KISITLAMALI OPTİMİZASYON
|
|
- Koray Ercan
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 KISITLAMALI OPTİMİZASYON
2 Kısıtsız optimizason konusunda, seçim değişkenlerinden hiç birinin, diğer seçim değişkenleri üzerinde bir sınırlaıcı etki 2 oluşturmadan optimali belirlediğini gördük. Ancak, örneğin firmalar bir üretim kotası (kısıtı), toplam harcama kısıtı gibi kısıtlar altında a da bir tüketici bütçe (gelir) kısıtı altında optimal seçimi gerçekleştirmek durumunda kalabilirler. Böle bir durumda seçim değişkenleri arasında, birbirlerini kısıtlaıcı bir bağ oluşur. Bütçe (gelir) kısıtı altında, fadasını maksimize etmee çalışan bir tüketicii şöle düşünebiliriz.
3 U = Fada Fonksionu (Amaç Fonksionu) = Bütçe Kısıtı (Kısıt Fonksionu) Şekil 3.1, hem serbest (kısıtsız) durumda oluşan maksimum ile kısıtlama konulması durumunda oluşan maksimumu göstermektedir. Kısıtlamalı maksimum, hiçbir zaman serbest maksimumdan büük değer alamaz. Yukarıda verdiğimiz bütçe kısıtı altında fadaı maksimize edecek olan tüketim düzelerinin belirlenmesini basit bir olla çözelim.
4 Şekil 3.1. Serbest ve KısıtlK tlı Uçdeğerer 4 Serbest Maksimu m z Kısıtlamalı Maksimum 0
5 5 U = = 60 = ( ) U = + = U 1 * * = 32 4 = 0 = 8, = 14
6 Kısıt fonksionu daha karmaşık bir hal alırsa a da kısıt saısı 6 artarsa, ukarıdaki öntemin kullanımı giderek zorlaşır. Bu nedenle, analitik açıdan daha üstün olan Lagrange Çarpanı öntemine bakacağız. Lagrange çarpanının özü, kısıtlamalı bir uçdeğer problemini, serbest uçdeğer probleminin birinci sıra koşulunun ugulanabileceği bir biçime dönüştürmektir. Yukarıdaki fada maksimizasonu problemine Lagrange çarpanı öntemile aklaşalım. Lagrange fonksionu şöle oluşacaktır:
7 7 ( ) Z = + 2 +λ λ, değeri önceden bilinmeen bir parametredir ve Lagrange çarpanı olarak ifade edilmektedir. Kısıtı tamamen erine getirirsek, λ ortadan kalkar ve Z ile U eşitlenir. Bölece U nun kısıtlamalı maksimizasonu erine, Z nin serbest maksimizasonunu çözer duruma geliriz. Buna göre, parantez içindeki ifadenin ok olmasını nasıl sağlarız? Bunun olu, Lagrange fonksionunda λ ı ek bir değişken gibi dikkate almaktır.
8 Yani, Z=Z(λ, 1, 2 ). Bu durumda birinci sıra koşullar şöle azılır: 8 Z Z Z = + 2 4λ = Z = 2λ = = 8, = 14 * * 1 2 λ= = * 4, Z 128 Z Zλ = = 0 λ
9 9 Lagrange fonksionunu, aşağıdaki gibi bir amaç ve kısıt fonksionu için genel olarak azalım. z = f(, ) Amaç Fonksionu g(, ) = c Kısıt Fonksionu Lagrange Fonksionu: [ ] Z = f(, ) +λ c g(, )
10 Z nin durgunluk değerlerini belirlemek için birinci sıra koşulları şöle oluştururuz. 10 Birinci Sıra S Koşullar: Z = f λ g = Z = f λ g = 0 0 Z = c g(, ) = 0 λ
11 Örnek 1: z= fonksionunun, +=6 kısıtı altında uçdeğerlerini bulalım. 11 Lagrange Fonksionu: Z = +λ[ 6 ] Birinci Sıra S Koşullar: Z Z = λ = 0 = λ = 0 Z = 6 = 0 λ Z = 3, = 3, λ = 3 * * = z = * * 9
12 Lagrange çarpanı (λ), kısıttaki değişme karşısında Z nin (ve 12 z nin) duarlılığını ölçmektedir. Bunu görebilmek için, Lagrange fonksionundan elde ettiğimiz birinci sıra koşulları kullanarak bir karşılaştırmalı durağanlık analizi aparız. Öncelikle birinci koşuldaki her bir fonksionu, birer örtük fonksion olarak tanımlaalım ve Jacobian determinantı elde edelim. 1 F c g = (, ) = 0 2 F f g = λ = 3 F f g = λ = 0 0
13 1 1 1 F F F λ 0 g g F F F J = = g f λg f λg λ g f λg f λg F F F λ 13 Jacobian determinantın sıfırdan farklı olduğunu kabul edelim ve kısıttaki (c) bir değişmenin,, ve λ optimal değerlerini nasıl etkilediğini inceleelim. * λ =λ * ( c) * = * ( c) * = * ( c)
14 Birinci sıra koşulları, optimal, ve λ değerleri için eniden azalım. 14 * * c g(, ) 0 * * λ * * f (, ) g (, ) 0 * * λ * * f (, ) g (, ) 0 Benzer şekilde Lagrange fonksionunu da optimal, ve λ değerleri için eniden azalım (Z nin bu durumda dolalı olarak c nin de fonksionu olduğuna dikkat edelim).
15 15 ( ( ), ( )) ( ) ( ( ), ( )) * * * * * * Z f c c c c g c c = +λ Z nin c e göre toplam türevini alalım. dz d d dλ d d dc dc dc dc dc dc * * * * * * ( * * ) * = f + f + c g ( c), ( c) +λ 1 g g dz d d dλ dc dc dc dc 0 * * * * ( * ) ( * ) ( * * ) * = f λ g + f λ g + c g ( c), ( c) +λ dz * dc = λ *
16 z f 1 2 n = (,,..., ) Amaç Fonksionu 16 g(,,..., ) c 1 2 Lagrange Fonksionu: n = Kısıt Fonksionu Z = f( 1, 2,..., n) +λ c g( 1, 2,..., n) Birinci Sıra S Koşullar: Z c g(,,..., ) 0 = = λ 1 2 n Z = f λ g = Z = f λ g = Z = f λ g = n n n 0 0
17 z = f(,,..., ) g (,,..., ) = c h (,,..., ) = d n n n Amaç Fonksionu Kısıt Fonksionları 17 Lagrange Fonksionu: Z = f( 1, 2,..., n) +λ c g( 1, 2,..., n) +µ d h( 1, 2,..., n) Birinci Sıra S Koşullar: Z = c g(, ) = 0 λ Z = d h(, ) = 0 µ Z = f λ g = 0, ( i = 1,2,..., n) i i i
18 18 Yukarıda, kısıtlamalı optimizasonda birinci sıra koşulları kısıtsız optimizasondakine benzer biçimde elde ettik. Şimdi ikinci sıra koşulu da elde etmek için, d 2 z ifadesinin işaret belirliliğini elde etmemiz gereklidir. Bunun için dz nin toplam diferansielinden hareket edelim. ( dz) ( dz) = = + 2 ddz ( ) dz d d ( fd+ fd) ( fd+ fd) 2 d z = d+ d ( d) ( d) 2 d z = f d f d+ f d + f d f d+ f d
19 2 2 ( d) d z = f d + f dd + f d 19 2 ( d) + f dd+ fd + f d Kısıtlı optimizasonda seçim değişkenleri (,) birbirlerine bağlı olduğundan d=f(,) durumunu göz önünde bulundurarak, bu fonksionun toplam diferansielinden hareketle üçüncü ve altıncı terimleri eniden şöle azabiliriz: ( d) ( d) ( ) 2 f d + d = f d d = f d
20 Bunu dikkate alarak, d 2 z ifadesini eniden düzenleerek azalım: d z = f d + 2f dd + f d + f d Daha önce kısıtsız optimizasonda d 2 z şöledi: d z = f d + 2f dd + f d 2 2 2
21 Dikkat edilebileceği gibi, kısıtlı ve kısıtsız optimizasonda d 2 z 21 ifadeleri arasındaki fark, alnızca f d 2 teriminden kanaklanmaktadır. Bu terim birinci dereceden olduğundan, kısıtlı optimizasondaki d 2 z ifadesi karesel biçim olamaz. Ancak g(,)=c kısıtına daanarak, d 2 z karesel biçime dönüştürülebilir. dg = 0 d( dg) = d g = 0 2
22 Yukarıda d 2 z ifadesini elde etme öntemini kullanarak, d 2 g ifadesinde elde edebiliriz. d g = g d + 2g dd + g d + g d = Yukarıdaki son denklemi d 2 için çözüp, d 2 z deki erine koarsak, karesel biçimi elde ederiz: f f f d z f g d f g dd f g d = g g g
23 Arıca birinci sıra koşullardan şunu da azabiliriz: λ= f g 23 ( ) 2( ) ( ) d z = f λ g d + f λ g dd + f λg d Birinci sıra koşullardaki denklemlerin eniden kısmi türevleri alınırsa; Z = f λ g = Z = f λ g = 0 0 Z = c g(, ) = 0 λ Z = f λg Z = f λg Z = Z = f λg
24 Buna göre d 2 z ifadesini eniden azalım: 24 d z = Z d + 2Z dd + Z d a da d z = Z d + Z dd + Z dd + Z d Yukarıda ulaştığımız d 2 z ifadesini kullanarak, iki seçim değişkenli ve tek kısıt denklemli bir optimizason probleminde uçdeğerleri bulmak için gereken ve eterli olan işaret belirlemesini apabiliriz ve uçdeğere ilişkin genel koşulları söleebiliriz.
25 İkinci Sıra S Gerekli Koşullar: 25 Maksimum z için: in: dg=0 kısıtı altında d 2 z negatif arı belirli Minimum z için: in: dg=0 kısıtı altında d 2 z pozitif arı belirli İkinci Sıra S Yeterli Koşullar: Maksimum z için: in: dg=0 kısıtı altında d 2 z negatif belirli Minimum z için: in: dg=0 kısıtı altında d 2 z pozitif belirli
26 İkinci sıra koşulu determinant biçiminde ifade edebilmek için 26 çitlenmiş kavramı Hessian dan ararlanacağız. Şimdi aşağıda bu geliştirelim. Bunun için ine q karesel biçiminden hareket edelim. Ancak burada ek olarak bir de kısıt denklemimiz er almaktadır. α = + 2 +, α +β = 0 = β 2 2 q au huv bv u v v u α α q= au h u + b u β β ( ) q= αβ hαβ+ ba u β 2 2
27 q ancak ve ancak parantezdeki ifade pozitif ise pozitif, negatif ise negatif belirli olacaktır. Arıca parantezdeki ifadenin simetrik determinantının da negatif olduğunu dikkate alarak şu sonucu azabiliriz: 27 α u+β v = 0 kısıtı altında, 0 α β α a h = 2hαβ aβ bα β h b 2 2 < 0 q > 0 > 0 q < 0
28 Şimdi bu genellemei, q karesel biçiminden d 2 z biçimine aktaralım. 28 gd + gd= 0 kısıtı altında, ( α= g, ) β= g 0 g g H = g Z Z g Z Z < > 2 0 dz 0 > < 2 0 dz 0 z minimumdur. z maksimumdur. H Burada, çitlenmiş (kısıtl tlı) ) Hessian anlamına gelmektedir.
29 29 Kısıtlı uçdeğer probleminin Hessian determinantı ile, Jacobian determinantın da eşit olduğuna dikkat edelim. 0 g g H = g Z Z = J g Z Z
30 Örnek 2: z= fonksionunun, +=6 30 =6 kısıtı altında uçdeğerlerini Örnek 1 de incelemiştik. Şimdi bu problemi ikinci sıra koşullar açısından inceleelim. Daha önce şunları bulmuştuk: Z Z = λ = 0 = λ = 0 Z = 6 = 0 λ = 3, = 3 * * * * 3, Z z 9 λ = = = Buna göre, ikinci derece kısmi türevleri bularak, Hessian determinantı oluşturalım.
31 Buna göre, ikinci derece kısmi türevleri bularak, Hessian determinantı oluşturalım. 31 Z Z Z g = 0 = 0 = Z = = g = H = = 2> 0 z * = 9 bir maksimumdur
32 32 z f 1 2 n = (,,..., ) Amaç Fonksionu g(,,..., ) c 1 2 n = Kısıt Fonksionu H = 0 g1 g2 gn g Z Z Z n g Z Z Z n g Z Z Z n n1 n2 nn
33 33 Hessian determinantın ana minörleri: 0 g 1 2 H = g Z Z, H = g g Z Z g g g g Z Z Z g Z Z Z g Z Z Z Sonuncu ana minör: H n = H
34 34 z nin minimum olması için: in: H, H,..., H < 0 d z> n 2 z nin maksimum olması için: in: H H H H d z n 2 2 > 0, 3 < 0, 4 > 0,...,( 1) n > 0 < 0
35 m Z = f(,,..., ) + c g (,,..., ) 1 2 n j j 1 2 n j= 1 35 H = g g g n n g g g g g g m m m 1 2 n 1 2 m n 1 2 m n g g g Z Z Z g g g Z Z Z g g g Z Z Z 1 2 m n n n n1 n2 nn
36 36 n seçim değişkeni ve bir kısıtı er alan bir problemin genel uçdeğer koşulları şöledir: Koşul Maksimum Minimum Birinci Sıra Koşul İkinci Sıra Koşul Z = Z = 1 Z = λ 2... = Z = n 0 H H > 0, H < 0, n > 0,...,( 1) H > 0 n Z = Z = 1 Z = λ 2... = Z = n 0 H, H,..., H < n
37 37 n seçim değişkeni ve m kısıtı er alan bir problemde; Maksimum için in eterli koşul ul: ( 1) m+ 1 H m + 1 çitlenmiş ana minörün işareti olmak üzere, çitlenmiş ana minörler işaret değiştirmelidir. Minimum için i in eterli koşul ul: ( 1) m Tüm ana minörler anı işareti, ani işaretini almalıdır.
38 Örnek 3: 38 Z = f(,, w) = + + 2w 100 = w 80 = 2+ + w Lagrange Fonksionu: ( 2 2 2w 2) ( w) = + + +λ ( 80 2 w) +µ
39 Birinci sıra s koşular: 39 w λ µ = 2 λ 2µ = 0 = 2 2λ µ = 0 = 4w 3λ µ = 0 = w = 0 = 80 2 w = w = λ µ 80 * 265 * 215 * 135 * * 210 =, =, w =, λ = 10, µ =
40 H İkinci sıra s koşular: H 3 = 9> g g gw h h h w = g h f f f w = g h f f f w g w hw fw fw f ww H4 = H = 88 > 0 40 Kısıt saısı: m=2 m 2 ( 1) = ( 1) = 1> 0 Bu nedenle bir minimizason vardır.
41 Aşağıdaki gibi bir fada fonksionuna ve bütçe kısıtına sahip bir birein fada maksimizasonunu inceleelim. 41 U = U(, ), ( U, U > 0), P + P = M Z = U(, ) +λ M P P Birinci Sıra S Koşullar: Z M P P = = λ Z = U λ P = Z = U λ P = U λ= = a U U P P U P = ve P da * U λ = M
42 U U = P P Tüketici Denge Koşulu 42 İkinci Sıra S Koşullar: 0 P P H = P U U = P PU P U P U > P U U ise, U nun * ve * daki durgunluk değeri (U * ) maksimum olacaktır.
43 Şekil 3.2. Bütçe B e Doğrusu 43 M P Bütçe Doğrusu d d = P P M P
44 Şekil 3.3. Tüketici T Dengesi 44 U U = P P * E Kaıtsızlık Eğrileri * U 1 U 2 U 3 U* Tüketicinin Bütçe Doğrusu (Kısıtı)
45 45 İkinci derece kısmi türevler (U, U, U ), fada fonksionu ve dolaısıla kaıtsızlık eğrisi üzerinde çeşitli sınırla-malar getirmektedir. d/d= U /U kaıtsızlık eğrisinin negatif eğimli, d 2 /d 2 >0 kesin dışbüke olmasını sağlar. Bunu görelim.
46 d U U p = U = d U P d U d 2 d d d U 1 du du = = = U 2 2 U d d d U d d 46 du d du d = U + U, = U + U d d d d d d = p p
47 47 2 2PPU PU 2 PU 2 d H = = d PU PU H > 0 Fada maksimizasonu ikinci sıra koşulu sağlanırsa ( ), d 2 /d 2 >0 olur, ani kaıtsızlık eğrisi orijine göre kesin dışbüke (konveks) biçimdedir diebiliriz. Bu nedenle, Şekil 3.3 de kesikli eşil çizgile gösterilen kaıtsızlık eğrisi, bu seçim noktalarında fada maksimizasonu sağlanamadığından, fada teorisinden dışlanan bir kısımdır.
48 48 Eğer kaıtsızlık eğrisi, bütçe doğrusuna tek noktada değil de, iki ve daha çok noktada teğet olacak şekilde bir doğru kısma H = 0 sahipse, d 2 /d 2 =0 olacağından, dır. Ancak ikinci sıra koşul ortadan kalkmakla birlikte, fada maksimizasonu sağlanabilmektedir. Buna göre, fada fonksionu bu bölümde içbükeimsidir deriz.
49 49 Cobb-Douglas Fada ve Talep Fonksionları: 1. Genel Talep Fonksionunun TüretilmesiT U =,, 0 ma α β M P P 0 α β ( ) Z = +λ M P P
50 50 αm = Z P P α β 1 βm Z =β λ P = 0 = ( α+β) P Z = M P P = 0 α 1 β 0 ( ) =α λ = α+β λ α 1 β λ = α ( ) ( ) P Genel Talep Fonksionları
51 2. Gelir-Tüketim EğrisiE 51 Birinci sıra koşulların ilk denkleminde λ ları çekerek, denklemleri eşitleelim. α 1 β α β 1 ( ) ( ) ( ) ( β ) α λ = = P P βp = Gelir-Tüketim Eğrisi α P
52 Şekil 3.4. Slutsk Teoremi: Normal Mal 52 A 1-2 : İkame Etkisi (İE) 2-3 : Gelir Etkisi (GE) 1-3 : Toplam Etki (TE) 1 e 1 e 3 e 2 İE GE TE U U 2 1 B B B Tazmin Edilmiş Bütçe Doğrusu
53 53 Slutsk Teoremini Şekil 3.4 ü kullanarak açıklaalım. X malının fiatı (P ) düştüğünde, bütçe doğrusu toplam olarak doğrudan AB den AB e kaar. X malından satın alınan miktar 1 den 2 e ükselir. Bunun iki nedeni vardır: İkame Etkisi Gelir Etkisi
54 İkame etkisine göre tüketici, göreli anlamda daha ucuz olan X 54 malı tüketimini artırmıştır. Bunu ifade edebilmenin olu şudur: Bire anı fada düzeindeken, eni fiatları gösteren bütçe doğrusunu U 1 e teğet olacak şekilde çizeriz. Teğet noktasında, geçici denge noktası oluşur (e 2 ). e 2 denge noktasına karşılık gelen tüketim düzei 2 kadardır. i malına ikame etmemizden dolaı, 1-2 kadar bir ikame etkisi oluşur.
55 etkisidir. 55 Diğer andan, P in düşmesi nedenile birein reel gelirinde bir artış olur. Yani bire her iki maldan da daha fazla tüketebilme olanağına kavuşur. Bu nedenle birein fada düzei, daha ukarıda er alan U 2 e çıkar. Bu durumda bütçe doğrusunun eğimi, eni göreli mal fiatlarını ve eni dengei ansıtacak şekilde U 2 e teğet biçimde sağa kaar. malı tüketim düzei, 2 den 3 e artmış olmaktadır. Bu kısım gelir
56 Bu örneğimizde malının normal mal olduğu varsaılmıştır. Bu 56 nedenle, P deki azalma, in satın alınan miktarını artırmıştır. Yani talep asası gerçekleşmiştir. Talep asası, gelir etkisinin ters önde işlediği durumlarda geçerliliğini itirir. Bu türden mallar, Giffen malı olarak tanımlanmaktadır. Giffen malları aşırı baağıdır ve pozitif eğimli talep eğrisine sahiptir. Aşağıdaki şekillerde baağı ve Giffen malı durumları için ikame ve gelir etkileri gösterilmiştir.
57 Şekil 3.5. Slutsk Teoremi: Baağı Mal 57 A 1-2 : İkame Etkisi (İE) 2-3 : Gelir Etkisi (GE) 1-3 : Toplam Etki (TE) 1 e 3 e 1 GE İE TE e 2 Tazmin Edilmiş Bütçe Doğrusu B B B
58 Şekil 3.6. Slutsk Teoremi: Giffen Malı 58 A e : İkame Etkisi (İE) 2-3 : Gelir Etkisi (GE) 1-3 : Toplam Etki (TE) 1 e 1 U 2 3 GE İE TE( ) 1 2 e 2 U 1 Tazmin Edilmiş Bütçe Doğrusu B B B
59 Fada maksimizasonunu incelerken birein gelirini (M), mal 59 fiatlarını (P,P ) veri (dışsal) olarak aldık. Birinci ve ikinci sıra koşullar sağlandığında, denge değerlerini ( *, *, l * ), dışsal değişkenlerin bir fonksionu olarak azabiliriz (çünkü bu H = J durumda ) ve gelirdeki a da fiatlardaki değişmelerin, birein optimal dengesi üzerine etkilerini inceleebiliriz. Buna karşılaştırmalı durağanlık analizi dioruz. Bunu dikkate alarak, denge değerlerini tanımlaalım:
60 * * λ =λ ( P, P, M) 60 * * = ( P, P, M) * * = ( P, P, M) Şimdi de birinci sıra koşulları, denge değerlerini dikkate alarak azalım. * * M P P 0 * * * U (, ) λ P 0 * * * U (, ) λ P 0
61 Her bir özdeşliğin toplam diferansielini bulalım. 61 P d P d = dp + dp dm * * * * Pdλ + U d + U d = λ dp * * * * Pdλ + U d + U d = λ dp * * * * Tüketicinin gelirindeki bir değişmenin, optimal tüketici dengesine nasıl etki edebileceğini inceleelim. Dolaısıla dp =dp =0, dm 0 varsaımlarını apalım. Yukarıdaki birinci sıra koşulların toplam diferansielleri soldaki biçime dönüşür. Eşitliklerin her iki anını dm terimile bölelim (sağdaki biçim).
62 0dλ P d P d = dm * * * Pdλ + U d + U d = * * * Pdλ + U d + U d = * * * * * * λ 0 P P = 1 M M M * * * λ P + U + U = M M M * * * λ P + U + U = M M M 0 0
63 63 Yukarıdaki (sağdaki) son ifadei matris biçimile azalım. 0 P * P λ dm 1 * P U U dm 0 = * P dm 0 U U H = J Şimdi Cramer çözüm öntemini kullanarak, karşılaştırmalı durağanlıkları ifade edelim.
64 P * 1 1 P U = P 0 U = M J J P U P 0 U 0 P 1 * 1 1 = P U 0 = M J J P U 0 P P U U
65 65 Şimdi de P deki değişimin etkilerine bakalım. 0 P * * P λ dp * * P U U dp = λ * P dp 0 U U
66 malı için karşılaştırmalı durağanlık şöle olacaktır: 66 0 P λ P J P 0 U J P U J P U * * * * 1 0 * P U P = P λ U = + * * 0 * λ P = ( ) + M J P U Gelir Etkisi İkame Etkisi Gelir etkisi terimindeki *, ağırlık görevi görür. Toplam bütçede malının önemi ne kadar büükse, gelir etkisi de o denli büük olacaktır.
67 P de medana gelen değişimin ol açacağı gelir kabını şu diferansielle gösterebiliriz: 67 dm dp * = = dm dp Bunu, karşılaştırmalı durağanlıktaki erine azalım. 0 P dm λ P J M dp J P U P 0 U * * * * 1 0 * P = P λ U = + Gelir Etkisi İkame Etkisi
68 Şimdi P deki artışın ol açtığı gelir kabının, biree ek bir gelir verilerek telafi edildiğini varsaalım. Bu durumda gelir etkisini ortadan kaldırmaktaız, telafi sonrası alnızca ikame etkisini görmüş olmaktaız. Gelir kabının telafi edilmesi, birinci sıra koşulların toplam diferansielinde er alan ilk denklemdeki 68 dm= dp teriminin sıfır olması anlamına gelir. dp 0 iken, bu terimin sıfır olabilmesi için, * ın P e göre karşılaştırmalı durağanlığını oluşturduğumuz matris eşitliklerinin sağındaki vektörün ilk terimi ( * ) sıfır olmalıdır.
69 0 P P λ * dp 0 P U U * dp * = λ * P U U dp 0 * = P * 1 λ * 0 P * = P λ U = Tazmin Edilmiş 0 P J J P U P U
70 Buna, göre P deki artışın ol açtığı gelir ve ikame etkilerini birlikte eniden azalım. 70 * * * * = + P M P Tazmin Edilmiş Gelir Etkisi İkame Etkisi Gelir ve ikame etkisini iki bileşene aıran bu sonuca, Slutsk denklemi dioruz.
71 P deki artışın sonucunda gelir etkisi ve ikame etkisinin işaretleri konusunda ne söleebiliriz? 71 * * λ 0 P = < P J P U Tazmin Edilmiş ( + ) ( ) 0 * 1 P U > 0 = M J P U < 0 ( + ) (?) (?) İşaretin belirliliği, malın normal mal mı, oksa baağı mal mı olduğuna bağlıdır. Normal mallarda pozitif, baağı mallarda negatif olur.
72 Slutsk teoremini anlatırken, Lagrange fonksionunu bütçe kısıtı altında fadanın maksimizasonuna göre oluşturduk ve 72 problemi çözdük. Bu problemin duali (ikincili) fada kısıtı altında toplam harcamanın minimize edilmesidir. Bu durumda Lagrange fonksionunu şöle oluştururuz: P + P,, 0 min U α β 0 ( α β ) Z = P + P +µ U
73 73 Her iki problemin çözümünden elde edilecek olan optimal * ve * değerleri anıdır. Aşağıdaki örnek ile bunu görelim. ma ( ) U = U, =,, 0 M = P + P
74 74 ( ) Z = +λ M P P Z = λ P = Z = λ P = 0 0 Z = M P P = λ 0 M M =, = 2P 2P
75 Dolalı Fada Fonksionu: 75 U M M M 2 = = = 2P 2P 4P P Şimdi de ukarıdaki problemin dualini azalım: P + P,, 0 min (, ) U U = U
76 76 ( ) Z = P + P +µ U Z = P µ = Z = P µ = Z = U = µ M c =, = 2P c M c =, = 2P c P P P µ= = = P
77 77 P P P = = = = P P P 2 U P = U P 1 2 malının Tazmin Edilmiş Genel Talep Fonksionu P = P U 1 2 malının Tazmin Edilmiş Genel Talep Fonksionu
78 78 Harcama Fonksionu: = + c c M P P P 1 2 M = U P + U P P P P 1 2 M = 2 ( P P U) 1 2
79 Fiat değişimleri karşısında tazmin edilmiş talep 79 fonksionlarına ulaşabilmek için, veri bir fada düzeini sabit olarak kabul edip, birein buna ulaşmasını sağlaacak optimal miktarları belirleriz. Bulacağımız tazmin edilmiş talep fonksionlarını da kullanarak, birein anı (veri) fada düzeinde kalmasını sağlaacak olan minimum gelir düzeini belirlemiş oluruz. Veri fada düzei: U = M 2 4P P
80 80 Veri fadaı, tazmin edilmiş genel fada fonksionlarındaki erlerine azalım ve düzenleelim. c P P M M 1 = U = = P P 4PP 2 PP c P P M M P = U = = P P 4PP 2P P
81 Veri fada düzei için elde ettiğimiz talep fonksionlarını dual problemin amaç fonksionundaki erlerine azarak, minimum gelir düzeini belirlemiş oluruz. 81 M = P + P c c M 1 M P M = P + P 2 PP 2P P P M M P = 1 2
82 Bu minimum gelirin gerçekleştirilebilmesi için, tüketicie optimal ( ) ve gerçek gelir ( M ) düzeleri arasındaki fark M kadar bir sübvansion sağlanmalıdır. Bu sübvansionu şöle 82 belirleriz: P = = P S M M M M 1 2 P S M P 1 2 = 1
83 83 Örnek 4: Aşağıdaki fada fonksionunu, veri gelir ve fiatları dikkate alalım. Buna göre optimal tüketim düzelerini (, ), toplam fadaı ( ), telafi edilmiş (düzeltilmiş) talep c, c U fonksionlarını ( ), minimum gelir ve sübvansion M, S düzelerini ( ) belirleelim. 2 M U =, M = 100, P = 4, P = 5 4PP
84 M 100 M 100 = = = 12.5, = = = 10 2P 2(4) 2P 2(5) 84 U ( 100) 2 M = = = 4PP 4(4)(5) c M = = = 2 PP 2 4P 25 ( P ) 1 2 c M P 100 P = = = 2P P 2(5) 4 5 ( P ) 1 2
85 85 ( ( ) ) ( ) ( ) M = P + P = 25 P P + 5 P (5) c c M = 50 ( P ) 1 2 ( ) S = M M = 50 P
86 Şimdi malı fiatının 5 e ükseldiğini varsaarak, ukarıda bulduklarımızı eniden inceleelim, ikame ve gelir etkilerini belirleelim. 86 c c ( P ) ( ) = 25 = 25 5 = ( P ) ( ) = 5 = 5 5 = Buna göre ikame etkisi: = = 1.32 c = = 1.18 c
87 Şekil 3.7. Slutsk Teoremi 87 M P M P 2 Gelir Etkisi 1 2c 2u 1 İkame Etkisi U 2 U 1 Gelir Etkisi : İkame Etkisi : 2c 2u 1 2c 2u 2c 1 M P 1 2 M P 2 2 M P 1 1
88 88 Birein, malı fiatının değişmesinden önceki fada düzeini U 1 ( ) sağlaabilmek için öncekinden daha üksek bir parasal gelire ihtiacı vardır. Bu gelir: ( ) ( ) M = 50 P = 50 5 = 112 Anı fada düzeini elde edebilmek için sağlanacak sübvansion: ( ) 1 2 S = M M = 50 P 100 = = 12
89 89 Sübvanse edilmemiş tüketim düzelerini de ( u, u ) şöle buluruz: u M 100 M 100 = = = 10, u = = = 10 2P 2(5) 2P 2(5) Buna göre gelir etkisi: c c = = 1.18 u = = 1.18 u
90 90 Slutsk Denklemi: Slutsk denklemini türetmek için, harcama minimizasonu a da bunun duali olan fada maksimizasonu problemi ile işe başlarız. Her iki şekilde oluşturulan problemin birinci sıra koşullarının çözümünden elde edilecek optimal ve tüketim düzeleri ( =, = c c ) anıdır: ( ) (,, ) =,, (,, ) P P U P P M P P U c
91 91 Yukarıdaki eşitliğin her iki anının P e göre türevini alalım: c M = + P P M P a da d d d dm c = + dp dp dm dp du = 0 dm = 0 dp = 0 du = 0 dp = 0 dp = 0 dp = 0 dp = 0
92 Son ifadei eniden düzenleerek Slutsk denklemine ulaşırız: 92 d dc d dm = dp dp dm dp dm = 0 du = 0 dp = 0 du = 0 dp = 0 dp = 0 dp = 0 dp = 0 Slutsk denkleminin sağındaki son terim * a eşittir. Bunu görelim.
93 93 = + M P P M P = d d d c = dp dm 0 dp = dm du = 0 dp = 0 dp = 0 dp dp = 0 = 0
94 HOMOJEN VE HOMOTETİK FONKSİYONLAR
95 95 Homojen (Türde rdeş) ) Fonksionlar Eğer bir fonksionun tüm bağımsız değişkenleri j gibi bir sabitle çarpıldığında fonksionun değeri j r oranında artıorsa, bu tür bir fonksiona r. dereceden türdet rdeş (homojen) fonksion deriz. r 1 2 n 1 2 f ( j, j,..., j ) = j f (,,..., ) n
96 Örnek 5: fonksionunu, türdeşlik açısından inceleelim. f(,, w) = + 2w 3 96 f ( j, j, jw) ( j) 2( jw) = + ( j) 3( j) = + 2w 3 = f (,, w) = j f(,, w) 0
97 Örnek 6: fonksionunu, türdeşlik açısından inceleelim. f(,, w) = + 2w f ( j, j, jw) ( j) 2( jw) j j 2w = + = + ( j) ( j) j j = j + 2w 2 2 = jf w = j f w 1 (,, ) (,, )
98 98 f (,, w) = 2 + 3w w Örnek 7: fonksionunu, türdeşlik açısından inceleelim f( j, j, jw) = 2( j) + 3( j)( jw) ( jw) ( 2 3 ) = j + w w = 2 j f(,, w)
99 Doğrusal türdeş fonksionlarda, tüm bağımsız değişkenler j 99 gibi bir oranda artırıldığında, fonksionun değeri de j oranında artar. Bunun iktisat teorisindeki en ii örneği, üretim fonksionlarıdır. Şimdi doğrusal türdeş bir üretim fonksionunu dikkate alalım: Q = f( K, L) Bu doğrusal türdeş üretim fonksionuna ilişkin aşağıdaki özellikleri söleebiliriz.
100 ÖZELLİK K I: Q=f(K,L) doğrusal türdeş üretim fonksionunda ser-mae ve işgücünün ortalama fiziksel ürünleri (APP K, APP L ) alnızca K/L nin bir fonksionudur. 100 Q K L K Q = f( K, L) = f, = f,1 L L L L Q APP = = q =φ( k) L L APP K Q Q L φ( k) = = = K L K k
101 101 Üretim fonksionu birinci dereceden türdeş ise (doğrusal türdeş), sermae ve işgücünün ortalama fizik ürünleri sıfırıncı dereceden türdeştir. Yani K ve L deki anı oranlı değişiklikler, ortalama fizik ürünleri etkilemeecektir.
102 ÖZELLİK K II : Q=f(K,L) doğrusal türdeş üretim fonksionunda ser-mae ve işgücünün marjinal fiziksel ürünleri (MPP K, MPP L ) alnızca K/L nin bir fonksionudur. Q = f( K, L) Q = Lφ( k) K k L 1 = = K K L K k L K = = 2 L L L 102
103 MPP K [ Lφ k ] Q ( ) φ( k) = = L K K K dφ( k) k 1 = L = Lφ ( k) =φ ( k) dk K L 103 [ Lφ k ] Q ( ) φ( k) MPPL = =φ ( k) + L L L L =φ ( k) + Lφ ( k) k K K =φ ( k) + Lφ ( k) =φ( k) kφ ( k) 2 L
104 104 Üretim fonksionu birinci dereceden türdeş ise (doğrusal türdeş), sermae ve işgücünün marjinal fizik ürünleri sıfırıncı dereceden türdeştir. Yani K ve L deki anı oranlı değişiklikler, marjinal fizik ürünleri etkilemeecektir. ÖZELLİK K III : Q=f(K,L) doğrusal türdeş üretim fonksionusa, şunu azabiliriz: Q Q K + L Q K L
105 Kanıt: 105 Q Q K + L = Kφ ( k) + L φ ( k) + kφ ( k) K L [ ] = Kφ ( k) + Lφ( k) Kφ ( k) = Lφ ( k) = Q Euler Teoremi olarak adlandırılan bu sonuca göre, doğrusal türdeş üretim fonksionula üretim apılan bir erde, girdilere marjinal ürünleri ölçüsünde ödeme apıldığında, ortadan ne dağıtılmaan, ne de fazla ürün kalmaacağını sölemektedir.
106 Cobb-Douglas Üretim Fonksionu 106 Q α β = AK L, α> 0, β> 0 Burada A, teknolojik düze indeksi; α, sermaenin toplam üründen aldığı pa (a da üretim-sermae esnekliği); β, işgücünün toplam üründen aldığı padır (a da üretim-işgücü esnekliği). Fonksionun bazı özellikleri şöledir: 1. (α+β) derecesinden homojendir. 2.Eşürün eğrileri negatif eğimli ve kesin dışbükedir. 3.Üretim fonksionu kesin içbükeimsidir.
107 Türdeşliğini inceleelim: 107 α β α+β α β α+β A( jk ) ( jl) = j AK L = j Q α+β=1 durumunda Cobb-Douglas üretim fonksionu doğrusal türdeştir. Şimdi de eşürün eğrisi ile ilgili özelliklere bakalım. Bunun için Cobb-Douglas üretim fonksionundan hareketle, üretim düzeini veri (Q 0 ) kabul ederek aşağıdaki işlemleri apalım. α β = AK L Q 0 ln A+α ln K +βln L lnq = 0 0
108 Yukarıdaki son ifade bir örtük fonksiondur. Yalnızca K ve L nin değişimine izin vererek, toplam diferansieli azalım. 108 F F F F dk + dl = 0 dk = dl K L K L dk dl F β L L βk = = = F α αl K K Eşürün n eğrisi e negatif eğimlidir. e
109 109 dk βk K d d d dl d 2 K αl β L = = = = dl dl 2 dl α dl 2 d K β 1 dk = L K dl 2 L 2 > α dl 0 Eşürün n eğrisi e dışd ışbükedir.
110 α+β=1 durumunda Cobb-Douglas üretim fonksionu doğrusal türdeştir: 110 Q = α AK L 1 α Şimdi bu fonksionu, doğrusal türdeş fonksionun özellikleri açısından inceleelim. İlk olarak, fonksionu oğunlaştırılmış biçimde azalım. α 1 α α α Q = AK L = AK LL α K K Q = A L= LA LAk α L = L α α
111 Ortalama Fizik Ürünler: 111 Q = LAk α APP K Q Q L LAk 1 Ak = = = = = K L K L k k α α Ak α 1 APP L α Q LAk = = = L L Ak α
112 Marjinal Fizik Ürünler: 112 Q MPPK = = AαK L K α 1 1 α Q α MPPL = = A(1 α) K L L α 1 α 1 ( α 1) K α 1 = Aα K L = Aα = Aαk L α K = A(1 α ) = A(1 α) k L α α
113 EULER Teoremi: 113 Q Q K + L = K Aα k + L A α k K L ( α 1 ) ( (1 ) α) Kα = LAk α + 1 α Lk α [ 1 ] = LAk α+ α = LAk = Q α
114 α ve β parametrelerinin anlamları: Sermae ve işgücünün üretimdeki göreli palarıdır: Sermaenin göreli paı: α 1 K( Q K) KAαk = =α Q LAk α İşgücünün göreli paı: α L( Q L) LA(1 α) k = = 1 α α Q LAk
115 Sermae ve işgücünün üretime göre esneklikleridir: α 1 ( Q K) Aαk ε QK = = =α α ( QK) ( LAk) K α ( Q L) A(1 α) k ε QL = = = 1 α α ( QL) ( LAk) L
116 Endüşük Malietli Girdi Bileşimi imi 116 Bir firmanın üretim kotası (üretim kısıtı) koarak, toplam malietlerini minimize etmei amaçladığını varsaalım. Bu tür bir problem, kısıtlamalı optimizason konusula ilgilidir. Önce genel bir üretim fonksionu ile çalışalım, daha sonra Cobb- Douglas üretim fonksionunu kullanalım. Q = Q( K, L), Q > 0, Q > 0 K L Amaç Fonksionu: TC = rk + wl Kısıt t Fonksionu: QKL (, ) = Q 0
117 Lagrange Fonksionu: 117 Z = rk + wl+µ Q0 Q( K, L) Birinci Sıra S Koşullar: Z Q Q( K, L) 0 µ = 0 = Z = r µ Q = K L K Z = w µ Q = L 0 0 Üretici Denge Koşulu: r Q K w = =µ Q L
118 Denge koşuluna göre, her iki girdinin birim marjinal ürünü başına apılan harcamaların eşitlendiği durumda, firma 118 malietlerini minimize etmektedir. Lagrange çarpanı (µ), optimal durumdaki marjinal maliettir. Denge koşulunu şöle de azabiliriz: r w Q w = L = Q Q Q r K L K
119 Bu durumda denge koşulu, eşürün eğrisinin eğimile, bütçe doğrusunun (toplam harcama doğrusunun) eğimi birbirine eşit olmakta a da her iki eğri denge noktasında teğet olmaktadırlar. Q Q Q( K, L) = Q0 dq0 = dk + dk = 0 K K dk Q L Q = = dl Q K Q TC w TC = rk + wl K = L r r dk dl = w r L K 119
120 Şekil 3.8a. Üretim Kısıtı Altında Malietin Minimizasonu: DışD ışbüke Eşürün E n EğrisiE 120 K 2 dk dl = QKKQL 2QKLQKQL + QLLQK > 0 Q 2 3 L A A D Q Q L K = w r K * E 0 Q 0 * L B B L
121 Şekil 3.8b. Üretim Kısıtı Altında Malietin Minimizasonu: İçbüke Eşürün E n EğrisiE 121 K A A K * D 2 dk dl = QKKQL 2QKLQKQL + QLLQK < 0 Q 2 3 L E Q Q L K w = r 0 Q 0 * L B B L
122 İkinci Sıra S Koşullar: 122 Minimum malietin garanti edilebilmesi için, sağlanmalıdır: H < 0 0 Q K Q H = Q µ Q µ Q K KK KL Q µ Q µ Q L LK LL L 2 2 =µ QQ L KK 2QKLQQ K L + QQ K LL < 0 µ> + < 2 2 0, QQ L KK 2QKLQQ K L QQ K LL 0
123 Eşürün eğrisinin eğimini inceleelim: dk dl = QKKQL 2QKLQKQL + QLLQK > 0 Q 2 3 L Bu sonuç, denge noktasında eşürün eğrisinin kesin dışbüke olacağını sölemektedir. Ancak ve ancak, birinci ve burada elde ettiğimiz ikinci sıra koşullar sağlandığında, belirli üretim kısıtı altında toplam malieti minimize eden üretim düzeini belirleebiliriz (Şekil 3.8a). Şekil 3.8b durumunda ise, birinci sıra koşul sağlanmakla birlikte, ikinci sıra koşul erine getirilememektedir.
124 Bu modelde, Q 0 daki değişmelerin üretici dengesi üzerine 124 etkilerine, karşılaştırmalı durağanlık analizlerile bakalım. Üretim kısıtındaki her değişme, üreticinin eni bir denge noktasına geçmesine neden olacaktır. Bu noktaları birleştirirsek, üretim genişleme çizgisini elde ederiz. Eşürün eğrisinin kesin dışbüke olduğunu kabul ederek,genişleme çizgisini birinci sıra koşullardan hareketle elde ederiz. Cobb-Douglas ile bunu görelim. Birinci sıra koşulundan, denge tanımını elde etmiştik:
125 Q α β 1 w L AβK L βk = = = α 1 β K α α r Q A K L L 125 α ve β ile girdi fiatları sabitken, bu oranı eniden şöle azabiliriz: K L * * αw = Üretim Genişleme Çizgisi β r α ve β ile Cobb-Douglas üretim fonksionunda α ve β toplamının bire eşit, büük a da küçük olmasından bağımsız olarak üretim genişleme çizgisi Şekil 3.9b deki gibi her zaman doğrusaldır. Genel olarak, her hangi bir türdeş üretim fonksionu, doğrusal üretim genişleme çizgisine ol açar.
126 Şekil 3.9. Üretim Genişleme Çizgisi 126 K Üretim Genişleme Çizgisi K Üretim Genişleme Çizgisi e3 e 2 e 1 e e3 2 e 1 0 L 0 L (a) (b)
127 α ve β ile Cobb-Douglas üretim fonksionunda α ve β toplamının bire eşit, büük a da küçük olmasından bağımsız olarak üretim genişleme çizgisi Şekil 15b deki gibi her zaman doğrusaldır. Genel olarak, her hangi bir türdeş üretim fonksionu, doğrusal üretim genişleme çizgisine ol açar. 127 Çünkü eğer üretim fonksionu r derecesinden türdeş ise, Q K ve Q L, K ve L girdilerine göre (r 1) derecesinden türdeştir. Bu durumda her bir girdi j kat arttığında, Q K ve Q L de j ( r 1) kat artacağından, Q K /Q L oranında hiçbir değişme olmaz.
128 128 Homotetik Fonksionlar Yukarıda genel olarak, homojen üretim fonksionlarının doğrusal bir genişleme çizgisine ol açtığını gördük. Homotetik fonksionlar da anı özelliğe sahiptir. Bir homotetik fonksion, anı zamanda türdeş olmaı içerir. Ancak bunun tersi doğru değildir. Q(K,L), r. derecen homojen bir fonksion ise, bir homotetik fonksionu şöle azabiliriz: ( ) ( ) ( ) H Q = h Q K, L, h Q 0
129 129 H homotetik fonksionu, h gibi homojen bir fonksiondan türetilmesine rağmen, K ve L e göre homojen olmaabilir. Buna karşın H nin genişleme çizgisi, h ninki gibi doğrusaldır. Bunun nedeni, H eşürün eğrisinin, Q eşürün eğrisile anı eğime sahip olmasıdır. H h Q Q Q H h Q Q Q ( ) ( ) L L = = K K K L
130 Şekil Homotetik Üretim Fonksionu 130 K 0e 0 2 e 1 j Üretim Genişleme Çizgisi jk 0 K 0 e 1 e 2 Q 0 0 L0 jl0 Q 0 L
131 Örnek 8: 131 ( ) 2 α β H Q = Q, Q = AK L Hem Q hem de H homojen h Q = 2Q> 0 ( ) ( ) ( ) 2 α β 2 2α 2β H Q = AK L = A K L 2 2α 2β 1 H L 2βA K L βk 2 2α 1 2β H K 2 α AK L = = α L Doğrusal Genişleme Patikası
132 Örnek 9: 132 ( ) Q α H Q = e, Q = AK L β Q homojen, H ise homojen değil Q = e > ( ) h Q 0 ( ) H Q = e α AK L β α β α β 1 AK L H L βak L e βk = α β = α 1 β AK L H K αak L e α L Doğrusal Genişleme Patikası
133 CES Üretim Fonksionu 133 CES (Constant Elasticit of Substitution, Sabit İkame Esnekliği) üretim fonksionu şöledir: 1 ρ ρ ρ Q= A δ K + (1 δ ) L, A> 0, 0 <δ< 1, 1 <ρ 0 Cobb-Douglas üretim fonksionu, CES üretim fonksionunun (ρæ0 iken) özel bir biçimidir. Bunu daha sonra göreceğiz. CES deki bir çok parametre ve değişken, Cobb-Douglas daki gibidir. A, etkenlik parametresidir (teknoloji endeksi); δ, üretimin girdiler arasındaki dağılımını; ρ parametresi, ikame esnekliğinin derecesini belirler.
134 İlk olarak CES in türdeşliğini inceleelim: ρ ρ ρ = A δ ( jk) + (1 δ)( jl) 1 ρ ρ ρ = ja δ K + (1 δ ) L = jq Bu sonuca göre CES, birinci dereceden (doğrusal) türdeştir. Yani ölçeğe göre sabit getirie sahiptir. Ortalama ve marjinal fizik ürünler sıfırıncı dereceden türdeştir, Euler teoremini sağlar ve kesin içbükeimsidir (kaıtsızlık eğrileri kesin dışbükedir). Bu son özelliği görelim. Bunun için aşağıda sırasıla işgücü ve sermae için marjinal fizik ürünleri belirleelim.
135 Q 1 QL = = A δ K + (1 δ) L (1 δ)( ρ) L L ρ 1 ρ ρ 1 ρ ρ 1 1+ρ ρ ρ ρ (1 +ρ) = (1 δ) A δ K + (1 δ) L L 1+ρ 1 ρ ρ +ρ ρ (1 +ρ) K L L ρ ( 1 ) A = (1 δ) δ + (1 δ) A ρ (1 δ) Q = ρ A > L 0 Q K 1+ρ Q δ Q = = > ρ K A K 0
136 Eşürün eğrisinin eğimi: 136 dk 1+ρ (1 δ) Q 1 Q A L +ρ (1 δ) K = = = < δ A K ρ L 1+ρ dl Q K δ Q L ρ 0 Şimdi de d 2 K/dL 2 e bakalım: 2 1+ρ ρ d K d( dk / dl) (1 δ )(1 +ρ) K L 2 2 dl dl δ L = = > ( (1 +ρ) ) 0
137 İkame esnekliği, göreli faktör fiatlarındaki üzde değişimin, sermae ve işgücü ikamesinde üzde olarak nasıl bir değişme olabileceğini, bir başka ifadele veri faktör fiatlarında K ve L nin birbirini ne ölçüde ikame ettiklerini gösterir. Bunu CES için görelim: 137 d( K L) d( K L) ( K L) d( w r) σ= = Genel olarak ikame esnekliği dwr ( ) ( KL) ( wr) ( wr)
138 Optimal girdi bileşimi sağlandığında, şu denge koşulunun geçerli olacağından hareket edelim: 138 Q w (1 δ) K L = = Q r δ L K 1+ρ Buradan optimal girdi oranını azabiliriz: K L * * 1 1+ρ (1 δ) w = δ r 1 1+ρ
139 139 Her iki anın önce logaritmasını, sonra da (w/r) e göre türevini alırsak, ikame esnekliğini elde ederiz. * * * * * * dln( K L ) d( K L ) ( K L ) 1 σ= = = dln( wr) dwr ( ) ( wr) 1 + ρ
140 Cobb-Douglas üretim fonksionu, CES üretim fonksionunun (ρæ0 iken) özel bir biçimidir. Aşağıdaki işlemleri aparak, bunu görelim: ρ ρ ρ Q = A δ K + (1 δ) L 1 ( ) ρ ρ lim Q = lim A K (1 ) L ρ δ + δ = ρ 0 ρ Belirsizliğini ortadan kaldırmak için, her iki anın doğal logaritmasını alıp, L Hopital kuralını kullanalım.
141 ln Q A = ρ ln δ K + (1 δ) L ρ ρ 141 ( ρ ρ ln δ + (1 δ) ) d K L Q dρ lim ln lim ρ 0 A = ρ 0 d ρ dρ L Hopital kuralı ugulandı. Q δ ln K + (1 δ)ln L lim ln lim ln ρ 0 A = = ρ 0 1 ( δ K L 1 δ ) limq = lim A δ K + (1 δ ) L = AK L ρ 0 ρ 0 1 ρ ρ ρ δ 1 δ
Bir girişimde bulunulan işin maliyeti, o işi yapmak için. diyoruz. Örneğin bir girişimci meyve toplama işinin 1
ÜRETİM TEORİSİ Bir girişimde bulunulan işin maliyeti, o işi yapmak için vazgeçilen diğer işlerin getirisiyle ölçülür. Buna fırsat maliyeti diyoruz. Örneğin bir girişimci meyve toplama işinin 1 saatinden
Detaylı3. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN
3 HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM Yazan SAYIN SAN SAN / İKTİSADİ MATEMATİK / 2 BÖLÜM 2 EŞ-ANLI DENKLEM SİSTEMLERİ Bu bölümde analitik ve grafik olarak eş-anlı denklem sistemlerinin
DetaylıBİRDEN ÇOK DEĞİŞ ĞİŞKEN DURUMUNDA
BİRDEN ÇOK DEĞİŞ ĞİŞKEN DURUMUNDA OPTİMİZASYON Şekil.1 i dikkate alalım. Maksimum nokta olan A ve minimum nokta olan B de z=f(x) fonksiyonunun bir durgunluk değeri vardır. Bir başka ifadeyle, z nin bir
DetaylıK ve L arasında ikame yoktur. Bu üretim fonksiyonu Şekil
MALİYET TEORİSİ 2 Maliyet fonksiyonunun biçimi, üretim fonksiyonunun biçimine bağlıdır. Bir an için reçel üreticisinin, bir birim kavanoz ve bir birim meyve toplayıcısı ile bir birim çıktı elde ettiği
DetaylıOLANAKLAR, TERCIHLER VE SEÇIMLER 2
OLANAKLAR, TERCIHLER VE SEÇIMLER 2 1. TÜKETIM OLANAKLARI 2 1.1. BÖLÜNEBILIR VE BÖLÜNEMEZ MALLAR 3 1.2. FIYAT VE GELIRDE DEĞIŞMELER 3 2. TERCIHLER 4 2.1. KAYITSIZLIK EĞRILERI VE TERCIHLER 6 2.2. İKAME DERECESI
DetaylıIKT Kasım, 2008 Gazi Üniversitesi, İktisat Bölümü. DERS NOTU 5 (Bölüm 7-8) ÜRETİCİ TEORİSİ
DERS NOTU 5 (Bölüm 7-8) ÜRETİCİ TEORİSİ Bugünkü ders planı: 1. Kârını Maksimize Eden Firma Davranışı...1 2. Üretim Fonksiyonu ve Üretici Dengesi...5 3. Maliyeti Minimize Eden Denge Koşulu...15 4. Maliyet
Detaylı0.1 Zarf Teoremi (Envelope Teorem)
Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Prof. Dr. Hasan Şahin 0.1 Zarf Teoremi (Envelope Teorem) Bu kısımda zarf teoremini ve iktisatta nasıl kullanıldığını ele alacağız. bu bölüm Chiang 13.5 üzerine
DetaylıOPTIMIZASYON Bir Değişkenli Fonksiyonların Maksimizasyonu...2
OPTIMIZASYON.... Bir Değişkenli Fonksiyonların Maksimizasyonu.... Türev...3.. Bir noktadaki türevin değeri...4.. Maksimum için Birinci Derece Koşulu...4.3. İkinci Derece Koşulu...5.4. Türev Kuralları...5
Detaylımeydana gelen değişmedir. d. Ek bir işçi çalıştırıldığında sabit maliyetlerde e. Üretim ek bir birim arttığında toplam
A 1. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi eş-ürün eğrisi ile ilgili değildir? a. Girdilerin pozitif marjinal fiziki ürüne sahip olması b. Girdilerin azalan marjinal fiziki ürüne sahip olması c. Girdilerin
Detaylı5. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN
5. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM Yazan SAYIN SAN SAN / İKTİSADİ MATEMATİK / 2 BÖLÜM 3 DOĞRUSAL OLMAYAN FONKSĠYONLAR VE ĠKTĠSADĠ UYGULAMALARI Bu bölümde öğrencilere ekonomi
DetaylıTaşkın, Çetin, Abdullayeva
BÖLÜM Taşkın, Çetin, Abdullaeva FONKSİYONLAR.. FONKSİYON KAVRAMI Tanım : A ve B boş olmaan iki küme a A ve b B olmak üzere ( ab, ) sıralı eleman çiftine sıralı ikili denir. ( ab, ) sıralı ikilisinde a
DetaylıTeknolojik İlerleme ve Gelir Dağı
Teknolojik İlerleme ve Gelir Dağı ğılımı 2 Teknolojik İlerleme ve Gelir Dağı ğılımı Faktör fiyatlarındaki değişmenin, faktör kullanımını, faktör paylarını ve gelir dağılımını nasıl etkileyeceğine bakalım.
DetaylıEŞİTLİK KISITLI TÜREVLİ YÖNTEMLER
EŞİTLİK KISITLI TÜREVLİ YÖNTEMLER LAGRANGE YÖNTEMİ Bu metodu incelemek için Amaç fonksiyonu Min.z= f(x) Kısıtı g(x)=0 olan problemde değişkenler ve kısıtlar genel olarak şeklinde gösterilir. fonksiyonlarının
DetaylıIKTI 101 (Yaz Okulu) 04 Ağustos, 2010 Gazi Üniversitesi İktisat Bölümü DERS NOTU 05 ÜRETİCİ TEORİSİ
DERS NOTU 05 ÜRETİCİ TEORİSİ Bugünki dersin işleniş planı: 1. Kârını Maksimize Eden Firma Davranışı... 1 2. Üretim Fonksiyonu ve Üretici Dengesi... 5 3. Maliyeti Minimize Eden Denge Koşulu... 15 4. Eşürün
Detaylıİktisat bilimi açısından optimizasyon, amacımıza en uygun olan. seçeneğin belirlenmesidir. Örneğin bir firmanın kârını
OPTİMİZASYON İktisat bilimi açısından optimizasyon, amacımıza en uygun olan seçeneğin belirlenmesidir. Örneğin bir firmanın kârını maksimize edecek olan üretim miktarının belirlenmesi; bir bireyin toplam
DetaylıNÜMERİK ANALİZ. Sayısal Yöntemlerin Konusu. Sayısal Yöntemler Neden Kullanılır?!! Denklem Çözümleri
Saısal Yöntemler Neden Kullanılır?!! NÜMERİK ANALİZ Saısal Yöntemlere Giriş Yrd. Doç. Dr. Hatice ÇITAKOĞLU 2016 Günümüzde ortaa konan problemlerin bazılarının analitik çözümleri apılamamaktadır. Analitik
Detaylı6. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN
6. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM Yazan SAYIN SAN SAN / İKTİSADİ MATEMATİK / 2 A.5. Doğrusal olmayan fonksiyonların eğimi Doğrusal fonksiyonlarda eğim her noktada sabittir
DetaylıÜstel ve Logaritmik Fonksiyonlar 61. y = 2 in grafiğinin büzülmesiyle de elde
DERS 4 Üstel ve Logaritmik Fonksionlar, Bileşik Faiz 4.. Üstel Fonksionlar. > 0, olmak üzere fonksiona taanında üstel fonksion denir. f = ( ) denklemi ile tanımlanan gösterimi ile ilgili olarak, okuucunun
DetaylıMİKRO İKTİSAT I. Dr. Sanlı ATEŞ
MİKRO İKTİSAT I Dr. Sanlı ATEŞ 1 TALEP TEORİSİ 2 Talep teorisi, talebi etkileyen çeşitli faktörlerin belirlenmesini amaçlar. Talep, çok çeşitli faktörlerce eş anlı olarak belirlenir : Malın kendi fiyatı
DetaylıKARŞILAŞTIRMALI DURAĞANLIK VE TÜREV
KARŞILA ILAŞTIRMALI DURAĞANLIK ANLIK VE TÜREV Karşılaştırmalı durağanlık, dışsal değişkenlerin ya da parametrelerin farklı değerler alması durumunda oluşabilecek farklı denge değerlerini karşılaştırılarak
Detaylı3.2. Euler Yüksek Mertebeden Değişken Katsayılı Diferansiyel Denklemi
3.2. Euler Yüksek Mertebeden Değişken Katsaılı Diferansiel Denklemi (n). (n) + (n-). (n-) + + 2. +. + = Q() Değişken dönüşümü apalım. Diferansiel denklemi sabit katsaılı ( erine t bağımsız değişkeni )
DetaylıYÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - III
YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - III Prof. Dr. Cemalettin KUBAT Yrd. Doç. Dr. Özer UYGUN İçerik (Eşitlik Kısıtlı Türevli Yöntem) Bu metodu incelemek için Amaç fonksiyonu Min.z= f(x) Kısıtı g(x)=0 olan problemde
DetaylıSürekliliği tanımlamak için önce yakınlık kavramını tanımlamak gerekmektedir.
Genel olarak matematikte, özel olarak da matematiksel iktisatta, fonksionlar üzerine konulan en önemli kısıtlama sürekliliktir. Kabaca, bir fonksion tanımlı olduğu bir o noktasında sürekli ise, o a akın
DetaylıYÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - III
YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - III Prof. Dr. Cemalettin KUBAT Yrd. Doç. Dr. Özer UYGUN İçerik Quadratic Programming Bir karesel programlama modeli aşağıdaki gibi tanımlanır. Amaç fonksiyonu: Maks.(veya Min.) z
Detaylı1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ
DERS NOTU 06 IS/LM EĞRİLERİ VE BAZI ESNEKLİKLER PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİKLERİ TOPLAM TALEP (AD) Bugünki dersin içeriği: 1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ... 1 2. LM EĞRİSİ VE PARA TALEBİNİN
DetaylıDers 7: Konikler - Tanım
Ders 7: Konikler - Tanım Şimdie kadar nokta ve doğrular ve bunların ilişkilerini konuştuk. Bu derste eni bir kümeden söz edeceğiz: kuadrikler ve düzlemdeki özel adı konikler. İzdüşümsel doğrular, doğrusal
DetaylıDiferansiyel denklemler uygulama soruları
. Aşağıdaki diferansiyel denklemleri sınıflandırınız. a) d y d d + y = 0 b) 5 d dt + 4d + 9 = cos 3t dt Diferansiyel denklemler uygulama soruları 0.0.3 c) u + u [ ) ] d) y + = c d. y + 3 = 0 denkleminin,
DetaylıİÇİNDEKİLER. Bölüm 1 MATEMATİKSEL İKTİSADA GİRİŞ 11 1.1.İktisat Hakkında 12 1.2.İktisatta Grafik ve Matematik Kullanımı 13
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 MATEMATİKSEL İKTİSADA GİRİŞ 11 1.1.İktisat Hakkında 12 1.2.İktisatta Grafik ve Matematik Kullanımı 13 Bölüm 2 STATİK DENGE ANALİZİ 19 2.1 İktisatta Denge Kavramı 20 2.1.1.
DetaylıANALİZ KONU ANLATIMLI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI
ÖABT ANALİZ KONU ANLATIMLI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI Yasin ŞAHİN ÖABT ANALİZ KONU ANLATIMLI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI Her hakkı saklıdır. Bu kitabın tamamı a da bir kısmı, azarın izni olmaksızın, elektronik, mekanik,
DetaylıUYGULAMALI DİFERANSİYEL DENKLEMLER
UYGULAMALI DİFERANSİYEL DENKLEMLER GİRİŞ Birçok mühendislik, fizik ve sosal kökenli problemler matematik terimleri ile ifade edildiği zaman bu problemler, bilinmeen fonksionun bir vea daha üksek mertebeden
Detaylı2001 KPSS 1. Aşağıdakilerden hangisi A malının talep eğrisinin sola doğru kaymasına neden olur?
2001 KPSS 1. Aşağıdakilerden hangisi A malının talep eğrisinin sola doğru kaymasına neden olur? A) A malını tüketen insanların sayısının artmasına yol açan bir nüfus artışı B) A normal bir mal ise, tüketici
DetaylıMATEMATiKSEL iktisat
DİKKAT!... BU ÖZET 8 ÜNİTEDİR BU- RADA İLK ÜNİTE GÖSTERİLMEKTEDİR. MATEMATiKSEL iktisat KISA ÖZET KOLAY AOF Kolayaöf.com 0362 233 8723 Sayfa 2 içindekiler 1.ünite-Türev ve Kuralları..3 2.üniteTek Değişkenli
DetaylıMath 322 Diferensiyel Denklemler Ders Notları 2012
1 Genel Tanımlar Bir veya birden fazla fonksiyonun türevlerini içeren denklemlere diferensiyel denklem denmektedir. Diferensiyel denklemler Adi (Sıradan) diferensiyel denklemler ve Kısmi diferensiyel denklemler
DetaylıÖZEL TANIMLI FONKSİYONLAR
ÖZEL TANIMLI FONKSİYONLAR Fonksionlar ve Özel Tanımlı Fonksionlar Özel tanımlı fonksionlar konusu fonksionların alt bir dalıdır. Bu konuu daha ii anlaabilmemiz için fonksionlar ile ilgili bilgilerimizi
DetaylıMATRİS İŞLEMLER LEMLERİ
MTRİS İŞLEMLER LEMLERİ Temel matris işlemlerinin doğrudan matematik açılımını 2 yapmadan önce, bir eşanlı denklem sisteminin matris işlemleri kullanılarak nasıl daha kolay ve sistematik bir çözüm verdiğini,
DetaylıİÇİNDEKİLER. Tekrar Zamanı TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU ÇÖZÜMLÜ TEST 1... 52 ÇÖZÜMLÜ TEST 2... 54 MAKS. - MİN. PROBLEMLERİ. Uygulama Zamanı 1...
İÇİNDEKİLER TÜREVİN GEOMETRİK YORUMU Teğet ve Normal Doğruların Eğimi... Teğet Doğrusunun Eğim Açısı... Teğet ve Normal Denklemleri... Eğrinin Teğetine Paralel ve Dik Doğrular... Grafikte Teğet I... 5
DetaylıTalep teorisi, talebi etkileyen çeşitli faktörlerin. Talep, çok çeşitli faktörlerce eş anlı olarak belirlenir :
TALEP TEORİSİ 2 Talep teorisi, talebi etkileyen çeşitli faktörlerin belirlenmesini amaçlar. Talep, çok çeşitli faktörlerce eş anlı olarak belirlenir : Malın kendi fiyatı Tüketici geliri Diğer malların
DetaylıTÜREV TANIMI TÜREV ALMA KURALLARI FEN LĠSESĠ ÖĞRETĠM PROGRAMINA GÖRE DERS ANLATIM FÖYÜ 1
TÜRE TNIMI TÜRE LM KURLLRI FEN LĠSESĠ ÖĞRETĠM PROGRMIN GÖRE DERS NLTIM FÖYÜ Ortalama Değişim Oranı Bu itte dönüşümü apılırsa olur. f(b) B d f() f(b) f(a) Bu durumda iken olur. Buna göre, f() fonksionunun
Detaylı1. BÖLÜM: TÜKETİCİ TEORİSİ
1 1. BÖLÜM: TÜKETİCİ TEORİSİ Tüketici hangi maldan ne kadar tüketeceğine karar veren ani alternatif tüketim sepetleri arasında seçim apan bir iktisadi karar birimidir. Mikro iktisat ta karar alma (a da
DetaylıDERS 8. Artan ve Azalan Fonksiyonlar, Konkavlık, Maksimum ve Minimum
DERS 8 Artan ve Azalan Fonksionlar, Konkavlık, Maksimum ve Minimum 8.. Artan ve Azalan Fonksionlar. Bir fonksionun vea onun grafiğinin belli bir aralık üzerinde artan vea azalan olmasının ne anlama geldiği
DetaylıPARABOL. çözüm. kavrama sorusu. çözüm. kavrama sorusu
PARABL Bu bölümde birinci dereceden fonksion =f()=a+b ve ikinci dereceden fonksion =f()=a +b+c grafiklerini üzesel olarak inceleeceğiz. f()=a +b+c ikinci dereceden bir bilinmeenli polinom fonksionun grafiği
DetaylıKONU 13: GENEL UYGULAMA
KONU : GENEL UYGULAMA Kahve üretimi apan bir şirket anı zamanda cezve ve fincan üretmektedir. Üretilen cezveler ve fincanlar boama kısmında işlem görmekte ve arıca fincanlar kaplanmaktadır. Bir cezve apımı
DetaylıDERS 6. Çok Değişkenli Fonksiyonlarda Maksimum Minimum
DERS Çok Değişkenli onksionlarda Maksimum Minimum.. Yerel Maksimum Yerel Minimum. z denklemi ile tanımlanan iki değişkenli bir onksionu ve bu onksionun tanım kümesi içinde ab R verilmiş olsun. Tanım. Eğer
DetaylıTRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI DOKTORA PROGRAMI ŞEKİL TANIMA ÖDEV 2 KONU : DESTEK VEKTÖR MAKİNELERİ
TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI DOKTORA PROGRAMI ŞEKİL TANIMA ÖDEV 2 KONU : DESTEK VEKTÖR MAKİNELERİ Kenan KILIÇASLAN Okul No:1098107203 1. DESTEK VEKTÖR MAKİNELER
DetaylıDOĞRUSAL OLMAYAN PROGRAMLAMA -I-
DOĞRUSAL OLMAYAN PROGRAMLAMA -I- Dışbükeylik / İçbükeylik Hazırlayan Doç. Dr. Nil ARAS Anadolu Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü İST38 Yöneylem Araştırması Dersi 0-0 Öğretim Yılı Doğrusal olmayan
DetaylıBir özvektörün sıfırdan farklı herhangi bri sabitle çarpımı yine bir özvektördür.
ÖZDEĞER VE ÖZVEKTÖRLER A n n tipinde bir matris olsun. AX = λx (1.1) olmak üzere n 1 tipinde bileşenleri sıfırdan farklı bir X matrisi için λ sayıları için bu denklemi sağlayan bileşenleri sıfırdan farklı
Detaylıdiferansiyel hale getiren) bir integrasyon çarpanı olur? belirleyiniz, bu çarpanı kullanarak denklemin çözümünü bulunuz.
Diferansiel Denklemler I /8 Çalışma Soruları 9.0.04 A. Aşağıda istenilenleri elde ediniz!. ( e +. d + ( e + k. d 0 denkleminin tam diferansiel denklem olabilmesi için ugun k saısını belirleiniz. Bu k saısı
DetaylıDiferansiyel Denklemler I (M) Çalışma Soruları
Diferansiel Denklemler I (M Çalışma Soruları 800 ( A Aşağıdaki diferansiel denklemlerin çözümlerini bulunuz ( ( = d n d 0 d ( sin cos d = 0 3 ( cos sin d sin d = 0 4 5 6 7 ( 5 d ( 5 d = 0 ( ( = d d 0 =
DetaylıÜNİTE. MATEMATİK-1 Prof.Dr.Murat ÖZDEMİR İÇİNDEKİLER HEDEFLER GRAFİK ÇİZİMİ. Simetri ve Asimtot Bir Fonksiyonun Grafiği
HEDEFLER İÇİNDEKİLER GRAFİK ÇİZİMİ Simetri ve Asimtot Bir Fonksionun Grafiği MATEMATİK-1 Prof.Dr.Murat ÖZDEMİR Bu ünitei çalıştıktan sonra; Fonksionun simetrik olup olmadığını belirleebilecek, Fonksionun
Detaylı- 2-1 0 1 2 + 4a a 0 a 4a
İKİNCİ DERECEDEN FNKSİYNLARIN GRAFİKLERİ a,b,c,z R ve a 0 olmak üzere, F : R R f() = a + b + c şeklinde tanımlanan fonksionlara ikinci dereceden bir değişkenli fonksionlar denir. Bu tür fonksionların grafikleri
DetaylıSAY 203 MİKRO İKTİSAT
SAY 203 MİKRO İKTİSAT Esneklikler YRD. DOÇ. DR. EMRE ATILGAN SAY 203 MİKRO İKTİSAT - YRD. DOÇ. DR. EMRE ATILGAN 1 ESNEKLİKLER Talep Esneklikleri Talep esneklikleri: Bir malın talebinin talebi etkileyen
DetaylıÜretim Girdilerinin lması
Üretim Girdilerinin Fiyatlandırılmas lması 2 Tam Rekabet Piyasasında Girdi Talebi Tek Değişken Girdi Durumu İlk olarak firmanın tek girdisinin işgücü () olduğu durumu inceleyelim. Değişken üretim girdisi
Detaylıİleri Diferansiyel Denklemler
MIT AçıkDersSistemi http://ocw.mit.edu 18.034 İleri Diferansiyel Denklemler 2009 Bahar Bu bilgilere atıfta bulunmak veya kullanım koşulları hakkında bilgi için http://ocw.mit.edu/terms web sitesini ziyaret
DetaylıİÇİNDEKİLER ÖNSÖZ Bölüm 1 SAYILAR 11 Bölüm 2 KÜMELER 31 Bölüm 3 FONKSİYONLAR
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 SAYILAR 11 1.1. Sayı Kümeleri 12 1.1.1.Doğal Sayılar Kümesi 12 1.1.2.Tam Sayılar Kümesi 13 1.1.3.Rasyonel Sayılar Kümesi 14 1.1.4. İrrasyonel Sayılar Kümesi 16 1.1.5. Gerçel
DetaylıBÖLÜM 4 4- TÜREV KAVRAMI 4- TÜREV KAVRAMI. Tanım y = fonksiyonunda x değişkeni x. artımını alırken y de. kadar artsın. = x.
- TÜREV KAVRAMI - TÜREV KAVRAMI 7 iadesinin türevini alınız. Çözüm lim lim 7 7 lim 7 7 lim lim onksionunun türevini alınız. Tanım onksionunda değişkeni artımını alırken de kadar artsın. oranının giderken
Detaylıİktisada Giriş I. 17 Ekim 2016 II. Hafta
İktisada Giriş I 17 Ekim 2016 II. Hafta Ordinalist Yaklaşım Fayda ölçülemez ancak kayıtsızlık eğrileri ve bütçe doğrusu yardımı ile sıralanabilir. Farksızlık eğrisi tüketiciye aynı fayda düzeyini sağlayan
DetaylıMatris Cebiriyle Çoklu Regresyon Modeli
Matris Cebiriyle Çoklu Regresyon Modeli Hüseyin Taştan Mart 00 Klasik Regresyon Modeli k açıklayıcı değişkenden oluşan regresyon modelini her gözlem i için aşağıdaki gibi yazabiliriz: y i β + β x i + β
Detaylıİleri Diferansiyel Denklemler
MIT AçıkDersSistemi http://ocw.mit.edu 18.034 İleri Diferansiyel Denklemler 2009 Bahar Bu bilgilere atıfta bulunmak veya kullanım koşulları hakkında bilgi için http://ocw.mit.edu/terms web sitesini ziyaret
DetaylıYÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - III
YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - III Prof. Dr. Cemalettin KUBAT Yrd. Doç. Dr. Özer UYGUN İçerik Hessien Matris-Quadratik Form Mutlak ve Bölgesel Maksimum-Minimum Noktalar Giriş Kısıtlı ve kısıtsız fonksiyonlar için
Detaylı1 (c) herhangi iki kompleks sayı olmak üzere
KOMPLEKS FONKSİYONLAR TEORİSİ UYGULAMA SORULARI- Problem. Aşağıdaki (a) ve (b) de olmak üere (a) olduklarını gösterini. (b) (c) Imi Re Çöüm (a) i olsun. i i (b) i olsun. i i i i i i i i i i Im i Re i (c)
DetaylıEkonomi I. Ne Öğreneceğiz?? Ne Öğreneceğiz?? Tüketicilerin neden öyle davrandıkları ve neden fiyatı düşen bir maldan normal olarak daha fazla,
Ekonomi I Tüketici Teorisi Ne Öğreneceğiz?? Tüketicilerin neden öyle davrandıkları ve neden fiyatı düşen bir maldan normal olarak daha fazla, fiyatı yükselen bir maldan da daha az aldıklarıyla ilgileneceğiz.
DetaylıKısıtsız Optimizasyon OPTİMİZASYON Kısıtsız Optimizasyon
OPTİMİZASYON Bu bölümde çok değişkenli kısıtsız optimizasyon problemlerinin çözüm yöntemleri incelenecektir. Bu bölümde anlatılacak yöntemler, kısıtlı optimizasyon problemlerini de çözebilmektedir. Bunun
DetaylıDERS NOTU 01 TÜKETİCİ TEORİSİ
DERS NOTU 01 TÜKETİCİ TEORİSİ Bugünki dersin işleniş planı: I. Hanehalkı Karar Problemi... 1 A. Bütçe Doğrusu... 1 II. Seçimin Temeli: Fayda... 5 A. Azalan Marjinal Fayda... 5 B. Fayda Fonksiyonu... 9
Detaylı1-A. Adı Soyadı. Okulu. Sınıfı LYS-1 MATEMATİK TESTİ. Bu Testte; Toplam 50 Adet soru bulunmaktadır. Cevaplama Süresi 75 dakikadır.
-A Adı Soadı kulu Sınıfı LYS- MATEMATİK TESTİ Bu Testte; Toplam Adet soru bulunmaktadır. Cevaplama Süresi 7 dakikadır. Süre bitiminde Matematik Testi sınav kitapçığınızı gözetmeninize verip Geometri Testi
Detaylı2018/1. Dönem Deneme Sınavı.
1. Aşağıdakilerden hangisi mikro ekonominin konuları arasında yer almamaktadır? A) Tüketici maksimizasyonu B) Faktör piyasası C) Firma maliyetleri D) İşsizlik E) Üretici dengesi 2. Firmanın üretim miktarı
DetaylıYÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - III
YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI - III Prof. Dr. Cemalettin KUBAT Yrd. Doç. Dr. Özer UYGUN İçerik Bu bölümde eşitsizlik kısıtlarına bağlı bir doğrusal olmayan kısıta sahip problemin belirlenen stasyoner noktaları
Detaylı8.SINIF CEBirsel ifadeler
KAZANIM : 8..1.3. Özdeşlikleri modellerle açıklar. Özdeşlik 3 + = + 3 eşitliğinin özdeşlik olup olmadığını inceleelim. İçerdiği değişken vea değişkenlerin alabileceği her gerçek saı değeri için doğru olan
DetaylıFONKSİYONLAR ÜNİTE 3. ÜNİTE 3. ÜNİTE 3. ÜNİTE 3. ÜNİT
FONKSİYONLAR ÜNİTE. ÜNİTE. ÜNİTE. ÜNİTE. ÜNİT. Kazanım : Gerçek saılar üzerinde tanımlanmış fonksion kavramını açıklar. Tanım kümesi, değer kümesi, görüntü kümesi kavramlarını açıklar.. Kazanım : Fonksionların
DetaylıÖZDEĞERLER- ÖZVEKTÖRLER
ÖZDEĞERLER- ÖZVEKTÖRLER GİRİŞ Özdeğerler, bir matrisin orijinal yapısını görmek için kullanılan alternatif bir yoldur. Özdeğer kavramını açıklamak için öncelikle özvektör kavramı ele alınsın. Bazı vektörler
DetaylıÖrnek...3 : f : R R, f (x)=2 x fonksiyonuna ait tabloyu. Örnek...4 : Örnek...1 :
LOGARİTMA a b =c eşitliğini düşünelim. Mümkün olan durum larda; Durum 1: a ve b biliniorsa c üs alma işlemile bulunabilir. Örneğin 2 5 =c ise c=32 dir. Örnek...3 : f : R R, f ()=2 fonksionuna ait tablou
DetaylıİÇİNDEKİLER. Önsöz... iii. KİTABIN KULLANIMINA İLİŞKİN BAZI NOTLAR ve KURUM SINAVLARINA İLİŞKİN UYARILAR... 1 BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSATIN TEMELLERİ
İÇİNDEKİLER Önsöz... iii KİTABIN KULLANIMINA İLİŞKİN BAZI NOTLAR ve KURUM SINAVLARINA İLİŞKİN UYARILAR... 1 BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSATIN TEMELLERİ 1. İKTİSATIN TEMELLERİ... 9 1.1. İKTİSADIN TANIMI... 9 1.2.
DetaylıDERS 1: TEMEL KAVRAMLAR
DERS : TEMEL KAVRAMLAR Dersin Amacı: Diferansiel denklemlerin doğasını kavramak, onları tanımlamak ve sınıflandırmak, adi diferansiel denklemleri lineer ve lineer olmama durumuna göre sınıflandırmak, bir
Detaylı1998 ÖYS. 1. Üç basamaklı bir x doğal sayısının 7. iki basamaklı bir y doğal sayısına eşittir. Buna göre, y doğal sayısı en az kaç olabilir?
99 ÖYS. Üç basamaklı bir doğal saısının 7 katı, iki basamaklı bir doğal saısına eşittir. Buna göre, doğal saısı en az kaç olabilir? A) B) C) 6. Bugünkü aşları 6 ve ile orantılı olan iki kardeşin 6 ıl sonraki
DetaylıDoğrusal Fonksiyonlar, Karesel Fonksiyonlar, Polinomlar ve Rasyonel Fonksiyonlar, Fonksiyon Çizimleri
Doğrusal Fonksionlar, Karesel Fonksionlar, Polinomlar ve Rasonel Fonksionlar, Fonksion Çizimleri Bir Fonksionun Koordinat Kesişimleri(Intercepts). Bir fonksionun grafiğinin koordinat eksenlerini kestiği
DetaylıSelçuk Üniversitesi 26 Aralık, 2013 Beyşehir Turizm Fakültesi-Konaklama İşletmeciliği Genel Ekonomi Dr. Alper Sönmez. Soru Seti 3
Soru Seti 3 1) Q D = 100 2P talep denklemi ve Q S = P 20 arz denklemi verilmiştir. Üretici ve tüketici rantlarını hesaplayınız. Cevap: Öncelikle arz ve talep denklemlerini eşitleyerek denge fiyat ve miktarı
Detaylı2. REGRESYON ANALİZİNİN TEMEL KAVRAMLARI Tanım
2. REGRESYON ANALİZİNİN TEMEL KAVRAMLARI 2.1. Tanım Regresyon analizi, bir değişkenin başka bir veya daha fazla değişkene olan bağımlılığını inceler. Amaç, bağımlı değişkenin kitle ortalamasını, açıklayıcı
Detaylı2009 S 4200-1. Değeri zamanın belirli bir anında ölçülen değişkene ne ad verilir? ) Stok değişken B) içsel değişken C) kım değişken D) Dışsal değişken E) Fonksiyonel değişken iktist TEORisi 5. Yatay eksende
Detaylı11. SINIF SORU BANKASI. 1. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET 1. Konu VEKTÖRLER TEST ÇÖZÜMLERİ
11. SINI SOU BANKASI 1. ÜNİTE: KUVVET VE HAEKET 1. Konu VEKTÖLE TEST ÇÖZÜMLEİ 1 Vektörler Test 1 in Çözümleri 3. 4 N 1. 1,2 = 2 3 2 3 120 4 N 4 N 6 N 4 N Şekil I Şekil II A Şekil I Şekil II A 3 Değeri
DetaylıKarşılaştırmalı Durağan Analiz ve Türev kavramı. 6. Bölüm :Alpha Chiang,Matematiksel İktisadın Temel Yöntemleri
Karşılaştırmalı Durağan Analiz ve Türev kavramı 6. Bölüm :Alpha Chiang,Matematiksel İktisadın Temel Yöntemleri 1 Karşılaştırmalı durağan analiz 6. Karşılaştırmalı Durağanlıklar ve Türev Kavramı 6.1 doğası
Detaylı2. İKİ BOYUTLU MATEMATİKSEL MODELLER
. İKİ BOYULU MAEMAİKSEL MODELLER.. Genel Bilgiler Şimdi konform dönüşüm teknikleri ile çözülebilen kararlı durum ısı akışı elektrostatik ve ideal sıvı akışı ile ilgili problemleri göz önüne alacağız. Konform
DetaylıChapter 1 İçindekiler
Chapter 1 İçindekiler Kendinizi Test Edin iii 10 Birinci Mertebeden Diferansiel Denklemler 565 10.1 Arılabilir Denklemler 566 10. Lineer Denklemler 571 10.3 Matematiksel Modeller 576 10.4 Çözümü Olmaan
DetaylıBÖLÜM 24 TÜREV VE UYGULAMALARI TÜREV VE UYGULAMALARI TÜREV VE UYGULAMALARI
TÜREV VE UYGULAMALARI TÜREV VE UYGULAMALARI YILLAR 966 967 968 969 97 97 97 975 976 977 978 980 98 98 98 98 985 986 987 988 989 990 99 99 99 99 995 996 997 998 006 007 ÖSS / ÖSS-I ÖYS / ÖSS-II 5 6 6 5
DetaylıKENAR TETİKLEMELİ D FLİP-FLOP
Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilgisaar Mühendisliği Bölümü Saısal Tasarım Laboratuarı KENAR TETİKLEMELİ FLİP-FLOP 1. SR Flip-Flop tan Kenar Tetiklemeli FF a Geçiş FF lar girişlere ugulanan lojik değerlere
DetaylıMustafa YAĞCI, yagcimustafa@yahoo.com Parabol Denkleminin Yazılması
www.mustafaagci.com.tr, 11 Cebir Notları Mustafa YAĞCI, agcimustafa@ahoo.com Parabol Denkleminin Yazılması B ir doğru kaç noktasıla bellidi? İki, değil mi Çünkü tek bir noktadan geçen istediğimiz kadar
Detaylı6 II. DERECEDEN FONKSÝYONLAR 2(Parabol) (Grafikten Parabolün Denklemi-Parabol ve Doðru) LYS MATEMATÝK. y f(x) f(x)
6 II. DERECEDEN FNKSÝYNLR (Parabol) (Grafikten Parabolün Denklemi-Parabol ve Doðru) LYS MTEMTÝK 1. f(). f() 6 8 T Yukarıda grafiği verilen = f() parabolünün denklemi nedir?( = 6) Yukarıda grafiği verilen
Detaylı12. SINIF. Fonksiyonlar - 1 TEST. 1. kx + 6 fonksiyonu sabit fonksiyon olduğuna göre aşağıdakilerden hangisidir? k. = 1 olduğuna göre k. kaçtır?
. SINIF M Fonksionlar. f ( + a ) + vef( ) 7 olduğuna göre a kaçtır? E) TEST. f ( ) k + 6 fonksionu sabit fonksion olduğuna f ( ) göre aşağıdakilerden k E). f( ) 6 k ve f ( ) olduğuna göre k kaçtır? E)
DetaylıHESSİEN MATRİS QUADRATİK FORM MUTLAK ve BÖLGESEL MAKS-MİN NOKTALAR
HESSİEN MATRİS QUADRATİK FORM MUTLAK ve BÖLGESEL MAKS-MİN NOKTALAR Kısıtlı ve kısıtsız fonksiyonlar için maksimum veya minimum (ekstremum) noktalarının belirlenmesinde diferansiyel hesabı kullanarak çeşitli
Detaylı2.2 Bazıözel fonksiyonlar
. Bazıözel fonksionlar Kuvvet fonksionu, polinomlar ve rasonel fonksionlar, mutlak değer ve tam değer fonksionları, pratik grafik çizimleri. 1-) Lineer fonksionlar: m ve n sabit saılar olmak üzere f()
Detaylıİleri Diferansiyel Denklemler
MIT AçıkDersSistemi http://ocw.mit.edu 18.034 İleri Diferansiyel Denklemler 2009 Bahar Bu bilgilere atıfta bulunmak veya kullanım koşulları hakkında bilgi için http://ocw.mit.edu/terms web sitesini ziyaret
DetaylıKonikler ÜNİTE. Amaçlar. İçindekiler. Yazar Doç.Dr. Hüseyin AZCAN
Konikler Yazar Doç.Dr. Hüsein AZCAN ÜNİTE 7 Amaçlar Bu ünitei çalıştıktan sonra; lise ıllarından da tanıdığınız çember, elips, parabol ve hiperbol gibi konik kesitleri olarak adlandırılan geometrik nesneleri
Detaylı11. SINIF SORU BANKASI. 1. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET 1. Konu VEKTÖRLER TEST ÇÖZÜMLERİ
11. SINI SOU BNSI 1. ÜNİTE: UVVET VE HEET 1. onu VETÖLE TEST ÇÖZÜMLEİ 1 Vektörler Test 1 in Çözümleri 1. 1,2 = 2 2 bulunur. Şimdi de ile (2) numaralı denklemi toplaalım. : 0 +2 + : 1 1 + : 1 +1 O hâlde
Detaylıİktisadi Analiz Ders Notu: Doğrusal Üretim Modelleri ve Sraffa Sistemi
N. K. Ekinci Ekim 2015 İktisadi Analiz Ders Notu: Doğrusal Üretim Modelleri ve Sraffa Sistemi 1. Tek Sektörlü Ekonomide Gelir Dağılımı Tek mal (buğday) üreten bir ekonomi ele alalım. 1 birim buğday üretimi
DetaylıKUADRATİK FORM. Tanım: Kuadratik Form. Bir q(x 1,x 2,,x n ) fonksiyonu
KUADRATİK FORMLAR KUADRATİK FORM Tanım: Kuadratik Form Bir q(x,x,,x n ) fonksiyonu q x : n şeklinde tanımlı ve x i x j bileşenlerinin doğrusal kombinasyonu olan bir fonksiyon ise bir kuadratik formdur.
DetaylıÖRNEK : x. y = 1 biçiminde verilen fonksiyonun grafiğini. çiziniz. Çizim : x. y = 1 olması ancak x =1ve y =1 yada x =-1ve. x =1ve x =-1ve ÖRNEK :
MC www.matematikclub.com, 6 Cebir Notları Gökhan DEMĐR, gdemir@ahoo.com.tr Özel Tanımlı Fonksionlar. Tam değer fonksionu: Tanım: Tamsaı ise kendisi, tamsaı değilse kendinden önce gelen ilk tamsaı (kendinden
DetaylıTRİGONOMETRİK FONKSİYONLARIN GRAFİKLERİ
TRİGONOMETRİK FONKSİYONLARIN GRAFİKLERİ A. PERİYODİK FONKSİYONLAR A, düna ve güneşin hareketleri, a ve güneş tutulmaları her 7 ılda bir Halle kuruklu ıldızının dünamızı ziareti periodik olarak medana gelen
DetaylıMikro1 ĐKTĐSAT BÖLÜMÜ MĐKROĐKTĐSAT 1 DERSĐ ARA-SINAV SORULARI 08.11.2010 ID: B
MERSĐN ÜNĐVERSĐTESĐ ĐKTĐSADĐ VE ĐDARĐ BĐLĐMLER FAKÜLTESĐ ĐKTĐSAT BÖLÜMÜ MĐKROĐKTĐSAT 1 DERSĐ ARA-SINAV SORULARI 08.11.2010 ID: B Mikro1 Çoktan Seçmeli Sorular Sorunun yanıtı olan veya cümleyi en iyi şekilde
DetaylıAZALAN VERİMLER KANUNU
ÜRETİM FONKSİYONU Üretim fonksiyonu, bir malın üretiminde kullanılan üretim faktörleriyle (girdi), üretilen miktar (çıktı) arasındaki ilişkiyi ifade eder. Eğer A malının üretiminde; üretim faktörü Emek
DetaylıOPTİMİZASYON TEKNİKLERİ-2. Hafta
GİRİŞ OPTİMİZASYON TEKNİKLERİ-2. Hafta Mühendislik açısından bir işin tasarlanıp, gerçekleştirilmesi yeterli değildir. İşin en iyi çözüm yöntemiyle en verimli bir şekilde yapılması bir anlam ifade eder.
DetaylıGENEL EKONOMİ DERS NOTLARI
GENEL EKONOMİ DERS NOTLARI 3. BÖLÜM Öğr. Gör. Hakan ERYÜZLÜ Kıtlık, Tercih ve Fırsat Maliyeti Fırsat maliyeti, bir tercihi uygularken vazgeçilen başka bir tercihtir. Örneğin, bir lokantada mevcut iki menüden
DetaylıAçık Maliyetler Örtük Maliyetler:
MALİYETLER Açık Maliyetler: Üretim faktörlerini elde etmek için yapılan gerçek ödemeleri ifade eder. Muhasebeleştirilen maliyetlerdir. Örtük Maliyetler: Gerçekte ödeme yapılmayan, ancak bir alternatiften
Detaylı