T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) AHŞAP TEKNOLOJİSİ MAKİNEDE KESME ANKARA 2006

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ ŞERİT TESTERE MAKİNESİ Tanımı ve Çeşitleri Şerit Testere Makinesinin Kısımları Kesilecek Ağacın Özellikleri Kesilecek Eğmecin Yarıçapı Makinenin Sayısal Özellikleri Şerit Testere Lamasını Sökmek Takmak Kesme İşlemine Başlamadan Önce Çalışma Güvenliği Kullanımı ve Bakımı Şerit Testere Makinesinde Kalas Biçmek Şerit Testere Makinesinde Parçaları Köşegen Yönde Kesmek Şerit Testere Makinesinde Eğmeçli Parça Kesmek Şerit Testere Makinesinde Dairesel Tabla Kesmek Şerit Testere Makinesinde Stil Ayak Kesmek Şerit Testere Makinesinde Muhtemel Arızalar ve Sebepleri Şerit Testere Lamasının Kaynatılması Şerit Testere Lamasının Bilenmesi Ahşap Ürünleri Kontratabla Fıngır Tabla (Parmak Geçme)...35 UYGULAMA FAALİYETİ...37 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ...40 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...41 ÖĞRENME FAALİYETİ DAİRE TESTERE MAKİNESİ Tanımı ve Özellikleri Daire Testerenin Kısımları Çalışma Güvenliği ve Kullanımı Bakımı Makinenin Bakımı Yonga Levhalar (Sunta)...72 UYGULAMA FAATLİYETİ...74 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ...77 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...78 ÖĞRENME FAALİYETİ BAŞ KESME MAKİNESİ Tanımı ve Kullanılması...80 UYGULAMA FAALİYETİ...89 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ...91 i

4 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...92 MODÜL DEĞERLENDİRME...94 CEVAP ANAHTARLARI...96 KAYNAKÇA...98 ii

5 AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR MODÜLÜN KODU 543M00042 ALAN Ahşap Teknolojisi DAL / MESLEK Alandaki Tüm Dallar MODÜLÜN ADI Makinede Kesme Ahşap Teknolojisi Alanında Makinede kesme MODÜLÜN TANIMI işlemlerinin kesme makinesinde yapılışı ve bu işlem sırasında izlenecek tekniklerin uygulamayla anlatıldığı öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Elde Kesme Yapmak modülünü başarmış olmak YETERLİK Makinede kesme yapmak. Genel Amaç Uygun ortam sağlandığında, bu modülle; düzgün, ölçüsünde, tekniğine uygun olarak makinede kesme işlemi yapabileceksiniz. MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇMEVE DEĞERLENDİRME Amaçlar 1. Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde Şerit Testere Makinesinin kesicilerini söküp takabilecek, makinede kesme işlemi yapabileceksiniz. 2. Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde Daire Testere Makinesinin kesicilerini söküp takabilecek, makinede kesme işlemi yapabileceksiniz. 3. Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir şekilde Baş Kesme Makinesinin kesicilerini söküp takabilecek, makinede kesme işlemi yapabileceksiniz. Şerit Testere Makinesi, daire testere makinesi, baş kesme makinesi, iş parçası, sağlıklı çalışma ortamı, bileme araçları, ölçü, kontrol ve markalama aletleri, atölye önlüğü. Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçları ile kazandığı bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. iii

6 iv

7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Ahşap teknolojisi alanı işlevsel değerleri ile mekânların kullanışlığını, estetik değeriyle de yaşadığımız ve çalıştığımız mekânların sıcak, sevimli ve renkli bir ortam hâline gelmesini sağlar. Bu alan sanatı ve tekniği birleştirerek ürünü ortaya çıkarır. Alanda ahşap ve ahşap ürünleriyle birlikte boya, vernik, renk, cam, plastik, çelik ve metal gibi gereçler de kullanılmaktadır. Bu alanın sağladığı istihdam olanakları, mevcut ve potansiyel olarak sahip olduğu katma değer yaratma gücüyle, ülkemizin önemli faaliyet sektörlerinden birisidir. Gelişen teknoloji her alanda olduğu gibi ahşap teknoloji alanında da değişikliklere sebep olmuş ve bazı kolaylıklar getirmiştir. Bu alanda ahşap ve ahşap ürünlerinin makinelerde kesme işlemlerinin kaliteli ve düzgün çıkabilmesi için teknolojik gelişmelere uygun makine ve kesiciler kullanılması gerekmektedir. Eski üretim şekli hem zaman kaybına neden olmakta hem de işçilik maliyetlerini artırmaktaydı. Gelişen teknoloji sayesinde zamanla değişik üretim şekilleri geliştirildi ve uygulanmaya başlandı. Makinede kesme modülünde, ahşabın ve işin özelliğine uygun kesici seçmeyi, makinelerin kesicilerinin sökülüp takılmasını, ahşabın ve işin özelliğine uygun çalışma yapılmasını, işlem sonrası temizliği tekniğine uygun olarak yapabileceksiniz. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda düzgün, ölçüsünde, tekniğine uygun bir şekilde Şerit Testere Makinesinin lamasını söküp takabilecek, makinede düz ve kavisli kesim işlemlerini yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Şerit Testere Makinesi hakkında satış yapan makine firmalarını, okulunuzdaki ya da yakınınızdaki atölyelerde bulunan bu makineyi inceleyiniz. Makine fabrikalarından katalog temin ederek inceleyiniz, arkadaşlarınızla tartışınız. Internet ortamında makine hakkında bilgi veren siteleri araştırarak Şerit testere makinesi hakkında bilgi edininiz. 1. ŞERİT TESTERE MAKİNESİ 1.1. Tanımı ve Çeşitleri Ahşap teknolojisi alanında ahşap ve ahşap iş parçalarının, genişlik, kalınlık ve boy kesme işlemlerini, eğmeçli şekilde kesme işlemi ve zıvana kesme işlemlerini yapabildiğimiz makinelerdir.. Resim 1.1: Şerit testere çeşitleri 3

10 Resim 1.2: Şerit testere çeşitleri Şerit Testere Makinesinde genişlik kalınlık ve boy kesme işlemleri yapabildiğimiz gibi, kavisli iş parçalarının kesilmesi, kertmeli iş parçalarının kesilmesi ve şekillendirilmesi açılı kesme, dairesel kesme, zıvana kesme, kama kesme işlemleri yapılan işlerden bazılarıdır. Şerit Testere Makinesi kasnak çapına göre adlandırılır. Bir gövde üzerine oturtulmuş alt ve üst kasnaklar yardımıyla şerit testere lamasının dönmesi sağlanmıştır. Gövdeye bağlı tabla ve kılavuz düzeni sistemi vardır. Resim 1.3: Şerit testere çeşitleri 4

11 Resim 1.4: Şerit testere çeşitleri ( tomruk kesme makinesi ) 1.2. Şerit Testere Makinesinin Kısımları Gövde: Dökümden yapılmış, üzerinde makinenin diğer elemanlarını taşıyan kısmıdır. Gövde istenildiği zaman atölye zeminine vidalarla sabitlenebilir. Üzerinde motor, kasnak, kayış, mil, kılavuz düzeni, kasnak ayar kolları, gövde, kasnak koruma kapakları ve makinenin çalıştırılmasına ve kapatılmasına yardımcı olan şalteri taşır. Resim 1.5: Gövde 5

12 Tabla: Testerenin dökümden yapılmış, makine gövdesinin üzerinde bulunan ortasında testere takozu boşluğu, testere geçiş yuvası bulunan elemanıdır. Resim 1.6: Tabla Tabla ön sol kısmında ayrıca siperin hareket etmesini ve ayar yapılmasını sağlayan, siper ayar kolu ve ayar çubuğu bulunmaktadır. Şerit testere tablası alt kısımda bulunan bağlantı ile ekseni üzerinde açılı ayarlanabilecek şekilde üretilmektedir. Resim 1.7: Siper ayar kolu Siper: Dökümden yapılmış, makine tablasının ön sol kısmında bulunan siper ayar koluna bağlı olarak tabla üzerinde hareket etmektedir. Şerit testere siperleri genelde üst üste iki kademeli olarak üretilir, bu üretimin amacı; zıvana işlemlerini tek ayarda yapabilmektir. Üst siperde ayar yapabilmek için cıvatalı sıkma aparatı vardır. Aynı anda tek ayarla iki işlem yapmakta kullanabiliriz. Resim 1.8: Siper 6

13 Resim 1.9: Kademeli siper Kasnaklar: Motora kasnak ve kayışlar ile bağlı olan alt kasnak motordan aldığı dönme gücü ve şerit testere laması ile üst kasnağa iletir. Testere lamasının hareketini sağlayan alt ve üst kasnaklardır. Alt kasnak motordan aldığı güç ile döndüğünden ayar düzeni yoktur. Resim 1.10: Motor kasnak bağlantısı Üst kasnakta iki adet ayar düzeni vardır; Bir tanesi şerit testere gergi ayar kolu, şerit testere lamasının iki kasnak üzerinde gerginliğini sağlamak için kullanılır. Gerdirme düzeninde bulunan yay ve ağırlık parçası çalışma sırasında testereyi devamlı uygun gerginlikte tutmayı sağlar. Resim 1.11: Gerdirme düzeni 7

14 Gerdirme düzeni ayarının alt ve üst noktaları, testere lamasının en kısa ve en uzun boy sınırlarını belirtir. Şerit testere laması bu ölçü sınırları içinde olmalıdır. Ölçüden küçük olduğunda takılmaz, büyük olduğunda bol olacağı için gerginlik sağlanamaz. Resim. 1.12: Şerit testere laması boy ölçüleri İkinci ayar kolu üst kasnağın ileri ve geri hareketini sağlayarak şerit testere lamasının kasnaklardan öne ve arkaya doğru hareketini sağlamaktadır. Buda şerit testere laması dişlerinin kasnağa göre taşkınlığını sağlar. Resim 1.13 : Üst kasnak ayar kolu Resim 1.14: Üst kasnak şerit testere ayarı 8

15 Şerit Testere Makinesinin adlandırılması kasnakların çapı ile belirlenir. Kasnak çapı 60 cm ise altmışlık şerit testere, kasnak çapı 80 cm ise seksenlik şerit testere denir. Çalışma sırasında şerit testere lamasının kaymasını önlemek, testere lamasının dişlerinin çaprazını ve keskinliğini korumak ve esnek bir gerdirme yapabilmek için kasnakların çevresine lastik ya da kauçuktan malzeme geçirilir. Çalışma güvenliğinin sağlanması için kasnaklar koruyucu kapaklar ile kapatılmıştır. Bu kapaklar bir taraftan menteşeli diğer taraftan ise vidalı bir sistem ile tutturulmuştur gerektiğinde açılabilir özelliğine sahiptir. Resim 1.15: Üst kasnak şerit testere koruyucu kapağı Kılavuz düzeni: Şerit testere lamasının düzgün doğrultuda hareketini sağlamak amacıyla, tablanın alt ve üst kısımlarında iki adet kılavuz düzeni bulunmaktadır. Alt kılavuz düzeni tablanın içine monta edilmiş olup, şerit testere lama kalınlığının doğrusal hareket edebileceği kadar boşluk bırakılarak, sert ağaç malzemeden kılavuz takozu kullanılmalıdır. Resim 1.16: Şerit testere kılavuz düzeni 9

16 Resim 1.17: Şerit testere kılavuz düzeni Üst kılavuz düzeni, yükseklik ayarı sağlayan bir kızaklı milin altına takılmış kılavuz makara ve takozları ile bunların ayarını sağlayan vidalardan ve testere koruyucu kapağından oluşur. Doğrusal kılavuzlama işi şerit testere lamasının sırt kısmından rulman ya da bilyeli makara ile yan yüzeylerden sert ağaçtan yapılmış takozlar ile sağlanır. Resim 1.18: Şerit testere rulmanlı kılavuz sistemi Testere laması: Makinenin kesici elemanı olan şerit testere laması, özel takım çeliğinden değişik diş çeşidinde, değişik genişlik ve kalınlıkta üretilir. Genellikle 50 metrelik toplar halinde piyasaya sunulur. Şerit testere lamasının seçiminde kullandığımız makinenin özellikleri ile kesilecek ağacın özellikleri kullanacağımız lamanın özelliklerini belirler. 10

17 1.3. Kesilecek Ağacın Özellikleri Şekil 1.1: Şerit testere diş yapısı Sert ağaçlarda, kuru ağaçlarda ve elyafa dik yöndeki boy kesimlerinde; Sık dişli testere (t = 2h) Dik duruş açısı dike yakın (açı =5-10 derece) Yumuşak ağaçlarda, nemli ağaçlarda ve elyaf yönündeki biçme işlemlerinde; a.seyrek dişli testere (t = 3h-4h ) b.diş duruş açısı daha sivri ( açı=15 30 derece ) olmalıdır. Şekil 1.2: Şerit testere diş şekilleri ve kullanma alanları Şekil 1.3: Kasnak çapı ve lama ölçüleri 11

18 Lama kalınlığı, kasnak çapının en çok 1/1000 i kadar olmalıdır. Kalınlık arttıkça bükülme yeteneği azalır ve daha büyük çaplı kasnaklar gerektirir. Takılacak testere lamasının boyu, makinenin kasnak çapı ve kasnak eksenleri arasındaki uzaklığa bağlıdır. Üst kasnak yükseklik ayarının en alt noktasında eksenler arası yükseklik minimum, en üst noktasında yükseklik maksimum ve kasnak çapı 2R olduğuna göre; En kısa lama boyu: L min. = 2 X H min. +2 pi R En uzun lama boyu: Lmax. = 2 X H max. +2 pi R Formülü ile hesaplanır. Kullanılacak lamanın boyu L min. İle L max. Değerleri arasında bulunmalıdır Kesilecek Eğmecin Yarıçapı Eğmeçli ve değişik kavisli iş parçaları kesilirken eğmecin yarıçapına uygun genişlikte şerit testere laması seçilmelidir.uygun şerit testere laması seçilmezse ya iş kazasına neden olunur yada şerit testere lamasının bükülüp kırılmasına neden oluruz Makinenin Sayısal Özellikleri Şekil 1.4: Eğmeç yarıçapı ve lama ölçüleri 1-Kasnak çapı : cm. 2-Kesme yüksekliği : cm. 3-Tabla yüksekliği : cm. Küçük tip makineler, uygun tezgahlar üzerine yerleştirilerek standart çalışma yüksekliğine (90-95 cm.) getirilerek kullanılmalıdır. 4-Kesme hızı : m/san. 5-Sevk hızı : 3-20 m/dak. 6-Motor gücü : 1-8 BG. 7-Ağırlık : Makinenin büyüklüğüne göre değişkendir. 12

19 1.6. Şerit Testere Lamasını Sökmek Takmak Makinenin şalteri kapalı durumda iken, alt ve üst kasnak kapakları ve yan koruyucu kapakları açınız. Tabla üzerindeki testere boşluğu takozunu, varsa testere kanalı sürgüsünü çıkartınız. Üst kasnak gerdirme volanı ile şerit testere lamasını gevşetiniz. Üst ve alt kılavuz düzenlerini gevşeterek geriye alınız. Resim 1.19: Testere lamasının katlanması 4-Testereyi çıkarınız, temizleyiniz ve çatlak bulunup bulunmadığını kontrol ediniz. Çatlak varsa, çatlak noktasından kırarak kaynatmak üzere kaldırınız. Testere laması sağlam ise, keskinliğini kontrol ediniz. Dişler körlenmiş bilenmeye ihtiyaç duyuluyorsa bilemek için katlayarak kaldırınız. 5-Kasnaklardaki ve kılavuz düzenindeki talaş, reçine vb. birikintileri temizleyerek kasnakların düzgün ve dengeli döndüğünü el ile çevirerek kontrol ediniz. Resim1.20: Testere lamasının katlanması 13

20 1.7. Kesme İşlemine Başlamadan Önce Kullanılacak işe uygun özellikteki şerit testere lamasını seçiniz. Temiz, çatlaksız, çaprazlı ve bilenmiş olduğunu kontrol ediniz. Dişleri dönüş yönünde olacak şekilde tabladaki yarıktan geçirerek kasnaklara takınız. Gerdirme volanı ile gerdiriniz. Üst kasnağı hafifçe döndürünüz ve eğim ayar vidası yardımıyla, şerit testere lamasının durumunu ayarlayınız. Lamayı normal miktarda gerdiriniz, Dişlerin çaprazının bozulmaması ve körelmemesi için şerit testere laması kasnak kenarından sadece dişleri taşacak şekilde ayarlanmalıdır. Şekil 1.5: Testere lamasının ayarlanması Kılavuz düzenini şerit testere lamasına yaklaştırınız, gerekli ayarları yaparak vidaları sıkınız. Sırt destek makarası ve yan destek takozları ile testere laması arasında 0,5 mm kadar boşluk bırakılmalıdır. Testere dişleri yan takozların dışında serbest kalmalıdır. Alt ve üst kılavuz takozları aynı doğrultuda ayarlanmalıdır. Takoz ve makara yüzeyleri bozulmuş ise düzeltilmeli yada yenileri ile değiştirilmelidir. Resim 1.21: Testere lamasının takılarak ayarlanması 14

21 Kasnak kapaklarını ve yan kapakları kapatınız ve vidalarını sıkınız. Şalteri açıp kapatarak ayarları tekrar kontrol ediniz. 5-Şerit testere laması dönüşleri düzgün ise kesme işlemine başlayabilirsiniz Çalışma Güvenliği Şerit testere makinesinde güvenli çalışma yapabilmek için, çalışmaya başlamadan önce ve çalışma süresince aşağıdaki noktaları dikkate alınız: Testerenin takılmasıyla ilgili ayarları ve şerit testere lamasının çatlaksız olduğunu, çalışma öncesi kontrol ediniz. Üst kılavuz düzenini, kesilecek parça kalınlığından en fazla 1 2 cm. daha yükseğe kaldırarak vida sistemini sıkınız. Fazla yüksek ayarlanan kılavuz düzeni, iş kazasına ve testerenin esneyerek hatalı kesim yapmasına neden olur. Makine siperinin, şerit testere lamasına paralelliğine ve tablaya dik olmasına dikkat ediniz. Resim 1.22: Şerit dikliğinin kontrolü Makineyi çalıştırdıktan sonra normal hızını almadan kesime başlamayınız. Kesilecek parça üzerinde çivi, taş, vb. sert cisimler bulunmadığını kontrol ediniz. İş parçasının, makine tablasına sağlam bir şekilde oturmasını sağlayınız. Eğmeçli iş parçalarının altını uygun şekilde parçalar ile destekleyiniz. Kesim işlemi yaparken, ellerinizi testere dişlerine emniyetli bir uzaklıkta tutunuz. Çalışırken testere lamasının kopma ihtimaline karşı, yan tarafında durmayınız ve kimsenin durmasına izin vermeyiniz. Uzun parçaların kesilmesinde, tabla yüksekliğinde silindirli destek sehpaları kullanınız. 15

22 Makinede çalışırken, özellikle eğmeçli kesimlerde herhangi bir sıkışma olduğunda, iş parçasını kesinlikle geri çekmeyiniz ve makineyi durdurunuz. Aksi durumda şerit testere laması geriye doğru gelir ve çıkar. Silindirik parça kesimlerini daima V kalıbı içinde tutarak kesiniz. Şekil 1.6: Eğmeçli parçaların destekli kesilmesi Kertme şeklindeki kesimlerde, parçayı geri çekme işlemini azaltmak için, önce şeklin kısa çizgisinden kesiniz. İş parçasını normal ve rahat bir hızla ve şerit testere lamasını bükmeyecek şekilde itiniz.makine tablası üzerinde biriken artık parçaları elinizle değil, bir ağaç çubukla iterek düşürünüz. Resim 1.23: Eğmeçli parçaların kesilmesi Kesme sırasında, düzgün aralıklarla çarpma sesi duyduğunuzda, makineyi durdurunuz ve testere lamasında çatlak olup olmadığını kontrol ediniz. Çalışırken testere koparsa, şalteri kapatınız ve makineden emniyetli bir uzaklıkta kasnakların tamamen durmasını bekleyiniz. Makinede çalışmanız bitince, makine üzerinde bulunan fazla parçaları ve temizliğini yapınız. 16

23 1.9. Kullanımı ve Bakımı Şerit Testere Makinesinin bakımı için; İşleme başlamadan önceki bakımı Kesicilerin keskinliğini kontrol ediniz. Kasnağın aşağı yukarı hareketini sağlayan ayar volanının düzgün çalıştığını kontrol ediniz. Siperin doğrultusunu, dikliğini ve ayarlarını kontrol ediniz. Kasnakların dönüş ayarlarını kontrol ediniz. Aspiratör sisteminin çalışmasını kontrol ediniz. Şalteri açıp kapatarak makinenin devrinde çalıştığını kontrol ediniz. Günlük bakımı Makine üzerindeki talaş ve tozları temizleyiniz. Makine üzerinde takılı bulunan kesicileri sökmeli, temizlenmeli ve yerine kaldırılmalıdır. Üst kasnak ayar volanı gevşetilmelidir. Haftalık bakımı Makinenin siperi kaldırılmalıdır. Kasnağa bağlı bulunan kesiciler sökülmeli, temizlenmeli ve yerine kaldırılmalıdır. Resim 1.24: Haftalık temizlik, kesiciler sökülmüş Kılavuz düzeni kontrol edilmeli ve temizlenmelidir. Makinenin talaş ve tozları temizlenmeli, hava tutulmalı ve metal kısımları ince yağ kullanılarak yağlanmalıdır. Makine kataloguna uygun olarak kasnaklar ve kızak yatakları yağlama noktalardan yağlanmalıdır. Yıllık bakımı Makinenin bütün elemanları kontrol edilmelidir. Elemanların her biri için gerekli onarma, değiştirme, yağlama ve ayarlama işlemi yapılmalıdır. 17

24 1.10. Şerit Testere Makinesinde Kalas Biçmek Makineye uygun bir şerit testere laması takınız ve gerekli kontrolleri yapınız. Makinenin siperini istenilen biçme kalınlığına uygun ölçüde ayarlayınız ve siperi sıkınız. Resim 1.25: Genişlik ayarı Üst kılavuz düzeninin yüksekliğini ayarlayarak sıkınız. Yardımcı bir kişi yoksa makinenin ön ve arka tarafına uygun mesafede iki destek sehpası yerleştiriniz. Biçilecek kalasın rendelenmiş yüzeyini makine tablası üzerine, rendelenmiş cumbasını sipere dayayınız. Makineyi çalıştırınız, kalasın ucundan iz yaptırarak geri çekip ölçü kontrolü yapınız. Keseceğimiz ölçü uygun ise kesme işlemini tamamlayınız. Resim 1.26: Şerit testerede ölçü kontrolü Kalası testerenin rahatça kesebileceği sevk hızı ile itiniz. 18

25 Sevk hızını; kesme yüksekliği arttıkça, sert ağaçlarda, nemli ağaçlarda, karışık elyaflı, budaklı ağaçlarda azaltınız. Kesme işleminde şerit testere sıkışacak olursa iş parçasını geri çekmeyiniz, makineyi durdurunuz. İş parçasının kesilen kısımlarına ağaçtan kamalar çakıp testere lamasının serbest hareketini sağlayarak makineyi tekrar çalıştırıp kesme işlemini tamamlayınız. Resim 1.27: Sıkışan şerit testere lamasının kamayla açılması Reçineli ağaçları keserken şerit testere lamasını ve kasnakları mazotlu fırça ile aralarda temizleyiniz. Kesilen kalas yüzeyi düzgünlüğünü kaybetmiş ise tekrar yüzeyi rendeleyerek kesme işlemine devam ediniz. Resim 1.28: Kasnağın mazotla temizlenmesi 19

26 1.11. Şerit Testere Makinesinde Parçaları Köşegen Yönde Kesmek Makinenin tablasını istenilen açıda ayarlayınız. Makine siperini, testere dişlerine değmeyecek şekilde ayarlayınız ve sıkınız. Üst kılavuz düzeninin yüksekliğini ayarlayarak sıkınız. Resim 1.29: Açılı parça kesmek Makineyi çalıştırınız, kalasın ucundan iz yaptırarak geri çekip ölçü kontrolü yapınız. Keseceğimiz ölçü uygun ise kesme işlemini tamamlayınız. Resim 1.30: Şerit testere makinesinde üçken parça kesmek İşlem bittikten sonra makineyi durdurunuz, tablayı yatay konuma getirerek temizlik işlemini yapınız. Makine tablası sabit ise ya da tablanın eğilmesi istenmiyorsa, aynı işlem için iş parçasını ağaçtan yapılmış V kalıbı içinde yapmak mümkündür. Aynı zamanda bu kalıpla silindir ya da torna yapılmış iş parçalarının kesilmesinde de kullanılabilir. 20

27 Resim 1.31: Şerit testere makinesinde daire parça boyu kesmek Resim 1.32: Şerit testere makinesinde üçken parça kesmek Şerit Testere Makinesinde Eğmeçli Parça Kesmek Makineye kesilecek kavise uygun şerit testere laması takılır. Makinenin siperini kaldırarak üst kılavuz düzeninin yüksekliğini ayarlayınız Şekil 1.33: Eğmeçli parçanın kesilmesi 21

28 Makineyi çalıştırınız, çizilen kavis eğmeç ve çizgilere göre çizgi dışından dikkatli bir şekilde kesiniz. Testerenin dönmeyeceği kadar küçük çaplı eğmeçli kısımları önceden keserek çürütünüz. Testere lamasının dönmesi mümkün olmadığı kavislerde lama eğilir ya da kasnaktan fırlar, kopabilir. Kesme işlemi bittiğinde makineyi durdurunuz ve temizliğini yapınız. Resim 1.34: Eğmeçli parçanın çürütülerek kesilmesi Resim 1.35: Eğmeçli parçanın çürütülerek kesilmesi Şerit Testere Makinesinde Dairesel Tabla Kesmek İş tablalarını kaba ölçülerde kare şeklinde kesiniz. Şerit Testere Makinesine uygun testere laması takarak siperi tabla üzerinden kaldırınız. Kontratabla, kalın kontrplak veya mdf den uygun ölçüde yardımcı tabla hazırlayınız. Tablanın bir kenarını testere lamasına teğet ve kesme doğrultusuna paralel olacak şekilde makine tablası üzerine yerleştiriniz. Üst yüzeyde bir taşkınlık olmayacak şekilde kama veya cıvatalarla kalıbı tablaya bağlayınız. Ya da uygun mesafede işkenceler ile bağlayınız. 22

29 Resim 1.36: Dairesel tabla kesme eksen pimi Yapılan kalıp üzerinde şerit testere diş ucundan 90 açılı bir doğru çiziniz. Çizilen doğru üzerinde kalıp kenarından itibaren istenilen yarıçap uzaklığında sivri uçlu eksen pimi bağlayınız. Kesilecek iş tablasını şerit testere lamasına yaklaştırınız, bir kenarın ortası lamanın dişlerine dokunur durumda iken eksen pimi üzerine bastırıp oturtunuz. Resim 1.37: Dairesel tabla kesme kalıbı Makineyi çalıştırarak kesilecek tablayı eksen pimi üzerinde yavaş yavaş döndürerek kesme işlemini tamamlayınız. İşlem bittiğinde makineyi durdurarak iş parçasını çıkartınız ve makineyi temizleyiniz Şerit Testere Makinesinde Stil Ayak Kesmek Şablon ile parçanın komşu iki yüzüne, ayağın şeklini markalayınız. Makineye dar şerit testere laması takınız. Makine tablası üzerinden siperi kaldırarak üst kılavuz düzeninin yüksekliğini ayarlayınız. 23

30 Şekil 1.7: Stil ayağın markalanması Makineyi çalıştırarak iş parçasının markalanmış yüzlerinden birini üste getirip, marka çizgilerinin dışından yavaş ve düzgünce kesiniz. Şekil 1.8: Ayağın bir yüzünün kesilmesi Kesilen artık parçaları marka çizgisinin dışından birkaç çivi ile tutturunuz. Ayağın diğer yüzeydeki markalanmış şeklinde kesiniz. Şekil 1.9: Ayağın diğer yüzünün kesilmesi Kesme işlemi bittiğinde makineyi durdurup temizliğini yapınız. 24

31 1.15. Şerit Testere Makinesinde Muhtemel Arızalar ve Sebepleri Şerit Testere Makinesinde, çalışma sırasında meydana gelen arıza ve ayar bozulmalarından dolayı zaman zaman problemler ortaya çıkar. Bunların zamanında kontrolü ve önlemleri alınmalıdır. Hatalar ve sebepleri aşağıda belirtilmiştir; Şerit testere laması sık kopuyorsa Kesme hızı yüksektir. Testere laması kesilecek ağaca uygun seçilmemiştir. Testere laması kasnak çapına uygun genişlik ve kalınlıkta değildir. Sevk hızı yüksektir. Testere normalden fazla gerilmiştir. Kasnaklar dengesiz dönmektedir. Şerit testere laması devamlı gergin bırakılmaktadır. Makine devamlı sarsıntı yapıyorsa Makine gövdesi yere iyi monte edilmemiştir. Kasnaklar dengesiz dönmektedir. Testere laması öne ya da arkaya salgılı çalışıyorsa Testere laması düzgün doğrultuda kaynatılmamıştır. Farklı genişlikteki testere lamaları birbirine kaynatılmıştır. Kasnak çevreleri temiz değildir. Bandaj yüzeyleri eşit kalınlıkta değildir. Kasnaklar millere göre tam dik veya açısında değildir. Miller eğilmiştir. Kasnak yatakları aşınmıştır veya bozulmuştur. Şerit testere laması çatlaktır. İş parçası gönyesinde kesilmiyorsa Tablanın testere lamasına dikliği bozulmuştur. Üst kılavuz düzeni ayarları bozulmuştur. Kesme kalınlığı arttığında makine fazla zorlanıyorsa Motorun gücü veya verimi düşüktür. Şerit testere lamasının dişleri körelmiştir. Kesim sırasında testere laması sağa sola çekiyorsa Testere laması dişlerinin çaprazı iki yana da eşit miktarda değildir. Yan kılavuz takozlarının testere lamasına uzaklıkları eşit değildir. Şerit testere laması normal gerginlikte değildir. 25

32 1.16. Şerit Testere Lamasının Kaynatılması Yeni alınan rulo halindeki şerit testere laması ya da kullanılmakta iken kırılmış veya çatlamış testere laması, şerit testere makinesine takmak için lamanın düzgün olarak kaynakla birleştirilmesi gerekmektedir. Bu işlemi elektrikli ark kaynak makinesi veya elektrikli kaynak makinesi ile yapabiliriz. Resim 1.38: Şerit testere laması kaynak makinesi Resim 1.39: Şerit testere laması kaynak makinesi Elektrikli kaynak makinesiyle kaynak yapmak Kaynatılacak lamanın boyunu bir metal makası ile takılacağı makinenin limitlerine uygun ölçüde, tam diş diplerinden ve dik olarak kesiniz. 26

33 Resim 1.40: Şerit testere laması uçlarının kesilmesi Bir ağaç parça üzerinde lama uçlarına ince eğe ile birbirine göre ters yönlerden 1 ya da 2 diş adımı ölçüsünde düzgün kaynak ağızları açınız. Resim 1.41: Şerit testere laması kaynak ağızları Kaynak makinesinin baskı ve bağlama parçalarının yüzeylerini ince zımpara ile temizleyiniz. Siperin doğrultusunu kontrol ediniz. Lamayı bağlama pabuçları arasına yerleştiriniz, makinenin siperine lamanın sırt kısmını dayayarak kaynak ağızlarını baskı pabuçlarını ortalayarak birbiri üzerine gelecek şekilde yerleştiriniz ve bağlama pabuçlarını sıkınız. Resim 1.42: Şerit testere laması ağızlarının kaynatılması 27

34 Kaynak gerecini (ince prinç levha) kaynak ağzından büyük olacak üçlüde keserek, ince zımpara ile yüzeyleri temizlenir.yüzeylere el sürmeden kaynak ağızları arasına yerleştirilir,bağlama pabuçları sıkılarak kaynak ağızlarının birbiri üzerine denk geldiğini kontrol ederiz. Kaynak yapılan alanda oksitlenmeyi önlemek için iki yüzeyi nede Boraks sürülür. Makinenin şalteri kademeli olarak açılır,1.ve2.kademe gerekiyorsa Boraks ilave edilir. Kaynak yeri akkor haline gelince kaynakta kıvamına gelmiş demektir, (boraks beyaz alevle yanmaya başladığında) şalteri kapatınız ve baskı kolunu yavaşça kaydırmadan kuvvetle bastırınız. Birkaç saniye sonra baskı kolunu kaldırınız, şalteri aralıklı olarak 1.kademeye getirmek suretiyle kaynak yerini tavlayınız (fazla olan sertliğin giderilmesi) Bağlama pabuçlarını gevşeterek kaynatılmış testere lamasını çıkartınız. Bir ağaç parça üzerinde testerenin kaynak yerini eğeleyerek veya uygun taşlama makinesi ile lama kalınlığına uygun olarak düzeltiniz. Resim 1.43: Şerit testere laması kaynak yüzeyinin temizlenmesi Ark kaynak makinesi ile testere lamasını kaynatmak Şerit testere lamasının boyunu takılacağı makinenin ölçülerine göre kontrol ettikten sonra kaynatılacak uçları temizleyiniz,uçlardan itibaren birkaç dişin çaprazını çekiçle doğrultunuz Şerit testere lamasını makasın üzerine oturtup uygun olan yerlerinden kesiniz. 28

35 Resim 1.44: Şerit testere lamasının gönyesinde kesilmesi Kesilen lama uçlarına kaynak ağızlarının birbirine uygun ölçüde olmasına dikkat ediniz. Kaynak yapılacak lama uçlarını kaynak makinesine bağlayınız Kaynak kolunu kaynatma durumuna getiriniz, kaynak bitene kadar bu konumda tutunuz. Kaynak bitince akım otomatik olarak kesilir. Bağlama kollarını gevşeterek kaynağı kontrol ediniz. Ayar kolunu tavlama durumuna getiriniz, kaynak yerini bağlama pabuçları arasına ortalayarak tekrar sıkınız. Tavlama anahtarını kademeli olarak ayarlayarak kaynak yerini tavlayınız. Testereyi çıkartarak ek yerinden büküp tavlama düzgünlüğünü kontrol ediniz. Kaynak işlemi tamamlanmış ise zımpara veya taşlama makinesi ile kaynak yüzeyini makinede taşlayarak temizleyiniz. Resim 1.45: Şerit testere laması kaynak düzgünlük kontrolü 29

36 Şerit testere dişlerinin çaprazlanması Şerit testere lamasının çaprazlanması diş dibinden değil, diş yüksekliğinin ½ si ya da 1/3 ü kadar uç kısımlarından yapılır. Böylece diş dibindeki çatlama ya da kırılmaları önlemiş oluruz. Bu işlem çapraz pensi ya da çapraz makinesi ile yapılabilir. Resim 1.46: Şerit testere lamasına çapraz verilmesi Kaynağı ve çatlak kontrolü yapılmış testere lamasını bilemeden önce dişleri makinenin itme yönünün tersine bakacak şekilde kasnaklar üzerine koyunuz. Resim 1.47: Şerit testere laması çatlak kontrolü Resim 1.48: Şerit testere lamasına elde çapraz verme 30

37 2.Şerit testere lamasını sevk yatağına yerleştirerek, lama genişliğine göre yatağın derinliğini ayarlayınız 3.Lama sıkıca kayabilecek şekilde yatak tespit vidasını sıkınız. 4.Baskı plakasını dişlerin üzerine indirerek itme çubuğunun itme uzaklığını ve testerenin diş adımına göre ayarlayınız. Resim 1.49: Şerit testere lamasına makinede çapraz verme Şerit Testere Lamasının Bilenmesi Dişleri körelmiş testere lamaları bileme sistemleri içinde elde bilenebilir, ancak elde bileme işlemi zaman alıcı ve yorucu olduğundan tercih edilmez. Eşit ve düzgün bilenmez. Resim 1.50: Şerit testere lamasının üçken eğe ile bilenmesi Bu sakıncaları gidermek için şerit testere laması için özel bileme makineleri geliştirilmiştir. Bu makinelerin bileme elemanı testere lamasının diş yapısına uygun özel 31

38 şekilli zımpara taşıdır. Şerit Testere Bileme Makineleri yatay ve dikey olarak iki grupta üretilir. Aşağıda Bileme Makinesi çeşitlerini görebilirsiniz. ŞERIT TESTERE BILEME Resim 1.51: Şerit testere bileme makinesi (yatay) Resim 1.52: Şerit testere bileme makinesi (yatay) 32

39 Resim 1.53: Şerit testere bileme makinesi (dikey) Resim 1.54: Şerit testere bileme makinesinin ayarlanması 33

40 Resim 1.55: Şerit testere bileme makinesi bileme yaparken Resim 1.56: Şerit testere bileme makinesinde itme anı Ahşap Ürünleri Kontratabla Ağacın biçim değiştirmesini önlemek amacıyla çıtalardan ya da ahşap kökenli levhalardan yapılmış orta tabaka ile bu tabakanın iki yüzüne lif yapıları dik olacak şekilde papel kaplamanın yapıştırılması ile elde edilen tablalara kontratabla denir. Kontratabla; iç kısmını oluşturan kör ağaç ve yüzeyleri oluşturan papel kaplamalar ile iki kısımdan oluşmaktadır. Körağaç tabla kalınlığının en az yarısını en çok 2/3 ünü oluşturur. 34

41 Tablanın zaman içindeki düzgün kalabilmesi orta kısımda kullanılan körağacın kurallara uygun ağaç ürünleri kullanılması ile mümkündür. Kontratablanın yüzeyinde kullanılan papel kaplamalar genellikle soyma yöntemi ile elde edilir. Bu kaplamalar genellikle körağaca dik olarak yapıştırılır, bazen 45 derecelik bir açıyla da yapıştırılır. Kontratablanın üretiminde işçilik fazla olduğundan dolayı maliyeti yüksek bir levhadır. Çeşitleri 1.Yapı kontratablaları (YKt) 2.Genel amaçlar için kullanılan kontratablalar (GKt) 3.Dış yüzeylerin ağaç türüne göre kontratablalar. 4.Kat sayılarına göre kontratablalar 5.Emprenye edilmiş kontratablalar. 6.Üretimde kullanılan tutkal özelliğine göre kontratablalar. 7.Kalitesine göre kontratablalar. Ölçüleri Kontratablalar; ve 25 mm. kalınlıkta 122x244, 130x250 cm. boyutlarında üretilir Fıngır Tabla (Parmak Geçme) Aynı ağaç türünden çıta yada lata boyutlardaki Masif ahşap malzemelerinin uc uca ekli yada tek parça halindeyken tekniğine uygun olarak yan yana yapıştırılması ile elde edilen ahşap levhadır. Resim 1.57: Parmak geçme tabla 35

42 Kullanıldığı yerler Masif panel ahşabın kullanıldığı hemen her yerde kullanılır. Her türlü mobilya yapımında, Ev, ofis dekorasyonunda, Taban ve tavan döşemelerinde, Duvar ve bölücü panellerde, Cephe kaplamalarında, Yat güvertesi ve kamara dekorasyonunda, Oturma grupları iskeletlerinde, Merdiven basamaklarında, Spor salonları ve okul mobilyalarında, kullanılabilmektedir. Üretimi Masif Panel üretiminin yapıştırma işleminde, lamellerin temiz ve düzgün yüzeyli olması amacıyla tutkal uygulaması parçanın yüzeyine homojen bir şekilde yayılarak tamamen otomatik makinelerde yapılmaktadır. Ayrıca, kısa, kusurlu, budaklı parçalar finger joint makineleri ile mobilya yapımı ve dekorasyon işlerinde kullanılır hale getirilmektedir. Resim 1.58: Parmak geçme (fıngır tabla) Sağlam ve dekoratif bu paneller üretim aşamasında doğal tutkalın dışında hiçbir kimyasala tabi tutulmadığından %100 sağlıklıdır. Yapıştırılma yüzeylerinde açılma, çatlama ve çalışma riski taşımaz. Yurt dışında mobilya üretiminin büyük bir bölümü masif tahtalar kullanılarak yapılmaktadır. Kaplama masif kullanılmamakta ve pres işlemi yapılmamaktadır. Bu ürünler üretim aşamasında birçok avantaj sağlamaktadır. Öyle ki en ufak bir parça dahi kullanılmakta böylece işçilik, zaman ve parça maliyetinden tasarruf sağlanmaktadır. Sonuç olarak kaplamalı mobilya ve dekorasyon malzemeleri ile aynı maliyete üretim yapılmaktadır. Ürün çeşidi olarak ladin, çam, kayın, sapelli ve kavak ağaçlarından oluşur. 36

43 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Şerit testere makinesinde kesme işlemini yapınız. İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER İşleme uygun olan şerit testere lamasını seçiniz. Kontrol ederek şerit testere lamasını seçiniz. İşleme uygun olan şerit testere lamasını takınız. Makineye işleme uygun olan şerit testere lamasını takınız. Takılan lamanın gerginlik ayarını yapınız. Takılan lamanın uygun gerginlik ayarına getiriniz. 37

44 Takılan lamanın diş ayarını ayarlayınız. Lamanın kasnağa göre diş ayarını yapınız. Koruyucu kapakların hepsini kapatınız. Koruyucu kapakları kapatınız. Siper ayarını kontrol ediniz. Siperi uygun kesim ölçüsünde ayarlayarak bağlayınız. Aspiratör sistemini açınız. Makinenin şalterini açınız Aspiratör sistemini kontrol ederek tıkalı olmadığından emin olunuz. Şalteri açtıktan sonra makinenin devrini almasını beklemeliyiz. 38

45 Kalıpla kama keserken elinizi güvenlik ölçüsünde tutunuz. Kalıpla kama kesiniz. Makinenin kesicileri tamamen durmadan başka bir işleme başlamayınız. İşlem bitince makinenin şalterini kapatınız. Temizliğini yapınız. İşlem sonunda şerit testere lamasını katlayarak kaldırınız. İşlem bitince şerit testere lamasını katlayınız. 39

46 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Şerit Testere Makinesi ile örnek bir iş parçasını kesme işlemlerini yapınız. Bu uygulamayı aşağıdaki kriterlere göre kontrol ediniz. AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışları, kendinizde gözlemlemediyseniz HAYIR, gözlediyseniz EVET şeklinde karşısındaki kutucuğa (X) le işaretleyiniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1 İşleme uygun olan lamayı seçtiniz mi? 2 Kesme işlemine uygun olan kesiciyi seçtiniz mi? Kesilecek iş parçasının kenarı planya yapılmış olmalı, 3 planya yapılan yüzeyler makinenin tablasına ve siperine dayanarak kesim yapılmalıdır. İş parçasının iki yüzeyini planya yaptınız mı? 4 Kesilecek iş parçasının ayarlarını kontrol ettiniz mi? 5 Aspiratör sistemini kontrol ederek tıkalı olmadığına baktınız mı? 6 İşlem yapılacak parçanın kesmeye hazır olduğunu kontrol ettiniz mi? 7 Şalteri açtıktan sonra makinenin devrini almasını beklemediniz mi? 8 Kesilecek parçaya göre sevk hızını ayarladınız mı? 9 Uygun şerit testere laması seçilmesine dikkat edip, verilen şeklin formunun doğruluğunu kontrol ettiniz mi? 10 Şerit testere makinesinde çalışırken yanınızda bir arkadaş bulundu mu? 11 Makinenin kesicilerinin tamamen durmasını beklediniz mi? DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, HAYIR yanıtlarınız var ise bu yanıtlarınızla ilgili konuyu tekrarlayınız. Tamamı EVET ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 40

47 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında kazandığınız bilgileri, aşağıdaki soruları cevaplandırarak değerlendiriniz. ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR 1. Şerit testere makinesinde hangi işlem yapılamaz? A) Genişlik çıkarma B) Zıvana açma C) Boy kesme D) Kenar şekillendirme 2. Şerit testere makinesine takılan kesicinin şekli nasıldır? A) Dişli lamadır B) Dikdörtgendir C) Koniktir D) Dairedir 3. Şerit testere makinesine hangi kesici takılamaz? A) Kalın şerit testere laması B) İnce şerit testere laması C) Tepsi testere kesicileri D) Şerit testere laması 4. Kılavuz düzenindeki rulman ne işe yarar? A) Şerit testere lamasını sıkmaya B) Şerit testere lamasını ayarlamaya C) Şerit testere lamasını bilemeye D) Şerit testere lamasının sırtının dayanmasına 5. Kasnak ayar kolu ne işe yarar? A) Kılavuz düzenini ayarlamaya B) Şerit testere lamasını gerdirmeye C) Ölçü çıkarmaya D) Şerit testere lamasının ileri geri ayarlanmasına 41

48 DOĞRU-YANLIŞ TEST SORULARI (Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyebilmeniz için bir kısmı doğru, bir kısmı yanlış cümleler verilmiştir. Cümle doğru ise başındaki parantezin içerisine D, yanlış ise Y harfini koyunuz). 6. ( ) Şerit testere makinesi yüksek devirli bir makinedir. 7. ( ) Kesme hızının uygunluğu makinede çalışırken güvenli çalışmayı sağlar. 8. ( ) Makinede çalışırken parçayı kontrol amaçlı şerit laması üzerinden geri çekebiliriz. 9. ( ) Makinede çalışırken mümkün olan her durumda kalıpla çalışmalıyız. 10. ( ) Şerit testere makinesinde çalışırken iş parçasını istediğimiz hızda bıçak üzerinden geçirebiliriz. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili konuyu tekrarlayınız. Başarılıysanız bir sonraki bölüme geçiniz. 42

49 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Bu öğrenim faaliyetinde daire testere makinesinin kullanımı ve kesicilerini söküp takabilecek ve makinede kesme işlemi yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Daire testere makinesi hakkında satış yapan makine firmalarını, okulunuzdaki ya da yakınınızdaki atölyelerde bulunan daire testere makinelerini inceleyiniz. Makine fabrikalarından katalog temin ederek daire testere makinesi çeşitlerini inceleyiniz, arkadaşlarınızla tartışınız. Internet ortamında makine hakkında bilgi veren siteleri araştırarak Daire testere makinesinin kullanım alanları, çeşitleri ve kesicileri hakkında bilgi edininiz. 2. DAİRE TESTERE MAKİNESİ 2.1. Tanımı ve Özellikleri Daire testere makinesi, yüzeyleri düzeltilmiş (rendelenmiş iş parçalarının boylarını, genişlik ve kalınlıklarını istenilen ölçülerde ve açılarda kesme; çeşitli plaka ve tablaları ölçülendirme; ayrıca lamba, kiniş, kanal, kordon ve zıvana açma gibi çok değişik amaçlarla kullanılan, en önemli ağaç işleme makinelerinden birisidir. Tipine ve büyüklüğüne göre değişik bazı eklentileri bulunmakla birlikte, normal bir daire testere makinesinin genel yapısı görülmektedir. Resim 2.1: Arabalı daire testere makinesi 43

50 Resim 2.2: Hareketli tablalı daire testere makinesi Resim 2.3: Hareketli tablalı daire testere makinesi (Yan görünüş) Resim 2.4: Hareketli tablalı daire testere makinesi (Ön görünüş) 44

51 2.2. Daire Testerenin Kısımları Gövde Kapalı dolap biçiminde olan makine gövdesi özellikle ağır tip makinelerde, atölye zeminine uygun çelik dübeller ile bağlanmalıdır. Resim 2.5: Daire testere makinesi ön gövde resmi Resim 2.6: Daire testere makinesi arka gövde resmi Tabla Dökme demirden yapılmış olan makine tablası, yatay olarak gövdeye bağlanır. Bazı tip makinelerde tabla, istenilen açıda eğilebilecek şekilde ayarlı yapılmıştır. Ancak ayarlama zorluğu ve çalışma güvenliği yönünden, bu sistem yerine mili istenilen açıda eğilebilen makineler geliştirilmiştir. Tabla üzerinde bulunan başlıca kısımlar ve eklentiler şunlardır: Resim 2.7: Daire testere makinesi tabla resmi 45

52 Testere boşluğu Testere lamasının çalışması ve sökülüp takılabilmesi için, tablanın orta kıskında bir boşluk bırakılmıştır. Resim 2.8: Daire testere makinesi testere boşluğu resmi Testere boşluğu plakası Testere boşluğunu kapatmak üzere, yumuşak metalden, ortası testerenin rahatça çalışabileceği şekilde yarık olarak yapılmış bir plakadır. Resim 2.9: Daire testere makinesi testere boşluğu plakası resmi Siper Testere lamasının kesim doğrultusuna paralel konumda bulunan siper tablanın önündeki bir kızak üzerinde hareket ederek, testereye istenilen uzaklıkta ayarlanabilir. Kızak üzerinde bulunan ölçülü cetvel (skala) yardımıyla, siperin ayarı kolayca sağlanabilir. Ayrıca, siperin sıkma kolu düzeninde bulunan bir hassas ayar kolu ile de çok ince ayarlamalar yapılabilir. Bazı siper, tablaya göre değişik açılarda eğik olarak ayarlanabilir. Resim 2.10: Daire testere makinesi siperi 46

53 Koruyucu ve ayırma kaması Koruyucu kapak, çalışma sırasında testerenin üst kısmını örterek, çalışan kimseyi, fırlayan talaş ve parçalardan korumaya yarar. Koruyucu kapak üzerine bağlı olarak, testere lamasını hemen arkasında bulunan bıçak biçimindeki bir ayırma kaması da özellikle nemli ve karışık elyaflı ağaçların elyaf yönünde yapılan biçme işlemlerinde, kesilen kısımların çalışarak birbirine yaklaşmasını ve testereyi sıkıştırmasını önler. Resim 2.11: Daire testere makinesi ayırma kaması Kızaklı gönye siperi Parça boylarını istenilen açıda kesmede kullanılan bu aparat,tabla üzerinde,testere doğrultusuna paralel olarak açılmış T veya kırlangıç kuyruğu kanallar içinde çalışır.gönye siperi üzerinde buluna boy ayar (stop)çubukları,çok sayıda parçayı eşit boyda kesmek üzere ayarlanabilir. Bazı tip gönye siperlerine, iş parçasını özel bir mengene düzeniyle bağlamak da mümkündür. Resim 2.12: Daire testere makinesi kızaklı gönye siperi Kızak zıvana kesme aparatı Zıvana kesilecek iş parçalarının düzgün ve güvenli bir şekilde işlenebilmesini sağlayan bir yardımcı eklentidir. 47

54 Baskı tarağı Ortalama 40x10x2 cm ölçülerinde bir ağaç parçasının baş kısmı 60 kadar eğik olarak kesilir. Sonra şerit testere makinesinde, parçanın eğik başından,5-6mm aralıklarla ve 8-10 cm içeriye paralel kesimler yapılır. Resim 2.13: Daire testere makinesi baskı tarağı Bu şekilde elde edilen ve baskı tarağı denilen eklentiler, özellikle ince ve uzun iş parçalarına, sipere ve/veya tablaya bastırmak suretiyle, bükülme ve titreme yapmadan kesilmesini sağlar. Resim 2.14: Daire testere makinesi yatay baskı tarağı İtme çubuğu Küçük ve dar parçaları, elleri testereye yaklaştırmadan, emniyetli bir şekilde itebilmek amacıyla kullanılan, ucu kertilmiş bir ağaç çubuktur. Resim 2.15: Daire testere makinesi itme çubuğu 48

55 Arabalı tabla Özellikle ağır tip dair testere makinelerinde, büyük tablaların ve ağır iş parçalarının rahatça, işlenebilmesi için, makine tablasının bir uzantısı olarak kullanılan sürgülü düzene, arabalı tabla denir. Arabalı tabla üzerine bir gönye siperi, boy ayar çubukları, sıkma kolları gibi eklentiler bulunabilir. Bu tabla kullanılmadığı zamanlarda, atölyede fazla yer kaplamaması için, makinenin yan tarafına sarkıtılıp katlanabilir. Resim 2.16: Daire testere makinesi arabalı tablası Kızaklı tabla Kızaklı tabla, makinenin esas tablası üzerinde kızaklı olarak çalış ve boy kesmelerde, iş parçasının makine tablasına sürtünmesini önlem suretiyle işlemi kolaylaştırır. Resim 2.17: Daire testere makinesi kızaklı tabla Mil Daire testere makinesinin mili, tablanın alt kısmında olup, motorda akuple veya kısa kayışla hareket alır. V kasnaklı bir mil küçülmektedir. Milin ucuna, dönme sırasında somunun, dönme yönünün tersine sıkılır. Testerenin yükseklik ve eğim ayarı, gövdenin dış kısmında bulunan ayar volanlarıyla sağlanır. Resim 2.18: Daire testere makinesi milleri 49

56 Gerektiğinde makineye, mil çapından daha büyük delikle testere lamasının merkezli olarak takılabilmesinden, sabit flaş içine yaylı bir merkezleme konisi yerleştirilir. Testerenin düzgün dönmesi için, flaş yüzeylerin tam düzlem olması ve eksenine tam dik konumda bulunması gerekir. Resim 2.19: Daire testere makinesi millerinin görünüşü Kesiciler o Daire testere laması Makinenin en çok kullanılan kesici elemanı, daire şeklindeki testere lamasıdır. Testere laması, çevresi boyunca ve merkezden uzakta açılmış dişleriyle kesme işlemini yapar. Bir testere laması kesilirken, aşağıdaki faktörler dikkate alınmalıdır: Önceden kullanılan kesiciler genelde eski tip kesiciler olduğundan kesim sırasında testere izleri kalıyordu. Resim 2.20: Daire testere makinesi daire testere laması Şimdi kullandığımız kesiciler elmas uçlu olduğundan kesim yapıldığında daha kaliteli ve düzgün yüzeyler elde ediyoruz. 50

57 Resim 2.21: Daire testere makinesi elmas uçlu daire testere lamaları Resim 2.22: Daire testere makinesi elmas uçlu daire testere lamaları a.testerenin ölçüleri 1)Testere çapı:80-800mm arasında değişir. 2)Testere kalınlığı:0,8-3,5mm arasında değişir. 3)Testere delik çapı:10-40mm arasında değişir. Testere ölçüleri, kesilecek parçanı kalınlığına, takılacağı makinenin kapasitesine ve mil çapına göre belirlenir. 51

58 Resim 2.23: Çeşitli elmas uçlu daire testere lamaları b.testerenin diş şekli Bir daire testere lamasının diş yapısı şekilde görülmektedir. Burada kesme işlemini etkileyen en önemli faktör, talaş açısıdır. Talaş açısı, 1) Yumuşak ağaçlarda, nemli ağaçlarda ve elyaf yönündeki biçme işlemlerinde derece arasında, Resim 2.24: Daire testere diş yapısı 2) Sert ağaçlarda, kuru ağaçlarda ve elyafa dik yöndeki boy kesme işlemlerinde 3-5 derece arasında seçilmelidir.(geniş açılı üçgen dişlerde bu açı eksi değerdedir.) 52

59 Resim 2.25: Daire testere diş yapısı Daire testere lamalarında kullanılan başlıca diş tipleri şunlardır 1) Üçgen dişler: Geniş açılı dişler genellikle sadece elyafa dik yöndeki boy kesmelerde; dik açılı dişler ise her yönde kesme işlemlerinde kullanılır. Resim 2.26: Daire testere diş yapısı üçken dişler 2) Eğri dişler: Sert ağaçları elyaf yönünde biçme işlemlerinde kullanılır. 3) Kurt dişler: Çok sert ağaçların, ayrıca yumuşak metal ve plastik gibi gereçleri kesilmesinde kullanılır. Resim 2.27: Daire testere diş yapısı eğri dişler 53

60 4) Grup dişler: Çok amaçlı kesme işlemlerinde kullanılır. Diş grupları arasında bırakılan boşluklar, özellikle yüksek devirli makinelerde, testerenin ısınmasını ve dişlerin yanmasını önler. Resim 2.28: Daire testere diş yapısı grup dişler 5) Uzun dişler: testerenin aşırı yükselmesini ve iş parçasını geri tepmesini önleyecek özelliktedir. Az bir itme kuvvetiyle oldukça kolay kesimler yapılabilir. Resim 2.29: Daire testere diş yapısı uzun dişler 6) Grup kurt dişler: özellikle kontraplak gibi katlı levha ve tablaların, parça koparmadan, temiz ve düzgün olarak kesilmesinde kullanılır. 54

61 Resim 2.30: Daire testere diş yapısı grup kurt dişler 7) Sert metal uçlu dişler: Testere dişlerine, elmas sertliğindeki alanlardan kesici ağızlar takmak, oldukça önemli yeni bir aşamadır. Sert metal uçlu testereler, özellikle seri üretim işlerinde, dişlerin çok uzun süre testerelemeden kullanılabilmesini, aynı zaman her türlü ağaç, yumuşak metal ve plastik gibi gereçlerin temiz ve düzgün olarak kesilebilmesini sağlar. Resim 2.31: Daire testere diş yapısı sert metal uçlu dişler c.testerenin diş sayısı Bir testere lamasını çevresindeki diş sayısı, = Л x D(çap) t (adım) formülüyle bulunur. Lamaları takılı dönme hızıyla çalışan bir makineye, değişik çaplı testere lamaları takıldığında, testere çapı büyüdükçe çevresel hız (kesme hızı) da artacağından, talaş 55

62 tıkanmalarını ve sürtünmenin yol açacağı aşırı ısınma ve yanmayı önlemek için, diş sayısını azaltmak, dolayısıyla diş adımını büyütmek gerekir. Mesela, 160mm çapındaki lamanın çevresinde 90 adet diş varsa, sayı, 300mm çaplı lamada 84e, 500 mm çaplı lamada 76 ya düşmektedir. o Yalpalı daire testere Testere laması kalınlığından daha geniş ölçüdeki kiniş ve kertmeler, eğik yüzlü bilezikler arasında yalpalı olarak çalışan testerelerle kesilir. Bilezikler üzerinde bulunan ölçü bölümlemesi (skala) yardımıyla, istenilen kiniş genişliğine göre testerenin yalpa miktarı ayarlanabilir. Yalpalı testere kullanmak yerine şu an uygun diş genişliğinde testere kullanmak daha uygun olduğu için uygun diş genişliğinde testere laması kullanılmaktadır. Resim 2.32: Daire testere diş yapısı değişik genişlikte dişler o Grup testere Grup dişli iki testere laması arasına, yeterli sayıda ve kalınlıkta kesici kesici (boşaltıcı) Eleman takılmak suretiyle meydana getirilen grup testere, geniş kiniş ve kertiklerin açılmasında kullanılır. Resim 2.33: Daire testere diş yapısı grup testereler 56

63 o Top bıçaklar Daire testere makinesinde kordon, kiniş v.b. işlemlerin yapılabilmesi için çok çeşitli ağız şekline sahip kordon topları kullanılır. Daha önceleri makinelerin az olmasından dolayı top bıçaklar daire testere makinelerinde kullanılırken şu anda çalışma ve iş riski yüzünden pek tercih edilmemektedir. Zorunlu hallerde top bıçaklar daire testere makinelerine takılır. Resim 2.34: Daire testereye takılan top bıçaklar Resim 2.35: Daire testereye takılan top bıçaklar Makinenin sayısal özellikleri 1)Kesme hızı: a.sert ağaçlarda 40 m/san. b.normal kesme işlemlerinde 60m/san. c.yumuşak ağaçlarda, RS ve grup dişli testerelerde 70-80m/san. d.sert metal uçlu testerelerde 100m/san. ye kadar. 2)Dönme hızı: Testerenin çapına ve istenilen kesme hızına göre dev/dak. Arasında değişir. 57