KRONİK BÖBREK HASTALARINDA KARDİYOVASKÜLER RİSK FAKTÖRÜ OLARAK HEMATOLOJİK PARAMETRELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 KRONİK BÖBREK HASTALARINDA KARDİYOVASKÜLER RİSK FAKTÖRÜ OLARAK HEMATOLOJİK PARAMETRELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Hasan KAYABAŞI 1, Dede ŞİT 2, Emel S. GÖKMEN 3, Bennur ESEN 4, Damla KARATAŞ 1, Ertuğrul OKUYAN 5 1. Bağcılar Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İç Hastalıkları Kliniği, İstanbul 2. Kemerburgaz Üniversitesi Medicalpark Hastanesi, Nefroloji Kliniği, İstanbul 3. Eyüp Devlet Hastanesi, İç Hastalıkları Kliniği, İstanbul 4. Acıbadem Taksim Hastanesi, Nefroloji Kliniği, İstanbul 5. Bağcılar Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kardiyoloji Kliniği, İstanbul

2 Giriş Kronik böbrek hastalığı (KBH) artan sıklığı, sonuçları ve yüksek tedavi maliyeti nedeniyle ülkemizde ve dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunudur. Tüm dünyada 2 milyonu aşkın kişi renal replasman tedavileri olan diyaliz ve böbrek nakli ile yaşamını sürdürmektedir.

3 Giriş Toplum temelli yapılan epidemyolojik çalışmalarda KBH prevelansı; NHANES III verilerinde ABD de % 13.1, NEOERICA verilerinde İngiltere de % 6-11, HUNT-II verilerine göre Norveç te % 10.2 bulunmuştur. Ülkemizde ise CREDIT çalışması sonuçlarına göre; genel erişkin popülasyonda KBH prevalansı % 15.7 bulunmuştur. Bu araştırmaların sonuçlarına göre dünyada KBH oranı %10-16 arasında değişmektedir. Coresh J et al. JAMA 2007; 298: Süleymanlar G et al. Nephrol Dial Transplant (2011) 26:

4 Giriş Kardiyovasküler hastalıklar (KVH), kronik böbrek hastalığının (KBH) tüm evrelerinde morbidite ve mortalitenin en önemli nedenini oluşturmaktadır. Koroner arter hastalığı (KAH) ve kalp yetmezliği (KY) prevalansı genel popülasyonda % 5-12 arasında görülürken, SDBY hastalarında % i bulmaktadır. Gerek böbrek fonksiyonları normal gerek KBH olan populasyonda KVH için risk gruplarının belirlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması bu hastalıklara bağlı morbidite ve mortalitenin azaltılmasında önemli rol almaktadır. Collins AJ et al. Kidney Int Suppl 2003 (87): S Foley RN et al.j Am Soc Nephrol. 1998; 9: Drüeke TB. Nephron. 2000; 85: Raine AE et al. Nephrol Dial Transplant. 1992; 7: Foley RN et al. J Nephrol. 1998; 11: Shlipak MG et al. JAMA 293:

5 Giriş KBH olan kişilerde inflamatuvar belirteçlerin serum seviyeleri ile koroner arter hastalığı (KAH) arasında korelasyon bulunmaktadır. Klinik kriterlere ek olarak bir çok biyokimyasal parametre üzerinde yapılmış olan ve süren çalışmalar mevcuttur. CRP, cystatin-c, myeloperoksidaz gibi ilişkisi gösterilmiş biyokimyasal parametreler olmakla birlikte günümüzde ilgi hematolojik parametrelere kaymıştır. Birçok çalışmada ortalama eritrosit hacmi (MCV), nötrofil/lenfosit oranı (NLR), trombosit/lenfosit oranı (PLR) inflamasyonun potansiyel belirteci olarak araştırılmıştır. Özeren M et al. Perfusion Oct;30(7):580-6 Solak Y et al. Clin Exp Nephrol Aug;17(4): Tatar E et al. Acta Clin Belg Aug;71(4): Gijsberts CM et al. Medicine (Baltimore) Nov;94(45) Solak Y et al. Nephrology (Carlton) Nov;18(11):

6 Amaç Bu çalışmada diyaliz tedavisi almayan evre 1-5 KBH kişilerde hematolojik parametreler olan Hemoglobin (HGB), Nötrofil/Lenfosit oranı (NLR), Ortalama Trombosit Hacmi (MPV), Trombosit/Lenfosit oranı (PLR), Trombosit Dağılım Genişliği (PDW), MPV/Trombosit oranı (MPR) ile KAH arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçladık.

7 Materyal Metod İstanbul Bağcılar Eğitim ve Araştırma Hastanesi İç Hastalıkları Kliniği ne Şubat 2012-Haziran 2012 tarihleri arasında başvurmuş ve KBH tanısı olan 172 prediyaliz hasta dahil edildi. Dışlama kriterleri: Renal replasman tedavisi (diyaliz, transplantasyon), Gebelik, Malignite

8 Materyal Metod Hastaların demografik, biyokimyasal ve hematolojik parametreleri kaydedildi. Tüm hastaların egfh'ları modifiye MDRD formülü kullanılarak hesaplandı ve KDIGO'ya göre KBH evre 1-5 olarak ayrıldı. KBH tanısında GFH kategorileri GFH kategori GFH (ml/dk/1,73m 2 ) İsimlendirme G1 90 Normal ya da yüksek G Hafifçe azalmış G3a Hafif-orta derecede azalmış G3b Orta-ağır derecede azalmış G Ağır derecede azalmış G5 <15 Böbrek yetmezliği * KDIGO 2012Clinical Practice Guideline for the Evaluation and Management of Chronic Kidney Disease.Kidney Int Suppl 2013; 3: 1-150

9 Hastalar, KAH açısından anjiyografi yapılarak pozitif ve negatif olmak üzere iki gruba ayrıldı. Serumda; Ürik asit, kalsiyum, fosfor, CaXP, ipth, albümin, CRP İdrarda; Spot protein/kreatinin Materyal Metod Hemogramda; Hemoglobin (HGB), Nötrofil/Lenfosit oranı (NLR), Ortalama Trombosit Hacmi (MPV), Trombosit/Lenfosit oranı (PLR), Trombosit Dağılım Genişliği (PDW), MPV/Trombosit oranı (MPR) çalışıldı.

10 Bulgular Hastaların yaşları 41 ile 96 yıl arasında değişmekte olup, ortalaması 65.06±10.53 yıl, 119 u (% 69.2) erkek, 53 ü (% 30.8) kadın idi.

11 Bulgular Hastaların 16 sının (%9.3) evresi evre 1, 75 inin (%43.6) evre 2, 46 sının (%26.7) evre 3, 17 sinin (%9.9) evre 4 ve 18 inin (%10.5) evre 5 olduğu görüldü.

12 Bulgular KAH (Koroner anjioyografi) Negatif (35) Pozitif (137) p Ort±SS Ort±SS Urik Asit (mg/dl) 6,9±2,38 (6,5) 6,69±3,18 (6,55) 0,658 Ca (mg/dl) 9,09±0,73 (9,2) 8,6±0,65 (8,58) 0,002 P (mg/dl) 3,93±1,39 (3,7) 3,79±1,42 (3,35) 0,415 CaxP 35,63±12,37 (34) 32,69±12,14 (28,93) 0,195 PTH 156,45±144,7 (98,1) 328,87±476,18 (129,2) 0,238 Albümin (g/dl) 4,05±0,63 (4,2) 3,66±0,5 (3,7) 0,002 CRP (mg/dl) 32,26±40,16 (16) 42,49±48,58 (29) 0,348 Spot Protein/ Kreatinin 815,57±1644,7 (224,3) 1501,05±2284,78 (661,5) 0,043

13 Bulgular KAH (Koroner anjioyografi) Negatif (35) Pozitif (137) p Ort±SS Ort±SS Hemoglobin (g/dl) 11,80±2,31 10,45±2,38 0,009 N/ L 4,14±4,49 8,46±11,4 0,001 MPV 48,01±1,31 42,53±165,34 0,605 Plt/Lenf 160,28±111,43 272,84±223,56 0,004 MPV/ Plt 0,04±0,02 0,15±0,54 0,607 PDV 49,64±9,74 50,31±12,77 0,772

14 Tartışma Yakın zamanda birçok hastalık grubunda inflamatuvar süreçle ilişkili olan yeni belirteçler bildirilmektedir. NLR, PLR, MPV, MCV, PDW maligniteler, diyabetes mellitus, koroner arter hastalığı, inflamatuvar romatizmal hastalıklarda sistemik inflamatuvar yanıt ile ilişkilendirilmiştir. Kronik inflamatuvar hastalıkların takiplerinde rutin olarak istenen hemogram parametrelerinden basitçe elde edilebilecek belirteçlerdir. Gasparyan AY et al. Curr Pharm Des. 2011;17: Zareifar S et al. J Clin Lab Anal. 2014;28: Şahin A et al. West Indian Med J 2015 Mercan R et al. J Clin Lab Anal Uslu AU et al. Int J Rheum Dis. 2015;18:731-5.

15 Tartışma MCV, PDW, MPV gibi parametreler hemogram parametreleri içerisinde direkt olarak yer alır. NLR ve PLR ise nötrofil veya trombosit sayılarının lenfosit sayısına bölünmesi gibi çok basit bir işlemle elde edilebilir. Hemogram sonucundan kolaylıkla ek bir ekonomik yük getirmeden elde edilebilmeleri önemli avantajlarıdır ve bu nedenle kullanımları yaygınlaşmaktadır.

16 Tartışma İnflamasyonda fizyolojik strese bağlı olarak dolaşımdaki lenfosit sayısında azalma, inflamasyonun kendisine bağlı yanıt olarak da nötrofili ve trombositoz meydana gelir. Nötrofili apopitozis gecikmesi, nötrofillerin demarjinasyonu ve büyüme faktörleri aracılığı ile kök hücrelerin stimülasyonu ile oluşur. Bu açıdan bakıldığında nötrofiller uzamış inflamasyondan sorumlu iken lenfositler düzenleyici fonksiyon gösterirler. Böylece kronik inflamasyonda NLR ve PLR nin arttığı görülebilmektedir. Aşkın A. Cukurova Med J 2016;41(3): Zahorec R. Bratisl Lek Listy. 2001;102:5-14.

17 Tartışma Aktif inflamasyonda trombosit sayısında artış beklenen bir durumdur. Rutin hemogram parametresi olarak çalışılan MPV nin, trombosit fonksiyonu ve aktivasyonu ile korelasyonu kanıtlanmıştır. Literatürde MPV nin inflamatuvar aktivite ile pozitif ya da negatif korelasyon gösterdiğini bildiren farklı çalışmalar bulunmaktadır. Aşkın A. Cukurova Med J 2016;41(3): Bath PM et al. Blood Coagul Fibrinolysis. 1996;7:

18 Tartışma Hemogram parametrelerinin kullanılmış olduğu bir çok çalışmada bu belirteçlerin KVH ile olduğu kadar sonuçlarıyla da ilişkili olduğu gösterilmiştir. Yine KBH gruplarında yapılmış çalışmalarda da benzer sonuçlar gösterilmiştir. Yapmış olduğumuz çalışmada HGB, NLR ve PLR ile KAH varlığı arasında bağlantı olduğunu saptadık, ancak MPV, PDW ve MPR herhengi bir ile ilişki saptayamadık. Chen et al Medicine 2016: 95, 6. Gijsberts et al. Medicine. 2015: 94;45.

19 Sonuç olarak KBH ve KAH birbiriyle yakından ilişkilidir ve KV morbidite ve mortalitede çeşitli belirteçlerin gerek riski gerekse sonuçları öngördürücü olduğu düşünülmektedir. Ucuz ve oldukça kolay ulaşılabilir olmasına rağmen çoğunlukla dikkatimizi bile çekmeyen hemogram parametreleri KBH populasyonunda kullanışlı bir inflamatuvar ve risk belirteci olarak kullanılabilir. Hematolojik parametrelerin rutin kullanımda tercih edilmesi için bu sonuçların daha büyük ölçekli çalışmalarla desteklenmesi gerekmektedir.

20 teşekkürler