article 4-1/a of Act 5510],2012 İşkazası veya meslek hastalığı sonucu ölüm Number of Deaths by Their Causes Yaş grubu Age groups Erkek Male Kadın Female

25 İş Kazaları _ İş Kolları Dağılımı (2012) KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI FABRİK. METAL ÜRÜN. (MAK. TEC. HAR) TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI ANA METAL SANAYİ BİNA İNŞAATI METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA GIDA ÜRÜNLERİ İMALATI KARA TAŞIMA.VE BORU HATTI TAŞIMA KAUÇUK VE PLASTİK ÜRÜNLER İM MAKİNE VE EKİPMAN İMALATI BİLGİSAYAR VE EV EŞYASI ONARIMI 404 EĞİTİM FAALİYETLERİ 122 KÜTÜPHANE, ARŞİV VE MÜZELER 5

26 İş Kazaları _ Sebep Dağılımı (2012) SIKIŞMA, EZİLME, BATMA, KESME MAKİNA KAYNAKLI KAZALAR DİĞER DÜŞEN CİSİMLER KİŞİLERİN DÜŞMESİ TAŞIT KAZALARI SICAKLIK KAYNAKLI KAZALAR VÜCUDUN ZORLANMASI KAYNAKLI KAZALAR 919 GÖZ VE YUTAĞA CİSİM KAÇMASI 752 PATLAMA KAYNAKLI KAZALAR 665 İNTİHAR VEYA CİNAYET 515 ELEKTRİK KAYNAKLI KAZALAR 459 KAYNAK İŞİ KAYNAKLI KAZALAR 249 ZARARLI MADDE VEYA RADYASYON 201 KAZAYLA ZEHİRLENME 170 HAYVAN KAYNAKLI KAZALAR 61

27 Piramit Teorisi Majör Kaza Can Kaybı 1 Minör Kaza Basit Yaralanma 30 Yaralanmasız Kaza 300 Ramak Kala 3000 W. Heinrich 1931

28 Çalışanlar yönüyle; Özel Risk Grupları Yaş Sınırlamaları Emziren ve Hamile Kadınlar Yabancılar Fiziksel Kapasite Sağlık Gözetimi

29 İşlevsel bir İSG kavramı geliştirmede en önemli faktörlerden biri de kültürel ön koşullardır. Kazaların, hastalıkların veya çalışabilme yeteneği kayıplarının doğal sonuç olarak kabul edilmesi İSG açısından büyük bir tehdittir. Toplumun genel kültürünü dikkate almadan bir İSG kültürü oluşturmaya çalışmak son derece zordur.

30 İŞ KAZALARININ KAYIT VE BİLDİRİMİ

31 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun 14. maddesine göre, işverenler, işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç üç iş günü içinde yazı ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorundadır.

32 MADDE 14- (1) İşveren; a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler.

33 2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur; a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde. b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde.

34 3) Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir. 4) Meydana gelen iş kazasını kolluk kuvvetlerine derhal bildirir.

35 Kaza bildirimleri internet üzerinden yapılacaktır. kilavuz/kilavuz.pdf

36 İş Sağlığı ve Güvenliği Yaptırımları İş sağlığı ve güvenliği kurallarını ihlal eden işverenler kamu hukuku yaptırımları yani idari ve cezai yaptırımlarla karşı karşıyadır. İdari yaptırımlar İdari yaptırımlar : iş kazası 1- İdari para cezası, meydana 2- işin durdurulması, gelmese de 3- İşyerinin kapatılması, uygulana4- İşçilerin çalışmaktan alıkonmasıdır. bilir.

37 Cezai yaptırımlar 1- Para cezası 2- Hapis cezası Cezai yaptırımların uygulanabilmesi için iş kazasının meydana gelmesi gerekir.

38 İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gereken önlemleri almayarak ölüm ya da yaralanmaya sebep olan işveren yahut işveren vekilleri; 1- Taksirli Öldürme TCK 85, 2- Taksirli Yaralama TCK 89, suçlarından dolayı cezai yaptırımla karşı karşıya kalabilirler.

39 TAKSİRLİ ÖLDÜRME Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiil birden fazla kişinin ölümüne ya da bir veya 2 biden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası verilir(tck 85). Taksir : Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir(tck. 22).

40 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden Taksirli Öldürme İşveren, uyulması zorunlu iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyarak önleyebileceği iş kazasını, bu kurallara uymaması nedeniyle gerçekleşmesi sonucu çalışanın ölümünden taksirle ölüme sebebiyet vermekten sorumlu olacaktır. İş sağlığı ve güvenliği için gereken önlemlerin alınmaması taksir olarak değerlendirilmektedir.

41 Kısa Notlar Önlemek tazmin etmekten 5 kat daha ucuzdur, Doğru Güvenlik Kültürü oluşturulması kazaları %50 azaltır, Kazaların %98 i önlenebilir niteliktedir, Güvenlik Kültürünün ilk basamağı Yönetimin Taahhüdü dür, Kişisel korumadan ziyade Toplu Korumaya öncelik verilmeli, İşyerlerinde Risk Değerlendirmesi yapılmalıdır.

42 İş sağlığı ve güvenliği bir aynadır siz ona gülümserseniz o da size gülümser

43 TEŞEKKÜRLER İlknur ÇAKAR İSG Uzmanı