T.C. EGE ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ HALKLA L K LER VE TANITIM ANAB L M DALI

Transkript

1 T.C. EGE ÜNVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTÜSÜ HALKLA LKLER VE TANITIM ANABLM DALI HALKLA LKLER AÇISINDAN LETM BECERLER VE LDERLK DOKTORA TEZ HDAYE AYDAN SLKÜ TEZ DANIMANI: PROF. DR. FÜSUN KOCABA ZMR-2008

2 Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüüne sunduum Halkla likiler Açsndan letiim Becerileri ve Liderlik ( Communication Skills and Leadership from a Public Relations Perspective ) adl doktora tezinin tarafmdan bilimsel ahlak ve normlara uygun bir ekilde hazrlandn, tezimde yararlandm kaynaklar bibliyografyada ve dipnotlarda gösterdiimi onurumla dorularm. / / 2008 Hidaye Aydan SLKÜ

3

4 ÖNSÖZ Bu çalmada, üniversite yöneticilerinin sahip olmas gereken iletiim becerileri ve liderliklerinin halkla ilikiler açsndan ortaya konulmas ve liderlik becerilerinin gelitirilmesine yönelik önerilerin getirilmesi amaçlanmaktadr. Gelecein liderlerini yetitiren üniversitelerin yöneticilerinin, kaliteli insan yetitirmek, toplumu ileriye tamak görevlerini yerine getirebilmeleri için, halkla ilikilerin temelini oluturan iletiim ve süreçlerini doru ve salkl anlayabilme ve kullanabilme becerilerini örenmeleri gerekmektedir. Bunun yannda yöneticinin etkili liderlik gösterebilmesi için, örgütü yönetme becerisi ile örgütteki kiileri motive edebilme becerisine de sahip olmas gerekmektedir. Eitim örgütlerinde etkili bir yöneticinin etkili bir lider olmas da beklenmektedir. Bütün bu nedenlerden dolay, üniversite yöneticilerinin iletiim ve liderlik becerilerinin incelenmesi gerei ortaya çkmaktadr. Bu balamda yaplan aratrmada, üniversite örencileri ile öretim elemanlarnn yöneticilerinin iletiim ve liderlik becerileri ile ilgili görüleri, beklentileri, karlatrmal olarak çeitli deikenler açsndan incelenmi ve çatmalarn azaltlp ilikilerin iyiletirilmesi ve örgütün gelitirilmesi adna halkla ilikiler açsndan neler yaplabilecei ortaya konulmutur. Bu balamda, çalmann çeitli eitim kurumlarna, yöneticilere, i liderlerine, çalanlara ve örencilere k tutaca ve benzer problemlerle karlaabileceklere rehberlik edecei umulmaktadr. Aratrmann her aamasnda yardmlarn ve katklarn esirgemeyen ve beni yönlendiren deerli hocalarm; letiim Fakültesi Dekan, Halkla likiler ve Tantm Bölüm Bakan Prof. Dr. Ahmet Bülent GÖKSEL e, Aratrma Yöntemleri Anabilim Dal Bakan, danmanm Prof. Dr. Füsun KOCABA a ve Gazetecilik Bölümü Öretim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Ahsen ARMAAN a teekkürlerimi sunarm. Aratrmada veri toplama aracnn oluturulmasnda ve anketlerin uygulanmas sürecindeki katklarndan dolay, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi; Amerikan I

5 Kültürü ve Edebiyat, ngiliz Dili ve Edebiyat, Türk Dili ve Edebiyat, Eitim Fakültesi; Bilgisayar Teknolojileri ve Öretmenlii, Snf Öretmenlii, Rehberlik ve Psikolojik Danmanlk, Fen Fakültesi; Biyoloji, Kimya ve Fizik Bölümleri, letiim Fakültesi; Halkla likiler ve Tantm, Gazetecilik, Radyo-TV Bölümlerindeki yöneticilere, öretim üyelerine, örencilere ve hizmetlilerine; verilerin deerlendirilmesinde yardmc olan Ege Üniversitesi Bio-statislik Merkezi çalanlarna teekkürlerimi sunarm. Çalmalarm süresince her zaman yanmda olan ve desteklerini esirgemeyen deerli aileme de çok teekkür ederim. Hidaye Aydan SLKÜ zmir, 2008 II

6 ÇNDEKLER Sayfa YEMN METN TUTANAK ÖNSÖZ...I ÇNDEKLER...III TABLOLAR LSTES...IX EKLLER LSTES... XV GR... 1 BÖLÜM I- HALKLA LKLER VE LETM... 9 I. Halkla likiler... 9 II. Halkla likilerin Amaçlar III. Halkla likilerin Önemi IV. Halkla likilerin Görevleri V. Halkla likilerin Özellikleri VI. Halkla likiler Süreci A. Aratrma (Bilgi Toplama) B. Planlama C. Uygulama D. Deerlendirme III

7 VII. letiim VIII. letiim Süreci ve Unsurlar A. Kaynak (Verici) B. Mesaj (leti) C. Kanal (Araç) D. Alc (Hedef Kitle) E. Geri Bildirim (Geri Beslenim) IX. letiim Becerileri A. Sözel Beceriler B. Sözsüz letiim Becerileri (Beden Dili) C. Yazma Becerisi D. Konuma Becerisi E. Dinleme Becerisi X. Kiileraras letiim A. Kiileraras letiim ve Süreci B. Empati C. Kiileraras letiimin Amaçlar D. Kiileraras letiimin Özellikleri E. Kiileraras letiim levleri F. Kiileraras letiimin Unsurlar IV

8 G. Kiileraras letiimin Engelleri H. Kiileraras letiimi Etkileyen Faktörler BÖLÜM II- LDERLK VE HALKLA LKLER I. Liderlik II. Liderlerin Görevleri III. Liderlik Çeitleri IV. Liderlik Yaklamlar A. Nitelikler Yaklam B. Davransal Önderlik Kuram C. Durum Yaklam D. Grup Yaklam V. Liderin Rolü V. Etkili Liderlik VI. Yöneticilik ve Liderlik A. Yöneticilik Baarl Yöneticinin Özellikleri letiim Sürecinde Yönetici Davran B. Liderlik Etmek yi Bir Liderin Özellikleri Lider Yöneticinin Özellikleri V

9 VII. Liderlik Becerileri A. letiim Becerisi B. Yönetim Becerisi C. Motivasyon Becerisi VIII. Örgüt Kültürü ve Liderlik IX. Deiim ve Liderlik BÖLÜM III- HALKLA LKLER AÇISINDAN ÜNVERSTE YÖNETCLERNN LETM BECERLER VE LDERLKLERNE YÖNELK BR ARATIRMA I. ETM ÖRGÜTLERNDE LETM VE LDERLK A. Eitim Örgütlerinin Yaps B. letiim ve Yönetici C. Eitim Yöneticisi ve Özellikleri Eitimi ve Yeterlilikleri nsan likileri Davran Biçimleri letiim Becerileri E. Eitim Liderinin Özellikleri F. Eitimde Vizyoner Liderlik ve Yöneticilik G. Etkin Liderlik ve Yöneticilik VI

10 H. Eitim Kurumlarndaki letiimin Gelitirilmesi çin Etkin Liderlik ve Halkla likiler II. ARATIRMANIN KONUSU VE ÖNEM III. ARATIRMANIN KAPSAMI VE SINIRLILIKLARI IV. ARATIRMANIN HPOTEZ V. ARATIRMANIN YÖNTEM VI. ARATIRMA BULGULARININ DEERLENDRLMES A. Örencilere likin Kiisel Özellikler B. Öretim elemanlarna likin Kiisel Özellikler C. Örenci ve Öretim Elemanlarnn Fakülteleri Bünyesinde Düündükleri Yöneticiye likin Kiisel Özellikler D. Birinci Alt Probleme likin Bulgular ve Yorum E. kinci Alt Probleme likin Bulgular ve Yorum F. Üçüncü Alt Probleme likin Bulgular ve Yorum G. Dördüncü Alt Probleme likin Bulgular ve Yorum H. Beinci Alt Probleme likin Bulgular ve Yorum Altnc Alt Probleme likin Bulgular ve Yorum J. Yedinci Alt Probleme likin Bulgular ve Yorum SONUÇ VE ÖNERLER KAYNAKÇA VII

11 EKLER EK A. TABLOLAR EK B. ANKETLER ÖZGEÇM YÖK TEZ VER GR FORMU ÖZET ABSTRACT VIII

12 TABLOLAR LSTES Sayfa 1. Örencilerin Ya Durumlarna Göre Dalmlar Örencilerin Cinsiyet Durumlarna Göre Dalm Örencilerin Fakültelerine Göre Dalm Örencilerin Bölümlerine Göre Dalm Örencilerin Bitirdikleri Lise Türüne Göre Dalm Örencilerin Ailelerinin Sosyo-Ekonomik Düzeylerine Göre Dalm Örencilerin letiim ve Liderlik Konusunda Eitim/Etkinlie Katlma Durumlarna Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Ya Durumlarna Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Cinsiyet Durumlarna Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Fakültelerine Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Bölümlerine Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Akademik Ünvanlarna Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Mesleki Kdemlerine Göre Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülteleri Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Cinsiyetine Göre Dalm IX

13 TABLOLAR LSTES Sayfa 15. Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Yana Göre Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Ünvanna Göre Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin letiim Becerileri ve Liderliklerini Alglamalarna Göre Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Sahip Olduu En Önemli Özelliine Göre Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin En Fazla Yeterli Bulduklar Konuya Göre Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin En Fazla Yetersiz Bulduklar Konuya Göre Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin En Fazla Kulland letiim Becerilerine Göre Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin En Sk Kulland letii Kanallarna Göre Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticilerinden letiim ve Liderlikleri le lgili Beklentilerine Göre Dalm X

14 TABLOLAR LSTES Sayfa Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Yönetici letiim Becerileri ve Liderlik Ölçeinin (YBLÖ), Olumlu Davransal Alt Boyutuna likin Görülerinin Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Yönetici letiim Becerileri ve Liderlik Ölçeinin (YBLÖ), Örgütsel-Yönetsel Alt Boyutuna likin Görülerinin Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Yönetici letiim Becerileri ve Liderlik Ölçeinin (YBLÖ), Yeterlilik Alt Boyutuna likin Görülerinin Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Yönetici letiim Becerileri ve Liderlik Ölçeinin (YBLÖ), Motivasyon Alt Boyutuna likin Görülerinin Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Yönetici letiim Becerileri ve Liderlik Ölçeinin (YBLÖ), Durumsallk Alt Boyutuna likin Görülerinin Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Yönetici letiim Becerileri ve Liderlik Ölçeinin (YBLÖ), letiim Becerileri Alt Boyutuna likin Görülerinin Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Yönetici letiim Becerileri ve Liderlik Ölçeinin (YBLÖ), Olumsuz Davransal Alt Boyutuna likin Görülerinin Dalm Örencilerin ve Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinden letiim ve Liderlii le lgili Beklentilerinin Dalm XI

15 TABLOLAR LSTES Sayfa 26. Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Örencilerin Yana Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Örencilerin Cinsiyetine Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Örencilerin Fakültelerine Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Örencilerin Bölümlerine Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Örencilerin Mezun Olduklar Lise Türüne Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Örencilerin Ailelerinin Sosyo-Ekonomik Düzeylerine (SED) Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Örencilerin letiim ve Liderlik Konusunda Herhangi Bir Eitim/Kurs/Seminer/Etkinlie Katlp Katlmadna Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Öretim Elemanlarnn Yana Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Öretim Elemanlarnn Cinsiyetine Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Öretim Elemanlarnn Fakültelerine Göre Dalm XII

16 TABLOLAR LSTES Sayfa 36. Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Öretim Elemanlarnn Bölümlerine Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Öretim Elemanlarnn Ünvanlarna Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Öretim Elemanlarnn Kdemlerine Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Cinsiyetine Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Yana Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Ünvanlarna Göre Dalm Örencilerin Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Fakülte Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin letiim Becerileri ve Liderliklerinin Alglanmasna Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Fakülteleri Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Cinsiyetine Göre Dalm XIII

17 TABLOLAR LSTES Sayfa 44. Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Fakülteleri Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Yana Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Fakülteleri Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin Ünvanna Göre Dalm Öretim Elemanlarnn Yöneticilerinin letiim Becerileri ve Liderliklerine likin Görülerinin Fakülteleri Bünyesinde Düündükleri Yöneticinin letiim Becerileri ve Liderliklerinin Alglanmasna Göre Dalm Örencilerin Düündüü Yöneticisine Bak le Öretim Elemanlarnn Düündüü Yöneticisine Bakna Göre Dalm XIV

18 EKLLER LSTES Sayfa 1. Halkla likilerin Süreçleri Berlo nun letiim Süreci Hedef Kitlenin Belirlenmesi Lider ve Yöneticinin Farklar Bütüncül Bir Mesleki Geliim Modeli Yönetici letiim Becerileri ve Liderlik Ölçeinin Cronbach Alpha Güvenilirlik Katsays XV

19 GR letmeler, pazarda rakipleriyle rekabet edebilmek ve kalc olabilmek için, ilerinde istekle çalan ve ilerinden doyum alabilen bireyler barndrmaldr. Bu konuda görev yöneticilere dümektedir. Yönetici, iletmedeki bireylerle iyi ilikiler kurabilmeli ve onlara ben yerine biz bilincini yerletirebilmelidir 1. Örgütlerin hzla deien topluma adapte olabilmeleri için iki yönlü bilgi akna ihtiyaçlar vardr. Hzla deien ve gelien bilgi teknolojisini yakalamak, amaca uygun bilgileri alp düzenlemek halkla ilikiler uzmannn görevlerindendir. Bu sayede örgütler deiim analizi yaparak ve bu ortama uyum salayarak beklentilere cevap verebilirler. Örgüt içersindeki alt-üst ilikilerinin iyiletirilmesi, etkin bir haberleme ve verimliliin arttrlmasna yönelik çabalarn tümünde halkla ilikiler çalmalarna yer verilir 2. Halkla ilikilerin örgütteki yeri u ekilde özetlenebilir; Kuruluun alaca her karardan haberdar olmas, zaman geçirmeden bu kararlara paralel program gelitirmesi, hedef kitlelerin bu kararlara yönelik istek ve beklentilerini saptamas, basn yayn organlarna kar, birinci derecede haber kayna olabilmesi ve bu iletiim araçlarnda yanl anlamalara meydan vermeyecek haberlerin yaynlanmasnn salanmas, halkla ilikiler yöneticisinin, üst düzey yöneticisine dorudan bal bir biçimde çalmas ile olasdr 3. Halkla ilikilerin uygulanma amac sadece çevreye bilgi vermek deil ayn zamanda da yöneticilerin kendi davranlarn görmelerini salamak ve yönetsel eylemleri deitirmeye itmek için yol göstermektir 4. Halkla ilikiler uzmannn görevi, örgütün iç birimleriyle çevre arasnda iletiim kurup sürdürebilmek için yöntemler ortaya koymak, uygulamak ve çalmalar denetleyip bilgi vermektir. letmelerin, çaltklar i görenleri, hizmet verdikleri müterileri, iletme ortaklar, mal ve hizmet aldklar iletmeler olmak üzere iç ve d çevreleri giderek büyümektedir. Bu durum, iletmenin iyi ilikiler kurmas ve olumlu izlenimler yaratmasn gerektirmektedir. Özellikle demokratik toplumlarda kamuoyunu etkilemeden güven ve desteini almadan 1 Selen Doan, Çalan likileri Yönetimi, Kare Yaynlar, stanbul, 2005, s Metin Kazanc, Kamuda ve Özel Sektörde Halkla likiler, Ekonomik ve Sosyal Aratrmalar: 7, Turhan Kitabevi, 2. Bask, stanbul, 1995, s Salim Kadbeegil, Halkla likilerde Temel lkeler, Tükemat A., zmir, 1986, s Metin Kazanc, 1995, a.g.e s

20 hiçbir eylem gerekletirilemez. Bu eylemler, halkla ilikiler, örgütlerde karlkl iletiim içersine girerek etkileimde bulunduklar süreçlerin kurulmas ve sürdürülmesine yönelik çabalardr 5. letiimin, mesleki alanlardan birisi olan, eitim alannda da önemli bir yeri vardr. Özellikle eitim veren eitimcilerin, seminer ve konuma yapacaklarn, üniversitelerdeki öretim görevlilerinin ve yöneticilerin iyi birer iletiimci olup baarl iletiim kurabilmeleri için iletiim konusunda eitim almalar gerekmektedir 6. Okulda çocuklar arasnda, üniversitede örenciler arasnda, fabrikada, tersanede veya madende içiler arasnda, mabetlerde ve tüm toplumda, kesin ve sorgulanamaz bir unvanla liderlik yapan ve genel idareye ekil veren birileri bulunmaktadr 7. yi bir iletiim sürecinde, kiilik özelliklerinin, iletiime katlanlarn amaçlarnn, ortamn, kullanlan iletiim araçlarnn, eitimin, kültürün, düüncenin, algnn, dilin ve beden dilinin doru kullanmnn büyük önemi vardr 8. Yaplan incelemelere göre insan, çalma saatlerinin %70 ini, yani gününün saatini dinlenme, konuma, okuma, yazma yani haberleme ile geçirmektedir 9. leri nedeniyle çok deiik özelliklerdeki insanlarla iletiim kurmak durumunda olan kiilerin, iletiim becerileri ile sosyal becerilere sahip olmalar ve bunlar doru kullanabilmeleri iin etkinlii açsndan gereklidir 10. Eitimde etkin liderlik oldukça önemli bir yere sahiptir. Herhangi bir okulda iyi öretmenlerin olmas demek, etkin bir eitimin gerçekletirildii anlamna gelmemektedir. Çünkü her zaman tüm bu iyi özellikleri organize edecek iyi bir müdüre, yani etkin bir lidere gereksinim vardr 11. Bir okulun etkinlii o kurumdaki liderin özelliklerine baldr. Göreve getirilen okul yöneticileri zaman içersinde hizmet içi seminerler yoluyla niteliklerini arttrmaldr. yi bir lider yetkilerini yönettii kiilerle paylaan bir lider olup, ayn zamanda 5 Güngör Onal, Halkla likiler, Türkmen Kitabevi, Yayn No: 79, stanbul, 2000, s Nursel Telman ve Pnar Ünsal, nsan likilerinde letiim, Epsilon Yaynclk, 1. Bask, stanbul, 2005, s John Adair, Etkili Liderlik, Babali Kültür Yayncl, No: 61, Birinci Bask, stanbul, 2004, s Nursel Telman ve Pnar Ünsal, a.g.e., s M. Alâeddin Asna, Halkla likiler,..t.. Akademisi Nihad Sayâr- Yayn ve Yardm Vakf Yaynlar, No: , stanbul, 1979, s Nursel Telman ve Pnar Ünsal a.g.e., s Bob Moon, John Isaac ve Janet Powney, Judging Standards And Effectiveness n Education, (1 st. Ed.). The Open University, London, 1990, p

21 yönetilenlerin istek ve eletirileri dorultusunda öz eletiri yapabilen bir yöneticidir de. Bu tür bir özdeerlendirme yoluyla kurumsal ilkelerle uygulamada karlalan durumlar arasnda belirli bir koordinasyon olumas salanacaktr. Ayn zamanda kurum içersinde tüm çalanlar tarafndan benimsenecek ortak deerler ve stratejiler belirlenerek okulun etkinlemesi garanti altna alnacaktr 12. Okul etkinliini belirleyen okul-içi faktörler vardr. Bu faktörler u ekilde sralanabilir 13 : Zekâ kapasiteleri yüksek örencilerle düük örenciler arasndaki balans salamak, Ödüllendirme ve Cezalandrma sistemini uygulamak, Okul çevresi (uygun çalma koullar salamak, örenci gereksinimlerini karlamak, alt yapy (okul binas) temin etmek ve sürdürmek), Eit sorumluluk ve katlm konusunda örenciye frsat tanmak, Okul baarsnda ev ödevleri faktörü, açk akademik hedeflerin olmas ve güven ortam yaratmak, Zaman etkin kullanmak, örenci sorunlaryla ilgilenmek ve örenciye iyi model olmak, Snf yönetiminde derse ön hazrlk yapmak, snfn dikkatini toplayabilmek, kat olmayan bir disiplin anlay sergilemek, iyi davran ödüllendirmek, Etkin bir liderlik ile kurumdaki herkesin katlmna dayal bir karar mekanizmas oluturmak, Etkin bir iletiime girmek, Düzenli kayt tutmak ve örenci geliimini izlemek, Veliyi eitim sürecine katmak, 12 Bob Moon, John Isaac ve Janet Powney, a.g.e., p Bob Moon, John Isaac ve Janet Powney, a.g.e., p

22 Okulda olumlu bir atmosfer yaratmak, Etkin, adaletli bir snf yönetimi oluturmak. Dier taraftan konuyla ilgili ABD deki aratrmalar ise u tür sonuçlar ortaya koymaktadr 14 : Lider; iyi yöneticilik özellikleri olan, güven uyandran, sorumluluk sahibi, yüksek standartlar olan, kiisel vizyon sahibi, konusunda uzman ve güçlü bir karakteri olan kiidir. Liderler: Örenmeyi kolaylatran olumlu bir atmosferin varl, temel bir takm akademik becerilerin varl, örenci performansnn önceden belirlenen okul hedeflerine göre takibi, öretmenler, örenciler ve yönetim tarafndan paylalan bir misyonun (amaç, görev) var oluu konularnda etkindirler. Cardno ya 15 göre, son 60 ylda yaplan aratrmalar liderlik geliim sürecinin Eitim Yönetimi disiplini açsndan önemini ortaya koymu olup, okullardaki kurumsal geliim ve baarsnn etkin bir liderlikle doru orantl olduunu vurgulamaktadr. Cardno nun 16 altn çizdii dier bir konu da, son onbe ylda eitim ve öretime yönelik ulusal düzenlemelerin eitimde yerellik boyutunu ön plana çkarmas olup, liderlik ve yönetsel anlamda yetkinin okul müdürü, kdemli personel ve öretmenler arasnda paylalmas hususudur. Okul-Temelli-Yönetim modelinin uyguland bu tür eitim kurumlarnda lider konumundaki okul müdürüne olan güven duygusu da artmaktadr. Örnein bu sisteme göre eitim veren Yeni Zellanda daki eitim kurumlarna Yarnn Okullar ad verilmektedir. Yüksek öretim kurumlarnda görev yapan akademik personelin sklkla karlatklar durumlardan birisi eitim-öretim konusunda ideallerle kurumsal pratiklerin baz durumlarda örtümemesidir. White ve Weathesby 17 bu durumu oldukça 14 Bob Moon, John Isaac ve Janet Powney, a.g.e., p Carol Cardno, Leadership and Professional Development: The Quiet Revolution, New Zealand: International Journal of Educational Management, Volume 19, Number 4, 2005, pp Emerald Full Text Article, 2006, p. 292, Carol Cardno, a.g.e s Judith White ve Rita Weathersby, Can Universities Become True Learning Organizations?, USA: The Learning Organization, Volume 12, No. 3, 2005, pp Emerald Full Text Article, pp ,

23 ironik bulmakta ve çeitli sektörlere eleman yetitiren ve örnek olmas gereken üniversitelerin kurumsal bir takm sorunlar yaadklarn, olumsuz rekabet koullar, otoriter bir yönetim anlay, hiyerarik yaplanmann gerektirdii ast-üst ilikileri gibi konularda esnek, yaratc, demokratik, yenilikçi ve takm çalmasn ön plana çkaran idealden uzaklatklarn belirtmektedirler. Yüksek öretim kurumlarnda yaanan skntlardan birisi liderlerin ortaya koyduklar kurumsal hedeflerle, özellikle kurumun kdemli akademik personelinin beklentileri arasnda farkllk olmasdr. Bu durum da genellikle, üniversitelerin ve dolaysyla da baz akademik personelin deiime kapal olduu eklinde deerlendirmelerle açklanmaya çallmaktadr. Ancak burada liderlik açsndan önemli olan durum gerekli yenilik ve deiim hareketlerinin mevcut personelin görüleri alnarak, belirli bir uzlamayla gerçekletirilmesidir. Bu da öncelikle mevcut eitim programnn iyiletirilmesi, kurumun finansal kaynak ve alt yapsnn gelitirilmesiyle olabilecektir. Aslnda buradaki sorun yüksek öretim kurumunu oluturan akademisyenlerle, lider konumdaki yöneticilerin iletiim becerilerini gelitirerek ortak bir kurum kültürü oluturmamalarndan kaynaklanmaktadr. Dier bir deyile, kendi meslekta ve meslek gruplaryla yakn iliki içersinde olabilen akademisyenler, kendi üniversitelerine kar ayn aidiyet duygusunu gelitirmemekte, kurum yöneticileri de kendilerini akademik yapdan bamsz bir bürokratik mekanizmann parças olarak görmektedirler. Örenen örgütler olan yüksek öretim kurumlarndaki lider yöneticilerin rolü, sadece öretme ile snrl kalmayp kendisi de dâhil olmak üzere kurumda her kademede çalanlarn kapasitelerini arttrmaya yönelik ortam hazrlayarak bilgi ve becerilerin artrlmasna yönelik önderlik etmektir. Örgütün liderinin iyi bir yönetim becerisine sahip olmasnn yan sra çalanlarn da motive edebilme becerisine sahip olmas ve insan ilikilerinde, kiileraras iletiimde bilgi ve beceri sahibi olmas gerekmektedir. Halkla ilikilerin temelinde iletiim yatar. Kiileraras iletiimin salkl olduu kurumlarn baarl, verimli ve doyumlu olduklar bir gerçektir. Baarl i liderleri, meslek yeterliliklerinin yannda bilisel ve duygusal zekâsn dengede tutabilen liderlerden çkmaktadr. Bu açdan, yöneticinin belirli tutum ve davranlar ortaya koyabilmesi için uygun bilgi ve beceri sahibi olmak yönünde çaba 5

24 harcamas gereklidir. Gelecein liderlerini yetitiren üniversite yöneticilerinin rol model olduklarnn bilincinde tutum ve davran sergilemeleri beklenmektedir. letiim sürecinin iki yönlü bir süreç olduu unutulmamaldr. Bu noktada sadece yöneticiler deil, kurumda yeralan en alt birimden en üst birime kadar tüm bireyler ayn sorumluluk bilincinde hareket etmelidirler. yi bir lider yönetici gücünü bilgi ve becerisinden alr ve gelecein liderleriyle paylar. Bu balamda, halkla ilikiler açsndan nitelikli insan yetime vizyonu ve misyonu olan üniversitelerdeki yöneticilerin, iletiim becerilerini ve etkin liderliklerini salkl bir biçimde ortaya koyabilmeleri gerekmektedir. Halkla likiler Açsndan letiim Becerileri ve Liderlik adl tezin birinci bölümünde; halkla ilikiler ve iletiim kavramlarnn tanm, özellikleri, amaçlar, önemi, süreçleri ve fonksiyonlar ortaya konulmaktadr. Halkla ilikiler perspektifinden iletiim ve kiileraras iletiim deerlendirilmekte, iletiim ve kiileraras iletiim kapsamnda yazl, sözlü ve sözsüz iletiimin özellikleri ile iletiim engelleri üzerinde durulmaktadr. Bu balamda, iletiim becerilerinin önemi ifade edilmektedir. Sözel becerilerde dilin ve sesin doru kullanm, beden dilini de kapsayan sözsüz iletiimin özellikleri ile yazma becerisinde dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde durularak kullanm özellikleri ortaya konulmaktadr. Dinleme becerisi kapsamnda etkili dinleme koullar ile dinleme becerisini gelitirme yollar üzerinde durulmaktadr. Kiileraras iletiim sürecinin önemi, özellikleri, ilevleri ve fonksiyonlar ayrntl olarak bu bölümde incelenmektedir. Tezin ikinci bölümünde, Liderlik kavramnn neyi ifade ettii belirtilerek, liderlerin görevleri ortaya konulmaktadr. Bu bölümde, liderlik çeitleri ile liderlik konusunda ön plana çkan yaklamlar ele alnmaktadr. Etkili liderlik davrannda rol oynayan kiilik özellikleri ile tutum ve davranlar üzerinde durulmaktadr. Bu balamda iyi bir yöneticinin sahip olmas gereken liderlik becerileri ve özellikleri incelenmektedir. Liderlik becerilerinin ilk basaman oluturan ve halkla ilikilerin de temelini oluturan iletiim ve iletiim becerilerini kapsayan açklk, eitlik, empati, yeterlilik ve etkililik incelenmektedir. Kiileraras iletiim becerilerinin özellikleri ile doru kullanmnn önemi ifade edilmektedir. Liderlik becerileri kapsamnda son derece 6

25 önemli rol oynayan iletiim becerilerinin etkin kullanmnn yan sra planlama, örgütleme, yürütme, koordine etme, denetim ve kontrolü içeren yönetim becerisi de ele alnmaktadr. Bir dier liderlik becerisini oluturan motivasyon becerisi de ele alnmaktadr. Motive ediciler ve özellikleri üzerinde durularak etkin bir liderin bu becerilere sahip olmas ve etkin kullanabilmesinin önemi üzerinde durulmaktadr. Tezin üçüncü ve son bölümünde üniversite yöneticilerinin örenciler ve öretim üyeleriyle olan iletiim durumlar, iletiim becerileri ve liderlik özellikleri, tutum ve davranlar deerlendirilmektedir. Bu bölümde bir eitim örgütü olan üniversitenin yöneticisinin sahip olmas gereken özellikleri vurgulanmakta ve etkin liderlik davran halkla ilikiler açsndan deerlendirilmektedir. Bu dorultuda yaplan bu aratrma ile halkla ilikiler açsndan üniversite yöneticilerinin iletiim becerileri ve liderlikleri üniversite örencileri ve öretim elemanlar tarafndan deerlendirilmesi ve elde edilen sonuçlar neticesinde kurumun verimliinin arttrlmas amaçlanmaktadr. Bu noktadan hareketle Ege Üniversitesi Edebiyat, Eitim, Fen ve letiim Fakülteleri öretim üyeleri ile örencilerinin yöneticilerinin iletiim becerileri ve liderlik davranlarn deerlendirmek, varsa yaanlan sorunlar belirlemek, hangi noktalarda eksiklikler olduunu tespit etmek ve çözüm önerileri getirmek amacyla aratrma gerçekletirilmi ve sonuçlar deerlendirilmitir. Aratrma Ege Üniversitesi Edebiyat, Eitim, Fen ve letiim Fakültelerinde görev yapan öretim üyeleri ile 3. snfta örenim gören üçüncü snflardan tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen toplam 450 örenci ile 172 öretim üyesi üzerinde gerçekletirilmitir. Örnekleme alnan örencilerin üçücü snflardan seçilme nedeni, birinci ve ikinci snf örencilerinin yöneticilerini henüz tanma sürecinde olmalar, dördüncü snf örencilerinin ise, i dünyasna girmeleri ve derslere katlmlarnn azl nedeniyle aratrma için sayca yetersiz olmalarndan kaynaklanmaktadr. Üçüncü snf örencilerinin dier snf örencilerine göre, fakültelerine daha devaml, yöneticileriyle karlkl iletiim ve etkileim içersinde olduklar ve de sayca aratrma için yeterli olduklar düüncesiyle seçilmitir. Aratrma, ylnda sözü edilen fakültelerde 3. snflarda gönüllü örencilere ve ders saatlerinde toplu olarak uygulanrken, öretim üyelerine farkl günlerde birebir ziyaretlerde gerekli açklamalar 7

26 yaplarak ve kapal zarf usulü elden teslim edilmi ve belirlenen tarihlerde elden toplanarak uygulanmtr. Aratrmada uygulanan yöntem itibariyle özgün bir çalmadr denilebilir. Aratrma kapsamnda bu konuda daha önce yaplm olan benzer çalmalar incelenmi fakat günümüzün etkin liderlik anlayn, özelliklerini, liderlik becerilerini ve liderlik davrann birlikte ölçen tek bir modele ulalamamtr. Bu literatürdeki eksiklik nedeniyle aratrmac tarafndan bir ölçek gelitirilmeye karar verilmitir. Bu ölçek ile etkin bir liderlik davrannn özellikleri ayrntl olarak ölçülmektedir. Ölçek kapsamnda etkin bir liderin sahip olmas gereken kiisel özellikleri, yeterlilikleri, durumsallk durumu, olumlu ve olumsuz tutum ve davranlar, iletiim, yönetim ve motivasyon becerileri deerlendirilmektedir. Ölçein ekillendirme aamasnda konuyla ilgili uzman görüleri alnm ve içerik, anlalabilirlik, yeterlii deerlendirilmitir. Ölçein geçerlilik ve güvenilirlik çalmalar Ege Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliinde yaptrlm ve toplamda Cronbach Alpha=.985 olarak bulunmutur. Bu orann oldukça yüksek düzeyde olmas çalmann güvenirlilii açsndan önemlidir. Bu aamadan sonra esas uygulamaya geçilerek anketler örneklem grubuna uygulanm ve elde edilen veriler SPSS istatistik paket programyla analiz edilmitir. Elde edilen bulgular ve sonuçlar deerlendirilmitir. Çalma sonunda elde edilen bulgular nda öneriler getirilerek çözümler üretilmitir. Bu çalmann yöneticinin iletiim becerileri ve liderlik özellikleri ile davrann ölçebilmesi nedeniyle bu konuda literatürdeki eksiklii dolduraca düünülmektedir. Ayrca, çalma iletiim, yönetim ve liderlik konusunda aratrma yapacaklara yol gösterici bir kaynak nitelii tayaca için önem arz etmektedir. 8

27 BÖLÜM I- HALKLA LKLER VE LETM I. Halkla likiler Halkla ilikiler Encyclopedia Britannica sözlüünde öyle tanmlanmaktadr; Kiinin ya da bir kurumun halkla ilgisini gelitirme ve anlama yolundaki çabalar 18 ; topluma uyum salamak için yaplan planl çabalarla onay (toplum onay) elde etme sürecidir 19. Halkla ilikiler, kii ya da kurumlarn belirli amaçlarn gerçekletirmek, planl faaliyetlerini uygulamak için kullandklar bir araçtr Halkla ilikiler hem iletmenin/ örgütün hedef kitlesiyle karlkl iletiim, anlama, kabul görme ve ibirliini salayan bir iletme fonksiyonu, hem de yönetimin ve çevrenin beklentilerini, isteklerini karlayarak örgütün çevresiyle uyum içersinde olmasn salayan bir yönetim fonksiyonudur 20. Halkla ilikiler, halkn eilimini ölçmek ve aratrma sonuçlarna göre i programlarn düzenlemek ve yeni bir düünce ya da eylemi halka benimsetip desteini almak yönündeki çabalarn tümüdür 21. Halkla ilikiler, özel ya da tüzel kiilerin belirtilmi kitlelerle dürüst ve salam balar kurup gelitirerek onlar olumlu inanç ve eylemlere yöneltmesi, tepkilerini deerlendirerek tutumuna yön vermesi, böylece karlkl yarar salayan ilikiler sürdürme yolundaki plânl çabalar kapsayan bir yöneticilik sanatdr 22. Hakla ilikiler; bir örgütün sunduu hizmetin gelitirilmesi amacyla yürütülen ve kamuoyunu etkilemeye yönelik tüm iliki biçimlerini içeren planl çabalara denir 23. Halka ilikiler bir yönetim ilevi olup, planl olarak örgüt ve hedef kitlenin amaçlarnn, gereksinimlerinin ve ilgilerinin belirlenerek karlanmas, karlkl bilgi alverii, iletiim, etkileimin salanmas ve geri bildirim alnmasdr. 18 M. Alâeddin Asna, a.g.e., s Cevdet Telliolu, Halkla likiler Pratii El Kitab, Tima Yaynlar, No: 625, 3. Bask, stanbul, 2002, s Demet Gürüz, Halkla likiler Teknikleri, Ege Üniversitesi letiim Fakültesi Yaynlar, No: 1, zmir, 1993, s Güngör Onal, a.g.e., s M. Alâeddin Asna, a.g.e., s Yücel Ertekin, Halkla likiler, Türkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstitüsü Yaynlar, No: 259, Gelitirilmi Üçüncü Bask, Ankara, 1995, s

28 Halkla ilikiler, hedefler dorultusunda, doru kanallar kullanarak, mesajlar en anlalr biçimde aktarmak ve gelen tepkileri deerlendirmek ayn zamanda da insanlar bilgilendirmek ve yönlendirmektir 24. Halkla ilikiler, kuruluumuzun duyarl olduu çevreyi tanmas ve kendini bu çevreye tantmas amacyla iletiim tekniklerinin planl/programl bir biçimde iki yönlü olarak yönetim felsefesine dayandrlarak uygulanmasdr 25. Onal a göre ise halkla ilikiler; özel veya kamusal kurum ve kurulularn veya kamuoyu önüne çkm bireylerin, ilikide olduu veya olabilecei çevrelerin sevgi, anlay, güven ve desteini elde etmek ve bunu sürdürmek için sürekli olarak yerine getirilmesi gereken bir yönetim ilevidir 26. Halkla ilikileri, asl olarak ideolojik bir çaba, yönetimin bilgi ihtiyacn karlayc, halkn yönetimi tanmasn kolaylatrc, kurulularla halk arasnda karlkl ilikileri güvene dayal bir biçimde gelitirmeye yönelik iletiim üzerine kurulu bir teknik, bir yöntemler bütünü olarak tanmlyoruz 27. Bu tanmdan da anlalaca üzere, halkla ilikileri yönetim ile alcnn karlkl olarak birbirlerini tanma ve güvene dayal iletiimi sürdürmeye yönelik çabalardr eklinde tanmlayabiliriz. Çamdereli halkla ilikiler kavramnn içeriinde esas olarak u noktalarn bulunduunu belirlemitir 28 : Kurulularla güvene dayal ilikiler gelitirme yöntemleridir. Kamuoyunu etkileme ve kamuoyundan etkilenme sürecidir. Bir örgütün verdii hizmeti gelitirmeye ve kamuoyunu etkilemeye yönelik planlanm çabalardr. Yönetimin halk belli bir davran ve eyleme yöneltmeye yönelik ikna çabalardr. 24 Cevdet Telliolu, a.g.e., s Salim Kadbeegil, 1986, a.g.e., s Güngör Onal, a.g.e., s Metin Kazanc, 1995, a.g.e., s Mete Çamdereli, Ana Çizgileriyle Halkla likiler, Çizgi Kitabevi Yaynlar, Birinci Bask, Konya, 2000, s

29 Hedef kitlenin ilikilerini iyiletirerek, olumlu inanç ve eylemlere yöneltmesi, tepkileri deerlendirerek tutumuna yön vermesi ile karlkl iyi ilikilerin gelitirilmesine yönelik planl çabalar yönetme sanatdr. Yönetenlerin yönetilenlerle etkileerek gerçekletirdikleri i ve eylemlerdir. Tantma, kimlik oluturma, iliki kurmaktr. Yönetileni aydnlatma, yönetenin ilerini ve eylemlerini açklama, tantma, kamuoyunun istek ve ikâyetlerini örenme süreçlerinden olumaktadr. Halkla ilikiler alannda uzman 65 kiinin yapt çalmann sonucuna göre halkla ilikiler, bir iletme ile hedef kitle arasnda karlkl iletiimi, anlay, oluturmaya ve sürdürmeye yardmc olan ayrcalkl bir yönetim görevidir 29. Bu aratrmann sonucuna göre halkla ilikileri u ekilde tanmlanmak mümkündür: Halkla ilikiler bir yönetim görevidir ve uzmanlar tarafndan yerine getirilmelidir, Kamuoyunun etkisinin farknda olarak çeitli gruplar arasnda iletiimi düzenler, Hedef kitlenin davranlar hakknda yönetimi bilgilendirir, kuruluun gereksinim duyduu aratrmalar yaparak önerilerde bulunur, Kamuoyu aratrmalar ve dier aratrma yöntemleri ile çeitli iletiim araçlarndan yararlanr, Kuruluun kâr amac yannda sosyal sorumluluunun da olduunu kantlayacak biçimde davranmasna yardmc olur, Gerek danman firma, gerekse kurulu içi halkla ilikiler birimi olsun, yönetimin bir parças olarak faaliyet gösterir. 29 Filiz Peltekolu, Halkla likiler Nedir, Beta Yaynlar, Gelitirilmi 2. Bask, stanbul, 2001, s

30 Halkla ilikiler tanmlarndaki ortak noktalar u ekilde özetlenebilir 30 : Halkla likiler Bir Yönetim Görevidir: Halkla ilikiler, tüm iletme yönetim ve çalanlarn beraber faaliyetlerde bulunma, ürün satna katk salama, sorunlar paylama, kurulu felsefesini oluturma, amaçlar belirleme, deien ortama adaptasyon gibi yönetim görevlerini üstlenmektedir. Halkla ilikiler Bir letiim Çabasdr: letiim, halkla ilikilere dört farkl açdan etkide bulunur: halkla ilikiler uzmannn sahip olmas gereken yetenek, üstlenilen görev, kurulan sistem, sistemin uygulanmas ve uygulanmas aamalarnda ise iletiim; bilgi toplama, tüketici ve hedef kitleyle iletiimi ve medyadr. Kamuoyunu Etkileme Arac Olarak Halkla likiler: Bir ksm uzmana göre, kamuoyunu etkilemek için kurumun prestijini arttrmak gerekmektedir. Dier ksm uzmana göre ise, kamuoyunu ilgilendiren konularda bilgi aktarma da kamuoyunu yönlendirme arac olarak kullanlmaktadr. Kurulularn ekonomik ve politik sorumluluklarnn yannda sosyal sorumluluklarnn da olduunun kamuoyuna hissettirilmesi, bu günün halkla ilikiler anlaynn en önemli noktalarndan birisidir. Halkla ilikilerdeki dier önemli bir nokta da, iletiim sürecinin vazgeçilmezliidir. letiimin hedef kitlesi, çalanlar ya da tüketicilerdir. Buna göre, Halkla ilikiler öyle tanmlanabilir: Kii ya da kurumun amaçlarna ulamak için çalan ya da tüketici hedef kitleyle gerçekletirilen bir stratejik iletiim yönetimidir. Sonuç olarak, tüm bu tanmlardan yola çkarak, halkla ilikilerin kurum içi ve kurum d hedef kitleye yönelik stratejik iletiim yöntemlerini kullanarak amaçlarna ulat söylenebilir. Bu tezin halkla ilikiler yaklam ise, üniversite yöneticilerinin iletiim becerileri ve etkili liderlik davrann sergileyerek kurum içi hedef kitlesi olan, üniversite örencileri ile öretim üyelerine yönelik planlanm çabalarnn ortaya konulmasdr. Halkla ilikiler yaklam ile üniversite yöneticisinin iletiim becerileri ve liderlik davran; yöneticinin örencileri ve öretim üyeleri ile güvene dayal ilikiler 30 Filiz Peltekolu, a.g.e., s

31 kurmas, karlkl iletiim sürecine girerek bilgi, duygu ve düüncelerinin paylald ortam yaratmas, kiilerin istek ve beklentilerini örenmesi ve karlamas, çalanlar motive etmesi, örgütsel ve yönetsel becerilerini etkin kullanmas, kiileri etkileyebilmesi, ikna edici olmas ve yönlendirebilmesi, her türlü kiisel ve örgütsel problemlerle baa çkabilecek yeterlilie sahip olmas, olumsuz davranlar sergilememesi ve olumlu davranlar sergileyebilmesidir. Tüm bunlardan hareketle, üniversite yöneticilerinin iletiim becerileri ve liderliklerini konu alan halkla ilikiler yaklamlarnn genel bir deerlendirmesi yapldnda bunlarn temelinde, üniversite yöneticilerinin iletiim ve liderlik becerilerinin yatt söylenebilir. letiim ve liderlik becerileri örenilebilir sosyal davranlardr. Yönetici eer isterse iletiim becerilerini ve liderlik davrann çeitli iletiim ve aratrma yöntemleriyle gelitirebilir. Böyle bir yöneticiye sahip olan kurumun ve çalanlarnn baars, performas ve toplumdaki prestiji artar. II. Halkla likilerin Amaçlar Halkla ilikiler çalmalarnn temel amac 31 ; hedef kitleyi harekete geçirerek belli bir yönde tutum ve davran deiiklii yaratarak istenilen olumlu bir imaj yaratmaktr. Halkla ilikilerde esas amaç, hedef kitleye yönelik inandrc ve planl faaliyetlerdir 32. Kurumun genel stratejisi ve politikalar içinde kalarak, örgütün ekonomik ve sosyal çkarlarn en üst düzeye çkarmak için, hedef kitlenin örgüt hakkndaki duygu ve düüncelerini etkilemek ve güvenilen, prestij sahibi bir kurulu olmas için çaba harcamaktr 33. Buna göre, halkla ilikiler, dürüstlük prensibi içersinde, doru bilgiyi hedef kitlesine ulatrarak, örgütün politikas ve çalmalarn toplum yararna uygulayp karlkl güven ortaml ilikiler kurmak, hedefin duygu ve düüncelerini etkileyerek olumlu kurum imaj yaratmak ve sürdürmek amacndadr denilebilir. Halkla ilikilerin kamuoyunu bilgilendirme amac vardr. Kurulutan hedef kitleye tek yönlü bir iletiim ile ikna edici olmayan bir bilgilendirme söz konusudur. 31 Ahmet Bülent Göksel ve Nilay Baok Yurdakul, Temel Halkla likiler Bilgileri, Ege Üniversitesi letiim Fakültesi Yayn, No: 15, zmir, 2002, s Cevdet Telliolu, a.g.e., s Güngör Onal, a.g.e., s

32 Bilgilendirmede dürüstlük ilkesi uygulanr. Halkla ilikilerin dier bir amac da ikna etme dir. Kamuoyuna kurumun bak açs benimsetilmeye çallr. Hedef kitlenin davranlarnda kuruluu destekleyen yönde deiiklik yaratmak için ikna etme yolu kullanlr. Halkla ilikilerle, kurulu ile hedef kitle arasnda ortak noktalar ortaya çkartmak amaçlanmaktadr. Karlkl diyaloa dayaldr. Yönetim, ald geri bildirimlerden etkilenir ve çalmalarna yön verir. Halkla ilikilerin amac, örgüt içi ve d ile olumlu ve sürekli ilikiler gelitirmektir 34. Halkla ilikilerin amaçlar u ekilde sralanabilir 35 : Kamuoyuyla iliki kurmak, ilikiyi gelitirmek ve sürekliliini salamak, Örgütü ilgilendiren konularla ilgili bilgiler toplamak ve bunlar analiz etmek, Kamuoyunu bilgilendirmek, Yöneticilerin doru kararlar almalarn salamak. Halkla ilikilerin temel amac ise, kurum ya da kuruluun çevresiyle iyi ilikiler kurmasn salamak, etkin ve verimli iletiim ortam oluturmaktr. Halkla ilikilerin uzun vadeli amac, kurum ya da kuruluun olumlu imajn yaratmak, sürdürmek ve verim elde etmektir. Kurum ya da kurulu ile çevre arasnda oluturulan güven ortamyla kurulu kendini daha iyi anlatabilir, tantabilir ve kamuoyunu etkileyebilir. Hedef kitlesiyle daha iyi iletiim için, iletiim ekseni ile konular arasnda, kullanlacak iletiim araçlarnda ve kurumun politikas ile genel iletiim politikas arasnda kesinlik ve tutarllk olmaldr. Halkla ilikilerin amaçlar u ekilde özetlenebilir 36 : Halk bilgilendirmek, 34 Mustafa Durmaz, Halkla likilerin Davransal Boyutlar (Sosyal Bilimler Açsndan), Ege Üniversitesi letiim Fakültesi Yaynlar, No: 11, zmir, 2000, s Güngör Onal, a.g.e., s Mete Çamdereli, a.g.e., s

33 Halkn yönetimle olumlu ilikiler kurmasn salamak, olumlu davranlara yöneltmek, Kamuoyunu bilgilendirmek amacyla öncelikle güven ve inandrclk yaratmak için dürüstlük ilkesini uygulamak ve kamuoyundan hiçbir eyi saklamamak, Çalmalardaki eksikliklerin, hatalarn giderilmesi için halkn istek, ikâyet ve önerilerinden yararlanmak, Halktan bilgi salayarak karar vermek, Özel ve kamu yararna çalmak, sosyal sorumluluk duygusu kazandrmak, Toplum kurallar (trafik, yasaklar, vb.) konusunda halk bilinçlendirmek, Kamuoyu ile ibirliine girerek hizmet (okul, okul-aile birlii toplantlar, vb.) vermeyi çabuklatrmak. Sonuç olarak, halkla ilikiler sadece yönetene bilgi salamakla kalmaz, ayn zamanda da yöneten-yönetilen ilikilerini iyiletirmeye yönelik, temelinde iki yönlü iletiimin yatt bir etkileimdir 37. III. Halkla likilerin Önemi Günümüzde halkla ilikiler toplum, sanayi, ekonomi, siyaset, kültür alanlarnda iletiim stratejisi oluturmak bakmndan önemli bir rol oynamaktadr. Bu nedenle, her kurum ya da kurulu çalmalarnda halkla ilikiler biriminin desteini almak zorundadr 38. Bu gün artk toplumun her kurumu ve kuruluu ürettikleri mal ve hizmetleri tantmak, halkn güven ve desteini alabilmek için halkla ilikiler uzman ve çalmalarndan yararlanmak zorundadrlar. Halkla ilikiler, örgütün yaamn sürdürebilmesi için gerekli olan kamuoyunun güvenini, anlayn ve desteini salayacak en önemli yönetim ilevlerinden biridir 39. Örgütün hem iç hem de d 37 Metin Kazanc, Halkla likiler Açsndan Yönetim ve Yönetilenler (mar ve skan Bakanl Örnek Olay), Ankara Ünversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yaynlar, No: 417, Ankara, 1978, s Mete Çamdereli, a.g.e., s Güngör Onal, a.g.e., s

34 çevresiyle iletiim kurmas, halkla ilikilerin ilevidir ve onu dier yönetim ilevlerinden ayrlan bir özelliktir. Halkla ilikilerin ana hedefi, ele alnan konuda kamuoyunu etkilemek, desteini ve güvenini kazanabilmektir. Sosyologlara göre insanlara bir ey yaptrabilmenin üç yolu vardr 40 : Zor kullanarak yaptrmak, para ile satn alarak, halkla ilikileri kullanarak inandrmak. Sonuç olarak, günümüz kurum ve kurulular her alanda kendilerini halka doru anlatabilmek ve tantabilmek, onlarn güvenini kazanmabilmek, olumlu imaj yaratabilmek, mal ve hizmetlerini müterilerine satabilmek için halkla ilikiler çalmalar ile uzmanlarndan destek almak durumundadrlar. IV. Halkla likilerin Görevleri Halkla ilikilerin görevleri en genel olarak, iletiim araçlaryla doru ve salkl bir iletiim kurabilmek, haberin egüdümlemesini salamak ve halkla ilikiler politikalar belirleyerek uygulamak olarak ifade edilebilir 41. Halkla ilikilerin görevleri unlardr 42 ; yönetimin yapt ileri ve politikasn halka duyurarak olumlu bir etki yaratma ve halkn yönetimle ilgili düüncelerini ve beklentilerini örenme ve onlarla ibirliine girmedir. Halkla ilikiler, bir yönetim ilevi olup, halk örgütün politikas, ileyii, hedefleri konusunda bilgilendirip, toplumda olumlu bir izlenim yaratarak, güvenlerini ve desteklerini kazanp, görülerini, beklentilerini ve önerilerini örenerek çalmalarna yön vermektedir. Halkla ilikiler, iletiim ve aratrmay araç olarak kullanarak yönetimin kamuoyu yararna davranmasn salar, toplumsal deiimleri izler ve geliimine yardm eder. Halkla ilikiler irket müterilerinin beklentilerini tanmlarken, iletiim kurma ekillerini belirleyip, kiileri yetkilendirmeyi açkca yaparak ortaya çkabilecek problemleri önceden önler 43. Halkla ilikiler, hem örgütün içinde hem de örgütün dndakilerle karlkl salkl iletiime girerek onlarn beklenti ve isteklerini örenip 40 M. Alâeddin Asna, a.g.e., s Demet Gürüz, a.g.e., s Mete Çamdereli, a.g.e., s Salim Kadbeegil, Halkla likilere Neden Balamal?, Media Cat Kitaplar, Dördüncü Basm, Ankara, 2001, s

35 yönetime iletmek hem de yönetimin politikalar, hedefleri ve felsefesi hakknda halk bilgilendirmek ve desteklerini alarak çalmalarna yön vermek durumundadr. V. Halkla likilerin Özellikleri Halkla ilikiler, kamuoyu ile birlikte hedef kitlesiyle dorudan ya da dolayl olarak iletiim kurar. Halkla ilikiler, kurum içi ve kurum d çalanlarla karlkl iletiim sürecinde bilgi ve güven vererek deer kazanmay amaçlamaktadr. Halkla ilikiler, amaçlarn gerçekletirmek için bir takm temel ilkeleri benimsemek ve uygulamak durumundadr. Halkla ilikilerin bu temel ilkeleri unlardr 44 : Kamuoyuna örgüt ve politikalar hakknda bilgi vererek desteini almaya çalrken, dier taraftan da kamuoyunun istek ve beklentilerini örenerek çalma ve politikalar ona göre düzenlemek söz konusudur. ki yönlü iletiim süreci, hedef kitleye gönderilen mesajn alglanp alglanmad, ne ekilde algland, eksikliklerin ve yanllarn ortaya konulmas bakmndan önemlidir. Halkla ilikilerde dürüstlük ilke edinilerek, gerçekler tüm açklyla kamuoyuna verilmelidir. Mesajn sunumu inandrc olmaldr. Hedef kitlenin iyi tannmas mesajn doru aktarlmasnda etkilidir. Mesaj veren kiinin öncelikle kendisinin mesaja inanmas gerekir ki kar taraf inandrabilsin. Ayrca mesaj verecek kiinin sempatisi ve güvenirlilii inanrlln arttrc unsurlardandr. Dili kullanan kiinin dikkatli, özenli ve rahat olmas da inanrll arttrmaktadr. Hedef kitlenin ilgisini çekmek için mesaj tekrar edilmelidir. Bu ekilde örgüt gündemde kalr. Halkla ilikilerin temel özellikleri Asna ve Ünal tarafndan u ekilde sralanmaktadr 45 : Hedef kitlesi, tüm kamuoyudur. Ana amac, kurum ya da kuruluun kamuoyundaki prestijini arttrmak, güven ve desteini salamak ve sürdürmektir. Karlkl olmaldr ve yarar salamaldr; halkla ilikiler hedef kitleye bir ey verirken, hedef kitlesinden de bir ey almaldr. 44 Güngör Onal, a.g.e., s M. Alâeddin Asna, a.g.e., s. 86; Güngör Onal, a.g.e., s

36 Halkla ilikiler dürüstlük ilkesine dayanr ve gerçekleri gizlemez, kamu düzeni ve yararn gözetmektedir. Örgütün politikasnn ve çalma plannn hazrlanmasna etkendir, uzun süreli bir dönemdir ve süreklidir. Örgütle ilgili bilgiler verir. Örgütle kamuoyu arasnda bilgi ak salar. Örgütü tantmak için reklâmlardan yararlanr. Halkla ilikiler, mesajlarn hedef kitleye ulatrmak ve kitle iletiim araçlaryla (gazete, dergi, TV, vb.) yaymak için ilgi ve dikkat çekmek zorundadr. Örgütle ilgili haberleri basn yayn kurulularyla ilikiye girerek duyurur. Tüm bunlardan hareketle, halkla ilikilerin özelliklerini u ekilde özetlemek mümkündür: Taraflarn karlkl olarak bilgi, duygu ve düüncelerinin aktarld bir iletiim sürecidir, Yönetim ilevi vardr, Kamuoyunu etkileme ve yönlendirme etkinliidir, Hedef kitleyle ilikileri süreklidir, Kamu yarar ve sosyal sorumluluk bilinciyle davranr, Toplumsal deiim ve yenilikleri sürekli izler ve uygular. VI. Halkla likiler Süreci Halkla ilikiler çalmalarnda; Kurulula ilgili her türlü bilgiyi elde ederek kurulu tannmaya çallmaldr. Ayrca hedef kitlesi hakknda bilgi edinilmelidir. 18

37 Halkla ilikiler, ön art hedef kitleyi bilgilendirmek sureti ile onun desteini alarak yönetimin devamn salamak olan bir yönetim felsefesidir 46. Bir halkla ilikiler sürecinin aamalar srasyla u ekilde sralanr 47 : Aratrma, planlama, uygulama ve sonuçlarn deerlendirilmesi. Bu süreçte, amaçlar belirlenerek strateji ve taktikler gelitirilmelidir. Planl ve bilinçli olarak gerçekletirilen halkla ilikiler etkinlii ile hedef kitle ile salkl, güvenli ve iki yönlü iletiim gerçekleir. Böyle bir etkinlik, ekip çalmasn, planl ve programl bir organizasyonu, koordinasyonu, para kaynan yönlendirmeyi ve geni bir aratrmay gerektirir 48. Halkla ilikiler etkinlii aratrmasnda öncelikle veriler toplanr ve sorun tanmlanr. Daha sonra planlama yaplarak gerekli olan iletiim araçlar ve yöntemleri belirlenir, sonra uygulanr ve mesajn hedef kitleye ulap ulamadnn belirlenmesi için deerlendirmeye gidilir 49. letiimci, kurum hakknda aratrmasn yaptktan sonra herkesin iletiim programndaki rolünü belirler. letiimci, program stratejisini oluturmaldr. Bu strateji, muhaliflerin gündemindeki konular olabildii gibi kurumu destekleyenlere yönelik problemleri ortaya koymaya yönelik de olabilmektedir. letiimcinin görevi udur; mesaj platformuyla iletiim ihtiyacn ve kurumun alann tanmlamak ve sorunlar hedef mesajlara dönütürmektir. letiim sürecinde, hedef kitlenin ihtiyaç ve beklentilerinin karlanmas ve mesajn verili eklinin belirlenmesi gerekmektedir. Deerlendirme aamasnda, iletiimci anketler ve görümeler gibi tekniklerle hedef kitleyi deerlendirmeye girmektedir. Deerlendirme aamasnda, kampanya sonuçlar ve tepkileri incelenerek bir sonraki kampanyann ön çalmas oluturulur Cevdet Telliolu, a.g.e., s Filiz Peltekolu, a.g.e., s Salim Kadbeegil, 1986, a.g.e., s Mete Çamdereli, a.g.e., s Güngör Onal, a.g.e., s