KANAL PATLARI VE GENEL ÖZELLİKLERİ

Transkript

1 T.C. Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Konservatif Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı Endodonti Bilim Dalı KANAL PATLARI VE GENEL ÖZELLİKLERİ BİTİRME TEZİ Stj. Dişhekimi Gökhan ATAY Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Necdet ERDİLEK İZMİR-2007

2 ÖNSÖZ Kanal Patları ve Genel Özellikleri konulu mezuniyet tezimi hazırlama imkanı veren değerli hocam Prof. Dr. Necdet ERDİLEK e teşekkür ederim. Stj. Dişhekimi Gökhan ATAY

3 İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ KANAL PATLARININ FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ İDEAL BİR KANAL DOLGU MADDESİNDE ARANAN ÖZELLİKLER KANAL DOLGU MADDELERİNİN SINIFLANDIRILMASI ORGANİK MADDELER ORGANO İNORGANİK MADDELER İNORGANİK MADDELER SONUÇ KAYNAKLAR...39

4 1) GİRİŞ Başarılı bir endodontik tedavinin temel amacı; kök kanallarının uygun bir şekilde kemomekanik yöntemlerle genişletilmesi, irrigasyonu ve dezenfeksiyonundan sonra sızdırmaz bir şekilde doldurulmasıdır. Bu olay, kanal genişletme ve doldurma tekniği, kullanılan solüsyonlarının tipi ve dolgu maddelerinin özellikleri gibi çeşitli faktörlerden etkilenebilir. Kök kanal tedavilerinde mekanik temizlik ne kadar çok önem taşısa da mekanik temizliği takiben kullanacağımız kanal dolgu maddelerinin de istenen özellikte olması çok önemlidir. Bu nedenle kanal dolgu maddelerinin özelliklerini iyi bir biçimde bilmemiz ve bunları ideal bir kanal patında olması gereken özellikler yönünden değerlendirmemiz gerekir. 1

5 2. KANAL PATLARININ FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ Kanal patlarının fiziksel ve kimyasal özellikleri ile ilgili literatürde sınırlı sayıda çalışma vardır. Ancak az da olsa bu bilgilerin genel çizgileri itibariyle sunulmasında fayda vardır. Temel fiziksel ve kimyasal özellikler şunlardır ADEZİV ÖZELLİKLER Endodontik tedavilerin başarısız olmasının en önemli nedenlerinden biri mikrosızıntıdır. Kanal dolgularından sonra, koronerden apikale veya apikalden koronele doğru gerçekleşen sızıntı problemini çözmede göz önün alınması gereken emel faktör adezyon fenomenidir. Adezyon, iki farklı maddenin moleküller arası çekim kuvvetlerinin etkisiyle birbirlerine tutunmalarını sağlayan kuvvettir. Bu bağlantı, kimyasal ve fiziksel olmak üzere iki türlüdür. Kimyasal adezyonda primer yani intramoleküler bir bağlantıdan söz ederken, fiziksel adezyonda ise, van der Waals kuvvetleri rol oynar ve intermoleküler bir bağlantı söz konusudur. Bu moleküler seviyedeki iki bağlantının dışında, bütünüyle retansiyona dayalı mekanik bağlantıdan da söz edilebilir. Birçok durumda kimyasal, fiziksel ve mekanik bağlantıların çeşitli kombinasyonlarıyla karşılaşabiliriz. İki katı yüzeyin birbirlerine adezyon göstermeleri çok zordur. Yüzeyleri ne kadar düz olursa olsun, anotomik veya moleküler anlamda hala pürüzlüdürler. Bu iki madde temas ettirildiklerinde yalnızca yüzeydeki çıkıntılar birbirine değer. Bu alanlar, tüm yüzeyin çok küçük bir yüzdesini oluşturduğundan gerçek bir adezyon 2

6 ortaya çıkmaz. Yapılan çalışmalarda, birbirini çeken maddelerin yüzey molekülleri arasındaki mesafe 7 A den fazla olduğunda adezyonun gerçekleşmediği gösterilmiştir. İki katı madde arasında geniş bir temas yüzeyi oluşturmak için mikroskobik veya submikroskobik düzensizliklerin arasına işleyecek akışkan bir madde kullanmak gerekir. Akışkan maddenin bu davranışına ıslatma özelliği denir. Islatmanın miktarını, akışkan ile katı madde arsındaki temas açısının derecesi belirler. Adezivin molekülleri, katı maddendin molekülleri tarafından intramoleküler bağlantıdan daha büyük bir kuvvetle çekiliyorsa adeziv katı madde üzerinde tamamen yayılacak ve temas açısı 0 olacaktır. Eğer yüzeyde herhangi bir kontaminasyon varsa veya katı maddenin yüzey enerjisi çok düşükse, temas açısı gittikçe büyüyecek ve ıslatma gerçekleşmeyecekti. Sonuç olarak, temas açısı ne kadar küçükse, akışkan maddenin katı madde üzerindeki düzensizlikleri bütünüyle doldurması o kadar kolay olacaktır. Dişhekimliğinde, polikarboksilat ve cam iyonomer simanların tüm diş dokularına kimyasal bağlanması dışında gerçek bir adezyon örneği yoktur. Bu yüzden, adezyon deyimiyle daha çok mekanik bağlantıyı kastetmek yerinde olacaktır, çünkü kök kanal tedavisi sırasında kanal patının yüzeydeki düzensizliklere daha çok kapiller bir penetrasyonu söz konusudur. Katı dolgu maddesi olan güta perkanın kanal duvarlarına penetrasyonu çok yetersiz olduğundan hermetik kapatma amacıyla kanal patlarını kullanmak gerekmektedir. Bu yüzden, kullanılan patların dentini ıslatma yeteneğinin ve adeziv özelliklerinin iyi olması sızdırmazlığın sağlanmasında yardımcı olacaktır. Ancak, sızdırmazlık ve adezyon arasında bir ilişki in vitro şartlarda bile saptanamamıştır. Birçok faktör bu olayın ideal olmasını önleyebilmektedir. 3

7 Şöyle ki: Dentin, homojen olmayan bir yapıdadır. Hem organik, hem de inorganik dokuların varlğı moleküler etkileşimleri bozmaktadır. İnorganik tabakaya afinitesi çok olan su moleküllerinin varlığında kanal duvarlarının yüzey enerjisi azalmaktadır. Kanalların genişletilmesi sırasında oluşan smear tabakası, stabil ve homojen olmadığı için adaptasyonun kalitesini bozmakadır. Sertleşme sırasında ortaya çıkan büzülme kuvvetleri, dentine mekanik bağlanma kuvvetlerinden daha büyükse, oluşan adaptasyon sonradan ortadan kalkmaktadır. Kanal patı, doku likitlerinde eriyorsa, uzun dönemde adaptasyon yine bozulmaktadır. Bütün bu faktörler göz önüne alınarak, kanal patlarının adeziv özelliklerine yönelik fiziksel değerlerinin laboratuar ve klinik ortamlarda saptanması ve standartların belirlenmesi, kanal tedavisinin uzun dönemdeki başarısına katkıda bulunabilir AKICILIK Akıcılık kanal patının, genişletme işlemlerinden sonra kanal duvarları üzerinde oluşabilecek düzensizlikleri doldurmasını sağlayan özelliktir. Akıcı değilse patın bu girintilere girmesi oldukça zor olur. Fazla olduğu zaman ise, apikal foramenden periapikal dokulara taşma olasılığı ortaya çıkar. Bu bir pat için çok önemli bir özellik olmasına rağmen, kanal patları için ideal bir akıcılık değeri saptanamamış ve bu konuyla ilgili çalışmalar da farklı sonuçlar elde edilmiştir. ( ) Weisman ın akıcılıklarının oldukça az olduğunu bildirdiği bazı ticari preparatlar, başka 4

8 araştırmacılar tarafından oldukça akışkan bulunmuştur. Bu farklı sonuçlara değişik yorumlar getirilmeye çalışılmıştır. Kanal patının tozundaki partiküllerin küçülmesiyle akıcılığın artacağı ileri sürülmüşse de ( 21 ), bu iki özellik arasında bir ilişki olmadığı deneysel olarak ispatlanmıştır. Ancak toz partiküllerinin boyutu küçüldükçe patın matrisi daha homojen hale gelirken, boyut büyüdükçe tozun yüzey alanı, reaktivitesi ve çözünürlüğünün azaldığı bildirilmiştir. ( 8,19 ) Patın akıcılık ve kıvamı arasında doğrusal bir ilişki bulunmadığını iddia eden Grossman ın aksine, Benatti ve arkadaşları ile Orstavik patın toz / likit oranının akıcılık üzerine kesin bir etkisi olduğunu çalışmalarında göstermişlerdir. Bir patın akıcılık özellikleri toz / likit oranıyla birlikte kısmen bileşenlerinin kimyasal aktiviteleriyle sertleşme süresine, kısmen de ısı ve ortamdaki neme bağlıdır. ( 17 ) 2.3. FİLM KALINLIĞI Film kalınlığı, kanal patının belirli bir yük altında gösterebileceği minimal bir kalınlıktır. Teorik olarak, bu kalınlık tozun maksimal partikül boyutuna eşdeğer olmalıdır. Ancak gerçek film kalınlığı, partikül boyutundan daha az olabilmektedir. Toz partikülleri, karıştırma sırasında likit fazla eriyerek küçülmekte ve patın kondansasyonu sırasında da ezilmektedir. Bir çalışmada, partikül boyutları yaklaşık 75 µ olan bir simanın film kalınlığı 35 µ olarak saptanmıştır. ( 17 ) Patın, film kalınlığı ne kadar az ise ıslatma yeteneği o kadar fazla olacaktır. Bu faktörün, katı kanal dolgu maddesinin (güta perka konlarının) kanal içindeki miktarım arttıracağı ve bu yolla apikal sızıntıyı azaltacağı düşünebilir. Ancak, sızdırmazlık ve film kalınlığı arasında bir ilişki saptanamamıştır. ( 14 ) Benzer 5

9 şekilde Orstavik ( 15 ), tozun partikül boyutu ile patın film kalınlığı arasında bir ilişki saptayamamış, fakat film kalınlığının fazla olmasının kanal boşluğuna güta perkanın yerleştirilmesini engellediğini belirtmiştir ÇÖZÜNÜRLÜK VE ABSORBSİYON: Başka bir maddede, genellikle de bir sıvıda moleküllerine ayrılabilen maddelere çözünür madde denir. Belirli miktardaki bir çözücü içinde ve belirli bir sıcaklıkta çözünebilecek madde miktarın genellikle bir üst sınırı vardır. Buna, maddenin çözünürlük katsayısı denir. Değişik kimyasal maddelerin doğal olarak çözünürlük sınırları da birbirinden farklıdır. Kök kanal patlarının toz kısımları oldukça farklı kimyasal maddelerden oluşmuştur. Toz, likitle karıştırıldıktan sonrada kısmen eriyerek matrise bağlanır ve belirli bir zaman biriminde kanal patının sertleşmesiyle matris içinde asılı kalır. ( 19 ) Ancak, kanal dolgu maddeleri, koroner dolgunun yetersizliği, ilgili dişte kırık, çatlak meydana gelmesi veya periapekste akutlaşan bir patolojinin varlığı ile tükürük, serum gibi fizyolojik doku sıvıları veya asidik özellikte pürülan sıvılar ile karşı karşıya kalabilir. Bu aşamada kanal patının çözünürlüğü gündeme gelecektir. ( 10 ) Çözünen maddelerin yüzde olarak miktarı, ana kitle içerisindeki yüzdelerinden farklıysa, buna aykırı çözünme denir. Dişhekimliğinde kullanılan siman benzeri birçok materyalin davranışı bu kategoriye girer. Bu anlamda teorik bir model geliştirilmiş ve çözünmenin üç ayrı bölgeden oluştuğu ortaya konmuştur: 1. Yüzeysel erozyon: Zamana bağlı olmaksızın simanın en üst tabakasında yıkanma tarzında çözünme meydana gelir. 6

10 2. Yapıdaki çatlaklardan erime: Zamana bağlı olarak difüzyon yoluyla ortaya çıkar. 3. Ana kitleden erime: Yine zamana bağlı difüzyonal bir çözünme söz konusudur. Bu olayın gerçekleşmesi çok zaman alabilir. Ortaya çıktığında ise kesin bir dağılma mevcuttur. Kanal patlarının çözünürlüğü aşağıdaki nedenlerden dolayı oldukça düşük olmalıdır: Kanal dolgusundan çözünebilecek maddeler, çevre dokular üzerinden istenmeyen biyolojik yan etkilere neden olabilir. Kanal patlarının içeriklerinde sıklıkla kullanılagelmiş olan paraformaldehit, baryum, sülfür, kurşun, çinko ve gümüş hem çevre dokularda hem de serbest dolaşımda gösterilmiştir. Kanal dolgusu ile sağlanan hermetik örtücülüğün kalitesi, materyal bütünlüğünün stabil kalması ile ilgilidir. Aksi halde, bu bütünlük bozulacak ve mekanik direnç ile adaptasyon kaybı ortaya çıkacaktır. Kanal patlarının çözünürlüğü konusundaki ilk çalışma Higginbotham tarafından 1967 yılında yapılmıştır. Distile su ve asetik asit (ph 4) gibi iki ayrı ortamın kullandığı bu çalışmada, ZO-E kökenli Procosol un en az çözündüğü saptanmıştır. Bu patı, Diaket ve Tubliseal izlemiştir. Asidik ortamda tüm patların çözünürlüğünün daha yüksek olduğunu saptamışlardır. Bir başka çalışmada, olaya klasik çözünürlük deneylerinden farklı yaklaşılmış ve doku içine implante edilen, kanal patıyla dolu teflon kapları kullanılmıştır. Kalsiyum hidroksit içerikli Sealapex in doku içinde daha fazla çözündüğü gözlenirken, yine kalsiyum hidroksit içeren CRCS ve ZO-E kökenli Roth 801 in stabil olduğu saptanmış; fakat doku likitlerinin CRCS ve Roth 801 in yüzeysel tabakalarına penetre olabildiği de belirtilmiştir. (9,12,16) 7

11 Çeşitli kanal patlarının kimyasal yapılara ile sertleşme ve dağılma mekanizmaların arasındaki farklılıklar, birbirinden oldukça farklı araştırma sonuçların ortaya çıkartmaktadır. Bazı çalışmalarda ( 9 ) örneklerden arta kalan maddeler çözünürlük değeri olarak verilirken, diğer araştırmalarda ( 9,16 ) ise örneklerdeki ağırlık kaybı çözünürlük miktarı olarak saptanmıştır. McComb ve Smith ( 12 ) her iki değeri saptamışlar ve ağırlık kaybını ölçmeye yönelik yöntemin çözünürlük değerini yükselttiğini bildirmişlerdir. Sonuçta; çözünürlüğe etki eden faktörleri şöyle irdeleyebiliriz: - Toz partiküllerinin matrise bağlanma yüzdesi ne kadar yüksek ise çözünürlük o kadar az olacaktır. Burada önemli olan, likidin maksimal bağlayabileceği toz miktarım kullanmaktır. - Süre ve ortamın hidrojen iyonu konsantrasyonu arttıkça çözünürlük de artmaktadır. ( 11 ) Absorbsiyon olayında ise, likit difüzyon yoluyla katı maddeye penetre olur. Bu olay, aslında difüzyon ile absorbsiyonun kombinasyonu şeklinde gerçekleşir. Materyal ne kadar pöröz ise, absorbe edilen likidin miktarı göreceli olarak artacak ve katı maddede bir takım volümetrik değişiklikler ortaya çıkacaktır. ( 11 ) 3. İDEAL BİR KANAL DOLGU MADDESİNDE ARANAN ÖZELLİKLER Restoratif ve protetik dişhekimliği ile ilgili çalışmalarda, klinik olarak kullanılan maddelerin arzu edilen fiziksel özellikleri belirlenmiştir. Endodontide ise, bazı genel bilgiler verilmiş olmakla birlikte ideal materyal özellikleri ve bu 8

12 özelliklere bağlı nümerik değerler kesin olarak saptanmamıştır. Alaçam, bir kanal patında (sealer) olması gereken özellikleri şöyle belirtmiştir: 1) Kanalı kolaylıkla doldurabilmeli, yeterli çalışma zamanı tanımalı, gerektiğinde de kanaldan kolaylıkla çıkabilmelidir. 2) Kanala konmadan önce sıvı veya yarı katı olmalı sonradan kanal içinde genleşerek katılaşmalıdır. 3) Dişe ve periapikal dokulara zararı olmamalı 4) Periapikal dolgulara taştığında rezorbe olabilmeli 5) Mutajenik ve karyojenik olmamalı 6) Periapikal dokularda immün cevap oluşturmamalı 7) Steril olmalı veya sterilize edilebilmeli ve bakteriostatik olmalı 8) Büzüşmemeli, stabil olmalı, kanal içinde rezorbe olmamalı ve nemden etkilenmemeli 9) Pöröz olmamalı 10) Impermeabl olmalı 11) Post-preparasyonunda apikal tıkanması bozulmamalı 12) Kanal duvarlarına yapışmalı, kök kanalım yandan ve apikal alanından üç boyutlu olarak iyice kapatmalı ve dentin kanalcıklarına derin penetrasyon göstermelidir. 13) Radyoopak olmalı, dişi boyamamalı uzun süre bozulmadan saklanabilmeli Bu kriterler, endodontik patların genel olarak güta perka ile birlikte kullanıldıklarında tıkama görevini sağlayacak fiziksel özellikleri konusunda kesin bir bilgi verememektedir. Genişletilen kanal duvarları ile kanal dolgu maddesi arasında sıkı bir adaptasyon olması sızdırmazlık için gereken faktörlerden bir tanesidir. Bu 9

13 adaptasyonunun kalitesini belirleyen etkenler ise kanal patının akıcılığı, film kalınlığı, çözünürlüğü, boyutsal kararlılığı ve adeziv ( yapışma ) özellikleridir. Çeşitli kanal aletleri ve irrigasyon ile genişletme işlemi bitirildikten sonra kök kanal boşluğu güta perka veya gümüş kon gibi katı kanal dolgu maddeleriyle kapatılır. Ancak, bu maddeler kök kanalını tam olarak dolduramayacağı için yardımcı olarak kanal patı (sealer) adı verilen, toz / likit veya pat / pat sistemlerinden oluşan ve karıştırıldıktan sonra yaklaşık 72 saat içinde sertleşen maddeler kullanılır. Kanal patlarının temel olarak üç kullanılma amacı vardır: 1. Kullanılan patların içerisinde antibakteriyel özellik gösteren bir ajan vardır. Kök kanalına yerleştirildikten sonra bu özellik etkin hale geçer. 2. Katı kanal dolgu maddeleri kanal duvarına tam adaptasyon sağlayamaz. Kanal patları bu adaptasyonu sağlar ve kron ve köprülerin yapıştırılmasında kullanılan simanlar gibi bağlayıcı bir görev üstlenirler. 3. Katı kanal dolgu maddelerinin kanal boşluğunda istenilen yere ulaştırılmaları için lubrikant (kaydırıcı) özellik gösterirler. 4. KANAL DOLGU MADDELERİNİN SINIFLANDIRILMASI Kanal dolgu maddelerini üç ana grupta inceleyebiliriz: 1) Organik maddeler 2) Organo-inorganik maddeler 3) İnorganik maddeler 10

14 4.1. Organik Maddeler a) Antiseptik Özellikli Patlar İyodoformlu patlar Maisto patı Asphalin patı Grossman ın kök kanalı simanı ve Grossman patı Kerr patı Gysi nin trio patı Oxpara patı b)antibiyotik Özellikteki Patlar Bacitracine Neomycine Gramicidine Fremycetine Winter patı Grossman ın PBSC patı Sommer-Ostrander-Krowley patı Etikan patı Bender Seltzer patı c) Diğerleri Peniciline-streptomycine karışımı Bacitracine-neomycine karışımı Neomycine-bacitracine-polimiksin B karışımı Fokalmin endodontik macunu 11

15 Parke-Davis endodontik bileşiği d) Plastik esaslı maddeler AH 26 N2 Endomethasone Diaket 4.2. Organo-İnorganik Maddeler Çinko oksit-öjenol 4.3. İnorganik Maddeler a ) Simanlar Çinko fosfat siman Çinko sülfat siman Siliko fosfat siman b ) Kalsiyum hidroksit (CaOH) c ) Biyocalex 6-9 d ) Diğerleri Dentin fildişi tozu Gümüş amalgam Bakır amalgam Gümüş konlar 12

16 4.1. ORGANİK MADDELER 4.1.A Antiseptik Özellikteki Patlar: 1 ) İyodoformlu Patlar: İyodoformlu patları ilk önce Rose ( 1894 ) kullanmıştır. Daha sonra Walkhoff ( 1928 ) Avrupa da çok tutulan patı açıklamıştır. Kanal dolgusu olarak iyodoformlu pat kullanıldığı zaman kök ucundaki periapikal lezyonun içine taşırıldığı zaman patın yedi günde tamamen rezorbe olduğu bilinmektedir. İyodoformlu patların özellikleri; I ) Yeni granülasyon dokusu oluşumunu stimüle eder. II ) Apikal sekresyonu gözle görülür şekilde azaltır. III ) Çok radyoopaktır. IV ) Kullanımı kolaydır. Konsistansı klorfenol veya iyodoform tozu eklenerek ayarlanabilir. V ) Kolayca kanaldan çıkarılabilir. VI ) Apeks dışında kolayca rezorbe olabilir. İyodoformlu patların dezavantajları ise; I ) Pat kök içinde rezorbe olabilir. II )İyodoform patı sertleşmediği için kanalı sızdırmaz bir biçimde doldurulması mümkün değildir. III ) Hoş olmayan bir tadı vardır. IV ) Pat, ender de olsa idiosyncrasyise neden olmaktadır. 13

17 1.A ) Walkhoff Patı: İyodoform patının modern endodontik tedavide kullanılması Walkhoff metodur. Walkhoff metodu antiseptik kök kanalı tedavisi için chlorphenol camphermentol solüsyonu ve obturasyonu için iyodform patıdır. Bu pat 60 bölüm toz ve 40 bölüm likitten oluşur. Tozun içinde iyodoform, likidinde %45 paraklorofenol, %49 katur ve %6 mentol içerir. Walkhoff metodunda periapikal lezyonlu dişlerde foramen apikale genişletilerek, dolgu esnasında pat kasıtlı olarak periapikal bölgeye gönderilir. Fistül bulunduğunda iyodoform fistül ağzından çıkana kadar gönderilir. Çok geniş periapikal lezyonda pat yalnızca kök kanal dolgusu olarak kullanılmaz. Aynı zamanda antiseptik pansuman olarak veya geçici kanal dolgusu olarak da kullanılabilir. Bu çeşit uygulamalarda güta perka veya gümüş kon kullanılamaz. 1.B ) Kontrowizc Patı: İ.Ü. Diş hekimliği Fakültesi nde Kontrowicz tarafından bu iyodoform patı kalitatif olarak formüle edilmiştir. Bu pat içerik olarak; fenol, timol, iyidoform, çinko oksit ve vazelin içerir. Timol, fenolden dört defa daha etkili bir antiseptik olup suda çok az eridiği için etkisi uzun süre devam eder. Çinko oksit ve vazelin ise patın zemin maddelerini teşkil etmek ve pata kıvam vermek için bileşime katılmıştır. ( 2,3) Patın esas maddesi olan rezorbable iyodoform hem radyoopak hem de bakterisittir. Herhangi bir yerdeki sekresyonla temasa geldiği zaman yağlı maddeler iyodoformu eritir ve açığa çıkan iyot bakterisit olarak etki gösterir. 14

18 Kontrowicz patı hazırlanırken önce timol ve fenol karıştırılır sonra pat kıvamına gelinceye kadar iyodoform ve biraz da çinko oksit ilave edilir. En son olarak pata çalışılabilecek bir kıvam vermek için vazelin eklenir. 1.C ) Aközsoy Patı: Kontrowicz tarafından kalitatif olarak tanımlanan patı Aközsoy kantitatif olarak tekrar tanımlamıştır. Formüldeki tek fark vazelin yerine lanolin kullanılmasıdır. İyodoform gr. Fenol Timol Lanolin gr gr. 125 gr. Bu patın oda sıcaklığında uzun süre saklanamayıp sertleşmesi problem yaratınca yukarıdaki formülde değişiklikler yapılmıştır. Sertleşmenin çinko oksit ile fenol arasında ki bir reaksiyondan olduğu düşünülerek çinko oksit formülden çıkarılmış ve problem çözülmüştür. ( 2 ) 2 ) Maisto Patı: Kök kanılının yeniden açılmasını elimine etmek için Maisto iki değişik dolgu materyalinden yeni bir iyodoform patı elde etmiştir. Bu pat apeks dışında yavaşça rezorbe olmakta, kanal içinde ise çok az rezorpsiyon göstermektedir. Üreticisi tarafından güta-perka konları ile kullanılması tavsiye edilmiştir. İçeriği; Çinko oksit İyodoform Timol 14 gr. 42 gr. 2 gr. 15

19 Comphorated Klor Fenol Lanolin anhydrite 3 ml. 0,5 gr. Postoperatif ağrıyı önlemek için patın çok az apeksten taşırılması önerilmektedir. Bu patın klinik ve radyolojik sonuçları memnun edicidir. ( 2 ) 3 ) Asphalin Patı: Patın içeriği; Trioksimeth n Kampfer Timol Çinko oksit Bu pat Maillart tarafından tavsiye edilmiştir. Burley ise likit halinde kullanıldığı takdirde, kanal dezenfeksiyonu için çok kullanılan triksenol formaline göre periapikal alanda daha az irritasyona neden olduğu söylenmektedir. Pat şekli özellikle gangrenli dişlerin doldurulmasında önerilmektedir. ( 2 ) 4 ) Grossman ın kök kanalı simanı ve Grossman patı: Günümüzdü en çok kullanılan kök kanal dolgu maddelerinden biridir. Toz ve likitten oluşuyor. Likit; Öjenol Toz; Çinko oksit 41 birim Staybelite rezin Bizmut subkarbonat Sodyum sulphate 27 birim 15 birim 15 birim 16

20 Sodyum Borat 2 ünite Grossman ın kök kanal simanı İngiltere de pat olarak biraz farklı bir formülle kullanılır ve Grossman patı olarak adlandırılır. Patın formülü; Toz ; Çinko oksit 40 birim Staybelite rezin Bizmut subkarbonat Baryum sülfat 30 birim 15 birim 15 birim Likit ; Öjenol 5 birim Badem yağı 1 birim Grossman kendi adı ile bilinen bu patı 1936 da kullanıma sokmuş ve 1974 e kadar çinko oksidi ve öjenolu sabit tutarak formülü değiştirilmiştir.(19) Simanın foremen apikaleyi geçmesi halinde perapikal dokular için irrite edici özelliği yoktur. Toksisite ve dezenfektan etkisinin araştırıldığı çalışmalarda patın minimum derecede tahriş edici ve yüksek antimikrobiyal etkisinin bulunduğu gösterilmiştir. ( 20 ) Kullanılacağı zaman toz ve likit karıştırılarak pat haline getirilir. Yavaşça sertleşir. Cam üzerinde 6 8 saatte sertleşir. Dentin kanalcıklarındaki nem nedeniyle sertleşme 10 saniyede başlar ve 90 dakikada katılaşır. ( 3 ) 17

21 5 ) Kerr Patı: ( Tubliseal Patı ) 1958 yılında Dixon ve Richert tarafından bulunmuştur. Karıştırılması kolay, boyama özelliği olmayan, lubrikasyon özelliği fazla bir materyaldir. Apikal cerrahi uygulanacak vakalarda beyaz renkli olması ve çabuk donması nedeniyle tercih edilir. ( 1 ) Birinde baz diğerinde katalizör bulunan iki tüp halinde satılır. ( 4 ) Baz: Çinko oksit Katalizör: Öjenol Oleorezin Bizmut trioksit Polimerize rezin Annidalın Timul iyodür Yağ ve mum Bu iki maddenin karıştırılmasıyla krem kıvamında pat oluşur de geliştirilen Rickert patının dişi boyaması nedeniyle içeriğinde bazı küçük değişiklikler yapılarak 1961 de tubliseal patı geliştirilmiştir. ( 1,19 ) Tubliseal ın çalışma zamanı 30 dk dan azdır ve nemli ortamda bu süre daha da azalır. Bu nedenle dolgu esnasında kanalın iyice kuru olması önemlidir. Tubliseal, periapikal dokularda duyarlılık ve irritasyona neden olabilmektedir. Ancak bu irritan potansiyel bazı hekimlerce geniş periapikal lezyonların tedavisinde avantaj olarak görülmekte ve kullanılmaktadır. ( 1 ) 18

22 6 ) Gysi nin Trio Patı: 1899 yılında Gysi tarafından diş hekimliğine sokulmuştur. Gysi patı gerek mortal amputasyonda gerekse apeksine kadar girilemeyen dar kanallı dişlerde iyi sonuçlar vermektedir. Formülü; Trikresol Krealin Gliserin Trioksimetilen Çinko oksit 10 cm³ 20 cm³ 4 cm³ 20 gr 60 gr Patın içinde çabuk diffüze olan bir antiseptik madde, zor diffüze olan başka bir antiseptik ve erimeyen fakat devamlı antiseptik etki gösteren başka bir madde vardır. Trikresol kuvvetli bir antiseptiktir. Trioksimetilen dezenfektandır, çabuk diffüze olur erir. Yüksek konsantrasyonda, proteini koagüle eder ve sert, suda çözünmeyen mumyalaşmış bir hale sokar. Pat içinde gliserin kıvam temini için kullanılır. Gysi bu patın sürekli difüzyon kabileyeti gösterdiğini, periapikal dokuyu irrite etmediğini, dişi boyamadığını, pulpayı büzmeden mumyalaştırdığını belirterek ideal bir amputasyona patı olduğunu ileri sürmüştür. 19

23 7 ) Oxpara Patı: Bileşimi; Formalin, Thayonal, Creasote, iyodine, Alum dan ibarettir. Pat halinde kök kanalında daimi dolgu olarak kullanılır. Likidi antiseptik ve bakterisit özelliğe sahip olup kök kanalı dezenfeksiyonunda kullanılır. Rayoopak görüntü verir, gangren tedavisinde başarılı sonuçlar vermiştir. ( 2 ) 4.1.B. Antibiyotik Özellikteki Patlar Kanalların arıtılmasında antibiyotiklerden de faydalanılmaktadır. Antibiyotikler genellikle mantarlar ve bakteriler tarafından meydana getirilen ve kendi kökeni dışındaki bakteriler üzerinde çoğalmayı önleyici ve öldürücü etkisi bulunan kimyasal maddelerdir. Antibiyotiklerden bazıları kök kanal antiseptikleri için istenilen özelliklerden çoğunu bir arada taşımaktadır. Periapikal dokulara irritan değildirler, dişi boyamazlar, doku sıvılarında aktiviteleri bozulmaz, irritan özellik taşımamaları fazla miktarda kullanılabilmelerini sağlar. Antibiyotiklerin kemik iliğinde hipoplazi veya aplazi, kulakta sağırlık, hipersensibilizasyon, bakterilerde direnç artışı gibi yan etkileri vardır. Bu olaylar kanallarda kullanılan küçük dozlarda önemsiz görülse de araştırmalar durumun daha ciddi olduğunu göstermiştir. Diş hekimliğinde kullanılmaya elverişli antibiyotikler: 1 ) Bacitracine: Genel olarak lokal kullanılır. Gr ( + ) germler ve özellikle diğer antibiyotiklere dirençli stafilokoklar üzerinde etkilidir. Etki spektrumu peniciline yakındır, ender de olsa bakteriyel dirence neden olabilir. Kanalda kullanımında bir problem yoktur. 20

24 2 ) Neomycine : Etki spektrumu steptomycine yakındır hatta daha geniştir. Oral yoldan veya daha çok lokal yoldan kullanılır. Parenteral yoldan kullanılamaz. Alerjik reaksiyon yürütmez. 3 ) Gramiciden : Gram ( + ) germler, streptokoklar anaerob bakteriler üzerine etkilidir. Toksik etkisi nedeniyle lokal kullanılamaz. Lokal kullanımlarda ise hidroksimetil gramicidine, daha az toksik olduğu için ve alerjik reaksiyon yaratmadığı için tercih edilir. 4 ) Framycetine: Geniş spektrumlu bir antibiyotiktir ve lokal kullanılır. Kanalların arıtılmasına çok uygun bir antibiyotiktir. 5 ) Grossman ın PBSC Patı : İçeriği; Potasyum Penisilin Basitrasin Streptomisin-kalsiyum klorit kompleks Sodyum kaprilat Silikon likit DC ünite ünite 1 gr. 1 gr. yeteri kadar Penisilin gr ( + ) mikroorganizmalara, Bacitracine penisiline dayanıklı mikroorganizmalara, streptomisin gram ( - ) mikroorganizmalara ve sodyum kaprilat mantarlara karşı etkilidir. Silikon taşıyıcı olarak görev alır. Suda erimesi alerji oluşturması patın dezavantajlarıdır. ( 1 ) 6 ) Winter Patı: İçeriği; Neomisin sülfat 20 gr. 21

25 Polimiksin sülfat Bacitracine Nistatine Polietilen glikol 100 mgr. 500 mgr mgr. 10 gr. Bir metal tüpte karıştırılır. Bu patın taşıcısı suda, özellikle sıcak suda erir. Alerjen etkisi azdır. Kuvvetli bir bakterisit ve fungusittir. 7 ) Bender Seltzer Patı ( PSCC ): Penisilin Sterptomisin Kloram fenikol Sodyum kaprilat içerir. Grossman patının aynısıdır. Yalnızca Bacitracine yerine, Kloramfenikol kullanılır. ( 1 ) 8 ) Sommer-Ostrander-Krowley patı: Penisilin kristalize Paraklorofenol-campher ünite 1 gtt 9 ) Etikan patı: Penisilin kristalize Neomisine ünite 250 mgr. 22

26 Sterptomisin sülfat Nistatine Exp ( gliserin ) 1 mgr. 1 mgr. 2 mgr. Bu patta Grossman ın patındaki Bacitracine yerine, Neomycine; silikon solüsyonu yerine gliserin kullanılmıştır. ( 1 ) 10 ) Diğerleri ; a ) Penisilin - Sterptomisin karışımı; penisilin ve sterptomisin sinerjik etkiye sahiptir. Penisilin gr (+) bakterilere, streptomisin gr (-) ve özellik gr (-) basillere çok etkilidir. İkisi bir arada kullanıldığı zaman bazı enterekoklar hariç hemen hemen tüm bakterilere etkili olduğu bulunmuştur. b ) Bacitracine-neomycine karışımı; son yıllarda Avrupa da en çok kullanılan kök kanal antiseptiği, yapılan araştırmalarda çok başarılı ve tamamen zararsız bulunsa da, bazen alerjik reaksiyonlara yol açtığı bildirilmiştir. c ) Neomycine-Bacitracine-Polimiksin B karışımı: Neomycine Sülfat Bacitracine Polimiksin B sülfat Her mg da 70 ünite Her mg da 70 ünite Her mg da 7500 ünite 5 Kloro-2 (P-dietilamino-eteksifenil) gerektiği kadar. d ) Fokalmin Endodontik Macunu:, Kristalize penisilin 6 Sterptomisin (sulphate ) ünit 0-15 gr 23

27 Kloram fenikol Sodyum kaprilat 0-15 gr 0-15 gr Karışım baryum sülfat silikon bir baz içindedir. Pat suda erimediği için kanaldan uzaklaştırılması zordur, iğneleri olan enjektörler içinde satılmaktadır. Formüle neomisin sülfat, kloramfenikol ve prednisolon eklenerek, suda erir hale getirilmiştir. e ) Parke- Davis endodontik bileşiği: İçeriği; Kloramfenikol Nistatin Polietilen glikol 4000 Polietilen glikol 1500 Propilen glikol 25 gr. 25 gr. 6 gr. 40 gr. 140 gr lerde kortikosteroid + Antibiyotik karışımları kanal tedavisinde kullanılmaya başlanmıştır. Akut pulpitis tedavisinde kullanılan bir kortikosteroid - antibiyotik karışımının formülü şudur: Triamcinolone Chloramphenicol Quintment base Xylocaine gr gr. 1 5 gr. 4 damla 24

28 4.1.C. Güta Perka Günümüzde en çok kullanılan kök kanal dolgu maddesi olan güta perkanın, sıkıştırılabilir, ebatsal stabilite, radyoopasite, ısıtıldığında plastik özellik kazanma, eriyebilirlik ve toksisitelerinin düşük olması gibi çok önemli avantajları vardır. Toksik özelliğinin az olması, küçük miktardaki taşkınlıkların çoğu kez perapikal dokular tarafından iyi tolere edilebilmesini sağlar. ( 1 ) Güta perka konlarına ilave edilen kadmiyum pigmenti sitotoksit özellikleri olumsuz yönde etkileyen bir faktör olabilir, ayrıca sert olmaması, adeziv özelliğinin bulunmaması gibi dezavantajları, sahip olduğu diğer iyi özellikleri gölgelemektedir. ( 5 ) İçerik olarak; Materyal Yüzde Fonksiyonu Güta Perka Matriks Çinko oksit Doldurucu Mum / Rezin 1-4 Plastik özellik kazandırır Metal sülfatlar 1-18 Radyoopaklaştırıcı Güta perka Malezya, Endonezya ve Brezilya da bulunan Payena ağıcının bir mahsulüdür. Kimyevi olarak, tabii yollardan olaşan bir isoprene polimeridir. Tabii kauçuktan yapı olarak farklıdır. Sentetik olarak da güta perka yapılmıştır, fakat tabii olan güta perkaya göre orta derecede tahriş edicidir, önceleri geçici dolgu maddesi olarak kullanılmaya başlanmış, 1865 ten bu yana kanal dolgusu olarak uygulanmıştır. İçine ilave maddeler katılmamış güta perka, kırmızımsı, translüsent 25

29 bir maddedir, kırılgandır ve oda sıcaklığında katıdır ºC sıcaklıkta yumuşak bir kitle olur, 100 ºC de kısmen bozulur. ( 4 ) Güta perka konları piyasada iki şekilde bulunmaktadır. Birinci şekilde 10 numaradan 140 numaraya kadar standardize enstrümanların şekillerine uyum göstermektedir. Diğer şekilde konun uçundan arkasına doğru gösterdiği kalınlaşma miktarı artar ve küçükten büyüğe extra-fine, fine-fine, fine, medium ve koarse şeklinde sıralanır. Bu konlardan farklı şekiller gösteren kanallarda ve kondansasyon tekniğinde yardımcı kon olarak yararlanılabilir. Güta perka konların baş bölümlerinde numaralarını gösterin renk kodlamasını içeren şekilleri de imal edilmiştir. Klora perka - öperka; güta perkanın kloroform içinde eritilmesiyle kloroperka, ökaliptol içinde kısmen eritilmesiyle de öperka elde edilir. Bunlar ayrı ayrı kanal dolgu maddesi olarak kullanılabildiği gibi çoğu kez kon, gütaperka ile beraber kullanılır. Kloroform ve ökaliptolun buharlaşmasından sonra kök uçunda sızıntı olasılığı vardır. Ayrıca kloroform periapikal dokular için tahriş edicidir. Bu sakıncalarına rağmen bunlar, çok kıvrık, perforasyonu olan veya içinde çentik bulunan kanalların dolgularında çok iyi netice sağlar. Ayrıca ökaliptolun antibakteriyel ve antimikrobiyal özellikleri de bilinmektedir. ( 1 ) 4.1.D. Plastik Esaslı Maddeler 1 ) AH26 İlk defa Schröeder tarafından 1954 yılında bulunan AH26 kök kanal dolgu maddesi, resin grubu bir preaparattır. Epoksin bazı ihtiva eden bir kanal dolgu maddesidir. 26