1949 yılında Fritz Neumark tarafından hazırlanan Devlet Dairelerinin ve Müesseselerinin Rasyonel Çalışması konulu rapor,

Transkript

1 AVRUPA BİRLİĞİ YOLUNDAKİ TÜRKİYE NİN YOLSUZLUKLA MÜCADELE POLİTİKASI Yusuf ŞAHAN SGK Müfettişi - Kamu Yönetimi Uzmanı I. GİRİŞ: Ülkemizde ylsuzlukların çk yaygın lduğu görüşü genel bir kanı niteliğindedir. Gazeteler hemen her gün yeni ylsuzluk laylarına geniş yer ayırmakta, geniş halk kitleleri sürekli ylsuzluk lgusunun yaygınlaştığından yakınmaktadır. TESEV tarafından Kasım 2000 de yapılan araştırmada, Türkiye nin çözülmesi gereken en önemli srunları arasında rüşvet ve ylsuzluk üçüncü sırada yer almıştır. (1) Uluslararası Saydamlık Örgütü nün yayınladığı 2002 ylsuzluk algılaması endeksinde Türkiye 102 ülke arasında 64 üncü sırada yer almaktadır. Başta TESEV, TÜSİAD ve TOBB lmak üzere hükümet dışı birçk kuruluş (siyasal partiler ve diğer sivil tplum kuruluşları) tarafından yapılan saha çalışmaları ylsuzluğun yaygınlığını kanıtlamaktadır. (2) Avrupa Knseyi Ylsuzlukla Mücadele Devletler Grubu nun [GRECO], değerlendirme raprunda yapılan bazı saptamaları ve önerileri şöyle: 1- Ylsuzluk Türkiye'de en önemli srun larak rtaya çıkıyr. Ylsuzluklar kamuda, yönetimde ve yargıda yaygındır... (3) Çalışmamızda, böylesine önemli lan ve her zaman lduğu gibi bugün de ülkemizin en önemli gündem maddelerinden birisi halinde lmaya devam eden ylsuzluklar knusundaki mevcut mücadele plitikasını Avrupa Birliği (AB) perspektifinden incelemeyi amaçladık. Bu amaçla, çalışmamızın İkinci Bölümünde Türkiye nin ylsuzlukla mücadele knusundaki dğrudan ve dlaylı müktesebatı ele alınacak, Üçüncü Bölümünde ise Türk müktesebatının AB müktesebatına uyumu değerlendirilecektir. II. TÜRKİYE NİN YOLSUZLUKLA MÜCADELE MÜKTESEBATI Ulusal mevzuatımızda dğrudan veya dlaylı larak ylsuzluk kapsamında sayılan suçlara ilişkin hükümler bulunmakla birlikte, bu kavramın tanımı yapılmamış, ylsuzluk suçu şeklinde özel bir betimlemeye gidilmemiştir. Hukukumuzda; rüşvet, zimmet, irtikap, ihaleye fesat karıştırma, güveni kötüye kullanma, nüfuz ticareti, dlandırıcılık, görevi kötüye kullanma, kaçakçılık, suç gelirlerinin aklanması, içerden öğrenenin ticareti (insider trading) ve bankalar kanununa muhalefet gibi suçlar ylsuzlukların değişik şekilleri larak düzenlenmiştir. Aşağıdaki bölümlerde sadece müktesebatımızdaki ylsuzlukla mücadeleye ilişkin kanunlara yer verilmiş, çalışmamızın uzun lmaması için bu kanunlarla ilgili ikincil ya da üçüncül düzenlemelerin (yönetmelik, tebliğ, vb) ayrıca belirtilmesine gerek görülmemiştir TÜRKİYE NİN YOLSUZLUKLA MÜCADELE ÇERÇEVESİ Ülkemizde ylsuzlukla mücadele knusu daima ilk gündem maddelerinden birisi lmuştur. Bu nedenle, ylsuzlukla mücadele ile etkili şekilde mücadele edilebilmesini teminen, kamu denetim yapısının yeniden yapılandırılması çalışmaları uzun bir geçmişe sahiptir. Bu alanda yapılan belli başlı çalışmalar şunlardır: 1949 yılında Fritz Neumark tarafından hazırlanan Devlet Dairelerinin ve Müesseselerinin Rasynel Çalışması knulu rapr,

2 1951 yılında Dünya Bankası desteği ile James M. Barker in önderliğinde hazırlanan Devlet Persneli Rejimi knulu rapr, 1958 yılında TODAİE tarafından hazırlanan Türkiye de Devlet Persneli Hakkında Rapr, TODAİE tarafından 1963 yılında yayınlanan Merkezi Hükümet Teşkilatı Araştırma Prjesi MEHTAP, 1963 yılından bu yana bütün kalkınma planlarında kamuda yeniden yapılanma başlığı altında yapılan öneriler, 1972 yılında yapılan İdarenin Yeniden Düzenlenmesi: İlkeler ve Öneriler adlı rapr, 6. Kalkınma Planı hazırlıkları kapsamında, TODAİE tarafından 1991 yılında yayınlanan Kamu Yönetimi Araştırması Prjesi KAYA, 8. Kalkınma Planı kapsamında 2001 yılında hazırlanan Türkiye de Saydamlığın Artırılması ve Kamuda Etkin Yönetimin Geliştirilmesi Eylem Planı. Söz knusu belgelerde, ylsuzlukla daha iyi mücadele edilmesi amacıyla kamu denetim yapımızla ilgili çeşitli öneriler yer almıştır. Bu knuda, gerek Türk kamuyu, gerek AB, gerekse uluslararası kuruluşlar da (IMF, Dünya Bankası, OECD vb.) ylsuzlukla mücadele knusundaki çabaları desteklemişlerdir. 8. Kalkınma Planı nın hazırlıkları kapsamında, 2000/Mart ta yayınlanan Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Kmisynu Rapru nda; (4) Denetim sisteminin etkinliğinin arttırılması ve perfrmans denetiminin sağlanması, Ulusal denetim standartları ile mesleki ahlak kurallarının bir an önce hazırlanması, kamu kesiminin ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran denetim standartlarının belirlenmesi, Kurumsal anlamda yeniden yapılandırmaya yönelik kamu harcamalarının etkinlik ve perfrmans açısından değerlendirilmesini ve denetlenmesini yürütecek denetim mekanizmasının luşturulması, Hedefleri verilmiştir. Yine, aynı Plan ın hazırlıkları kapsamında, 2000/Mart ta yayınlanan Kamu Yönetiminin İyileştirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması Özel İhtisas Kmisynu Rapru nda da; (5) Yapılan uygunluk denetimlerinin perfrmans denetimiyle desteklenmesi, Denetim birimleri arasında iletişim ve krdinasynun sağlanması, Denetim Şurası nın luşturulması, Denetim Hizmetleri sınıfının luşturularak Türk Denetim Yasası ihdas edilmesi, Yetki ve görevler arasındaki kısmi belirsizliklerin giderilebilmesi amacıyla Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu ile Sayıştay ın birleştirilmesi ve Sayıştay çatısı altında örgütlenmeye gidilmesi, Hedefleri verilmektedir. Anılan özel ihtisas kmisynları ışığında hazırlanan 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı nda(6) da;

3 denetimi sınırlayan düzenlemeler ve fiili uygulamaların, denetim sisteminin bağımsız çalışmasını sağlayacak mekanizmaların güçlendirilmesi ile birlikte kaldırılacağı belirtilmiştir. 8. Plan a ek larak, AB ye katılma sürecinde yapılması gerekenleri sıralayan ve bir bakıma AB ölçütlerine ulaşmak için verilmiş bir söz niteliğinde (7) lan Ulusal Prgram Bakanlar Kurulu nca 2001/Mart ta yayınlanmıştır. Ulusal Prgram ın (8) ylsuzlukla mücadelenin ilgili lduğu 24. Adalet ve İçişleri başlığı altında; Ylsuzluk, yasadışı uyuşturucu madde kullanımı ile üretimi ve ticareti, örgütlü suçlar, kara paranın aklanması ile ceza hukuku ve medeni hukuk alanlarında adli işbirliği knularındaki AB müktesebatı benimsenecek, bu alanlarda uluslararası işbirliği yğunlaştırılacaktır. Örgütlü suçlar, yasadışı uyuşturucu madde kullanımı ile üretimi ve ticareti, ylsuzluk ve karaparanın aklanmasıyla mücadele ile plis ve adli işbirliği kapasitesi güçlendirilecektir. Şüpheli mali muamelelerle ilgili bilgilerin tplanması, muhafaza edilmesi, işleme knulması, analiz edilmesi ve değişimi faaliyetleri hızlandırılacaktır. Denilmektedir. 18. Stand-By Düzenlemesi kapsamında 3. gözden geçirmeye ilişkin 30/07/2002 tarihinde IMF e verilen Niyet Mektubu nda; (9) Ylsuzluk mücadele planında belirtildiği üzere, 2003 yılında Meclis e bir Teftiş Kanunu hazırlanıp sunulacaktır. Bu Teftiş Kanunu ile tüm teftiş birimlerinin yeniden yapılandırılmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Kanun ile teftiş standartlarının uygulamaya knması ve müfettişlerin işe alınma ve çalışma prensipleri belirlenecektir. taahhüdü bulunmaktadır. 57. T.C. Hükümeti (Ecevit Hükümeti) döneminde, kamu kurumları, sivil tplum kuruluşları, üniversite öğretim üyeleri ile Dünya Bankası nın katkı sağladığı, Bakanlar Kurulu nun 12/01/2002 tarihli ve 2002/3 sayılı prensip kararı ile ylsuzlukla mücadeleye ilişkin esaslı unsurları da kapsayan Türkiye de Saydamlığın Artırılması ve Kamuda Etkin Yönetimin Geliştirilmesi Eylem Planı nın (10) uygulamaya skulması kabul edilmiştir. Anılan Eylem Planı nda; Kamu hizmet sunumunda perfrmans standartlarının luşturulması, Persnel sisteminin iyileştirilmesi, Bilgi edinme hakkının geliştirilmesi ve kamu yönetiminde saydamlığın artırılması, Denetim sisteminin güçlendirilmesi, Yargı sisteminin iyileştirilmesi, Karapara aklama ile mücadelenin etkin hale getirilmesi, Seçim kampanyalarının finansmanında hesap verilebilirliğin ve saydamlığın artırılması, Mal beyanında hesap verilebilirliğin artırılması, Kamuya ve siyasal sisteme duyulan güvenin güçlendirilmesi. Hedeflenmiş ve atılacak adımlar bir takvime bağlanmıştır. Bunların dışında, 58. T.C. Hükümeti nin (Gül Hükümeti) 03/01/2003 tarihinde açıkladığı

4 Acil Eylem Planı nın (11) 5/I/d maddesi ylsuzlukla mücadeleye ayrılmış ve şu taahhütlerde bulunulmuştur: Ylsuzluklar Hakkında Ceza ve Medeni Hukuk Sözleşmeleri naylanacaktır. Ylsuzluk ve usulsüzlük knusunda cezalar caydırıcı hale getirilecektir. Görevden ayrıldıktan snra yapılamayacak işlerle ilgili alanlar genişletilecek ve etkin bir şekilde uygulanacaktır. Siyasetin finansmanı saydam hale getirilecektir. Mevzuatımızdaki sır kavramı yeniden belirlenecektir. Ylsuzluk knusunda hükümet, kamu yönetimi, yargı, medya, sivil tplum diyalgu geliştirilecektir. Kanun gerekçelerinde kanunun getireceği fayda ve maliyetler yer alacaktır. Yapılan söz knusu taahhütler haricinde, 59. T.C. Hükümeti (Erdğan Hükümeti) tarafından yasal bir düzenleme yapılarak, ylsuzlukla mücadele knusunda smut bir adım atılmıştır. Bu adıma göre, 15/07/2004 tarihli ve 5227 sayılı Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanun kabul edilmiş, Kanunun 40. maddesinde; iç denetimin, kamu kurum ve kuruluşlarının kendi yöneticileri ya da kurumun üst yöneticisinin görevlendireceği iç denetim elemanlarınca (iç denetim elemanlarından, 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kntrl Kanunu ile kamu yönetimimize yeni giren iç denetçiler kastedilmektedir) yürütüleceği, dış denetimin ise Sayıştay ca yapılacağı ya da yaptırılacağı belirtilmiş, böylece bakanlıklar, bağlı ve ilgili kuruluşların örgütlenmesine ilişkin maddelerinde denetim birimlerine yer verilmemiş, bir başka ifade ile ülkemizde köklü bir geçmişe sahip lan teftiş kurulları ve denetim birimleri rtadan kaldırılmıştır. Ancak, 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet SEZER tarafından bahse knu düzenlemenin vet edilmesi nedeniyle denetim birimleri bugün için varlıklarını kruyabilmişlerdir DOĞRUDAN TÜRKİYE MÜKTESEBATI Ylsuzlukla mücadele knusunda mevzuatımızda dğrudan yer alan kanunlar şunlardır Türk Ceza Kanunu Yukarıda bahsedilen ylsuzluk suçlarının büyük bir çğunluğu, 26/09/2004 tarihli ve 5237 sayılı TCK nın Özel Hükümler başlıklı İkinci Kitabının; Kişilere Karşı Suçlar başlıklı İkinci Kısmının Onuncu Bölümündeki Malvarlığına Karşı Suçlar, Tpluma Karşı Suçlar başlıklı Üçüncü Kısmının Dördüncü Bölümündeki Kamu Güvenine Karşı Suçlar ve Dkuzuncu Bölümündeki Eknmi, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar ile Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Sn Hükümler başlıklı Dördüncü Kısmının Birinci Bölümündeki Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar ve İkinci Bölümündeki Adliyeye Karşı Suçlar başlıkları altında tanımlanmış ve yaptırımları belirtilmiştir. TCK da; Malvarlığına Karşı Suçlar ; güveni kötüye kullanma (md.155), dlandırıcılık (md.157), nitelikli dlandırıcılık (md.158), hileli iflas (md.161), Kamu Güvenine Karşı Suçlar geniş anlamda sahtecilik suçları lup, bunlar; paralarda, kıymetli kağıtlarda ve kıymetli damgalarda sahtecilik (md ), mühürde sahtecilik (md.202), resmi belgede sahtecilik (md.204), özel belgede sahtecilik (md.207), resmi belge hükmündeki belgelerde sahtecilik (md.210), Eknmi, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar ; ihaleye fesat karıştırma (md.235),

5 Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar ; zimmet (md.247), irtikap (md.250), rüşvet (md.252), yetkili lmadığı bir iş için yarar sağlama (md.255), görevi kötüye kullanma (md.257) kişilerin malları üzerinde usulsüz tasarruf (md.261), Adliyeye Karşı Suçlar ise; suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama (eski adı karapara aklama suçudur) (md.282), Şeklinde sayılmıştır Ceza Muhakemesi Kanunu 04/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı CMK da ylsuzlukla mücadele açısından taşınmazlara, hak ve alacaklara el kyma başlıklı 128. madde önem taşımaktadır. Suçluların takip ve yakalanması ile ilgili lan bu maddenin 2. fıkrasında belirtilen ve çğunlukla ylsuzluk suçları lan (güveni kötüye kullanma, dlandırıcılık, hileli iflas, suç işlemek amacıyla örgüt kurma, ihaleye fesat karıştırma, zimmet, irtikap, rüşvet ve kaçakçılık) suçların işlenmesi halinde, suçla ilgili taşınmazlara, hak ve alacaklara el knulabileceği hüküm altına alınmıştır. Bunun dışında, bilgisayarlarda, bilgisayar prgramlarında ve kütüklerinde arama, kpyalama ve elkyma başlıklı 134, iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması başlıklı 135, gizli sruşturmacı görevlendirilmesi başlıklı 139 ve teknik araçlarla izleme başlıklı 140. maddelerde ylsuzluk suçlarının tespitine yönelik düzenlemeler bulunmaktadır Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Ylsuzlukla Mücadele Kanunu 19/04/1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Ylsuzlukla Mücadele Kanunu nun amacı, rüşvet ve ylsuzluklarla mücadele amacıyla, bu Kanunda sayılan görevlilerin mal bildiriminde bulunmalarını, bildirimlerin yenilenmesini, mal edilmelerin denetimiyle, haksız mal edinme veya gerçeğe aykırı bildirimde bulunma halinde uygulanacak hükümleri, bu Kanunda belirlenen suçlarla bazı suçlardan dlayı kamu görevlileri ve suç rtakları hakkında takip ve muhakeme usulünü düzenlemektir. Kanuna veya genel ahlaka uygun larak sağlandığı ispat edilmeyen mallar veya ilgilinin ssyal yaşantısı bakımından geliriyle uygun lduğu kabul edilemeyecek harcamalar şeklinde rtaya çıkan artışlar, bu Kanunun uygulanmasında haksız mal edinme sayılmaktadır. Haksız mal edinme, rüşvet, irtikap, ihtilas, zimmet, görev sırasında veya görevinden dlayı kaçakçılık, resmi ihale ve alım ve satımlara fesat karıştırma şeklindeki ylsuzluk suçları bu Kanun kapsamında sruşturulmakta lup, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümleri uygulanmamaktadır Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun 11/10/2006 tarihli ve 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun esas itibariyle, 13/11/1996 tarihli ve 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun un yerine çıkartılmış ve bu kanunun bir çk maddesini yürürlükten kaldırmıştır. Ancak, her iki kanun da yürürlüktedir. İki kanun arasındaki en önemli fark; 4208 sayılı Kanunda karapara ifadesi kullanılırken, 5549 sayılı Kanunda geniş anlamda suç geliri ifadesi kullanılmıştır. Bu durum, 765 sayılı Kanunu mülga eden 5237 sayılı yeni TCK nın 282. maddesinde suç suçtan kaynaklanan malvarlığı değerleri ifadesine yer verilmesinden kaynaklanmıştır. Suç gelirlerinin aklanması, yasadışı yllardan elde edilen kazançların kaynağının gizlenmesi ve niteliğinin değiştirilmesi suretiyle yasal görüntü kazandırılarak eknmik sisteme skulmasıdır. Ayrıca, 4208 sayılı Kanununun 2. maddesindeki Karapara Aklama Suçu nun kapsamı genişletilerek, tek tek suçları saymak yerine 5549 sayılı Kanunun 1/g maddesinde TCK nın 282. maddesine atıf yapılarak; alt sınırı bir yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir

6 suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini, yurt dışına çıkarmak veya bunların gayrimeşru kaynağını gizlemek ve meşru bir ylla elde edildiği knusunda kanaat uyandırmak maksadıyla, çeşitli işlemlere tabi tutmak suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçu sayılmıştır. Bu suçla mücadele için 4208 sayılı Kanunla MASAK kurulmuştur Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu 30/07/1999 tarihli ve 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu esasen yürürlükte lmakla birlikte, 5237 sayılı TCK nın 220. maddesinde örgüt tanımı, Kanunun suç saydığı fiilleri işlemek amacıyla örgüt kuranlar veya yönetenler şeklinde düzenlendiği ve 4422 sayılı Kanunun 1. maddesindeki suç örgütü tanımını çıkar amaçlı şeklinde sınırlanmasının aksine bütün suçları kapsama alanına aldığı için 4422 sayılı Kanun örtülü biçimde mülga lmuştur sayılı Kanundaki diğer hükümler ise 5271 sayılı CMK da düzenlenmiştir Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu 21/03/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu nda nelerin kaçakçılık suçunu luşturduğu ayrıntılı şekilde sayılmış, bu kaçakçılık fiillerinin önlenmesi ve tespit edilmesine yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Bu Kanun, kaçakçılık ile ilgili temel kanun lmakla birlikte, aşağıda belirtileceği üzere, çeşitli kanunlarda da kaçakçılıkla ilgili hükümler bulunmaktadır. Bir başka deyişle, genel kaçakçılık suçları bu Kanunda, özel kaçakçılık suçları ise (petrl kaçakçılığı, vb) ilgili kanunlarda düzenlenmiştir. İlgili kanunlarda bir hüküm bulunmaması halinde 5607 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun 02/12/1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun, devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürüttükleri kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri ifa eden memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dlayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili mercileri belirtmekte ve izlenecek usulü düzenlemektedir. Ayrıca bu Kanun, kamuyunda memur dkunulmazlığını sağlayan kanun şeklinde bilinmektedir. Bu Kanunda, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dlayı sruşturulacakları düzenlenmiş lup, Kanun kapsamına giren ylsuzluk suçları; görevi kötüye kullanma, görev gereğince düzenlenen resmi evrakta sahtecilik gibi suçlardır Kamu Mali Yönetimi ve Kntrl Kanunu 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kntrl Kanunu, mali mevzuatımızın anayasası larak adlandırılan 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu nun yerini almış lup, kamu kaynaklarının etkili, eknmik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve mali saydamlığı sağlamak üzere, kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raprlanmasını ve mali kntrlü düzenlemek amacıyla çıkartılmıştır ile iç kntrl ve iç denetim kavram ve yapıları kamu yönetimimizin bir parçası haline getirilmiştir. Kanunun 56/c maddesine göre iç kntrlün amacı; her türlü mali karar ve işlemlerde usulsüzlük ve ylsuzluğun önlenmesini sağlamaktır. Yeni getirilen iç denetim sistemi ise, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların eknmiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip

7 yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız ve nesnel güvence sağlayan danışmanlık faaliyeti larak öngörülmüş lup, bu faaliyetlerin sruşturma yetkisi bulunmayan iç denetçiler tarafından gerçekleştirilmesi hükme bağlanmıştır Bazı Kanunlardaki Muhbir ve Müsadir İkramiyesine Dair Hükümler Ylsuzlukların saptanmasında önemli araçlardan birisi lan muhbir (ihbar eden) ve müsadir (yakalayan) ikramiyesine ilişkin larak mevzuatımızda yer alan hükümler şunlardır: 25/06/1927 tarihli ve 1156 sayılı Kanuna Mugayir Tahakkuk ve Tediye Muamelatını ihbar Edenlere İkramiye itasına Dair Kanun un 1. maddesinde, usulüne uygun tahakkuk ettirilerek ödenen veya tediye emrine bağlanarak, ödenmesi gereken hale gelen bir masrafın kanunen istirdadı veya verilmemesi gerektiğini ihbar edenlere ikramiye larak verilmesi öngörülmüştür. 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu nun 23. maddesi uyarınca, yasak veya kaçak şüphesiyle mal ve eşya yakalanması halinde muhbir ve müsadirlere ikramiye ödenmektedir. 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu nun 233. maddesinde; gümrük işlemlerinde muayene ve tahlilden önce cezayı gerektiren durumun meydana çıkarılmasına hizmet veren muhbirler ile cezayı gerektiren durumu meydana çıkaranlara ilgililerden tahsil edilen para cezalarının %30 nun dağıtılacağı düzenlenmiştir. 04/12/2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrl Piyasası Kanunu nun Ek 4. maddesi gereğince, kaçak petrlü ihbar edenler ile yakalayan kamu görevlilerine, kaçak petrlün sahipli ya da sahipsiz lmasına göre ikramiye ödenmektedir DOLAYLI TÜRKİYE MÜKTESEBATI Mevzuatımızda, dlaylı larak ylsuzlukla mücadeleye ilişkin hükümler içeren kanunlar aşağıda sıralanmıştır: Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun 02/10/1981 tarihli ve 2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun da belirtilen kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapanların, her ne sebeple lursa lsun görevden ayrıldıktan snra 3 yıl süre ile ayrıldıkları tarihten önceki 2 yıl içinde hizmetinde bulundukları kurum ve kuruluştaki görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili knularda dğrudan dğruya veya dlaylı larak görev ve iş almaları, taahhüde girmeleri, kmisynculuk ve temsilcilik yapmaları yasaklanmıştır TBMM Üyeliği İle Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun 31/10/1984 tarihli ve 3069 sayılı TBMM Üyeliği İle Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun gereğince; milletvekillerinin, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve sendikaların yönetim ve denetim kurullarında görev almaları, vekil lmaları, herhangi bir taahhüt işini dğrudan veya dlaylı larak kabul etmeleri, temsilcilik ve hakemlik yapmaları, ücret karşılığı iş takipçiliği, kmisynculuk ve müşavirlik yapmaları, serbest mesleklerini icrada milletvekilliği unvanlarını kullanmaları yasaklanmıştır Vergi Usul Kanunu 04/01/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu nun Kaçakçılık Suçları ve Cezaları başlıklı 359/b maddesine göre; vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan; defter, kayıt ve belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte larak düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar ile belgeleri Maliye

8 Bakanlığı ile anlaşması lmadığı halde basanlar ile sahte larak basanlar veya bu belgeleri kullananlar hakkında n sekiz aydan üç yıla kadar ağır hapis cezası hükmlunmaktadır Kamu İhale Kanunu 04/01/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nun 17. maddesine göre; ihalelerde çıkar sağlama, rüşvet, irtikap, ihaleye fesat karıştırmak ile sahte belge veya sahte teminat düzenlemek yasak lup, bunların ihlali halinde 58. maddeye göre; bu Kanun kapsamında yer alan kamu kurum ve kuruluşlarının ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verilmektedir. Ayrıca, bu Kanun hükümlerini uygulamak üzere üst kurul niteliğinde Kamu İhale Kurulu- KİK kurulmuştur Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu 19/10/2005 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu nda da Kamu İhale Kanunu ndaki söz knusu yasak fiillerde bulunma yasağına paralel düzenlemeler yapılmıştır. Aradaki fark ise, Kamu İhale Kanunu nda sayılan yasak fiillerin ihale aşamasında mevcut lması, Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu nun 25. maddesinde sayılan yasak fiillerin ise, ihaleyi kazananlarla yapılan sözleşmelerin uygulanması sırasında rtaya çıkmasıdır Bankacılık Kanunu 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu nun 160. maddesinde, banka yönetim kurulu başkan, üyeleri ve diğer mensupları ile faaliyet izni kaldırılan veya Tasarruf Mevduatı Sigrta Fnu na (TMSF) devredilen bir bankanın hukuken veya fiilen yönetim ve denetimini elinde bulundurmuş lan gerçek kişi rtaklarının işleyebilecekleri zimmet suçunun tanımı ve müeyyideleri düzenlenmiştir Sermaye Piyasası Kanunu 28/07/1981 tarihli ve 2499 Sermaye Piyasası Kanunu nun 47. maddesinde, sermaye piyasalarında yapılacak ylsuzluk türleri (içerden öğrenenin ticareti-insider trading vb.) ve bunların yaptırımları açıklanmış, söz knusu ylsuzlukları saptamak üzere 17. maddesi gereğince üst kurul niteliğinde Sermaye Piyasası Kurulu-SPK kurulmuştur Taşıt Kanunu 05/01/1961 tarihli ve 237 sayılı Taşıt Kanunu nun 16. maddesine göre, resmi taşıtları kamu hizmetleri dışında özel amaçlı kullananlar hakkında bir yıla kadar hapis cezası verilmektedir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Kruma Kanunu 21/07/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Kruma Kanunu nun 68. maddesine göre; yurt içinde krunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları yurt dışına çıkartılması durumunda, beş yıldan n yıla kadar ağır hapis ve ağır para cezası hükmlunmakta; 74. maddesine göre ise; izinsiz sndaj, kazı, define ve benzeri araştırma yapanlara iki yıldan beş yıla kadar ağır hapis ve ağır para cezası verilmekte, bu fiillerin yurt dışına kültür varlıklarını kaçırma amacıyla yapıldığın anlaşılması halinde söz knusu cezalar iki katına yükseltilmektedir Ateşli Silahlar ve Bıçaklar İle Diğer Aletler Hakkında Kanun 10/07/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun un 12. maddesinde silah ve mermi kaçakçılığı suçu tanımlanmış ve yaptırımı belirtilmiştir.

9 Organ ve Dku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun 29/05/1979 tarihli ve 2238 sayılı Organ ve Dku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun un 15. maddesine göre; bu kanuna aykırı şekilde rgan ve dku alan, saklayan, aşılayan ve nakledenlerle bunların alım ve satımını yapanlar, alım ve satımına aracılık edenler veya bunun kmisynculuğunu yapanlar hakkında hapis ve para cezası öngörülmektedir Uyuşturucu Maddelerinin Murakabesi Hakkında Kanun 12/06/1933 tarihli ve 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerinin Murakabesi Hakkında Kanun un 20. maddesi gereğince; gümrüklerden ülkeye izinsiz skulmaya çalışılan veya ülke içinde izinsiz satıldığı görülen ve her ne surette lursa lsun kanuni yetkisi lmayanlar yanında bulunan uyuşturucu maddeler, maddede sayılan memurlardan herhangi birisi tarafından bir tutanak düzenlemek suretiyle zaptedilmektedir Petrl Piyasası Kanunu 04/12/2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrl Piyasası Kanunu nun 2. maddesinin 21. fıkrasında kaçak petrlün, 44. fıkrasında da ulusal marker in tanımı yapılmış, Ek 5. maddesinde ise, kaçak petrl ile ulusal markeri satan, bulunduran, alan, taşıyan veya saklayan kişilerin iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ve yirmibin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağı açıklanmıştır Devlet Memurları Kanunu 14/07/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nun 48. maddesinin 5. fıkrasında; affa uğramış lsalar bile devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dlandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dlanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma şeklindeki ylsuzluk suçlarından dlayı hükümlü lanların devlet memuru lamayacakları belirtilmiştir. Anılan ylsuzluk suçlarının memurluk görevi sırasında işlenmesi halinde ise 125. maddesinin E fıkrasının g bendi uyarınca devlet memurluğundan çıkarma cezası uygulanmaktadır Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun 01/11/1984 tarihli ve 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun unun 2. maddesine göre; Türk vatandaşları kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, Türkiye Büyük Millet Meclisi ne ve yetkili makamlara yazı ile başvurma hakkına sahiptirler Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Ylsuzlukla mücadele açısından kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının saydam lmalarının, bazı istisnalar dışında yaptıkları faaliyetlerinin kamuyuna açıklanması için 09/10/2003 tarihli ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kabul edilmiş lup, Türkiye de ikamet eden yabancılar ile Türkiye de faaliyette bulunan yabancı tüzel kişiler, isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlarıyla ilgili lmak kaydıyla ve karşılıklılık ilkesi çerçevesinde Kanun hükümlerinden yararlanmaktadırlar Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun 25/05/2004 tarihli ve 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun ile kamu görevlilerinin uymaları gereken saydamlık, tarafsızlık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme gibi etik davranış ilkeleri belirlemek ve uygulamayı gözetmek üzere, Başbakanlık bünyesinde Kamu Görevlileri Etik Kurulu kurulmuştur.

10 Kurul, kendisine şikayet veya ihbar yluyla ulaşan başvurular üzerine yapacağı inceleme ve araştırmayı en geç üç ay içinde snuçlandırarak snucu ilgililere ve Başbakanlık Makamı na yazılı larak bildirmekte; Başbakanlık da söz knusu kararı Resmi Gazete aracılığıyla kamuyuna duyurmaktadır TÜRKİYE NİN YOLSUZLUKLA MÜCADELE İLE İLGİLİ TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER Ylsuzlukla mücadele ülkemiz gündeminde önemli ve öncelikli bir yer tutmaktadır. Bir yandan ülke çapında ylsuzlukla mücadele çalışmalarına hız verilirken, diğer yandan bu knuda uluslararası alanda yürütülmekte lan çalışmalara da aktif larak katılım sağlanmaktadır. Ylsuzluk suçlarının uluslararası byutlara ulaşmış lması sebebiyle, bu suçlarla mücadelede uluslararası işbirliği müesseselerinin sağlıklı ve hızlı bir şekilde işlemesi çk önemli hale gelmiştir. Bu sebeple, mevzuatımızı uluslararası standartlara uygun hale getirmek ve işbirliğini arttırmak amacıyla ülkemiz, bu knuyla ilgili temel uluslararası sözleşmelere taraf lmuştur. Öte yandan, Anayasamızın 90. maddesine göre; usulüne göre yürürlüğe knulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmünde lup, bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesi ne başvurulamamaktadır. Dlayısıyla, taraf lduğumuz uluslararası antlaşmalar, iç hukukumuzun bir bakıma kanunüstü biçimde parçası durumundadır AB İle İlgili Sözleşmeler Avrupa Knseyi Ylsuzluğa Karşı Medeni Hukuk Sözleşmesi 17/04/2003 tarihli ve 4852 sayılı Kanunla naylanmıştır. Avrupa Knseyi Ylsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi 14/01/2004 tarihli ve 5065 sayılı Kanunla naylanmıştır. Avrupa Knseyi Suçtan Kaynaklanan Gelirlerin Aklanması, Araştırılması, Ele Geçirilmesi ve El Knulmasına İlişkin Sözleşme 16/06/2004 tarihli ve 5191 sayılı Kanunla beyanlar ve çekinceler ile birlikte naylanmıştır. Avrupa Knseyi bünyesinde yer alan GRECO ya 01/01/2004 tarihinde üye lunmuştur Diğer Uluslararası Sözleşmeler BM Ylsuzlukla Mücadele Sözleşmesi 10/12/2003 tarihinde imzalanmış, 18/5/2006 tarihli ve 5506 sayılı Kanunla naylanmıştır. BM Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Sözleşme 30/01/2003 tarihli ve 4800 sayılı Kanunla naylanmıştır. BM Uyuşturucu ve Psiktrp Maddelerin Kaçakçılığına Karşı Viyana Sözleşmesi 22/11/1995 tarihli ve 4136 sayılı kanunla naylanmıştır. Ancak, Sözleşmenin 32. maddesinin 2. ve 3. fıkralarına çekince knmuştur. OECD Uluslararası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Verilen Rüşvetin Önlenmesi Sözleşmesi 01/02/2000 tarihli ve 4518 sayılı Kanunla naylanmıştır. Sekreteryasını OECD nin yürüttüğü Karaparanın Aklanmasının Önlenmesi Mali Eylem Görev Grubu na 25/09/1991 tarihinde üye lunmuş, Grubun kabul ettiği tavsiye kararları, MASAK tarafından yayınlanan tebliğlerle iç hukukumuza kazandırılmıştır. III. TÜRKİYE NİN YOLSUZLUKLA MÜCADELE POLİTİKASININ AB YE UYUMU AB ile yürütülen müzakerelerde ylsuzlukla mücadele knusu tek bir fasıl altında ele alınmamakta, 4 fasıl içinde yürütülmektedir. Bunlar; Sermayenin Serbest Dlaşımı (4. Fasıl),

11 Yargı ve Temel Haklar (23. Fasıl), Adalet, Özgürlük ve Güvenlik (24. Fasıl) ve Mali Kntrl (32. Fasıl) fasıllarıdır. Türkiye nin ylsuzlukla mücadele plitikasının AB ye uyumlu lup lmadığının anlaşılmasının en kestirme ylu, her yıl Avrupa Kmisynu tarafından hazırlanan ve AB müktesebatına uyum knusundaki gelişmeleri gösteren ilerleme raprlarına bakmaktır. İlki 1998 ve en snu da 2007 yılında hazırlanan ilerleme raprlarına baktığımızda, hemen hemen tamamında ylsuzlukla mücadele knusundaki ilerleme ve/veya tenkitlere yer verilmiştir. Çalışmamızın bu bölümünde, en sn ve dlayısıyla en güncel lan 2007 İlerleme Rapru ndaki hususlar irdelendikten snra, Türkiye nin ylsuzlukla mücadele plitikasının AB ye uyumu için yapılması gerekenler ele alınacaktır TÜRKİYE İLERLEME RAPORU NDA YOLSUZLUKLA MÜCADELE 06/11/2007 tarihli ve SEC (2007) 1436 sayılı 2007 Yılı Türkiye İlerleme Rapru nda (12) Türkiye nin ylsuzlukla mücadele plitikası; 2.1 Demkrasi ve hukukun üstünlüğü...ylsuzlukla Mücadele Plitikası Ylsuzlukla mücadele knusunda halen yürürlükte lan sistemin krdinasynuna ilişkin larak, Başbakanlık, siyaset belirlenmesi ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği knularında krdinasyn knusundaki srumluluğunu, Şeffaflığı Arttırma ve İyi Yönetişimi Güçlendirme Bakanlar Kmitesi ne devretmiştir. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu, Kmite ye teknik ve idari destek vermekle görevlendirilmiştir. Genelkurmay Askeri Mahkemesi, ilk kez, bir muvazzaf krgenerali ylsuzluk nedeniyle hapisle cezalandırmıştır. Ayrıca sekiz subay da cezalandırılmıştır. Yüce Divan, bir ihalede yaşanan düzensizlikler nedeniyle eski bir enerji bakanına ertelenmiş hapis cezası vermiştir. Başta yerel yönetimlerde gerçekleşenler lmak üzere ylsuzluk layları medyada geniş yer bulmuştur. Ancak bazı hususların ele alınması gerekmektedir. Sayıştay Kanununun kabul edilmesiyle ilgili larak ilerleme sağlanamamıştır. Ayrıca, Parlament, bünyesinde bir Kamu Harcamaları Kmitesi bulunmadığı için kamu harcamaları üzerinde etkin denetim yürütememektedir. Milletvekillerinin ve kamu görevlilerinin kapsamlı dkunulmazlıklarının sınırlandırılması, siyasi parti ve seçim kampanyasına ilişkin mevzuatın iyileştirilmesi ile şeffaflığın sağlanması ele alınması gereken kilit knular larak öne çıkmaktadır. Etik ilkelere ilişkin Kanunun, milletvekilleri, akademisyenler, rdu ve yargıya genişletilmesi knusunda ise bir ilerleme kaydedilmemiştir. Ylsuzlukla mücadele stratejisi luşturulması hususunda bir gelişme yaşanmamıştır. Ylsuzlukla mücadele knusunda plitika luşturmak ve etkinlikler düzenlemek ile bu plitika ve etkinlikleri değerlendirmekle görevli bir merkezi rganın kurulması önem taşımaktadır. Ylsuzlukla mücadelede görev alan denetleme kurulları gibi kurumlar güçlendirilmemiştir. Ylsuzluk knusunda istatistik ve veri tplamakla görevli bir kamu kurumu bulunmamaktadır. Genel larak, ylsuzluk yaygın lup, ylsuzlukla mücadelede sınırlı ilerleme sağlanmıştır. Bir ylsuzlukla mücadele stratejisinin luşturulması, bu stratejinin uygulanmasını krdine etmek üzere merkezi bir kurumun luşturulması ile güçlendirilmiş mevzuat büyük önem taşımaktadır (Ayrıca bkz: Fasıl 23 Yargı ve Temel Haklar) Fasıl 4: Sermayenin Serbest Dlaşımı...Türkiye, kara para aklama ile mücadele knusunda belirli bir ilerleme kaydetmiştir. Kara paranın aklanmasını engellemeye yönelik yeni bir yasa yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

12 Yasa, özellikle, şüpheli para hareketi işlemlerinin rapr edilmesi sistemini, kayıtların tutulmasını, yükümlü tarafların krunmasını ve Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı nın (MASAK) rlünü düzenlemektedir. Bazı hükümler, birtakım uygulama yönetmeliklerinin kabul edilmesini zrunlu kılmaktadır. Tahkikatlara ilişkin ilke ve prsedürleri rtaya kyan bir yönetmelik kabul edilmiştir. Türkiye, terörizmin finansmanı ve suç aracılığıyla elde edilen gelirlerin aklanması, aranması, haczi ve müsaderesine dair Avrupa Knseyi Sözleşmesi ni imzalamış bulunmaktadır. Türkiye, Mali Eylem Görev Gücü nün (MEGG), üçüncü gözden geçirmesine knu lmuş ve müşteri kimlik tespiti, srumlu tarafların listesi ve şüphe duyulan hareketlerin raprları gibi alanlarda MEGG nin tavsiyelerine uyulmadığını rtaya kyan bir rapr yayımlamıştır. MASAK a bildirilen şüpheli para hareketi işlemlerinin sayısı 2005 te 352 den 2006 da 1140 a çıkmıştır ve bu artışın büyük kısmı bankacılık sektöründen kaynaklanmaktadır yılında kaydedilen 33 laya karşılık, 2006 yılı içinde tplam 23 lay kvuşturma ile snuçlanmıştır. Mahkumiyet, müsadere ve mal varlığının dndurulması ile snuçlanan mahkeme kararları 2006 yılında önceki yıla ranla daha sınırlı bir miktarda kalmıştır. Bu fasıldaki katılım müzakereleri için anahtar öğe lan mevzuatın uygulanmasının güçlendirilmesi knusunda bir eylem planının halen kabul edilmesi gerekmektedir. Snuç...Kara para aklama ile mücadele knusunda, özellikle suç aracılığıyla elde edilen kazançların aklanmasının önlenmesi knusunda getirilen yeni yasal çerçeve aracılığıyla, ileri adımlar atılabilmiştir. Genel larak uyum tamamlanmamıştır Fasıl 23: Yargı ve Temel Haklar...Ylsuzlukla mücadele alanında sınırlı ilerlemeden bahsedilebilir. Kamu yönetiminde şeffaflık alanında, Bilgi Edinme Kanununda yapılan değişikliklerin snucu larak bilgi edinme hakkının kullanımı artmıştır....bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu bu istatistiklerin güvenilirliğini kntrl etmemektedir. Bununla birlikte, ylsuzlukla mücadele için kurumsal yapılanma ve yasal çerçevenin güçlendirilmesi alanlarında ilerleme kaydedilmemiştir. Seçim kampanyalarının finanse edilmesi gibi yasal çerçevedeki zayıflıklar devam etmektedir. Milletvekili dkunulmazlığının sınırlandırılması knusunda ilerleme lmamıştır. Milletvekilleri ile akademisyenler, rdu ve yargı mensupları gibi diğer kamu görevlisi gruplarına ilişkin etik ilkeler bulunmamaktadır yılında kurulan Kamu Görevlileri Etik Kurulu hala Başbakanlığa bağlı lup, ayrı bütçesi ya da kendi persneli bulunmamaktadır. Bu durum, Kurulun, etik ilkelere saygının izlenmesi ve şikayetlerin sruşturulması görevlerinin gereği gibi yerine getirilmesinde sınırlamalara yl açmaktadır. Avrupa Knseyi nin Ylsuzluğa Karşı Devletler Grubu nun (GRECO) Türkiye deki ylsuzluğa ilişkin 2005 değerlendirme raprunda yer alan tplam 21 tavsiyenin uygulanmasına ilişkin özel bir ilerleme kaydedilmemiştir. GRECO Rapru, Türk yönetimi ve sivil tplum kuruluşlarıyla çk sayıda temasa dayalı lup, dkunulmazlıkların sınırları ve kapsamı, ylsuzluktan elde edilen gelirler ya da kamu yönetimi içinde ylsuzluk gibi knuları içeren geniş bir alanı tahlil etmektedir. Kamu sektöründe, merkezi ve yerel yönetimler için ylsuzluk yaygın bir meseledir. Özel sektörde göreceli larak daha sınırlı bir byutu vardır. Türk Ceza Kanunu, özel sektörde ylsuzluğu, kamu teşebbüslerinde rüşvet gibi alanlarda kısmen suç saymaktadır. Kapsamlı bir ylsuzlukla mücadele stratejisi ile ylsuzlukla mücadele ve ylsuzluğu önlemek için etkin uygulayıcı kurumlar içeren bir plan hala yktur. Böyle bir stratejinin geliştirilmesi en üst siyasi düzeyde ele alınmayı gerektirmektedir. Snuç...Ylsuzluğa karşı kapsamlı bir strateji geliştirme ve yasal çerçeveyi güçlendirme knusunda

13 fazla bir ilerleme kaydedilmemiştir. Ylsuzluğu önleme ve ylsuzlukla mücadele knusunda kapsamlı bir strateji veya eylem planı bulunmamaktadır Fasıl 24: Adalet, Özgürlük ve Güvenlik...Cezai knularda yargı işbirliği alanında ilerleme kaydedilmemiştir....cezai knularda istinabe büyük ölçüde ikili anlaşmalarla sağlanmaktadır ve bu knudaki mevzuat AB standartları ile uyumlu değildir. Türkiye 2001 yılından bu yana Eurjust ile işbirliği yapmaktadır; ancak, herhangi bir işbirliği anlaşması imzalanmamıştır. Karşılıklı Adli Yardımlaşma knusunda özel bir mevzuat yktur. Plis işbirliği knusunda sınırlı bir ilerleme kaydedilmiştir....bilgi güvenliği knusunda mevzuatın lmaması, uluslararası alanda işbirliğini güçleştirmekte ve Eurpl ile perasynel bir anlaşmanın imzalanmasını engellemektedir. Örgütlü suçlarla mücadele knusunda ilerleme sağlanmıştır. Örgütlü suçlarla mücadele için ulusal bir strateji kabul edilmiştir. Kaçakçılığa karşı, yeni mevzuatı Türk Ceza Kanununun ve Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun yeni hükümlerine uyarlamayı amaçlayan, yeni bir kanun kabul edilmiştir. Örgütlü suçlarla mücadele ulusal stratejisi smut bir eylem planıyla tamamlanmalı ve bu çerçevede uygulanmalıdır. Suçla daha etkin mücadele için altyapı ve adli tıp incelemeleri için teçhizat güçlendirilmelidir. Sruşturmalarda kurumlar arası işbirliği, veri kruma ve adli yetenek geliştirilmeyi bekleyen unsurlar lmaya devam etmektedirler....gümrük işbirliği alanında bir miktar ilerleme sağlanmıştır. Plis ve gümrük yetkililerinin işbirliği neticesinde ele geçirilen uyuşturucu miktarında bir artış kaydedilmiştir. Avrnun sahteciliğe karşı krunması alanında, sahte bankntların ve madeni paraların analizi ve sınıflandırılmasına ilişkin uzmanlık mevcuttur ve idari kapasite yeterlidir. Sahtecilik izleme sistemi faaliyettedir. Sistemin yeni yapılar kurulması ve mevzuata yaptırımlar eklenmesi suretiyle tamamlanması gerekmektedir. Snuç...Organize suç, uyuşturucu ve insan kaçakçılığı alanlarında ilerleme sağlandığı söylenebilir. Plis işbirliği ve dış sınırlar knularında önemli byutta ve sürekli çabalara ihtiyaç bulunmaktadır Fasıl 32: Mali Kntrl Kamu iç mali kntrl (PIFC) alanında bir miktar ilerleme kaydedilmiştir. Kamu Mali Yönetimi ve Kntrl Kanunu (KMYKK) için uygulama yönetmeliği kabul edilmiştir, ancak, bu tam larak uygulanmamaktadır. İç denetçilerin atanmasıyla, bazı devlet kurumlarında iç denetim mekanizması işlevsel hale getirilmiştir. Dış denetim alanında rapr edilebilecek bir gelişme yaşanmamıştır. Gözden geçirilmiş Sayıştay Kanununun kabulü tamamlanmamıştır. Gözden geçirilmiş Sayıştay Kanununun gecikmesinin, örneğin yerel yönetimlerin dış denetimi gibi knularda önemli snuçları lmaktadır. AB nin mali çıkarlarının krunması alanında sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Başbakanlık Teftiş Kurulu (BTK) Avrupa Hileyle Mücadele Ofisi-OLAF ın Türkiye deki temas nktası larak işbirliğine başlamıştır. Türkiye, Avrupa tpluluklarının çıkarlarının krunması amacıyla tüm işlevsel ve yasama, yürütme ile ilgili hususların eşgüdümü ve usulsüzlük ile hile şüphesi bulunan durumların Kmisyn a bildirilmesi için işlevsel ve bağımsız bir hileyle mücadele krdinasyn yapısı (AFCOS) kurulmasına karar vermemiştir. Geçici önlem larak, Başbakanlık Teftiş Kurulu nda bir OLAF temas nktası kurulmuştur. Avrupa tpluluklarının mali çıkarlarının krunması sözleşmesiyle (PIF-sözleşmesi) uyumun tamamlanması için 8 yasal değişiklik yapılmış lup; bununla ilgili prtkllere dair çalışmalar halen sürmektedir. Bu alanda hazırlıklar mütevazı düzeyde ilerleme kaydetmiştir.

14 Avrnun sahteciliğe karşı krunması hususunda ilerleme kaydedilmemiştir. İdarenin, sahte banknt ve madeni paraların analiz ve sınıflandırılmasına ilişkin mevcut uzmanlığı ve dört klluk biriminin kapasitesi yeterli düzeydedir. Sahte para denetim sistemi, ulusal analiz merkezi, ulusal madeni para analiz merkezi ve ulusal merkez fisi luşturulmak suretiyle tamamlanmamıştır. Snuç Genel larak, sınırlı ilave ilerleme kaydedilmiştir. KMYKK nin tam larak uygulanmasını teminen daha çk çaba gerekmektedir....gözden geçirilmiş Sayıştay yasasının kabul edilmesi gerekmektedir. AB mali çıkarlarının krunmasında, Avrupa Hileyle Mücadele Ofisi-OLAF ile işbirliğini teminen, sürekli yapıların luşturulması gerekmektedir. Aynı mekanizmalar, Avrnun sahteciliğe karşı krunmasında, AB Kmisynunun ilgili birimleriyle sürekli temas kurulması için de gereklidir. Genel larak, Türkiye nin bu fasıldaki müktesebatla uyum düzeyi, içerikli katılım müzakerelerine lanak tanımaktadır. Şeklinde değerlendirilmiştir AB YE UYUM İÇİN YAPILMASI GEREKENLER 2007 yılı AB İlerleme Rapru nda yapılan eleştiri ve tavsiyelerden hareketle ylsuzlukla mücadele knusunda AB ye uyum için atılması gereken adımları maddeler halinde şu şekilde sıralayabiliriz: Kapsamlı bir ylsuzlukla mücadele stratejisi hazırlanmalı, ylsuzlukla kararlı şekilde mücadele resmi devlet plitikası haline getirilmelidir. Ylsuzlukla mücadelede siyasi iradenin yğun ve sürekli desteği sağlanmalıdır. Hazırlanacak ylsuzlukla mücadele stratejisi kapsamında yer alacak denetim birimlerini krdine etmek üzere merkezi ve özerk bir kurum kurulmalı ve bu kurum yürütme erkinin başı ile ilişkilendirilmelidir. Ylsuzlukla mücadelede görev alan OLAF benzeri teftiş kurulları ve diğer denetim birimleri güçlendirilmeli ve her tür etkiden bağımsız lmalarına özen gösterilmeli, denetim elemanlarının seçimi ve meslekte ilerlemelerinde liyakat ve kariyer ilkelerine dikkat edilmeli, ücretlerinin ldukça iyi lması sağlanmalı ve mesleki açıdan yenilenmeleri için sürekli eğitilmelerine önem verilmelidir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nda Denetim Hizmetleri Sınıfı luşturulmalı ve temel Türk Denetim Kanunu çıkarılmalıdır. Denetim birimleri ile Sayıştay arasında etkin bir işbirliği sağlanmalıdır. Başta bilgisayar destekli denetim (IT Denetimi) lmak üzere etkin denetim teknikleri geliştirilip uygulanmalıdır. Ylsuzluğa karşı alınan mevcut tedbirler gözden geçirilmeli, ylsuzlukla mücadele etmek için gereken mevzuat değişiklikleri süratle yapılmalıdır. Ylsuzlukla ilgili cezalar caydırıcı hale getirilmeli, bu suçlar kesinlikle af kapsamında lmamalıdır. Ylsuzluk knusunda istatistik ve veri tplama görevi bir kamu kurumuna verilmelidir. Milletvekillerinin kürsü dkunulmazlığı dışındaki yasama dkunulmazlığı kaldırılmalıdır.

15 Milletvekilliği dkunulmazlığının kaldırılması ile paralel larak, memurlar hakkında yürütülen bazı ylsuzluk suçları ile ilgili larak üst makamdan ön izin alma zrunluluğunu gösteren 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmalıdır. Kamu Görevlileri Etik Kurulu nun daha etkili şekilde çalışması sağlanmalıdır. Milletvekilleri ile kamu persneline ilişkin etik ilkeler belirlenmelidir. Ylsuzluk suçlarının genelde örgütlü suç lduğu dikkate alındığında, örgütlü suçlarla mücadele için ulusal strateji tespit edilmeli, suçla daha etkin mücadele için altyapı ve kriminal incelemeleri için gerekli teçhizat güçlendirilmelidir. Başta kamu alımları lmak üzere bütün alanlarda saydamlık sağlanmalıdır. Ulusal ve uluslararası kurum, kuruluş ve örgütler arasında karşılıklı adli ve plis yardım uygulamaları güçlendirilmelidir. Adli makamların ylsuzluk knusunda uzmanlaşması sağlanmalıdır. Adalet hizmetlerinde etkinlik ve çabukluk sağlanmalıdır. Siyasi partiler ile kamu kurumu niteliğindeki sendika, da, birlik, dernek, vakıf ve benzeri örgütlenmelerin finansmanı sıkı kurallara bağlanmalı ve denetlenmelidir. Kamu görevlilerinin genel larak mali durumları iyileştirilmeli, ücretlerde adalet sağlanmalıdır. Ylsuzlukları ihbar edenler krunmalı ve tatmin edici şekilde ödüllendirilmelidir. Ylsuzluk nedeniyle elde edilen gelirlerin müsadere edilmesi önündeki hukuki engeller kaldırılmalı, müsadirler tatmin edici şekilde ödüllendirilmelidir. Kamu, özel sektör ve sivil tplum arasındaki ilişkiler geliştirilmelidir. Ylsuzlukla mücadele knusunda kulların eğitim müfredatlarına ders ve seminerler knulmalıdır. Ylsuzluğun ciddi bir suç lduğuna ilişkin kamu bilinci yaygınlaştırılmalı, vatandaşın devlete lan güveni ile ylsuzluklara karşı duyarlılığı artırılmalıdır. Ylsuzlukla mücadele knusunda yeterli kamuyu baskısının luşturulması için medyadan etkili larak yararlanılmalıdır. IV. SONUÇ AB nin üç saç ayağından birisi lan Adalet ve İçişleri Alanında İşbirliği nin içerisinde yer alan ylsuzlukla mücadele, Birlik tarafından üzerinde hassas şekilde durulan bir knudur. Öyle ki, bu knudaki hukuki düzenlemeler ldukça ayrıntılı lup, sürekli geliştirilme halindedir. Sn ilerleme rapru ışığında bir değerlendirme yapıldığında, Türkiye nin AB Ylsuzlukla Mücadele Plitikası na uyumu, diğer fasıl knularına nazaran rta düzeydedir. Bir başka deyişle, AB nin bizzat kabul ettiği ya da taraf lduğu sözleşmelerin önemli bir kısmı iç hukukumuza kazandırılmıştır. Buna karşın, daha alt düzeydeki teknik mevzuatın büyük kısmı henüz benimsenmemiştir.

16 Ylsuzlukla mücadele, ylsuz davranışlara karşı etkili, kapsamlı ve lumlu netice verecek tedbirlerin kamu tritelerince alınması ve tplum tarafından da desteklenmesini gerektiren bir süreçtir. Ylsuzluğu önlemek için geliştirilecek plitikalar, bir yandan ylsuzluğun kökenlerinin analiz edilmesi, diğer yandan da ylsuzluk karşıtı bir rtamın luşturulması ile ilgilenmelidir. Bu tip plitikalar luşturulurken hukukun üstünlüğü, iyi yönetim, saydamlık ve hesap verebilirlik gibi ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır. Ylsuzlukla mücadele uzun sluklu, planlı ve kararlı lmayı gerektiren karmaşık bir süreçtir. Ylsuzlukla mücadele plitikaları, sadece yasal düzenlemelerin yapılmasından luşmamalı, bunun yanında tplumsal desteği de arkasına almaya çalışmalıdır. Zira, ylsuzluk laylarının kaynağında tplumun değer yargıları, etik kuralları ve siyasal kültürünün etkisi vardır. Ylsuzlukla mücadelenin belki de en önemli safhası, tplumun ylsuzluk lgusunu meşru görmemesi ve ylsuzluk yapanlar hakkında işlem yapılması için yetkili makam ve mercileri harekete geçirecek girişimlerde bulunmasıdır. Fakat, söz knusu mücadelede ilk adım siyasi iktidardan gelmelidir. Zira, ilk adım en tepeden gelmezse, ylsuzlukla savaşan kamu veya özel kuruluşların başarı şansı ldukça azdır. Bu yüzden, siyasi iradenin desteği çk önemlidir. Başta çalışmamızın Üçüncü Bölümü nde açıklanan ylsuzlukla mücadele önlemlerinin alınması lmak üzere, buraya kadarki açıklamaların ışığında, AB ye tam üye lmak isteyen Türkiye nin ylsuzlukla mücadele knusunda yapması gerekenleri bir paragrafta özetlersek; öncelikle, genel larak ylsuzlukla mücadele plitika ve eylem planlarının tespit edilmesi, ikinci larak, ylsuzluk risk ve imkanlarının yk edilmesi veya en azından azaltılması; üçüncü larak, ylsuzlukla mücadelenin idari byutu ile ilgili denetim lanaklarının güçlendirilmesi, denetim kalitesinin artırılması, denetim rganları arasında eşgüdümüm sağlanması ile denetim snuçlarının etkili şekilde izlenmesi; dördüncü larak, ylsuzlukla mücadelenin adli byutunun sruşturma kapasitesinin artırılması; beşinci larak, örgün eğitime ilave larak yaygın eğitim lanaklarını kullanarak kamuyunun bilinçlendirilmesi ve sn larak, sivil tplum kuruluşlarının ylsuzlukla mücadele sürecine etkin katılımının sağlanması gerekmektedir. Bu altı madde altında özetlediğimiz önerilerin yanında, belki de en önemli ylsuzlukla mücadele tedbirini İsmet İnönü nün şu veciz sözüyle belirtebiliriz: Bir ülkede namuslular da en az namussuzlar kadar cesur lmadıkça ülke için kurtuluş yktur. DİPNOTLAR 1 - Kemal Özsemerci, Türk Kamu Yönetiminde Ylsuzluklar, Nedenleri, Zararları ve Çözüm Önerileri, Sayıştay Araştırma/İnceleme/Çeviri Dizisi: 27, Ankara, 2003, s Türkiye Büyük Millet Meclisi, Ylsuzlukların Sebepleri, Ssyal ve Eknmik Byutlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Kmisynu (10/9) Rapru Kısım:1, Ankara, 2003, s Fikret Bila, &AuthrID=61&b=&a=Fikret%20Bila&ver=99 ( ). 4 - Bkz., ( ). 5 - Bkz., ( ). 6 - Bkz., ( ). 7 - Turgay Ergun, Kamu Yönetimi Kuram Siyasa Uygulama, TODAİE Yayın N:322, Ankara,

17 2004, s Bkz., ( ). 9 - Bkz., ( ) Bkz., ( ) Bkz., ( ) Bkz., ru_tr.pdf ( ). KAYNAKÇA Kitaplar Ergun, Turgay (2004), Kamu Yönetimi Kuram Siyasa Uygulama, TODAİE Yayın N: 322, Ankara. Özsemerci, Kemal (2003), Türk Kamu Yönetiminde Ylsuzluklar, Nedenleri, Zararları ve Çözüm Önerileri, Sayıştay Araştırma/İnceleme/Çeviri Dizisi: 27, Ankara. Türkiye Büyük Millet Meclisi (2003), Ylsuzlukların Sebepleri, Ssyal ve Eknmik Byutlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Kmisynu (10/9) Rapru Kısım:1, Ankara. İnternet Avrupa Kmisynu (2007), Türkiye 2007 İlerleme Rapru (COM(2006) 663), ru_tr_.pdf ( ). Bakanlar Kurulu (2001), Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Prgramı, ( ). Bakanlar Kurulu (2002), Türkiye de Saydamlığın Artırılması Ve Kamuda Etkin Yönetimin Geliştirilmesi Eylem Planı, ( ). Devlet Planlama Teşkilatı (2000), Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Kmisynu Rapru, ( ). Devlet Planlama Teşkilatı (2000), Kamu Yönetiminin İyileştirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması Özel İhtisas Kmisynu Rapru, ( ). Devlet Planlama Teşkilatı (2000), Uzun Vadeli Strateji Ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı , ( ). Hazine Müsteşarlığı (2002), Niyet Mektubu, Bkz., ( ). T.C. 58. Hükümet(2003), Acil Eylem Planı, ( ). Diğer Kaynaklar Milliyet (2008),

18