SYNLAB. Kalıtsal Metabolik Hastalıklar 4* * 4W H « . i. '* % v*i Y» -V 'JO. M O v t. :<YJ a t *» * * * '* ^ ^ i i A e u V>*.

Transkript

1 SYNLAB 9 y Kalıtsal Metabolik Hastalıklar. i f i l K t J W >% C - w J V N - w ^ ^ i i A e u V>*. V H ^ V U U im V ^ H «\» \X lo 4 * C * «4 0 «* i < \ 4. M O v t f t «4 f ( > V» t İ r l» K j '* % v*i Y» -V 'JO U Í W I ' V ^ ^ - k V 4* * 4W H «:<YJ a t *» * * * '*

2 Kalıtsal Metabolik Hastalıklar Test Listesi Günlük diyetle alınan besin maddeleri (temel olarak protein, karbohidratlar, yağlar) ve endojen yıkımla ortaya çıkan bileşikler, çok sayıda enzim ve taşıyıcı proteinin rol oynadığı reaksiyonlar sonunda organizmanın kullanabileceği veya organizmaya zarar vermeden vücuttan uzaklaştırabilecek maddelere dönüştürülürler. Metabolizma, vücut dokularında sentez ve yıkımla ilgili bu kimyasal reaksiyonların tümüdür. Kalıtsal metabolik hastalıklar ise özellikle protein, karbohidrat ve yağların sentez ve katabolizmasında meydana gelen kalıtsal bozukluklardır. Biyokimyasal yollarda işlevi olan enzim ve proteinlerin sentezi farklı kromozomlar üzerindeki genler tarafından kodlanmaktadır. Genlerde meydana gelen mutasyonlar enzim sentezinin, aktivlteslnln azalmasına veya enzimin kofaktörü bağlayıp aktif hale gelmesinde bozukluklara neden olabilmektedir. Mutasyonlar, enzimleri etkilediği gibi taşıyıcı proteinlerin miktar veya fonksiyonlarını da bozabilmektedir. Kalıtsal metabolik hastalıklar (KMH), bütün sistemleri ilgilendiren çok farklı klinik bulgularla karşımıza çıkabilmektedir. Hatta aynı metabolik hastalığı olan hastaların bile birbirinden çok farklı klinik bulguları olabilmektedir. Klinik bulgulardaki bu farklılıklar, o gende meydana gelen mutasyonların çeşitliliği nedeniyle enzim, kofaktör veya taşıyıcı proteinlerin miktar ve fonksiyonlarının değişik derecelerde etkilenebilmesinden kaynaklanmaktadır. Klinisyenlerin, kalıtsal metabolik hastalıklarla karşılaştığı durumlar Yenidoğan taramaları Metabolik hastalığı düşündüren bulguları olan hastanın tanısı Acil başvuran hastanın tanı ve tedavi yönetimi Tanı almış hastada özgün tedaviye yanıtın değerlendirilmesi Kalıtsal metabolik hastalık tanısı konulan hastanın uzun süreli izlemi Kalıtsal metabolik hastalıkların yukarıda bahsedilen tarama, tanı, tedavi ve izleminde rutin ve özel biyokimyasal analizlere ve dolayısıyla yeterli ve kaliteli bir laboratuvara, kalıtsal metabolik hastalıklarda deneyimli bir klinik biyokimya uzmanının desteğine ihtiyaç duyulur. Özellikle kalıtsal metabolik hastalıklarda klinik laboratuvar testlerinin, klinik karar verme ve tedaviyi yönlendirme aşamasında katkısı çok yüksek orandadır. Kalıtsal metabolik hastalıkların tanı ve tedavisinde gecikmenin sonuçları Ciddi kalıcı sekellerin ortaya çıkması Tanı konulamadan hastanın kaybedilmesi Sonraki gebeliklerde prenatal tanı şansının ortadan kalkması

3 Tanı ve tedavide gecikmenin nedenleri Metabolik hastalıkların nadir olduğunun düşünülerek diğer nedenler dışlandıktan sonra metabolik hastalıkların akla gelmesi Metabolik hastalıkların tanısı için bu yollarla ilgili çok geniş bilgiye ihtiyaç olduğunun düşünülmesi Tanı koydurucu testlere ulaşımın zor olduğunun düşünülmesi Bu yanlış anlayışın tersine metabolik hastalıkların ön tanısı, öykü, klinik bulgular ve her hasta çocukta yapılabilen ilk basamak incelemeleri ile konulabllmekte ve acil yaklaşım yapılabilmektedir. Her hastada yapılabilen rutin biyokimyasal testlerle olası bir metabolik hastalığı olan hastanın saptanması ve ilk acil tedavi yaklaşımının sağlanmasına karşın kesin tanı daha özel metabolik testlerin yapılmasını gerektirir. Metabolik hastalıkların tanısında önemli noktalar Hiç bir test tek başına bütün metabolik hastalıkların tanısının konulması için yeterli değildir. Eğer doğumsal metabolik hastalıkların tanısı için gerekli örnekler, hastalığa alt karakteristik bulguların ortaya çıkacağı zamanda ve uygun şekilde alınmazsa spesifik tanı atlanabilir ve özellikle akut bozulma ile seyreden hastalıklarda ikinci bir şans da olmayabilir. Seçilecek testler hastanın klinik bulgularına ve rutin biyokimyasal incelemelerin sonuçlarına göre belirlenmelidir. Laboratuvarımızda yapılan metabolik testler: Birinci Basamak Metabolik İncelemeler Spot metabolik testler Siyanid nitroprussid testi Dinitrofenilhidrazin (DNPH) testi Berry spot test Sülfit testi Demir-3- klorür testi İdrarda redüktan madde aranması (Benedict Testi) Amonyak Laktik Asit PirüvikAsit İdrar Şeker Kromatografisi İdrar Total Glukozaminoglikan Düzeyi İkinci Basamak Metabolik Testler Kantitatif Amino Asit Analizi Plazma İdrar Beyin omurilik sıvısı (BOS) İdrar Organik Asit Analizi Yenidoğan Taraması (Tandem MS MS / Ardışık kütle spektrometrisi) Peroksizomal Profil Çok uzun zincirli yağ asitleri (C:22, C:24, C:26) analizi Fitanik asit Pristanik Asit Porfiri Testleri Aminolevülinik asit (ALA) Porfobilinojen (PBG) Porfirin izomerleri (idrar) Üroporfirin Heptakarboksiporfirin Koproporfırin I Pentakarboksiporfirin Hekzakarboksiporfirin Koproporfırin III Spesifik Enzim Aktiviteleri Biyotinidaz / Biyotinidaz eksikliği Kitotriozldaz / Lizozomal depo hastalıkları tarama Sfingolipidozlara Yönelik Spesifik Enzim Aktiviteleri Aril sülfataz A / Metakromatik lökodistrofi a-galaktozidaz A / Fabry hastalığı Asit p-galaktozidaz / GM1 Gangliosidoz p-heksozaminidaz A / GM2 Gangliosidoz - Tay-Sachs hastalığı p-heksozaminidaz A-B / GM2 Gangliosidoz - Sandhoff hastalığı Serebrozid p-glukosidaz / Gaucher hastalığı Serebrozid p-galaktosidaz / Krabbe hastalığı Konjenital Glikozilasyon Bozuklukları (CDG) Taraması

4 Birinci Basamak Metabolik Testler Spot Metabolik Testler Genellikle metabolizma laboratuvarına gelen örneklerden (idrar organik asit analizi, idrar amlno asit analizi için) tarama testi olarak hemen çalışılır. Metabolit pozitifliğinde idrar renginde değişiklik oluşumunun gözlenmesine dayanan testlerdir. Pozitif saptanan olguların örneklerinden diğer testler (kantitatif plazma ve idrar amlno asit analizi, idrar organik asit analizi) acil kapsamına alınarak hemen çalışılır. Siyanid nitroprussid testi Dinitrofenilhidrazin (DNPH) testi Demir-3- klorür testi Berry spot testi İdrarda redüktan madde aranması (Benedikt reaksiyonu) Testi HANGİSİ?? İdrarda şeker (glukoz, galaktoz, fruktoz, laktoz, mannoz, ksiloz fakat sukrozda değil) varlığını araştırmak için kullanılan, idrarda oluşan renk değişikliğinin yorumlanmasına dayanan bir tarama testidir. Özellikle galaktozemiler, herediter fruktoz intoleransının tanısında ilk tarama testi olarak kullanılır. Pozitifliğinde idrar şeker kromatograflsi yapılır. Sülfit testi Yenidoğan döneminde tedaviye dirençli konvülziyonlarla karakterize molibden kofaktör eksikliği ve izole sülfit oksldaz eksikliklerinde, metabolik blok nedeniyle sülfata dönüşemediği için artmış olan sülfltin idrarda artışını göstermeye yarayan bir dipstik testidir. İdrarda sülfit varlığında stripte pembe renk oluşur. Reaksiyon yüksek miktarlardaki askorbik asitle Inhlbe olur. Oda sıcaklığında sülfit hızlıca sülfata oksidasyona uğradığı için, testin hasta başında hala sıcak olan taze idrarda yapılması önerilmektedir. Pozitifliğinde plazma ve idrar kantitatif amlno asit analizi ile ileri inceleme gerekir. Amonyak Akut ensefalopatl (değişik derecelerde bilinç kaybı ve inatçı kusma) bulgularıyla gelen hastanın evaluasyonunda kullanılan birinci basamak incelemelerdendir. Yüksekliği (hiperamonemi) üre siklus enzim bozukluklarının ve diğer nedenlere bağlı ikincil nedenlerin (karaciğer yetmezliği, organik asidemller, yağ asidi oksidasyon bozuklukları, valproik asit, L-asparajinaz kullanımı gibi) araştırılmasını ve ileri incelemeler yapılmasını gerektirir. Laktik Asit Metabolik asidozun ayırıcı tanısında laktik asldozun eşlik edip etmediğinin saptanması ve prlmer laktik asidozlar ın tanısında kullanılır. Artışının en sık nedeni doku hipoksisidir. Primer laktik asidozlar, tüm laktik asldozlu hastaların çok küçük bir kısmını oluşturur. Kan ve BOS örneğinde çalışılır. Pirüvik Asit Laktik asit yüksekse ayırıcı tanı için gereklidir. Laktik aslt/pirüvik asit oranının elde edllme-sl için kullanılır. Tek başına pirüvik asit bakılmasının klinik bir anlamı yoktur. Kan ve BOS örneğinde laktik asit ile eş zamanlı alınmış örneklerde çalışılır. İdrar Şeker Kromatografisi Benedikt reaksiyonu ile redüktan madde pozitifliği saptandığında redüktan madde türünün ayırt edilmesi için gereklidir. Kromatograflde glukoz, galaktoz, fruktoz, laktoz bölgesinde boyanma görülmesi ile yorumlanır.

5 Gözle değerlendirilerek lekenin büyüklüğüne göre hafif, orta ve yoğun olarak rapor edilir. Hipoglisemi atakları ve idrar redüktan madde pozitifliği olan hastada fruktoz bölgesinde boyanmanın görülmesi, herediter fruktoz intoleransını düşündürür. Karaciğer yetmezliği, katarakt bulguları ve idrarda redüktan madde pozitifliği olan bir yenidoğanda galaktoz bölgesinde boyanmanın görülmesi galaktozemiyi düşündürür. İdrar Total Glukozaminoglikan Düzeyi Mukopolisakkaridoz şüphesi oluşturan klinik bulgu (ilerleyici psikomotor gerilik, kaba yüz görünümü, hepatosplenomegall, kemik ve eklem displazisi gibi) varlığında ilk basamak tarama testi olarak kullanılan kantltatif bir testtir. Pozitifliğinde klinik bulgulara göre şüphelenilen mukopolisakkaridoz tipine yönelik enzim analizi yapılır. İkinci Basamak Metabolik Testler Rutin biyokimyasal testler olası bir metabolik hastalığı olan hastanın saptanmasını sağlamasına ve önemli ipuçları vererek ayırıcı tanıyı daraltmasına karşın kesin tanı daha özel metabolik testlerin yapılmasını gerektirir. Burada önemli bir nokta, hiç bir testin tek başına bütün metabolik hastalıkların tanısının konulması için yeterli olmadığıdır. Bir diğer çok dikkat gerektiren özellik de, eğer doğumsal metabolik hastalıkların tanısı için gerekil örnekler, hastalığa ait karakteristik bulguların ortaya çıkacağı zamanda ve uygun şekilde alınmazsa tanı atlanabilir ve özellikle akut bozulma ile seyreden hastalıklarda ikinci bir şans da çoğunlukla olmaz. Seçilecek testler hastanın klinik bulgularına ve rutin biyokimyasal incelemelerin sonuçlarına göre belirlenir. Kantitatif Amino Asit Analizi Primer amino asit metabolizma bozukluklarının teşhisi, izlemi ve diğer bazı metabolik hastalıklara ikincil amino asit değişikliklerinin saptanması için kullanılan bir testtir. Plazma, idrar ve beyin omurilik sıvısında yapılabilmektedir. Amino asit metabolizma bozuklukları, bir veya birkaç amino asitin sentezi veya yıkımındaki kalıtsal bozukluklardır. Amino asit metabolizma bozukluklarının bulguları yenidoğan, infant, adölesan ve yetişkin yaşlarda ortaya çıkabilmesine karşın özellikle yenidoğan ve infant döneminde başlangıç gösterir. Amino asit metabolizma bozukluklarında sık görülen klinik ve laboratuvar bulguları Jörolojik-Psikiyatrik Kardiyovasküler Laboratuvar Renal 'Akut ensefalopati Rekürren venöz Hipertransaminazemi Ürolitiasis 'Gelişim geriliği tromboz Metabolik asidoz Renal tubülopati 'Öğrenme güçlüğü Aritmiler Hiperamonemi 'Hipotoni Hipoglisemi İdrar rengi ve 1Koreatetoz Dermatolojik Ketonüri kokusunda değişiklik 'Yürüme bozuklukları Saç kaybı Nötropeni 'Davranış değişiklikleri Trikoreksis nodoza Megaloblastik anemi 'Spastisite Deri ülserleri Koagülopati 'İnme Hiperimmunoglobulin G Oftalmolojik Hiperimmunoglobulin E âastrointestinal Lens dislokasyonu Alfa-fetoprotein artışı 'Protein intoleransı O ptik atrofi Ferritin artışı 'Beslenme güçlüğü Gece körlüğü Hipoürisemi 'Büyüme geriliği Korneal ülserasyon Hipokreatinemi 1Hepatomegali 'Pankreatit Osteoporoz

6 Kalıtsal metabolizma hastalığı şüphe edilen her çocukta akut hastalık sırasında alınan örneklerde plazma amino asitleri değerlendirilmelidir. Kalıtsal metabolik hastalıklar dışında endokrin hastalıklar, karaciğer, kas ve gastrointestinal tutulum ile seyreden hastalıklar, neoplastik hastalıklar, beslenme bozuklukları, böbrek yetmezliği ve yanıklar gibi edlnsel klinik endikasyonlarda da kullanılmaktadır. Yenidoğan Taraması Handem MS MS/Ardışık Kütle Spektrometrisi) Tandem MS MS yöntemi ile çoğu amino asitler, serbest karnitin (CO) ve C2 den C18 e kadar karbon içeren açil-karnitinler saptanabilmektedir. Genişletilmiş yenidoğan taraması kapsamında hayatın 3-5. günlerinde yenidoğanların topuğundan Gutrie kağıdına alınan kan örneğinden bu yöntemle 45 ayrı kalıtsal metabolik hastalığın tanısı konulabilmektedir. Sadece yenidoğan döneminde değil, herhangi bir yaşta ortaya çıkabilen bu tür hastalıkların olup olmadığı bu yöntem kullanarak taranabilmektedlr. Yenidoğan taramasında saptanabilen hastalıklar Amino asit metabolizma bozuklukları Yağ asidi oksidasyon bozuklukları Organik asidemiler Karnitin metabolizma bozuklukları İdrar Organik Asit Analizi Organik asitler, çeşitli metabolik yolaklarda ortaya çıkan fizyolojik ara ürünlerdir. Bu metabolik yolaklardan biri veya birkaçında blok varsa, blok sonrasında oluşması gere-ken ürünlerin azalmasına ve blok öncesinde ara ürünlerin (organik asitler) blrlkme-slne neden olur. Biriken organik asitler idrarla atılır. İdrar organik asit analizi, bu tür metabolitlerin saptanmasında en güvenilir metoddur. Özellikle artmış anyon açığının olduğu metabolik asidozlu hastaların evaluasyonunda (organik asidemiler) ve yağ asidi oksidasyon bozuklukları, Karnitin siklus bozuklukları ve serebral organik asldemilerln tanısı ve izleminde kullanılmaktadır. İdrar organik asit incelemesi ile en az 45 metabolik hastalık spesifik olarak tanımlanabilir. İdrar organik asit analizinin özellikle çok yararlı olduğu klinik durumlar Anyon açığının olduğu nedeni bilinmeyen ciddi ve dirençli metabolik asidoz Özellikle yenidoğan döneminde olmak üzere yoğun, ciddi ketonürl varlığı Akut ensefalopati sırasında hlperamoneml, hipoglisemi, laktik asidemi saptanan hastalar Konvülziyon, inme, psikomotor gelişim geriliği gibi ciddi nörolojik bulguların varlığı İdrar organik asit analizi ile saptanabilen hastalık grupları Organik asidemiler Serebral organik asidemiler Yağ asidi oksidasyon bozuklukları Karnitin metabolizma bozuklukları Amino asit metabolizma bozuklukları Üre siklus enzim bozuklukları Organik asidemiler, tipik olarak hayatın erken dönemlerinde akut, hayatı tehdit edici ensefa-lopati bulguları veya daha büyük çocuklarda tekrarlayan metabolik dekompanzasyon atakları ve açıklanamayan gelişim geriliği ile ortaya çıkarlar. Serebral organik asidemiler, kanda metabollz asidoz ve laktik asldozun olmadığı, yavaş ilerleyici, genellikle makrosefalinin eşlik ettiği, santral sinir sistemi tutulumu ile seyreden hastalıklardır. Yağ asidi oksidasyon bozuklukları ve karnitin siklus bozuklukları Tekrarlayıcı hipoglisemiye bağlı akut ensefalopati atakları, Kardiyomiyopati, kardiyak aritmiler gibi kardiyak tutulum bulguları, Hipotoni, çabuk yorulma, egzersizle rabdomyoliz atakları gibi kas tutulum bulguları, Karaciğer yetmezliği, reye-benzeri sendrom gibi karaciğer tutulum bulguları ile ortaya çıkarlar

7 İdrar organik asit analizi kalıtsal metabolik hastalıklarının tanısı dışında kullanıldığı diğer durumlar Disbiyozis (gastrointestinal sistem flora bozukluğu nedeni ile oluşan patolojiler) Hücre enerji ve mitokondriyal enerji metabolizma dengesizlikleri Nörotransmitter metabolizması, vitamin/mineral kofaktörlerinin eksikliklerine ikincil olarak gelişmiş değişiklikler Peroksizomal Profil Çok uzun zincirli yağ asitleri (C:22, C:24, C:26) analizi Fitanik asit Pristanik Asit intrauterin dönemden başlayarak yenidoğan, Infant, çocukluk, ergenlik ve hatta yetişkinlikte çok farklı klinik bulgularla ortaya çıkabilen peroksizomal hastalıkların taraması, tanısı ve ayırıcı tanısının yapılmasında kullanılan biyokimyasal analizlerdir. Peroksizomal hastalıklarda görülebilen klinik bulgular Kraniyofasiyal dismorfizm, iskelet anomalileri, ekstremitelerde proksimal kısalık, eplfizlerde kalsifik noktalanma Ensefalopati, konvülziyon, gelişme geriliği, hipotoni Davranış değişiklikleri Periferik nöropati, anormal yürüme paterni, ataksi Retinopati ve katarakt gibi oküler bozukluklar Sensorinöral işitme kaybı Hiperbilirubinemi, hepatomegali ve kolestaz gibi karaciğer hastalığı Büyüme geriliği Hipokolesterolemi Vitamin E eksikliği Osteoporoz Bütün peroksizomal hastalıkların tanısını koyduracak tek bir test yoktur. Peroksizomal hasta-lıklarda ayırıcı tanı, klinik bulgu temelinde peroksizomal işlevleri test etmeye yarayan bir seri biyokimyasal testin yapılması ve yorumlanması ile yapılır. Çok uzun zincirli yağ asitleri (C22; C24; C26), fitanik asit ve metaboliti olan pristanik asit düzeylerinin ölçümü, peroksizomal hastalıkların tanısında kullanılan temel incelemelerdir. Lizin amino asidinin peroksizomal katabolizmasında ortaya çıkan pipekolik asit idrar organik asit analizinde saptanabilmektedir. Plazmada veya idrar organik asit analizinde pipekolik asit düzeyinin ölçülmesi, peroksizomal profil içerisinde sayılabilir.

8 Porfiri Testleri Aminolevulinik asit (ALA) Porfobilinojen (PBG) Porfirin izomerleri (idrar) Üroporfirin Pentakarboksiporfirin Koproporfirin I Heptakarboksiporfirin Hekzakarboksiporfirin Koproporfirin III Kalıtsal nedenlere bağlı akut ve kütanöz porflrllerln, alkol intoksikasyonu, akut ve kronik kurşun tokslsltesi, tlrozlneml tip 1 ile ilişkili akut porfiri gibi ikincil porfilerin tanısında ve izleminde kullanılan testlerdir. Akut porfirilerin çoğunluğu otozomal dominant geçiş gösterir. Çoğunlukla adölesanlar, genç yetişkinler ve yaşlılarda görülür. Kadınlarda kez daha sıktır. Genellikle akut atak öncesi stres, enfeksiyon, premenstrüel dönem, çeşitli ilaçlar gibi predispozan bir faktör vardır. Akut porfirilerde görülen klinik ve laboratuvar bulguları 1Akut, ciddi kolik tarzı karın ağrısı Motor nöropati 1Bulantı, kusma Konvülziyonlar 1Kabızlık, subileus tablosu Psikiyatrik bozukluklar 1Subileus tablosu Konfüzyon, koma ' Taşikardi Hiponatremi, hipomagnezemi 1Hipertansiyon İdrar renginin bekleyince kırmızımsı olması Kütanöz porfiriler, otozomal dominant geçiş gösterir ve güneşe maruz kalma sonrası deride ağrılı şişlik, ödem, yanma veya soyulma, büllerin oluşması, skarlaşma, hirşutizm gibi dermatolojik bulgularla ortaya çıkar. Spesifik Enzim Aktiviteleri Biyotinidaz /Biyotinidaz eksikliği Yenidoğan taramasında pozitiflik veya biyotinidaz eksikliğine özgü klinik bulgu (dermatit, alopesi, metaboliklaktik asldoz, sensorlnöral işitme kaybı gibi) varlığında kesin tanı amacıyla kullanılır. Kitotriozidaz / Lizozomal depo hastalıkları tarama, Gaucher hastalığı tarama, tedavi ve izlemi Özellikle Gaucher hastalığı olmak üzere lizozomal depo hastalıklarını şüphelendiren klinik bulgu varlığında tarama testi olarak kullanılır. Ayrıca enzim replasman tedavisi alan Gaucher hastalarının tedaviye yanıtının değerlendirilmesi ve izleminde de kullanılır Sfingolipidozlara Yönelik Spesifik Enzim Aktiviteleri Aril sülfataz A / Metakromatik lökodistrofi G-galaktozidaz A / Fabry hastalığı Asit _-galaktozidaz / GM1 Gangliosidoz p-heksozaminidaz A / GM2 Gangliosidoz - Tay-Sachs hastalığı p-heksozaminidaz A-B / GM2 Gangliosidoz - Sandhoff hastalığı Serebrozid p-glukosidaz / Gaucher hastalığı Serebrozid p-galaktosidaz / Krabbe hastalığı Sfingollpidozlar, sfingollpidlerln yıkım yolağında görevli enzimlerin veya aktlvatör proteinlerin primer eksiklikleri sonucunda birikmeleri ile ortaya çıkar, intrauterin dönemden başlayarak, yenidoğan, çocukluk, ergenlik ve yetişkinlikte ana olarak santral ve periferik sinir sistemi, visseral organların tutulumu, görme ve işitme ile ilgili bulgular olmak üzere çok geniş spektrumda klinik bulguların ortaya çıkabildiği ilerleyici bir grup lizozomal depo hastalığıdır. X-e bağlı geçiş gösteren Fabry hastalığı dışında hepsi otozomal resesif geçiş gösterir.

9 Sfingolipidozlarda sık görülen klinik ve laboratuvar bulguları Nörolojik-Psikiyatrik Ataksi Oftalmolojik Pigmenter retinopati Romatolojik Akroparestezi Diğer Akciğer tutulumu Distoni Kornea verticillata Ağrılı kontraktürler Böbrek yetmezliği Hipotoni Korneal bulanıklık Kemik deformiteleri Terlemede azalma Neonatal hipotoni Vertikal supranüklear Kemik ağrısı Konvülziyon palsi Osteopeni Myoklonus Periferik nöropati Mental retardasyon Demans Optik atrofi Gastrointestinal Büyüme geriliği Hematolojik Anemi Lökopeni Psikiyatrik bulgular Hepatosplenomegali Non-immün hidrops Karın ağrısı fötalis Bu gruptaki hastalıkların klasik tiplerinde klinik bulgular ve hastalığın seyri genellikle hastalığın tipine karakteristiktir. Sfingolipidoz şüphesi, genellikle hastalığın öyküsünün (özellikle bulguların başlangıç yaşı ve ilk bulgular) dikkatli alınması, fizik muayenede düşündürücü pozitif bulgular, oftalmolojik muayene bulguları, görüntüleme yöntemleri ve nörofizyolojik çalışmalarda elde edilen bulgular sonucunda oluşur, ancak; kesin tanı için bir dizi biyokimyasal test gereklidir. Geç başlangıçlı tiplerinin tanınması genellikle çok daha zordur. Bütün sfingolipidozların saptanmasını sağlayacak bir tarama testi yoktur. Sfingolipidozların tanısı genellikle, hastalığa spesifik enzim aktivitesinin düşüklüğünün gösterilmesi ile konulmaktadır. Bu enzimler çoğu hücrede, organda eksprese edilmektedir, ancak; en sık kullanılan lökositlerde enzim aktivitelerinin ölçülmesidir. Spesifik hastalıkların düşünüldüğü durumlarda bazen tanı için daha kompleks biyokimyasal testler ve mutasyon analizleri gerekebilir. Konjenital Glikozilasyon Bozuklukları (CDG) Taraması Birçok protein, 3 veya 4 anten benzeri oligosakkarid yapısı (glikan) ile posttranslasyonel modifikasyona uğrayarak glikozillenir. Bu modifikasyon endoplazmik retikulum ve golgi cisimciğinde gerçekleşir ve glikozillenmiş protein sekrete edilir. Ekstraselüler (transferrin-pıhtılaşma faktörleri gibi serum proteinleri) proteinler, membran proteinleri ve intraselüler (lizozomal enzim ler gibi) proteinlerin büyük çoğunluğu bu şekilde glikozillenir. Proteinlerin tam fonksiyonel olabilmelerini sağlayan posttranslasyonel modifikasyon türle-rinden glikozilasyon ile ilişkili kalıtsal bozukluklar konjenital glikozilasyon bozuklukları (Congenital Disorders of Glycosylation- CDG) olarak bilinmektedir. Hastada konjenital glikozilasyon bozukluğu olup olmadığı en sık olarak, bir serum proteini olan transferrinin glikozilasyon durumunun gösterilmesine dayanan testlerle taranmaktadır. Transferrinin bu şekilde glikolize izomerlerinin saptanması, konjenital glikozilasyon bozukluklarının 2 ana tipinden biri olan N-glikozilasyon bozukluklarının taramasında kullanılırken, O-glikozilasyon bozukluklarının taramasında kullanılamaz.

10 CDG lerde sık görülen klinik ve laboratuvar bulguları Prenatal intrauterin büyüme geriliği Ciddi fötal hipokinezi Dandy-Walker malformasyonu Konjenital mikrosefali Korpus kallosum atrofisi Non-immün hidrops fötalis Nörolojik Psikomotor gelişim geriliği Serebellar hipoplazi İnme benzeri ataklar Edinsel mikrosefali Hipotoni Konvülziyon Progresif hidrosefali Ataksi İşitme kaybı Oftalmolojik İris kolobomu Pigmenter retinopati Strabismus Katarakt Optik atrofi Nistagmus Gastrointestinal Tekrarlayıcı kusmalar Reye-benzeri tablo Hipertransaminazemi Diyare Protein kaybettirici enteropati Hepatik fibrozis Hepatosplenomegali Dismorfik Bulgular Meme başı çöküklüğü Deri hiperlaksisitesi Tırnak deformiteleri Lipodistrofi Eklem hiperlaksisitesi Non-spesifik dismorfik bulgular İktiyozis Lenfödem Diğer Eklem deformitesi Kemik displazileri Büyüme geriliği Böbrek yetmezliği Nötropeni Boy kısalığı Nefrotik sendrom Trombositopeni Kardiyomyopati Açıklanamayan ateş atakları Koagülasyon faktörlerinde düşüklük Perikardiyal efüzyon İmmün yetmezlik Kreatin kinaz yüksekliği Kalp yetmezliği Anemi Hipotiroidi

11 CDG saptanan sendromik durumlar Kronik diyare/protein kaybettirici enteropati Karaciğer fibrozisi ile seyreden sendromlar İktiyozis sendromları Nörosendromik katarakt/kolobama/glakom/optik atrofi/nistagmus Nörosendromik sensorinöral sağırlık Nörosendromik tekrarlayıcı enfeksiyonlar + lökositoz Nörosendromik nefrotik sendrom Konjenital myastenia gravis Epizotik hipertermiyle seyreden nörolojik sendromlar Kutis laksa sendromları Konjenital diseritropoietik anemi Tip II Sendromik kardiyomiyopati Spondilo-, epi-, metafizyal displazi Nörosendromik radio-ulnar sinostozis Nörolojik tutulum çok hafif olabilmektedir. Özellikle başka bir organ tutulumunun da eşlik ettiği açıklanamayan nörolojik hastalık olmak üzere nedeni açıklanamayan her türlü nörolojik hastalıkta ve hatta nörolojik tutulum olmasa bile açıklanamayan tüm sendromlarda konjenital glikozilasyon bozukluklarının mutlaka araştırılması önerilmektedir. Sonuçların Raporlanması Metabolik testlerin sonuçları, çocuk metabolizma hastalıkları uzmanı tarafından yorumlanmaktadır. Sonuçlarda spesifik bir hastalığa özgü bir profil saptandığında saptanan bulguların, klinik bulgularla korelasyonu, ayırıcı tanı, yapılması önerilen ilave biyokim-yasal testler ve in vitro doğrulayıcı çalışmalar (enzim analizi, moleküler tanı) belirtilerek rapor edilir. Gerektiğinde çocuk metabolizma hastalıkları uzmanı tarafından ilgili hekim ve klinikle temasa geçilerek konsültasyon hizmeti verilir. *Kalıtsal metabolik hastalıklara yönelik testler ve ayırıcı tanı yaklaşımları hakkında daha detaylı bilgilere web adresimizden ulaşabilirsiniz

12 s y n l a b V Her yerde, her zaman en iyi hizmet Avusturya Belçika Bulgaristan Kıbrıs Hırvatistan Çek Cumhuriyeti Estonya Finlandiya Fransa Almanya Macaristan İtalya Litvanya Polonya Portekiz Romanya Slovakya Slovenya ispanya Birleşik Krallık (Britanya) Belarus Norveç Makedonya İsviçre Türkiye Ukrayna Brazilya Kolombiya Gana Lübnan Meksika Fas Peru Birleşik Arap Emirlikleri A - * / «r s,>tî ' ^ -i* ı* n i i * Ir e I J 1 1 \ I S * V T9. SM* v»» r - OanardC s t9e t i A 1 T f - m SYNLAB Türkiye M erkez Laboratuvarı Referans M-B Sağlık Laboratuvar Hiz. San Tic. A.Ş. ANKARA MERKEZ Ziyabey Caddesi 1410 Sokak No. 4 Balgat Ankara Tel (pbx) Faks nfo@synlab.com.tr SYNLAB Türkiye İstanbul Şubesi Referans M-B Sağlık Laboratuvar Hiz. San. Tic. A.Ş. ESENYURT ŞUBESİ Talatpaşa Mahallesi, Pazaryolu Cad. No. 2/47 Sedai Plaza Esenyurt İstanbul Tel (pbx) Faks stanbul@synlab.com.tr