SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ve YEREL YÖNETİMLER: UYGULANABİLİRLİĞİ ve ÖLÇÜMÜ ÜZERİNE

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ve YEREL YÖNETİMLER: UYGULANABİLİRLİĞİ ve ÖLÇÜMÜ ÜZERİNE"

Transkript

1 ÖZET Artık, sınırsız kalkınma kabul görmemekte; sürdürülebilirlik, ekonomik sosyal ve çevresel amaçların birlikte başarılmasında yerel, ulusal ve uluslararası stratejilerin temel yaklaşımı olarak benimsenmektedir. Sürdürülebilir kalkınma, küresel amaç olarak görülse de, her toplum/topluluğun kendi somut politikalarını kendi gereksinimleri doğrultusunda geliştirmesi gerekmektedir. Bu kapsamda ölçek olarak yerel, yönetim olarak ise yerel yönetimler sürdürülebilirliğin başarılmasında en uygun birimler olarak dikkat çekmektedir. Sürdürülebilir kalkınma sürecinde girişilen çabalara anlam katacak ya da sözden eyleme geçişi ifade edecek kavramlar ise uygulanabilirlik ve ölçmedir. ÖZGEÇMİŞ Dr. Hamit PALABIYIK: 1968 yılında İstanbul Bakırköy de doğdu. İlk ve lise öğrenimini Bakırköy de tamamladıktan sonra, 1991 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü nden mezun oldu yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi nde Araştırma Görevlisi olarak göreve başladı yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri, University of New Haven, Connecticut, Kamu Yönetimi Programı nda; Doktora eğitimini yılları arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı nda Belediyelerde Kentsel Katı Atık Yönetimi: İzmir Büyükşehir Belediyesi Örneği başlıklı teziyle tamamlayarak üniversitedeki görevine başladı. Halen Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü Kentleşme ve Çevre Sorunları Anabilim Dalı nda Yardımcı Doçent olarak görev yapan Dr. Palabıyık evli, Şule ve Seda adında iki çocuk babasıdır. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ve YEREL YÖNETİMLER: UYGULANABİLİRLİĞİ ve ÖLÇÜMÜ ÜZERİNE 1. GİRİŞ Yrd. Doç. Dr. Hamit PALABIYIK, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü Uzun yıllar toplumlar, teknolojik gelişme ile desteklenen ekonomik kalkınma ölçütünü gönenç düzeyindeki artışın göstergesi olarak kullanmış; sonuçta üretim ve tüketim kalıplarındaki çeşitlilik ve değişimin toplumsal gönenci arttıracağına inanmıştır. Ancak, ekonomik kalkınmanın tek başına gönenç düzeyini arttırmadığı; bununla birlikte ortaya çıkan doğal ve yapay çevrede yaşanan çok yönlü olumsuzluklar, sürdürülebilir kalkınmanın da temelini oluşturan toplumların ekonomik, sosyal ve çevresel amaçlarının dengeli bir çerçevede birbirleriyle bağlantılı olduğu gerçeğini insanoğluna hatırlatmıştır (OECD, 2000a: 5). Artık, sınırsız kalkınma kabul görmemekte; sürdürülebilirlik, ekonomik sosyal ve çevresel amaçların birlikte başarılmasında yerel, ulusal ve uluslararası stratejilerin temel yaklaşımı olarak benimsenmektedir. Bununla birlikte bireyler ve toplumlar, sürdürülebilirlik beklentilerinin başarılmasında önemli sorunlarla karşılaşmaktadır. Ekonomik kalkınma, halen, toplumsal gönenç düzeyi için önemli gösterge olmakla birlikte bunun sağlıklı çevre içinde belli düzeyde uyumu sağlamış topluluklarca başarılması kısaca sürdürülebilir olması önemlidir. Sorun, sürdürülebilir kalkınmanın tanımının teoride olabildiğince geniş olarak yapılmasına rağmen, somut sürdürülebilirlik uygulamaların bunun çok gerisinde kalmasıdır. Yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası bazı somut alanlarda ekonomik, sosyal ve çevresel amaçların başarılı birlikteliğinin sağlanmasına karşın, kavramın önünde teorik ve pratik anlamda önemli engel ve açmazlar bulunmaktadır. Küçük ölçekte bakıldığında, kirliliğin oluştuktan sonra giderilmesinden önce kirliliğin oluşmadan önlenmesi, büyük ölçekte ise çevresel öncelik ve kısıtların birer fırsata dönüştürülmesi; toplumların bu bakışla resmi politikalarını geliştirip uygulamaları; toplumsal duyarlılık ve ilgi; eğitim; düzenleyici ve denetim standartları; kuzey-güney diyaloğu; nüfus artışı, doğal kaynakların kullanımı; yoksulluk; kuşaklar arası adalet ve üretim-tüketim kalıplarındaki değişim sürdürülebilir kalkınma kapsamında başarılması gereken önemli konu başlıklarından sadece bazılarıdır. 1

2 Bununla birlikte özellikle kentler ve diğer yerleşimler sanayileşme, kentleşme ile birlikte ulusal ve uluslararası ekonomik, teknolojik ve çevresel sürekli değişen ve gelişen koşullarla sürdürülebilir kalkınmanın öznesi ve aynı zamanda nesnesi konumundadır. Bu anlamda çoğu topluluk sürdürülebilir kalkınmanın yaşamın bir gerçekliği olmasının farkına vararak, başarım stratejileri ile sürdürülebilirliğin ölçümü üzerinde uygulamalar yapmaktadır. Sürdürülebilirlik konusunda çoğu küresel olan ilgi alanlarının yerel topluluklarca o yerleşime özgün nasıl formüle edileceği; yerel sürdürülebilirliğin başarılmasında yerleşimlerin kapasitelerini harekete geçirme yeteneklerinden çoğu zaman yoksun olması; çoğu ekonomik faktörlerin sürdürülebilirliğin sağlanması üzerindeki baskısı; hukuki, kurumsal ve örgütsel yetersizliklerle birleşen toplumsal ve bireysel değerler, önceliklerin nasıl belirleneceği konuları sürdürülebilirliğin başarılması önündeki başlıca engeller olarak karşımıza çıkmaktadır. Geliştirilen politika ve uygulamalardan edinilen kazanımların ise bu süreçte karar alıcı ve uygulayıcılara yararlı olacağı düşünülmektedir. Sürdürülebilir kalkınma tanımları, kavramın doğası gereği, çok geniş ve disiplinler arası çerçevede yapılmaktadır. Tanımlar, kendi arasında incelendiğinde ilgi alanlarına göre yönetim, politika, sosyalekonomik-teknolojik ve çevresel değerler, küresel yaklaşım, sistem yaklaşımı, gelecek nesiller, karar verme süreçleri, teorik yaklaşımlar, halk katılımı ve uygulayıcıların deneyimleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bununla birlikte, aslında, sürdürülebilir kalkınma tanımlamaları sonuçsuz tartışmalardan öteye geçemeyen düşünsel egzersizler de olabilmektedir. Benimsenmesi gereken, ekonomik kalkınma ile çevresel gelişmenin birbirinden ödün vermeksizin el ele beraberce başarılması gereğidir. Bu kapsamda, teorik açıklamalardan öte somut konularda açık, sorumlu ve katılımcı uygulanabilir modeller içinde bu ilkelerin uygulanabilirliğinin başarılması çok daha önemlidir. Bu amaçla, çalışmada, öncelikle kalkınma ve sürdürülebilirlik konuları tanımlanmış; ardından yerel, kentsel sürdürülebilirlik ve uygulanabilirlik üzerine uluslararası somut deneyimler Gündem 21 çerçevesinde incelenmiştir. Çalışmanın başlıca amacı, konu üzerinde uygulayıcıların, söylenenleri yaşama geçirmede daha ilgili, duyarlı ve bilgili olmalarına katkı vermektir. 2. KALKINMA VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK 1 Kalkınma, geniş anlamda, yaşam kalitesinin geliştirilmesi sürecidir. Ekonomi, sosyal ya da sağlık gibi alanlarda kalkınma ayrı gibi değerlendirilse de genel çerçevede aslında tüm konular birbiriyle ilgilidir. Sürdürülebilirlik kavramı ile ekonomik ve sosyal sürekli kalkınma, çevre ve doğal kaynaklara zarar vermeden kalkınmada insan faaliyetleriyle ilgili politika ve stratejiler anlatılmaktadır (Commission of the European Communities, 1992: 3). Bununla birlikte özellikle doğal kaynakların sürdürülebilir olmayan kullanımından kaynaklanan önemli sorunlarla insani gelişimin tehlike altında olduğu belirtilmektedir. Ekonomik göstergelerin kalkınmayı destekler görülmesi diğer ekonomik, sosyal ve çevresel koşulları da dikkate alındığında kalkınmanın ölçülebilirliği ve ne kadar sürdürülebilir olduğu tartışmalarını gündeme getirmektedir. Birleşmiş Milletler (BM) Milenyum Kalkınma Amaçları dikkate alınarak sürdürülebilir kalkınmanın nasıl olduğu ve ölçülebilirliği konusunda hazırlanmış kısa ve basit on göstergeden oluşan sete göre (RSPB: 1-7) dünyamızda: i. Küresel ısınmanın başlıca nedeni olan küresel karbondioksit emisyonları hızla artmakta; ii. Doğayı ve doğal kaynakları ne ölçüde koruyabildiğimizi gösteren ulusal ve uluslararası antlaşmalarla korunan kara ve deniz alanları oranı 1990 sonrası on yılda artış gösterdiyse de aynı seviyeyi korumakta; iii. Yaban yaşamı ve biyoçeşitlilik için önemli olan dünya ormanları hızla azalmakta; iv. Dünya yaban kuşlarının yok olma tehlikesi hızla artmakta; v yılında dünyamızda hala 2,5 milyar insan yeterli temizlik olanaklarından, 1 milyar insan da temiz su erişiminden yoksun bulunmakta; vi. İlk ve orta eğitime devam eden kız ve erkeklerin oranı genel olarak birbirlerine yaklaşsa da özellikle Güney Asya gibi bazı bölgelerde önemli farklılıklar göstermektedir; vii. Bebek ölümleri oranı özellikle kalkınmakta olan 26 ülkede son on yıl içinde önemli oranda düşmüş iken çoğu Afrika da olan 11 ülkede artış göstermekte; viii verilerine göre dünyada 1 milyar insan günde 1 $ dan daha az gelir elde etmektedir. Az gelişmiş ülkelerde tipik yoksulluk ölçütü olarak kullanılan bu 1 Çevre ve kalkınma için bkz. Palabıyık, Hamit (2004) "Uluslararası Ticaret ve Çevre", Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar, Mehmet C. Marin ve Uğur Yıldırım (Editörler), Birinci baskı, Beta, İstanbul, ss

3 oran, BM tahminlerine göre, az gelişmiş 49 ülkede benzer ekonomik koşulların sürmesiyle 2015 tarihine kadar artacaktır; ix. Genelde çevresel kirlilik ve bozulmalardan kaynaklanan afetlerin neden olduğu ekonomik kayıplar artmaktadır döneminde yaklaşık 700 milyar $ a ulaşan bu kayıplara ekonomik anlamda ölçülemeyecek maliyetler de eklendiğinde sorun çok büyüktür; x. Fosil yakıtların tüketimi ile küresel ekonominin gelişimi artarak sürmektedir. Ekonomik faaliyetlerin yeryüzüne olan etkilerini konu edinen ekolojik ayakizleri (ecological footprints) indeksine göre insanlık, 1999 yılında yeryüzünün %120 den fazla kapasitesini tüketmiş durumdadır yılı verilerine göre kişi başına en fazla ekolojik ayakizine sahip ülke Amerika Birleşik Devletleri (ABD) dir (Venetoulis, Chazan ve Gaudet, 2004: 7). ABD, Almanya, Hollanda ve Japonya dan bazı araştırma enstitülerinin hazırladığı ortak bir rapora göre ise endüstrileşmiş ülkelerde kişi başına kullanılan hammadde miktarı tondur ki rapor, bu rakamları kısaca sürdürülemez olarak nitelendirmektedir (Bartelmus, 1999: 3). Uygun politikalar geliştirilmedikçe ekonomik ve demografik eğilimlerin çevre ve doğal kaynaklar üzerindeki baskıları önümüzdeki yirmi yıl içinde daha da artacağı beklenmektedir (OECD, 2001b: 20). Geçen yüzyıldan günümüze atmosferdeki karbondioksit bileşimlerinin oranı %30 atarken, aynı eğilimle, 2100 yılında, daha çok az gelişmiş ülkeleri etkileyecek biçimde önemli iklim değişikliklerine, yüksek derecede hava kirliliklerine, önemli bulaşıcı hastalıklara, bazı kara parçalarını ve kıyıları yok edebilecek sellere neden olabilecek emisyon değerlerinin iki katına ulaşacağı, sıcaklık artışının ise 1,4-5,8 derece arasında gerçekleşeceği beklenmektedir yılında dünya nüfusun yarısının su sıkıntısına düşeceği bildirilmektedir (UN, 2002a: 11).Yine biyoçeşitlilikte boyutları kesin olmasa da önemli azalma ve yok olmalar yaşanacaktır. Örneğin, kuşların %11'i, memelilerin %18'i, balıkların %5'i ve bitkilerin %8'i yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Özellikle son otuz yıl içinde orman, temiz su ve deniz ekosistemlerinde yaşayan canlıların sayısı yaklaşık üçte bir oranında azalmıştır (OECD, 2001b: 15). Yine, kaydedilmiş en sıcak on yıldan dokuzunun 1990 dan sonraki dönemde yaşanması; yaklaşık iki milyar insanı etkileyen iklim değişikliklerinden kaynaklanan doğal afetlerin sayısının son yirmi yılda iki katına ulaşması; Avrupa ve Himalayalar da sel felaketleri, Güney Afrika da kuraklık, Güneydoğu Asya da hava kirliliği, Pasifik te yükselen su seviyesi bunlardan sadece bazılarıdır. Bilim adamları, yaşanan küresel ısınma ile yeryüzünün su döngüsünün önemli derecede etkilenerek sulak alanların çok daha nemli, kurak alanların ise çok daha kurak olacağı düşüncesini paylaşmaktadır (Walter ve Simms: 2-3). Dünya nüfusu son elli yılda üç katı artarak 6,1 milyara ulaşmış; 2050 yılında ise 7,3-10,7 milyara ulaşması beklenmektedir. Kentlerde yaşayan nüfus oranı ise 1994 te %45 iken, 2025 te %60 lara; OECD ülkelerinde bu oran, %80 den %90 a ulaşacaktır. Kentleşme ile birlikte mega kentlerin sayısında da artışlar olacaktır. 5 milyondan fazla nüfusu barındıran kent sayısı 1950 de 2 den, 1970 de 21 e yükselmiş, 2015 de ise 33 e ulaşacağı beklenmektedir. Ancak, özellikle kalkınmakta olan ülkelerde kentlerde yaşayan nüfus önemli çevresel risk ve tehditler altındadır. 1,1 milyar kentli nüfus, hava kirliliğinin sağlık değerlerini aştığı bu kentlerde yaşamaktadır (OECD, 2001b: 21). Diğer yandan, ekonomik ve sosyal gelişmelerle kazanılan gönenç artışları topluluk ya da toplumlar arasında hiç de eşit paylaşılamamaktadır. Yaşanan çok boyutlu eşitsizlikler ve karşılanamayan sosyal ihtiyaçlar sürdürülebilirliğin önündeki en önemli açmazlar arasında yer almaktadır. Afrika ve Doğu Avrupa da toplam 165 milyon nüfusa sahip 16 ülkede yaşam standartlarında gerileme olurken kişi başına düşen gerçek gelir miktarı son otuz yılın en düşük seviyesine gerilemiştir (OECD, 2001b: 22). Dünyada ortalama beş kişiden biri günde 1$ dan; üç kişiden biri de 2 $ dan daha az gelire sahiptir. Yine dünyada her yedi kişiden biri kronik açlık çekmekte; dört kişiden biri hava kirliliğiyle ilgili sağlık standartlarının aşıldığı kentlerde yaşamakta; üç kişiden biri elektrik olanağından yoksun bulunmaktadır (OECD, 2001b: 23). Özetle, kalkınma ve sonucu olarak beklenilen gönenç artışı, daha güvenli ve sürdürülebilir bir çevrede çok daha yüksek standartlarda yaşam koşullarını tüm insanlar için sağlayamamaktadır. Sonuçta 26 Ağustos-4 Eylül 2002 tarihlerinde Johannesburg da 191 ülkeden toplam katılımcıyla gerçekleştirilen Sürdürülebilir Kalkınma Dünya Zirvesi sonucunda sürdürülebilir kalkınmanın güçlendirilerek devam ettirilmesi temasına dayanan 54 sayfalık uygulama planı kabul 3

4 edilmiştir. Zirvede kimyasallar, su ve temizlik konularında önemli anlaşmalar sağlanmış; 2020 yılına kadar çevreye ve insan sağlığına zararlı etkileri olan kimyasalların azaltılması, 2015 yılına kadar temel temizlik hizmetlerine ulaşamayan nüfusun oranının yarıya indirilmesi, 2015 yılına kadar mevcut balık stoklarının korunacağı, 2010 yılına kadar da kaybolma tehlikesindeki biyoçeşitliliğin oranında önemli azalmanın sağlanacağı hedefleri belirlenmiştir. Yoksulluğun yok edilmesi amacıyla da Dünya Dayanışma Fonu kurulmuştur (Bkz. IISD, 2002; Strachan ve Roberts, 2003: 542) Sürdürülebilir Kalkınma: Kapsamı ve İçeriği Çeşitli kaynaklarda sürdürülebilirlik tanımları incelendiğinde (NCEDR, 1998: 17-18) öne çıkan konular arasında sınırlı kaynak kullanımı, kirlilik azatlımı, geri kazanım, nüfus kontrolü, biyoçeşitliliğin korunması, değişim, tüketiciliğin sınırlandırılması, toprağın korunması, demokrasinin uygulanması, kuşaklar arası adalet, temel insani gereksinimlerin karşılanması dikkat çekmektedir. Bilinen, sürdürülebilirliğin sürekli gelişen bir kavram oluşudur. Sürdürülebilirliğin oydaşma sağlanmış bir tanımı da bulunmamaktadır. Bu belirsizlik yerel ve bireysel ölçekte daha da açık ortaya çıkmaktadır. Hatırda tutulması gereken, bireylerin, topluluk ya da toplumların sürdürülebilirliğin başarılması amacıyla gerçekleştirdikleri çabalarının sosyal öğrenme sürecinin önemli parçaları olmasıdır (NCEDR, 1998: 7). Bu nedenle ulusal ve uluslararası bilimsel forumlarda konu üzerindeki çoğu tartışma toplumların ve bireylerin sürdürülebilirliğe nasıl katkı verebilecekleri üzerinde yoğunlaşmaktadır lere kadar BM ve dünya gündeminde ayrı değerlendirilen çevre ve kalkınma kavramları 1987 de Ortak Geleceğimiz raporu ve 1992 de Gündem 21 belgesiyle sürdürülebilir kalkınma kavramı içinde birleştirilerek kullanılmıştır Haziranı nda Stockholm de gerçekleştirilen BM İnsan Çevresi Konferansı nda genel kabul gören çevrenin taşıma kapasitesi, ekonomik ve sosyal kalkınmanın çevre ile ilişkisi ve birlikteliği gibi ilkelerle uzun dönemli kalkınmanın ancak çevre sorunlarıyla mücadeleye bağlı olduğu anlayışına dayanan, ekoloji ile ekonomik kalkınmanın birleştirildiği ekokalkınma kavramıyla (Goodland, Daly ve Serafy, 1992: 26) temelleri atılan sürdürülebilir kalkınma kavramı, BM Çevre Programı (UNEP) tarafından 1983 yılında görevlendirilen Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu nun (WCED) 1987 yılında yayınladığı Ortak Geleceğimiz isimli raporuyla uluslararası gündeme gelmiştir. Raporda sürdürülebilir kalkınma, bugünün gereksinimlerini, gelecek nesillerin de kendi gereksinimlerini karşılayabilme olanağından ödün vermeden karşılamak olarak tanımlanmıştır (TÇV, 1987: 71). Diğer bir raporda ise (World Conservation Union vd., 1981: 10) sürdürülebilir kalkınma, ekosistemlerin taşıma kapasiteleri içerisinde yaşam kalitesinin arttırılması olarak tanımlanmaktadır. Kısaca, şimdiki ve gelecek kuşaklarda herkes için daha kaliteli yaşam şartlarının ekosistemlerin taşıma kapasiteleri içerisinde gerçekleştirilmesidir. Sürdürülebilir kalkınma tanımlamalarında bazı farklılıklar olsa da temel ilkeleri üzerinde oydaşma bulunmaktadır. Bunlar: Gelecek kuşakların dikkate alınması; çevrenin korunması; adalet ve eşitlik; yaşam kalitesi ve katılımdır (Darlow, 1996: 292). Sürdürülebilir kalkınma, çevre korumadan daha kapsamlı bir kavramdır. Sürdürülebilir kalkınma gelecek kuşakları ve uzun dönemli kalkınmayı anlatmakta; yaşam kalitesinin geliştirilmesi, kuşaklar arası adalet ve insan refahının sosyal ve etik boyutlarını da kapsamaktadır. Sürdürülebilir kalkınma, çevre sorunlarıyla da sınırlandırılmış kavram değildir. Sürdürülebilir kalkınmanın temel anlayışı, doğal kaynakların insan refahı ve yaşam koşullarının daha fazla iyileştirilmesi amacıyla kullanılırken, gelecek nesillerin de gereksinimlerinin gözetilmesidir. Sürdürülebilir kalkınmanın başlıca eylem alanları çevre, ekonomi, yönetsel-kurumsal yapılanma ve sosyal değerlerdir. Çeşitli uygulamalar sonucu ortaya çıkan anlayışla sürdürülebilir kalkınmanın ilkeleri olarak yaşanabilirlik, yaşam kalitesi, adalet, entegrasyon, sorumluluk, katılma ve yetkilendirme; koşulları olarak da demokrasi-katılımcılık, uzun dönemli vizyon, tutarlılık-kararlılık, önceliklerin belirlenmesi, sosyal ve ekonomik maliyetlerin ortak paylaşımı, eğitim ve duyarlılık, işbirliği ve yönetişim ile nicelik yerine niteliğe önem verilmesi genel kabul görmektedir (Commission of the European Communities, 1990: 59). Sürdürülebilir kalkınma, insan refahı ve çevre üzerinde uzun dönemde etkide bulanacak kalkınma ile ilgili strateji ve programların entegrasyonunu anlatmaktadır. 4

5 Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri ve eylem alanları ile uygun ortam koşullarını anlamlı kılacak anahtar kavram ise sürdürülebilir kalkınmanın dinamik dengelerin sürdürüldüğü süreç olma özelliğini vurgulayan kavram uygulanabilirlik tir (WHO Regional Office for Europe, 1997: 36). Sürdürülebilir kalkınma ekonomik büyümeden farklı olarak çevre kalitesi, genel/yerel nüfusun sağlık ve eğitim standartlarından oluşan yaşam kalitesini de içermektedir. Bu anlamda sürdürülebilir kalkınma ile yaşam kalitesi kavramları birbirleri yerine de kullanılmaktadır (DoETR, 2000:3-4). Bu nedenle sürdürülebilirliğin uzun dönem politika amacı olarak benimsenmesine daha uygun düşecek biçimde; çevresel uyum ve bütünlüğü bozmayacak ekonomik gelişme olarak da tanımlanmaktadır (Smith, 1997: 2-3). Sürdürülebilir kalkınmanın geniş tanımı: Kaynakların tüketimi ve oluşan emisyon ve atıkların tümünü kapsayan tüm çevresel olumsuzlukların en aza indirilmesi anlamında çevresel sürdürülebilirlik ; doğal kaynakların korunarak geliştirilmesi anlamında ekolojik sürdürülebilirlik (Lele, 1991: ); maliyetlerin kabul edilebilir, toplumun tüm sektörlerine hizmet edebilen anlamında ekonomik sürdürülebilirlik ve toplumların özelliklerine ve kapasitelerine uygun, yapılabilir, katılımcı plan ve programlarla toplumsal sürdürülebilirliğin birbirlerini tamamlayıcı olduklarını kabul eden anlayıştır. Bu anlamda sürdürülebilir kalkınma, varılması hedeflenen kesin hedeften çok, amaçlara ulaşmak için dinamik dengelerin yer aldığı sürekli bir süreç olarak algılanmalıdır (Pearce, 1996: 312). Kentsel sürdürülebilir kalkınma, sürdürülebilir kalkınma ilkelerinin kentsel alanlarda yaşam kalitesinin geliştirilmesi amacıyla uygulanmasıdır. Yönetişim ve sürdürülebilir kalkınma kavramları arasında da yakın ilişki bulunmaktadır. Sürdürülebilir kalkınmanın, tüm toplumsal aktörlerin, dolayısıyla yurttaşların uygulamalara katılımıyla gerçekleşeceği kabul edilmektedir (Bkz. UNDP, 1997). Örneğin, AB Altıncı Çevre Eylem Programı ve AB Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi, AB içindeki karar süreçlerinde çeşitli idareler ile toplumsal aktörler arasında ulusal, bölgesel, yerel yönetişim uygulamalarına dayandırılmaktadır (Berger, 2003: 224) Kentsel Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilirliğin Gerçekleştirilmesinde Yerel Yönetimlerin Rolü Kentlerin sürdürülebilirliği ya da sürdürülebilir kentsel kalkınma bazılarınca olanaksız, bazısına göre sadece bir ütopya, diğerlerine göre ise kaçınılmaz bir zorunluluktur. Kentlerin tüketim ağırlıklı yapısı, plansız büyümesi, yaşanan aşırı çevresel bozulmalar, kaynak tüketimi, sosyal kesimler arasındaki bölünmüşlük bazılarında onların sürdürülemez niteliklerini ya da bunun ancak ideallerde yaşayabileceği düşüncesini öne çıkarsa da (Blassingame, 1998: 1-2) her şeyin ötesinde kentler başarılı yönetimleri ve çekici özellikleriyle, insanların yaşamayı arzuladıkları yerleşim alanlarıdır. Çoğu örnek, kentlerin, mevcut teknolojik olanaklarla, yurttaşların ekolojik tutum ve değerleriyle fiziksel olarak çok daha yaşanabilir alanlar olabileceğini göstermektedir. Kent yönetimlerinin ancak 19. yüzyılda çevre koruma, atık yönetimi, temiz su gibi konularla ilgilendiğine, 20. yüzyılda ise yerel yönetimlerin pek çok çevre yatırımında bulunup, profesyonel ve idari kapasitelerini geliştirdiğine dikkat çeken Brugman (1992) kentlerin sürdürülebilirlik serüveninin uzunca bir süreç olduğunu; her tür kentsel politika içinde sürdürülebilir kalkınma amacının yerini alması zamanının geldiğini belirtmektedir. Sürdürülebilirlik kavramında olduğu gibi kentsel sürdürülebilirlik konusunda da çoğu kimsenin uzlaştığı nokta, kentlerin geleceği ile ilgili politikalarda çevresel, sosyal ve ekonomik uyumun sağlanmasıdır. Kentlerin ne kadar sürdürülebilir olacağı ise büyük olasılıkla kavramın tanımına ve içeriğine bağlı kalmaktadır. Tek bir sürdürülebilir kent modeli olmayışı, net bir tanımlama yapmayı da zorlaştırmaktadır. Farklı coğrafya, fiziksel, iklimsel özelikler; farklı insanlar; farklı ekonomik, sosyal, çevresel ve kültürel ihtiyaçlar bu zorluğun derecesini anlatmaktadır. Örneğin yedi Kuzey Amerikan kenti için mevcut verilere göre 136 farklı kentsel sürdürülebilirlik göstergesi belirlenebilmektedir (Blassingame, 1998: 9). Sürdürülebilir kent, bu anlamda kısaca, ekonomik, sosyal ve fiziki sistemlerin yüksek yaşam kalitesi sağlamak amacı yanında çevreye en az yük olabilecek nitelikte uyum içinde, 5

6 sürdürülebilir bir sosyal tabana da dayanarak uygun kentsel politikalarda içselleştirildiği kent veya kentsel alanlardır. Sürdürülebilir kalkınma, küresel amaç olarak görülse de, her toplum/topluluğun kendi somut politikalarını kendi gereksinimleri doğrultusunda geliştirmesi gerekmektedir. Uluslararası ilişkilerin günümüzde aldığı nitelik göz önüne alındığında yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası sürdürülebilirlik çalışmalarının uyumlu yürütülmesi gerekmektedir Sürdürülebilir Kalkınma Dünya Zirvesi hazırlık çalışmaları kapsamında gerçekleştirilen çalışmada (UN, 2001: 1-2) öne çıkan konu, halka en yakın yönetsel birimler olarak yerel yönetimlerin, gerek etkin ve başarılı hizmet sunumu gerekse demokratik özelliklerin hayata geçirildiği başlıca kurumlar olarak yerel sürdürülebilirliğin başarılmasında gizil güce sahip olduğudur. Pek çok yerel yönetim birimi bu kapsamda katılımcı ve çok ortaklı stratejiler çerçevesinde geliştirdikleri Gündem 21 ler ile yerel sürdürülebilirliğe katkı vermektedir. Sürdürülebilirliğin başarılmasında en önemli girişimler yerelde gerçekleşmektedir. Bu kapsamda yerel yönetimler, doğal kaynakların yönetimi, kentsel gelişme, atık yönetimi, kamu sağlığı, sosyal hizmetler, eğitim konularında yerel sürdürülebilirliğin sağlanmasıyla birlikte ulusal sürdürülebilirliğe de katkıda bulunmaktadırlar. Temel amacı yerel yönetimlerin yerel sürdürülebilirliğe geçişlerini sağlamak olan Gündem 21 lerin bunu ne ölçüde gerçekleştirebildiği ise tartışmalıdır. Gündem 21 lerin çıktılarının tam olarak ölçülemeyişi bu amacın gerçekleşip gerçekleşmediği konusunda en önemli sorundur. Yaşam kalitesi bir biçimde ölçülebildiği halde yaşanabilirliğin ölçümü alanında tartışmalar hala sürmektedir. Ancak, her durumda bu çabaların toplumların daha az sürdürülebilir olmamaları yönünde artı değer yarattıkları söylenebilir (Selman, 2000: 48). Bu arada yerel yönetimlerin, Gündem 21 uygulamaları ile, toplumsal aktörler ve yurttaşlarla yeni diyaloglara girebilmeleri; yurttaşların politika belirleme ve uygulama aşamalarına etkin katılımı ile sivilleşmesi; Gündem 21 lerin, çıkarların ya da anlaşmazlıkların uzlaştığı, toplumu ilgilendiren gelecek senaryolarının tartışıldığı uygun platformlar olmaları önem kazanmaktadır (Selman, 2000: 49, 51). Sürdürülebilirlik konusunda yerelde öncelikle başarılması gereken: Küresel düşün, yerel uygula kavramıyla da anlatılmak istenildiği biçimiyle küresel sürdürülebilirlik ilkelerinin yerel amaçların başarılması için yerel topluluklarca etkin, uygulanabilir politikalarla ne ölçüde ve nasıl formüle edileceğidir. Bu kapsamda 1990 larda sürdürülebilirlik konusundaki tartışmalar kentsel alanlar daha da detayda sürdürülebilir kent üzerinde yoğunlaşmıştır (Darlow, 1996: 292). Sürdürülebilir kent kavramıyla kentlerin, gelişim tarihleri uygarlık tarihiyle eşdeğer olan asıl fonksiyonlarına tekrar kavuşabilecekleri bir fırsatı yakalamış olacakları savunulmaktadır (Knight, 1993: 35). Kentler, artık endüstriyel üretim merkezlerinden çok, bilginin üretilip çözümlerin ihraç edildiği, yaşam kalitesinin çok daha önemsendiği merkezler olmuştur. Bilgi ve bu önemseme düzeyi kentlerin, kendi sınırları içinde, kalkınmalarını planlamaları için en önemli dayanak olmaktadır. Önemli olan kentlerin bu potansiyellerini başarılı yönetebilmesidir. Kısaca kentler, modern çağlarda, ekonomik kalkınma, çevresel koruma ve modern insanın evi olma özellikleriyle sürdürülebilir kalkınmanın karmaşık olgularının tam merkezinde yer almaktadır. Kentlerin bu önemli sorumlulukları yanında yine aynı kentler son dönemde çevresel kalitenin düştüğü; özellikle de Üçüncü Dünyada yaşam kalitesinin kabul edilemez düzeyde düşük olduğu merkezler haline de gelmiştir. Avrupa da ise durum genelde daha iyi gözükmesine rağmen yine de çevresel kalitenin ağır baskılar altında olduğu belirtilmektedir (Finco ve Nijkamp, 2001: 290). Çünkü çoğu ülkenin üretim, tüketim ve taşımacılık gibi çoğu faaliyeti kentlerde ya da kentsel alanlarda gerçekleşmekte; kentsel alanlarda önemli miktarda atık ve kirlilik üretilmektedir. Yine çoğu ülkede kentleşme hızı artarak sürmektedir. Kentler, özellikle de Batı ülkeleri kentleri, çoğu kentsel politikanın belirlenip uygulanmasında yerinden yönetim yetkilerini uygulayabilen merkezler olmuştur. Kentlerdeki çeşitli kurumsal ve tabandan-tavana işbirliği uygulamaları, özellikle, çevre planlamalarında etkinlik sağlamaktadır (Finco ve Nijkamp, 2001: ). Dünya nüfusunun yarıdan fazlasının, AB ülkeleri nüfusunun yaklaşık %80 inin kentlerde yaşadığı düşünüldüğünde kentler, sürdürülebilir kalkınmanın en önemli alanlarıdır. Kentler, kültürel ve 6

7 ekonomik güçleriyle toplumların sürdürülebilirlik amaçlarının başarılmasında önemli avantajlara sahip olmakla birlikte kaynakların da tüketildiği başlıca alanlardır. Avrupa Komisyonu Araştırma ve Teknik Kalkınma Bölümü tarafından desteklenen ve yıllarında gerçekleştirilen, BEQUEST, Sürdürülebilirlik için Çevresel Kalite Değerlendirme Uluslararası Bilişim Ağı, projesi ile geliştirilen bütüncül sürdürülebilir kentsel kalkınma vizyonu çerçevesinde kentsel kalkınmanın dört boyutuna dikkat çekilmektedir. Kalkınma etkinlikleri boyutuyla, kentsel kalkınmanın süreç özelliğine de uygun olarak planlama, mülkiyet, dizayn, inşa ve kullanım gibi alt konularıyla sürdürülebilir kentsel kalkınma düşüncesinin stratejik planlamanın içerisinde yer alması; çevresel ve sosyal konular boyutuyla da insan etkinlikleri sonucunda ortaya çıkan çevresel, sosyal ve ekonomik baskılara dikkat çekilmektedir. Kentsel kalkınmanın alan ölçeği boyutuyla kalkınmanın kent bütününden, mahallelere oradan da tek tek binalara inebilmesi, uygulanan politikaların sonuçlarının yerel, ulusal ve küresel sonuçlar doğurabilmesi; zaman boyutuyla ise sürdürülebilir kentsel kalkınmanın kısa, orta ve uzun vadede sonuçlarının değerlendirilmesi gereği anlatılmaktadır (Bentivegna, vd., 2002: 91-92). Kısaca sürdürülebilir kentsel kalkınma: Toplumların, daha fazla sürdürülebilir nitelikteki kalkınma amaçlarını gerçekleştirecek politikaların geliştirilmesi amacıyla, en iyi uygulamanın seçimini yapacak karar vericilere ve diğer aktörlere uygun seçeneklerin ve bilginin sunulduğu bir süreçtir. Yine sürdürülebilir kentsel kalkınmanın başarısı ya da başarısızlığı, insan yerleşimlerinin geleceğinin sürdürülebilirliğe bağlı olduğunun tüm aktörlerce benimsenmesine ve kentsel karar süreçleri ile ilgili disiplinler arasındaki entegrasyona bağlıdır (Bentivegna, vd., 2002: 93). Ekins ve Cooper e (Aktaran Bentivegna, vd., 2002: 87-88) göre sürdürülebilir olmayan kent ise şöylece özetlenmektedir: İnsan refahı için kabul edilemez olan ve ona zarar veren nitelikte fiziksel çevrenin bozulduğu veya kirletildiği, yetersiz ya da etkin olmayan altyapıya; insanların gönenç yaratıcı veya yaşam kalitesini arttırıcı beklentilerini karşılayamayan ekonomiye sahip; giderek artan gerilim, suç korkusu, yabancılaşma, yüksek suç oranlarının yaşandığı ve bunların sonucunda dışa göç veren yerleşimlerdir. Sonuçta çoğu kent merkezlerinde yaşanan bu durum, kentsel çevre kalitesi konusunu gündeme getirmektedir. Sürdürülebilir kentsel kalkınma politikalarının yokluğu ya da uygulamalarındaki başarısızlık sürdürülemezlik sorununun artmasına ve ortaya çıkan olumsuzlukların çok daha geniş alanları etkilemesine neden olabilmektedir. Bu politikaların başarısı ise başlıca üç etmene bağlıdır (Bentivegna, vd., 2002: 88-89): i. Fiziksel belirleyiciler: Kentsel morfoloji, nüfus, tarihsel-kültürel özellikler, kentsel konum, ulaşım ve diğer altyapı özellikleri vb. ii.davranışsal belirleyiciler: Yurttaşların tutum ve davranışları, yaşam tarzları, kentsel devingenlik özellikleri, çevresel duyarlılık vb. iii. Yönetişim: Kent yönetiminde kamu, özel ve sivil işbirliği modelleri, çeşitli katılım biçimleri vb Uygulanabilirlik ve Sürdürülebilirlik Ölçümü Konunun burasında tüm anlatılanların yapılabilir kılınmasında somut eylem programlarının önemi ortaya çıkmaktadır. Çoğunluğu uluslararası belgede olduğu gibi ulusal ve yerel uygulamalardan da anlaşılacağı üzere ekonomik ve sosyal kalkınma ile çevre koruma arasındaki denge konusundaki karşılıklı ilişkilerde Gündem 21 uygulamalarının başarısı önem kazanmaktadır. Gündem 21 kavramı ilk kez 1991 yılında Uluslararası Yerel Çevresel Girişimler Konseyi (ICLEI) tarafından BM Çevre ve Kalkınma Konferansı sonuçlarının uygulanması amacıyla ortaya atılmıştır (ICLEI, 1992). Kavramın yıllarında yerel yönetimler, yerel yönetim birlikleri ve organizasyonlarınca benimsenmesi, konferans sonucunda Gündem 21 belgesinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Gündem 21, Rio Deklarasyonu nda yer alan ilkelerin uygulanmasını sağlayacak eylem programıdır. Gündem 21 belgesi, dünya bütününde yaşam kalitesinin geliştirilmesini amaçlamaktadır. Yaşam kalitesi bağlamında sürdürülebilir yaşam biçimleri ve sürdürülebilir yaşamdan söz edilmektedir. Eylem programı, çevre üzerinde etkisi olan ve etkilenen tüm kurum ve kişilere sorumluluklar yükleyen kapsamlı bir belgedir. Gündem 21, sorunların çözümünde devlet merkezli yerine toplum merkezli yaklaşımı ve çok aktörlü yönetim anlayışını getirmiştir. Gündem 21 in en önemli önerisi, ulusal eylem planlarının hazırlanmasında temel olacak yerel eylem planlarının, Yerel Gündem 21 lerin hazırlanmasıdır. Gündem 21 in temel felsefesi: Katılımı arttırmak ve bulunduğu yerleşimden başlayarak sorunların 7

8 çözümüne yönelik çabalarda hemşehri sorumluluğunu geliştirmektir (Karaman, 2003: 64). Yerel Gündem 21 in Avrupa biçimi ise Sürdürülebilirlik için Avrupa Kentleri ve Kasabaları Belgesidir (Finco ve Nijkamp, 2001: 294). Gündem 21 in uygulama alanlarına bakıldığında sosyal ve ekonomik alanda yoksulluk, enerji, sağlık ve taşımacılık; çevre alanında tarım, atmosfer, biyoçeşitlilik, ormanlar, su, atıklar, toprak yönetimi, denizler, ve zararlı kimyasallar; uygulama araçları alanında ise eğitim, karar verme süreçleri ve bilgi konuları yer almaktadır (UN, 2002b:2). Kasım 2000-Aralık 2001 tarihleri arasında ICLEI ve BM ortaklığında gerçekleştirilen ikinci küresel anket uygulamasında toplam 113 ülkeden 633 yerel yönetim ve 146 birliğin Yerel Gündem 21 girişimleri değerlendirilmiştir. Uygulama, deneyim ve bilgi birikimleri genel olarak beş ana başlık altında değerlendirilmiştir. Buna göre toplam 113 ülkede yerel idare halen Gündem 21 girişimine sahiptir. Yine 18 ülkede ise toplam ulusal kampanya yürütülmektedir. Bu girişimlerin %73 ünde ortaklar arasında belediyeler yer almaktadır. Yerel Gündem 21 sürecine katılan belediyelerden %59 u Gündem 21'leri belediye bünyesi içine katmış bulunmaktadır. Kalkınma düzeyi ne olursa olsun belediyelerin öncelikli konuları arasında su yönetimi yer almaktadır. Yine kalkınma düzeylerine bağlı olmadan yerel yönetimler, mali destek ve ulusal hükümetlerin bu konudaki siyasal kararlılıklarının olmamasını önemli engeller olarak görmektedir (ICLEI ve UN: 2002, 3). Değişik konularda farklı ulusal uygulamalardan elde edilen deneyimlerin kent yönetimi konusundaki temel özellikleri değerlendirildiğinde ise ortaya çıkan sonuç: Özellikle kent yönetimi, kentsel hizmetler ve ilgili sorunların giderilmesine yönelik planlama, uygulama, izleme ve denetimde başarının da sorumlu aktörlerin katılımı ve uzlaşmanın kurumsallaşmış yapılarda sağlanmasına bağlı olduğudur. Başta yerel olmak üzere bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeyde çağdaş yönetişim uygulamaları, konunun siyasal, kurumsal, ekonomik, mali, sosyokültürel, çevresel ve teknik özellikleriyle birlikte ele alınmasını gerektirmektedir. Farklı toplulukların sürdürülebilirlik konusundaki çabaları incelendiğinde (NCEDR, 1999: 5) gerçekleştirilmesi gereken başlıca konular arasında: Sürdürülebilir kalkınma sürecinin nasıl başlatılıp, yürütülerek değerlendirilmesiyle ilgili açık, net bir rehberin varlığı; başarılı proje ve uygulamaların hedeflenen amaçlar doğrultusunda model bazında belirlenmesi; yurttaşların ve ilgili sektörlerin eğitimi ve ilgilerinin çekilmesi için yeni iletişim tekniklerinden yararlanma; yeterli kaynak tahsisi; uygun ölçme ve değerlendirme sistemlerinin geliştirilmesi; topluluk tutum ve değerlerinin projeler içinde uyumlaştırılması; halk katılımı; güvenilirlik, samimiyet ve yetkin personelin varlığı yer almaktadır. Kalkınmanın yaşanabilirlik ve sürdürülebilirlik amaçlarını ne kadar karşıladığı ya da bunun başarım ölçümü, özetle, toplulukların ne kadar sürdürülebilir olduklarının belirlenmesi göstergeler ve raporlama konularını gündeme getirmektedir. Sürdürülebilirliğin planlanması, başarılması ve desteklenmesinde uygun bilgiler ile verilen kararlar arasıdaki iletişimin sağlanmasında anahtar role sahip sürdürülebilirlik göstergeleri konusu tüm dünyada çok geniş bir araştırma alanı oluşturmaktadır. Politikalarla ilgili olma, analitik uygunluk ve ölçülebilirlik özelliklerine göre göstergeleri gruplamak mümkündür. Gösterge gruplarından bazısı, OECD tarafından geliştirilen ve genelde çevreyle ilgili olan, baskı-durum-tepki modeli çerçevesinde çevresel alıcı sistemler üzerindeki baskılarla ilgili olanlarla bunların ekonomik, toplumsal ve çevresel sonuçlarıyla ilgili göstergeleri birbirlerinden ayrı kullanmaktadır (Bkz. Tablo 1). İkinci grup göstergeler sürdürülebilirliğin ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarına uygun olarak gruplanmasından (Bkz. Tablo 2-3); üçüncü grup göstergeler alansal olarak yerel, ulusal ve uluslararası biçiminde; dördüncü grupta ise hava, su, toprak gibi çevresel koşullarla ilgili göstergeler yer almaktadır. Son grupta ise göstergeler hiyerarşik olarak aralarında sıralanmaktadır (Briassoulis, 2001: ). Tablo 1. Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri: Çevresel Boyut 8

9 Atmosferdeki klor artışı Atmosferdeki asitlilik artışı Ozon, partiküller, nitrojen dioksit bileşimleri Kırsal ve kentsel alanlar, ormanlar Doğal ortam farklılaşmaları Taşıma kapasiteleri tahminleri Su kalitesi Spesifik ekosistem göstergeleri Sektörel ekonomik faaliyet artışı Taşıt sayısı Enerji tüketimi Yenilenebilir enerji oranı Hava ulaşımı Taşıma bedelleri Radyasyon Koruma alanları Metal rezervleri Enerji miktarı Biyoçeşitlilik Hayvan popülasyonu Kaynak: Briassoulis, Helen (2001) Sustainable Development s Tablo 2. Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri: Ekonomik Boyut Ormansızlaşma Kirlilik azatlım giderleri Seyahatler, boş zamanlar Ahşap üretimi Kişi başına su temini Erozyon Tehlike altındaki canlılar Temel kirleticiler Ağır metaller Toprakta nitrojen, potasyum fosfat dengeleri Toprak kalitesi göstergeleri Tarım arazisi kayıpları Tarımsal üretim Hanelerde enerji kullanımı Karayolları taşımacılığı enerji kullanımı Araçlarda fosil yakıt kullanımı Kentleşme Besin üretimi Kaynak: Briassoulis, Helen (2001) Sustainable Development s Tablo 3. Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri: Sosyal Boyut Nüfus, yoğunluk, artış oranları Kırsal-Kentsel nüfus Yoksulluk Telefon miktarı Elektriksiz hanehalkları Yetersiz beslenen çocuklar Oy kullanabilir nüfus Okuma yazma Seçimlere katılım Yaşam süresi, bebek ölümleri Kaynak: Briassoulis, Helen (2001) Sustainable Development s Kentsel sürdürülebilirliğin ölçümü ve raporlanmasının amacı, kentsel sürdürülebilirliğin başarılması süreci hakkında yerel yönetime, yurttaşlara ve diğer sektörlere doğru ve tam bilgi verilmesidir. Kentsel sürdürülebilirliğin raporlanması süreci, ilgili topluluk için sürdürülebilirliğin net biçimde tanımlanması ve amaçlarının açıkça belirlenmesiyle başlar. Süreç, topluluğun fırsatları, tehditleri ile güçlü ve zayıf yanlarının değerlendirildiği kentsel sürdürülebilirliğin uygulama alanı tanımlandıktan sonra potansiyel sürdürülebilirlik göstergeler listesinin belirlenmesine, bunların değerlendirilme kriterlerine, son değerlendirme göstergeler setinin seçimine, sonuç analizlerine, çıktıların hedef kitlelerle paylaşılmasına ve belli aralıklarla göstergelerin etkinliğinin gözden geçirilmesine yönelik kavramsal çerçeveyi içerir (Maclaren, 1996: 1). Açık ve net bir raporlama yönteminin nasıl belirleneceği; çevresel, ekonomik ve sosyal koşullar ile uygulanan politikalar hakkında yeterli bilgi ve verilere sahip olabilme anılan amaçlara ulaşmada toplumların önündeki başlıca zorluklardır. Uluslararası ve yerel ölçekte geliştirilen çok geniş çerçevede kullanım alanı bulan değişik göstergeler sistemleri bulunmaktadır. Bir çok yerleşim alanının geliştirdiği ölçme ve raporlama teknikleri, sürdürülebilirliğin başarılması sürecinde katalizör etkisi yapan yararlı deneyimler olarak görülmektedir. Başarılı bir ölçme ve raporlama sürecinin en önemli özellikleri olarak halk katılımı, siyasal ve kurumsal desteklerle toplumsal kapasitenin arttırılması, veri toplanması ve analizi, halk ile etkin iletişimin sağlanması gereklilikleri dikkat çekmektedir (IISD vd., 1997: 1-7). Sürdürülebilir kalkınmanın ölçümü için geliştirilen göstergeler setinin belirlenmesinde toplumların sosyal, siyasal, kurumsal ve kültürel değerleri, inançları önem kazanmaktadır. Ancak, kent yöneticilerini ve planlamacıları yönlendirecek tek ve somut gösterge sistemi bulunmamaktadır (Bentivegna, vd., 2002: 90). 3. SONUÇ YERİNE Sürdürülebilir kalkınma, sürdürülebilir toplum, sürdürülebilir endüstri vb. günlük yaşamdan başlayarak en üst politika amaçlarına kadar pek çok yerde karşılaşılan, değişik biçimlerde kullanılan kavramlar olmasına rağmen sürdürülebilirliğin kesin olarak ne anlama geldiği ve yaşadığımız 9

10 toplumun sürdürülebilirliğinin nelere bağlı olduğu üzerinde açıklık bulunmamaktadır. Bunun sonucunda sürdürülebilirliğin kendi içinde çelişkileri ve samimiyetsizliği barındırdığı da savunulmaktadır. Yerel ve ulusal sürdürülebilirlik çalışmalarında uygulanabilir modeller olarak önerilen Gündem 21'ler ise açlık, eşitsizlik ve aşırı çevresel bozulma gibi şimdiki zamanla geleceğimizi tehdit eden gerçek sorunlara çözüm bulamamaktadır. Çoğu iyi niyet açıklaması niteliğindeki uluslararası çalışma ve belgelerde ise yaptırım sorunu açıktır. O zaman sürdürülebilirlik üzerindeki tartışmalar gereksiz ya da boş mu? Kanımızca bu soruya verilecek yanıt, tek tek bireylerden başlayarak aile, mahalle, kent, bölge, ulus ve uluslararası ölçekte başarılı uygulamalardan elde edilecek ipuçlarının değerlendirildiği, içsel olduğu kadar dış çevre faktörlerine de bağlı olan, vizyonu, stratejisi ve başarım değerlendirmesinin içselleştirildiği sürece kısaca sürdürülebilir olan uygulamaların iyi yönetimine bağlı olacaktır. Toplum ya da toplulukların sürdürülebilirlik stratejilerinin sahip olması gereken konular arasında: Sağlık, eğitim, yoksulluğun azaltılması gibi insani kalkınma için yapılacak yatırımlar; nüfus, kentleşme ve çevre sorunları konuları; etkin doğal kaynak yönetimi; çevresel bozulmanın gerçek maliyetinin anlaşılması; yeni sürdürülebilir modellerde iyi yönetişimin sağlanması gelmektedir. Sürdürülebilirlik özetle toplumun ya da topluluğun sosyal, ekonomik ve çevresel sistemlerinin şimdiki nüfus ve gelecek kuşakları için daha yaşanabilir ortamları sağlayarak yaşam kalitesinin arttırılmasıdır li yılların sonlarından itibaren sürdürülebilir kalkınma, hemen hemen her çevresel koruma ve gelişime duyarlı ekonomik kalkınmayı amaçlayan yerel, bölgesel, ulusal ve özelikle de uluslararası politikalarda başvurulan çok yönlü kavram olmaktadır (Pezzoli, 1997: 549). Çevre ve ekonominin karşılıklı etkileşimi üzerinde sağlanan oydaşma, çevre ve ekonomi politikalarının da birlikteliğini gerektirmekte buna en uygun yanıt ise sürdürülebilir kalkınma kavramıyla gündemlerde sunulmaktadır. Çoğu düşünür sürdürülebilirliğin ideolojik ve siyasal olduğu kadar ekolojik ve ekonomik içeriğine de dikkat çekmektedir. Asıl sorun, sürdürülebilirliğin nasıl belirlenip sürdürülebilir kalkınmanın nasıl başarılacağı konusundadır. Bu konuda kesin yanıt bulunmamaktadır. Tartışma çok geniş ve değişik alanlarda sürmekte ve sürecektir de. Sürdürülebilirlik arayışlarında başarılı örneklerden, belki, daha çok başarısız olanlar bulunmaktadır. Ancak bilinen: Ekonomik, sosyal ve çevresel kalkınmanın sürdürülebilir olması çabalarında insanlığın aktörler arası işbirliği ve uygulanabilirlik arayışları içinde olacağıdır. Bu arayışların merkezindeki kentlerin ne kadar sürdürülebilir olacağı ise büyük olasılıkla kavramın tanımına, içeriğine ve uygulanabilirliğine bağlı kalmaktadır. Dinamik dengelerin sürdürüldüğü süreç olma özelliği ile sürdürülebilir kalkınma, kendiliğinden oluşan piyasa mekanizması ya da dışarıdan kolayca uyarlanabilecek süreç değildir. Sürdürülebilir kalkınma için öncelikle yönetsel, toplumsal ve özel çıkarları dengeleyecek siyasal iradenin yerel ya da ulusal ölçekte açıkça ortaya konması gerekmektedir. Kısaca bunun anlamı, sürdürülebilirlik ve uygulama alanında ilgili konularda değer ve çıkarları birbiriyle bağlantılı koruyacak ve geliştirecek siyasal yönetim yönteminin karar vericiler tarafından benimsenmesi, benimsenen bu kültürün halka açık ve net biçimde anlatılarak uygun stratejik düzenlemelerle hayata geçirilmesidir. Tüm anlatılanların ilk bakışta uygulanabileceği alan olarak ise topluluk anlamında yerel, yönetim anlamında ise yerel yönetimler dikkat çekmektedir. Kentsel sürdürülebilir kalkınmada, her bir kentin farklı sosyal, siyasal, kültürel, çevresel ve kurumsal özelliklerine bağlı olarak değişik politika stratejileri bulunmaktadır. Yönetim açısından bunun başarılmasında sorumlu aktörlerle ilgili disiplinler arası bütüncül yaklaşımın uygulanabilir proje ve politikalarla hayata geçirilmesi önem kazanmaktadır. Sonuçta bilim yuvaları, araştırma merkezleri vb. yol göstericiliğinde geliştirilen kamu, özel ve sivil birlikteliklerin insanlığın geleceğini biraz daha sürdürülebilir, yaşamlarını daha kaliteli yapacağı beklenebilir. Diğer bir deyişle, önce yerel ardından bölgesel, ulusal ve uluslararası alanda geliştirilen yönetişim senaryolarında toplumsal aktörlerin, sıkıntılı gündem olarak adlandırılan farklı kentsel sorunların oluşumunda sorumluluk taşıdığı kadar çözümde de rol çağdaş yönetim anlayışlarının kurumsallaştırıldığı katılımcı-yönetişimsel modellerle başta yerel olmak üzere bölgesel, ulusal ve hatta uluslararası düzeyde kapasitelerinin geliştirilmesi amaçlanmalıdır. Bu konuda çalışma yapacak araştırmacılara, daha dar ölçekte, yerelden başlayarak somut olguları bilimsel çerçeve içinde karar vericilere de 10

11 uygulamalarda etkin seçim imkanı sunabilecek alternatifleri içinde barındıran çalışmalar yapmaları önerilebilir. KAYNAKLAR BARTELMUS, Peter (1999) Sustainable Development Paradigm or Paranoia?, Wuppertal Institut fü Klima Unwelt Energie, No. 93. BENTIVEGNA, Vincenzo, Stave Curwell, Mark Deakin, Patrizia Lombardi, Gordon Mitchell ve Peter Nijkamp (2002) A Vision and Methodology for Integrated Sustainable Urban Development: BEQUEST, Building Research&Information, 30(2). BERGER, Gerald (2003) Reflections on Governance: Power Relations and Policy Making in Regional Sustainable Development, Journal of Environmental Policy&Planning, Vol. 5, No. 3, September. BLASSINGAME, Lurton (1998) Sustainable Cities: Oxymoron, Utopia or Invitability, Social Science Journal, Vol. 35, Issue 1. BRIASSOULIS, Helen (2001) Sustainable Development and its Indicators: Through a Glass Darkly, Journal of Environmental Planning and Management, 44 (3). BRUGMAN, J. (1992) Call for Local Agenda 21, Local Environmental Initiatives, Toronto. COMMISSION of the EUROPEAN COMMUNITIES (1990) Green Paper on the Urban Environment, Office of for Official Publications of the European Communities, Brussels. COMMISSION of the EUROPEAN COMMUNITIES (1992) Towards Sustainability: A European Community Programme of Policy and Action in Relation to the Environment and Sustainable Development, Vol. II, March, Brussels. DARLOW, Alison (1996) Cultural Policy and Urban Sustainability:Making a Missing Link, Planning Practice and Research, Vol. 11, No. 3. DoETR, Department of the Environment, Transport and the Regions (2000) Local Quality of Life Counts, UK. FINCO, Adele, Peter Nijkamp (2001) Pathways to Urban Sustainability, Journal of Environmental Policy&Planning, Vol. 3. GOODLAND, R. J. A., H. E. Daly ve S. El Serafy (1992) Population, Technology, and Lifestyle: The Transition to Sustainability, Island Press, Washington D. C. HNIGHT V., Richard (1993) Sustainable Development-Sustainable Cities, Blackwell Publishers, USA. ICLEI ve UN Department of Economic and Social Affairs (2002) Second Local Agenda 21 Survey, Backgrund Paper No. 15. ICLEI, International Council of Local Environmental Initiatives (1992) Call for Local Agenda 21, Toronto. IISD, International Institute for Sustainable Development, (2002) Earth Negotiations Bulletin, Vol. 22, No. 51, Friday 6 September. 11

12 IISD, The International Institute for Sustainable Development-Canada, Pro Habitat-Mexico, Sustainable Seattle-USA (1997) Communities for Environmentally Sustainable Development. KARAMAN, Zerrin Toprak (2003) Çevre Yönetimi ve Politikası, İzmir. LELE, M. Sharachchandra (1991) Sustainable Development: A Critical Review, World Development, Vol. 19, No. 6. MACLAREN, Virginia, W. (1996) Urban Sustainability Reporting, Journal of the American Planning Association, vol. 62, Issue 2, Spring. Minnesota Planning Environmental Quality Board (1998) Sustainable Development: The Very Idea, Minnesota. NCEDR, National Center for Environmental Decision-Making Research (1998) Contributions to Sustainability by Communities and Individuals: Problems and Prospects, Technical Report NCEDR/98-18, Tennessee. NCEDR (1999) Community Sustainable Development: Asset, Challenges and Needs, Interview Results, Tennessee. OECD (2001a) Policies for Enhance Sustainable Development, Meeting of the OECD Council at Ministrial Level, Paris, France. OECD (2001b) Sustainable Development: Critical Issues, France. PEARCE, D. (1996) Sustainable Development: The Political and Institutional Challenge, The Earthscan Reader in Sustainable Development, J. Kirby, P. O Keefe and L. Timberlake (Editors), Intermediate Technology Publications Ltd., London. PEZZOLI, Keith (1997) Sustainable Development: A Transdisciplianary Overwiew of the Literature, Journal of Environmental Planning and Management, 40(5). RSPB (t.y) Measuring Real Progress, Headline Indicators for a Sustainable World, Bird Life International, New Economics Foundation ve Oxfam International, Bedfordshire, UK. SELMAN, Poul (2000) A Sideway Look at Local Agenda 21, Journal of Environmental Policy&Planning, Vol. 2. SMITH, Fraser (1997) Ed. A Synthetic Framework and a Heuristic for Integrating Multiple Perspectives on Sustainability, Environmental Sustainability Practical Global Implications, St. Lucie Press, Boca Raton Florida, USA. STRACHAN, Janet, Maryse Roberts (2003) Poverty, Environment and Sustainable Development, The Round Table, September. TÇV Türkiye Çevre Vakfı (1987) WCED Ortak Geleceğimiz, Çev. Belkıs Çorakçı, Ankara, UN (2002a) Global Challenge Global Opportunity: Trends in Sustainable Development, Department of Economic and Social Affairs, August. UN (2002b) National Implementation of Agenda 21: A Report, New York. UN Economic and Social Council (2001) Accelerating Sustainable Development: Local Action Moves the World, Dialogue Paper by Local Authorities, E/CN.17/2002/PC.2/6/Add.5, 14 December. 12

13 UNDP (1997) Governance for Sustainable Human Development, A UNDP Policy Document, January. VENETOULIS, Jason, Dahlia Chazan ve Christopher Gaudet (2004) Ecological Footprints of Nations, Sustainability Indicators Program, March. WALTER, Jonathan, Andrew Simms (t.y) The End of Development? Global Warming, Disasters and the Great Reversal of Human Progress, New Economics Foundation ve Bangladesh Centre for Advanced Studies, London, UK. WHO Regional Office for Europe (1997) Sustainable Development and Health: Concepts, Principles and Framework for Action for European Cities and Towns, European Sustainable Development and Health Series: Book 1, Copenhagen. World Conservatiopn Union, UNEP&World Wide Fund for Nature (1981) Caring for the Earth: A Strategy for Sustainable Living, Switzerland. 13

RIO+20 ışığında KOBİ ler için yenilikçi alternatifler. Tolga YAKAR UNDP Turkey

RIO+20 ışığında KOBİ ler için yenilikçi alternatifler. Tolga YAKAR UNDP Turkey RIO+20 ışığında KOBİ ler için yenilikçi alternatifler Tolga YAKAR UNDP Turkey Billion people 10 World 8 6 4 2 Africa Asia Europe Latin America and Caribbean Northern America 2050 yılında dünya nüfusunun

Detaylı

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve 2030 Sonrası Kalkınma Gündemi

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve 2030 Sonrası Kalkınma Gündemi Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve 2030 Sonrası Kalkınma Gündemi Musa Rahmanlar Ankara/2016 Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Dairesi/Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü İçerik 1. Sürdürülebilir

Detaylı

DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3

DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 İnsan yaşamı ve refahı tarihsel süreç içinde hep doğa ve doğal kaynaklarla kurduğu ilişki ile gelişmiştir. Özellikle sanayi devrimine kadar

Detaylı

İKLİM MÜCADELELERİ. bu küresel sorunlarla yüzleşmede kilit bir rol oynayacak, eğitme, tecrübeye ve uzmanlığa sahiptir.

İKLİM MÜCADELELERİ. bu küresel sorunlarla yüzleşmede kilit bir rol oynayacak, eğitme, tecrübeye ve uzmanlığa sahiptir. İKLİM MÜCADELELERİ 20. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak, iklimdeki değişimler daha belirgin hale gelmiştir. Günümüzde, hava sıcaklığındaki ve yağış miktarındaki değişimler, deniz seviyesinin yükselmesi,

Detaylı

İSTANBUL ATIK MUTABAKATI

İSTANBUL ATIK MUTABAKATI İSTANBUL ATIK MUTABAKATI 2013 ün Mayıs ayında İstanbul da bir araya gelen dünyanın farklı bölgelerinden belediye başkanları ve seçilmiş yerel/bölgesel temsilciler olarak, küresel değişiklikler karşısında

Detaylı

ÇEVRE SORUNLARININ TOPLUMLARIN GÜNDEMİNE YERLEŞMESİ

ÇEVRE SORUNLARININ TOPLUMLARIN GÜNDEMİNE YERLEŞMESİ ÇEVRE SORUNLARININ TOPLUMLARIN GÜNDEMİNE YERLEŞMESİ 1970 yılında Roma Kulübü, insanlığın ikilemi adlı projesinde dünya bağlamında Nüfus artışı, Gıda üretimi, Endüstrileşme Doğal kaynakların tüketilmesi

Detaylı

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR 2013/101 (Y) Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] BTYK nın 2009/102 no.lu kararı kapsamında hazırlanan ve 25. toplantısında onaylanan Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin koordinasyonunun

Detaylı

Kadın Dostu Kentler Projesi. Proje Hedefleri. Genel Hedef: Amaçlar:

Kadın Dostu Kentler Projesi. Proje Hedefleri. Genel Hedef: Amaçlar: Kadın Dostu Kentler Projesi İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün ulusal ortağı ve temel paydaşı olduğu Kadın Dostu Kentler Projesi, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu-UNFPA ve Birleşmiş Milletler

Detaylı

Sayın Mehmet CEYLAN BakanYardımcısı Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Sayın Mehmet CEYLAN BakanYardımcısı Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sayın Mehmet CEYLAN BakanYardımcısı Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Üçüncü Birleşmiş Milletler Konut ve Sürdürülebilir Kentsel Gelişme Konferansı Habitat III 17-20 Ekim 2016, Kito Sayfa1

Detaylı

3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği Konutu, Ankara Saat: 16:00. Çevre ve Orman Bakanlığı nın Saygıdeğer Müsteşar Yardımcısı,

3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği Konutu, Ankara Saat: 16:00. Çevre ve Orman Bakanlığı nın Saygıdeğer Müsteşar Yardımcısı, Türkiye nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı nın Geliştirilmesi Projesi nin Açılış Toplantısında Ulrika Richardson-Golinski a.i. Tarafından Yapılan Açılış Konuşması 3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği

Detaylı

Kırsal Alan ve Özellikleri, Kırsal Kalkınmanın Tanımı ve Önemi. Doç.Dr.Tufan BAL

Kırsal Alan ve Özellikleri, Kırsal Kalkınmanın Tanımı ve Önemi. Doç.Dr.Tufan BAL Kırsal Alan ve Özellikleri, Kırsal Kalkınmanın Tanımı ve Önemi Doç.Dr.Tufan BAL Dersin İçeriği Kırsal Kalkınma Kavramının Tarihçesi Kırsal Kalkınmada Temel Amaç Kırsal Alan Kalkınma Politikaları Kırsal

Detaylı

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Yönetimine Giriş Eğitimi

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Yönetimine Giriş Eğitimi SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Yönetimine Giriş Eğitimi İÇDAŞ A.Ş. Sürdürülebilirlik Yönetim Birimi Amaç ve İçerik Bu eğitim sunumu ile paydaşlarımıza Sürdürülebilirliği tanıtmak ve şirketimizin Sürdürülebilirlik alanında

Detaylı

Toplum, İktisat ve Çevre Üçgeninde Karar Vermek

Toplum, İktisat ve Çevre Üçgeninde Karar Vermek tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Toplum, İktisat ve Çevre Üçgeninde Karar Vermek Selçuk SERTESEN 19 Şubat 2016 10. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Küresel gündem karmaşıklaşıyor

Detaylı

YEREL ÇEVRESEL PLANLAMA

YEREL ÇEVRESEL PLANLAMA YEREL ÇEVRESEL PLANLAMA M. SİNAN ÖZDEN 2 AĞUSTOS 2017 İSTANBUL PLAN Plan, yapılacak bir işin tasarıları toplamıdır. Plan, bir amaca ulaşmada izlenecek yol ve davranış biçimini gösterir. Plan, bir düşünceyi,

Detaylı

ÇAKÜ Orman Fakültesi Havza Yönetimi ABD 1

ÇAKÜ Orman Fakültesi Havza Yönetimi ABD 1 Uymanız gereken zorunluluklar ÇEVRE KORUMA Dr. Semih EDİŞ Uymanız gereken zorunluluklar Neden bu dersteyiz? Orman Mühendisi adayı olarak çevre konusunda bilgi sahibi olmak Merak etmek Mezun olmak için

Detaylı

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Ülkesel Fizik Planı. Bölüm III. Vizyon, Amaç ve Hedefler (Tasarı)

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Ülkesel Fizik Planı. Bölüm III. Vizyon, Amaç ve Hedefler (Tasarı) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ülkesel Fizik Planı Bölüm III. Vizyon, Amaç ve Hedefler (Tasarı) Şehir Planlama Dairesi İçişleri Bakanlığı Lefkoşa - Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 2014 İçindekiler 1. Giriş...

Detaylı

SULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ

SULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ Sulama? Çevre? SULAMA VE ÇEVRE Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ SULAMA: Bitkinin gereksinimi olan ancak doğal yağışlarla karşılanamayan suyun toprağa yapay yollarla verilmesidir ÇEVRE: En kısa tanımıyla

Detaylı

Türk Çevre Mevzuatı ve Çevre Politikaları ile Beton Sektörünün Etkileşimi. RMC and Environment Policies& Regulations

Türk Çevre Mevzuatı ve Çevre Politikaları ile Beton Sektörünün Etkileşimi. RMC and Environment Policies& Regulations Şafak Özsoy ( Bu bildirim, THBB Konferansı, konferans kitabında yayınlanmıştır. Haziran 2003) Türk Çevre Mevzuatı ve Çevre Politikaları ile Beton Sektörünün Etkileşimi RMC and Environment Policies& Regulations

Detaylı

Sürdürülebilir Kalkınma - Yeşil Büyüme. 30 Mayıs 2012

Sürdürülebilir Kalkınma - Yeşil Büyüme. 30 Mayıs 2012 Sürdürülebilir Kalkınma - Yeşil Büyüme 30 Mayıs 2012 Sürdürülebilir Kalkınma gelecek kuşakların kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme olanağından ödün vermeksizin bugünün ihtiyaçlarını karşılayabilecek kalkınma

Detaylı

Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin toplam nüfusunun sadece

Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin toplam nüfusunun sadece SİLİVRİ 2014 DÜNYA VE AVRUPA KENTİ Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte rekabetçi bir sanayi ekonomisi haline gelmiştir. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin

Detaylı

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA 2018 Yenilenebilir Enerji Kaynakları SUNU İÇERİĞİ 1-DÜNYADA ENERJİ KAYNAK KULLANIMI 2-TÜRKİYEDE ENERJİ KAYNAK

Detaylı

AB ve Türkiye Sivil Toplum Diyaloğu - IV Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Hibe Programı

AB ve Türkiye Sivil Toplum Diyaloğu - IV Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Hibe Programı AB ve Türkiye Diyaloğu - IV Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Avrupa Birliği Bakanlığı, Katılım Öncesi AB Mali Yardımı kapsamında finanse edilen diyalog sürecini desteklemeye devam etmektedir. Diyaloğu-IV

Detaylı

Sivil Yaşam Derneği. 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi

Sivil Yaşam Derneği. 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi Sivil Yaşam Derneği 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi GİRİŞ Sivil Yaşam Derneği 21-23 Ekim 2016 tarihleri arasında Konya da 4. Ulusal Gençlik Zirvesi ni düzenlemiştir. Zirve Sürdürülebilir Kalkınma

Detaylı

Sürdürülebilirlik ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Güncel Gelişme ve Yaklaşımlar

Sürdürülebilirlik ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Güncel Gelişme ve Yaklaşımlar Sürdürülebilirlik ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Güncel Gelişme ve Yaklaşımlar Prof.Dr. Göksel N. Demirer Orta Doğu Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Temiz Gelecek Gençlerle Gelecek Projesi

Detaylı

TÜRKİYE ÇEVRE POLİTİKASINA ÖNEMLİ BİR DESTEK: AVRUPA BİRLİĞİ DESTEKLİ PROJELER

TÜRKİYE ÇEVRE POLİTİKASINA ÖNEMLİ BİR DESTEK: AVRUPA BİRLİĞİ DESTEKLİ PROJELER Technical Assistance for Implementation Capacity for the Environmental Noise Directive () Çevresel Gürültü Direktifi nin Uygulama Kapasitesi için Teknik Yardım Projesi Technical Assistance for Implementation

Detaylı

Sürdürülebilir Kalkınma ve Tarım. DR. TAYLAN KıYMAZ KALKıNMA BAKANLıĞı

Sürdürülebilir Kalkınma ve Tarım. DR. TAYLAN KıYMAZ KALKıNMA BAKANLıĞı Sürdürülebilir Kalkınma ve Tarım DR. TAYLAN KıYMAZ KALKıNMA BAKANLıĞı Kalkınma ve Sürdürülebilir Kalkınma Kalkınmanın amacı; ekonomik büyüme olmayıp, temel olarak insan yaşam kalitesinin arttırılmasıdır.

Detaylı

Türkiye de Stratejik Çevresel Değerlendirme: İhtiyaçlar, Zorluklar ve Fırsatlar

Türkiye de Stratejik Çevresel Değerlendirme: İhtiyaçlar, Zorluklar ve Fırsatlar Technical Assistance for Implementation of the By-Law on Strategic Environmental Assessment EuropeAid/133447/D/SER/TR Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği'nin Uygulanması Teknik Yardım Projesi

Detaylı

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma

DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma Demografi (nüfus bilimi), sınırları belli olan bir coğrafyanın nüfus yapısını, özelliklerini ve değişimlerini incelemektedir. Doğum, ölümün yanı sıra göç gibi dinamikleri

Detaylı

Entegre Raporlama. Nevzat GÜNGÖR

Entegre Raporlama. Nevzat GÜNGÖR Entegre Raporlama Nevzat GÜNGÖR 1 Sunum Planı Kurumsal Raporlamanın Gelişimi Entegre Raporlama Uluslararası Entegre Raporlama Çerçevesi Entegre Rapor: Örnekler Raporlamada Karşılaşılan Zorluklar ve Gelişmeye

Detaylı

SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA HEDEFLERİ, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve ÖZEL SEKTÖR

SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA HEDEFLERİ, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve ÖZEL SEKTÖR SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA HEDEFLERİ, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve ÖZEL SEKTÖR Atila Uras BM Kalkınma Programı Türkiye Mukim Temsilci Yardımcısı 1 Sürdürülebilir Kalkınma Sürdürülebilir Kalkınma, günümüzün ihtiyaçlarının

Detaylı

T.C. YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ MİSYON, DEĞERLER, VİZYON

T.C. YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ MİSYON, DEĞERLER, VİZYON T.C. YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ MİSYON, DEĞERLER, VİZYON MİSYON Eğitim, sağlık hizmeti ve araştırmada yenilik ve mükemmelliği teşvik ederek, ulus ve ötesinde, sağlığı korumak ve geliştirmektir.

Detaylı

Strateji Analizi 1/20

Strateji Analizi 1/20 Strateji Analizi Deniz GümüşelG REC TürkiyeT 1/20 Strateji Nedir? Strateji Analizi Önceden belirlenen bir amaca ulaşmak için tutulan yol. Strateji Analizi Nedir? Paydaşların, sorun ve hedeflerin aratırıldığı

Detaylı

Resmi Gazete Tarihi: 08.10.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26313

Resmi Gazete Tarihi: 08.10.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26313 Resmi Gazete Tarihi: 08.10.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26313 Amaç MADDE 1 KENT KONSEYİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar (1) Bu Yönetmeliğin amacı; kent yaşamında, kent vizyonunun

Detaylı

ŞEHİR YÖNETİMİ Şubat 2018

ŞEHİR YÖNETİMİ Şubat 2018 ŞEHİR YÖNETİMİ Şubat 2018 nin hizmet ve sorumluluk alanları nelerdir? Küresel ve teknolojik değişimlerle birlikte Şehir Yönetimleri nasıl değişmektedir? İdeal nasıl sağlanmalıdır? Ajanda 1. Mevcut Durum

Detaylı

YÖNETİŞİM NEDİR? Yönetişim en basit ve en kısa tanımıyla; resmî ve özel kuruluşlarda idari, ekonomik, politik otoritenin ortak kullanımıdır.

YÖNETİŞİM NEDİR? Yönetişim en basit ve en kısa tanımıyla; resmî ve özel kuruluşlarda idari, ekonomik, politik otoritenin ortak kullanımıdır. YÖNETİŞİM NEDİR? Yönetişim en basit ve en kısa tanımıyla; resmî ve özel kuruluşlarda idari, ekonomik, politik otoritenin ortak kullanımıdır. Ortak yönetim- birlikte yönetmek anlamına gelir ve içinde yönetimden

Detaylı

SAĞLIKLI ŞEHİR YAKLAŞIMI

SAĞLIKLI ŞEHİR YAKLAŞIMI SAĞLIKLI ŞEHİR YAKLAŞIMI Bugün şehirlerimizdeki problemlerin çoğu fakirlik, eşitsizlik, işsizlik, işe ve mal ve hizmetlere erişim zorlukları, düşük düzeyde sosyal ilişkiler ve kentsel alanlardaki düşük

Detaylı

UNESCO Eğitim Sektörü

UNESCO Eğitim Sektörü UNESCO Eğitim Sektörü Esra HATİPOĞLU Eğitim Sektör Uzmanı 31 Ekim - 1 Kasım 2014, Antalya Eğitim Sektörü Nitelikli eğitimi kalkınmanın kalbine yerleştirmek Eğitim Sektörü UNESCO Eğitim Sektörü, Paris Genel

Detaylı

DİKMEN BÖLGESİ STRETEJİK GELİŞİM PLANI 2012-2014

DİKMEN BÖLGESİ STRETEJİK GELİŞİM PLANI 2012-2014 DİKMEN BÖLGESİ STRETEJİK GELİŞİM PLANI 2012-2014 Eyül 2011 Bu yayın Avrupa Birliği nin yardımlarıyla üretilmiştir. Bu yayının içeriğinin sorumluluğu tamamen The Management Centre ve Dikmen Belediyesi ne

Detaylı

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ VİZYON BELGESİ (TASLAK) Türkiye 2053 Stratejik Lokomotif Sektörler MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ Millet Hafızası ve Devlet Aklının bize bıraktığı miras ve tarihî misyon, İstanbul un Fethinin

Detaylı

KENTSEL PLANLAMANIN TEMEL NİTELİKLERİ

KENTSEL PLANLAMANIN TEMEL NİTELİKLERİ KENTSEL PLANLAMANIN TEMEL NİTELİKLERİ Kentsel planlama toplum yararını esas alan güvenli ve sürdürülebilir yaşam çevresi oluşturmaya yönelik bir kamu hizmetidir. Kent planlama, mekan oluşumunun nedenlerini,

Detaylı

T.C. YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ MİSYON, VİZYON, DEĞERLER

T.C. YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ MİSYON, VİZYON, DEĞERLER T.C. YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ MİSYON, VİZYON, DEĞERLER MİSYON Eğitim, sağlık hizmeti ve araştırmada yenilik ve mükemmelliği teşvik ederek, ulus ve ötesinde, sağlığı korumak ve geliştirmektir.

Detaylı

KAMU POLİTİKASI BELGELERİ

KAMU POLİTİKASI BELGELERİ Ünite 4 Doç. Dr. Nuray ERTÜRK KESKİN Türkiye deki kamu politikası belgelerinin tanıtılması amaçlanmaktadır. Kamu politikası analizinde görüş alanında olması gereken politika belgeleri altı başlık altında

Detaylı

Yerel Yönetimler İçin Sera Gazı Salım Envanteri (Karbon Ayak İzi) nin Önemi

Yerel Yönetimler İçin Sera Gazı Salım Envanteri (Karbon Ayak İzi) nin Önemi Yerel Yönetimler İçin Sera Gazı Salım Envanteri (Karbon Ayak İzi) nin Önemi Prof. Dr. Cengiz Türe Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği Danışma Kurulu Üyesi ve Anadolu Üniversitesi Ekoloji Anabilim Dalı Başkanı

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE FASLI MÜZAKERE SÜRECİ

AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE FASLI MÜZAKERE SÜRECİ AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE FASLI MÜZAKERE SÜRECİ 1. Genel Süreç Çevre Faslı Müzakere Sürecine ilişkin; Çevre Faslı Tanıtıcı Tarama Toplantısı 03-11 Nisan 2006, Çevre Faslı Ayrıntılı Tarama Toplantısı 29 Mayıs

Detaylı

İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR...XXI

İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR...XXI İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER...XI KISALTMALAR...XXI BİRİNCİ BÖLÜM ÇEVRENİN KORUNMASI, ÇEVRE HAKKI 1. ÇEVRENİN KORUNMASI...1 I. Çevre Kavramı...1 Çevresel

Detaylı

WORLD FOOD DAY 2010 UNITED AGAINST HUNGER

WORLD FOOD DAY 2010 UNITED AGAINST HUNGER DUNYA GIDA GUNU ACLIGA KARSI BIRLESELIM Dr Aysegul AKIN FAO Turkiye Temsilci Yardimcisi 15 Ekim 2010 Istanbul Bu yılki kutlamanın teması, ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeyde dünyadaki açlıkla mücadele

Detaylı

1. SOSYAL SERMAYE 1. (1) (2) 2. (3). (4) 3. (5) (6) 4.

1. SOSYAL SERMAYE 1. (1) (2) 2. (3). (4) 3. (5) (6) 4. 1. SOSYAL SERMAYE 1. Sosyal sermaye OECD tarafından grup içerisinde ya da gruplar arasında işbirliğini kolaylaştıran anlayışlar, paylaşılan değerler, normlarla birlikte ağlar olarak tanımlanmaktadır (1).

Detaylı

ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ ENERJİ TÜKETİMİ

ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ ENERJİ TÜKETİMİ ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ Enerji, modern kişisel yaşamın, üretim ve iletişim süreçlerinin en önemli aktörlerinden biri. Enerjinin tüketimi küresel düzeyde hızla artmaya devam ederken üç ana ihtiyaç baş gösteriyor:

Detaylı

D- NASIL YAZMALI? ÖRNEKLER

D- NASIL YAZMALI? ÖRNEKLER D- NASIL YAZMALI? ÖRNEKLER Örnek 1 EEB Raporu Bu araştırma konusunun güncelliği, önemi ve yapacağı katkı 1. 1.1. Bölgesel Gelişme Yaklaşımı Bölge olgusunun tanımı ve rolü, Dünyada özellikle 1970 lerin

Detaylı

ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE

ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE TÜRKİYE NİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER ÇEVRE VE DOĞA KORUMAYLA İLGİLİ ULUSAL VE ULUSLARARASI ÖRGÜTLER DERS 5 TÜRKİYE NİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 1-Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının

Detaylı

TOPLUM TANILAMA SÜRECİ. Prof. Dr. Ayfer TEZEL

TOPLUM TANILAMA SÜRECİ. Prof. Dr. Ayfer TEZEL TOPLUM TANILAMA SÜRECİ Prof. Dr. Ayfer TEZEL TOPLUMUN TANIMI A.Ü.AHE 402 Halk Sağlığı Hemşireliği Aynı toprak parçası üzerinde bir arada yaşayan ve temel çıkarlarını sağlamak için iş birliği yapan insanların

Detaylı

Dağlık alanda yaşayan insanlar ve yaşadıkları çevreler için birlikte çalışmak

Dağlık alanda yaşayan insanlar ve yaşadıkları çevreler için birlikte çalışmak Dağlık alanda yaşayan insanlar ve yaşadıkları çevreler için birlikte çalışmak BİZ KİMİZ? Dağ Ortaklığı bir Birleşmiş Milletler gönüllü ittifakı olup, üyelerini ortak hedef doğrultusunda bir araya getirir.

Detaylı

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ Hazırlayan: Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik Görünümü IMF düzenli olarak hazırladığı Küresel Ekonomi Görünümü

Detaylı

Türkiye de Yeşil Büyüme : Zorluklar ve Fırsatlar. Prof. Dr. Erinç Yeldan Bilkent Üniversitesi

Türkiye de Yeşil Büyüme : Zorluklar ve Fırsatlar. Prof. Dr. Erinç Yeldan Bilkent Üniversitesi Türkiye de Yeşil Büyüme : Zorluklar ve Fırsatlar Prof. Dr. Erinç Yeldan Bilkent Üniversitesi 1990 2000 2008 Dünya OECD Türkiye Dünya OECD Türkiye Dünya OECD Türkiye CO2 (milyon ton) 20.662 11.012 129 24.752

Detaylı

GAP BÖLGESİ NDE TARIM VE TARIMA DAYALI SANAYİDE ENTEGRE KAYNAK VERİMLİLİĞİ PROJESİ

GAP BÖLGESİ NDE TARIM VE TARIMA DAYALI SANAYİDE ENTEGRE KAYNAK VERİMLİLİĞİ PROJESİ GAP BÖLGESİ NDE TARIM VE TARIMA DAYALI SANAYİDE ENTEGRE KAYNAK VERİMLİLİĞİ PROJESİ PROJENİN GEREKÇESİ VE AMACI Tarım sektörü Türkiye nin Gayri Safi Katma Değerinin yaklaşık %9 unu oluştururken, bu oran

Detaylı

İŞLETME 2020 MANİFESTOSU AVRUPA DA İHTİYACIMIZ OLAN GELECEK

İŞLETME 2020 MANİFESTOSU AVRUPA DA İHTİYACIMIZ OLAN GELECEK İŞLETME 2020 MANİFESTOSU AVRUPA DA İHTİYACIMIZ OLAN GELECEK Daha kapsayıcı bir toplum için sözlerini eyleme dökerek çalışan iş dünyası ve hükümetler AVRUPA DA İHTİYACIMIZ OLAN GELECEK Avrupa da önümüzdeki

Detaylı

Hedefler, Aktiviteler, Çıktılar

Hedefler, Aktiviteler, Çıktılar Technical Assistance for Implementation of the By-Law on Strategic Environmental Assessment EuropeAid/133447/D/SER/TR Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği'nin Uygulanması Teknik Yardım Projesi

Detaylı

Uluslararası Süreçler Çerçevesinde Çevre Eğitimi

Uluslararası Süreçler Çerçevesinde Çevre Eğitimi Uluslararası Süreçler Çerçevesinde Çevre Eğitimi Doç. Dr. Barbaros GÖNENÇGİL Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) Yönetim Kurulu Başkan Yrd. barbaros@istanbul.edu.tr Dünya herkesin ihtiyacına yetecek kadarını

Detaylı

SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ İŞ FORUMU. Ankara Deklarasyonu

SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ İŞ FORUMU. Ankara Deklarasyonu SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ İŞ FORUMU Ankara Deklarasyonu Özet 2015 yılının Eylül ayında, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi kapsamında Arazi Bozulumunun Dengelenmesi

Detaylı

AB de Yerel ve Bölgesel Yönetimler. Ders 2

AB de Yerel ve Bölgesel Yönetimler. Ders 2 AB de Yerel ve Bölgesel Yönetimler Ders 2 White Paper on European Governence Avrupa Yönetişimi Brüksel 25.07.2001 Yönetişim kavramının tanılanması. Gündem 21 Belgesi (1992 Rio Konferansı) Küresel Ortaklık

Detaylı

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Yönetimine Giriş Eğitimi

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Yönetimine Giriş Eğitimi SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Yönetimine Giriş Eğitimi İÇDAŞ A.Ş. Sürdürülebilirlik Yönetim Birimi Amaç ve İçerik Bu eğitim sunumu ile paydaşlarımıza Sürdürülebilirliği tanıtmak ve şirketimizin Sürdürülebilirlik alanında

Detaylı

Tarım & gıda alanlarında küreselleşme düzeyi. Hareket planları / çözüm önerileri. Uluslararası yatırımlar ve Türkiye

Tarım & gıda alanlarında küreselleşme düzeyi. Hareket planları / çözüm önerileri. Uluslararası yatırımlar ve Türkiye Fırsatlar Ülkesi Türkiye Yatırımcılar için Güvenli bir Liman Tarım ve Gıda Sektöründe Uluslararası Yatırımlar Dr Mehmet AKTAŞ Yaşar Holding A.Ş. 11-12 Şubat 2009, İstanbul sunuş planı... I. Küresel gerçekler,

Detaylı

Doğa, Çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik

Doğa, Çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik TEMEL KAVRAMLAR Doğa, çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik Kavramları Yabanıl Alan, Yabanıllık ve Yaban Hayatı Kavramları Doğa Koruma Kavramı ve Kapsamı Doğal Kaynak Yönetiminin Genel Kapsamı Doğa,

Detaylı

KENTSEL YAŞAM KALİTESİ DERNEĞİ. Binalar Ağaçlardan Yüksek Olmasın

KENTSEL YAŞAM KALİTESİ DERNEĞİ. Binalar Ağaçlardan Yüksek Olmasın KENTSEL YAŞAM KALİTESİ DERNEĞİ Binalar Ağaçlardan Yüksek Olmasın Bu çalışma, 1. Yılını tamamlayan Kentsel Yaşam Kalitesi Derneği ni tanıtım amaçlı hazırlanmıştır. Grafik Tasarım / Emel Karadeniz, Craft

Detaylı

ENERJİ YÖNETİMİ A.B.D. (İ.Ö.) TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI GENEL BİLGİLERİ

ENERJİ YÖNETİMİ A.B.D. (İ.Ö.) TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI GENEL BİLGİLERİ ENERJİ YÖNETİMİ A.B.D. (İ.Ö.) TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI GENEL BİLGİLERİ Enerji Yönetimi A.B.D Lisansüstü Programı Tezsiz Yüksek Lisans programına kabul edilen öğrenciler zorunlu dersleri tamamlamak

Detaylı

2. Gün: Stratejik Planlamanın Temel Kavramları

2. Gün: Stratejik Planlamanın Temel Kavramları 2. Gün: Stratejik Planlamanın Temel Kavramları Virpi Einola-Pekkinen 11.1.2011 1 Strateji Nedir? bir kağıt bir belge bir çalışma planı bir yol bir süreç bir ortak yorumlama ufku? 2 Stratejik Düşünme Nedir?

Detaylı

YGS-LYS ALAN SIRA DERS İÇERİK SINIF

YGS-LYS ALAN SIRA DERS İÇERİK SINIF MART 1. Nüfus LYS-1 Nüfus politikaları *Nüfus politikası nedir, niçin uygulanır *Nüfus politikaları LYS-2 Nüfus ve ekonomi *Nüfusun dağılışını etkileyen faktörler *Yerleşme doku ve tipleri *Yapı tipleri

Detaylı

Yeniden Yapılanma Süreci Dönüşüm Süreci

Yeniden Yapılanma Süreci Dönüşüm Süreci Yeniden Yapılanma Süreci 2010-2025 Dönüşüm Süreci 2025-2050 2025'te olmazsa olmazlar Geçiş dönemi kilit meseleleri Dönüşüm zamanının Başarı Dönüşüm ölçütleri zamanının Vizyon Herkese fırsat eşitliği sağlanarak

Detaylı

1 MEKÂN-EKOSİSTEM-ÇEVRE-EKOLOJİ- ÇEVREBİLİM: KAVRAMSAL TARTIŞMA

1 MEKÂN-EKOSİSTEM-ÇEVRE-EKOLOJİ- ÇEVREBİLİM: KAVRAMSAL TARTIŞMA İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 MEKÂN-EKOSİSTEM-ÇEVRE-EKOLOJİ- ÇEVREBİLİM: KAVRAMSAL TARTIŞMA 11 1.1. Giriş 12 1.2. İnsan- Çevre İlişkilerinin Tarihi Arka Planı 12 1.2.1.Teknoloji, Tüketim ve Çevre 13 1.2.2.İnsan-

Detaylı

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ 12. TARAFLAR KONFERANSI (COP12)

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ 12. TARAFLAR KONFERANSI (COP12) BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE SÖZLEŞMESİ 12. TARAFLAR KONFERANSI (COP12) Çölleşme; kurak, yarı-kurak ve yarı nemli alanlarda, iklim değişiklikleri ve insan faaliyetleri de dahil olmak üzere

Detaylı

SAĞLIĞI GELİŞTİRME KAVRAMI

SAĞLIĞI GELİŞTİRME KAVRAMI İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE İŞYERİ HEMŞİRELİĞİNİN ÖNEMİ ROLÜ KURSU 4 MAYIS 2014 İSTANBUL VII. ULUSLARARASI İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KONFERANSI SAĞLIĞI GELİŞTİRME KAVRAMI Uzm.

Detaylı

C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002.

C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002. C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002. DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI NIN GELİR DAĞILIMINDA ADALETSİZLİK VE YOKSULLUK SORUNUNA YAKLAŞIMI (SEKİZİNCİ

Detaylı

ULUSLARARASI SAĞLIK KURULUŞLARI

ULUSLARARASI SAĞLIK KURULUŞLARI ULUSLARARASI SAĞLIK KURULUŞLARI Hanife TİRYAKİ ŞEN İstanbul Sağlık Müdürlüğü İnsan Kaynakları Şube Müdürlüğü Personel Eğitim Birimi 19/11/2012 Aday Memur Eğitimleri-2012 1 ULUSLARARASI SAĞLIK KURULUŞLARI

Detaylı

AB Çevre Müktesebatı Semineri Avrupa Birliği Kurumsal Yapısı, Temel Belgeler ve AB Müktesebatı

AB Çevre Müktesebatı Semineri Avrupa Birliği Kurumsal Yapısı, Temel Belgeler ve AB Müktesebatı AB Çevre Müktesebatı Semineri Avrupa Birliği Kurumsal Yapısı, Temel Belgeler ve AB Müktesebatı Hazırlayanlar: Kerem Okumuş- Gülün Egeli 25 Kasım 2010, Ankara AB Çevre Müktesebatı Yapısı Avrupa Antlaşmaları

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ İLE İRAN İSLAM CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ ARASINDA ÇEVRE ALANINDA MUTABAKAT ZAPTI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ İLE İRAN İSLAM CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ ARASINDA ÇEVRE ALANINDA MUTABAKAT ZAPTI TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ İLE İRAN İSLAM CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ ARASINDA ÇEVRE ALANINDA MUTABAKAT ZAPTI Bundan böyle "Taraflar" olarak anılacak olan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile İran İslam Cumhuriyeti

Detaylı

Üst Ölçekli Planlar Mekansal Strateji Planı

Üst Ölçekli Planlar Mekansal Strateji Planı Üst Ölçekli Planlar Mekansal Strateji Planı Mevcut yasal düzenlemelere göre mekânsal planlama kademelenmesinin en üst düzeyinde yeni bir plan türü olarak mekânsal strateji planı yer almaktadır. Mekânsal

Detaylı

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu?

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Yrd. Doç. Dr. Elif UÇKAN DAĞDEMĠR Anadolu Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü Öğretim Üyesi 1. GĠRĠġ Avrupa Birliği (AB)

Detaylı

KIRSAL KALKINMA. Ülkemizin Ulusal Kırsal Kalkınma Politikalarının belirlendiği strateji belgeleri;

KIRSAL KALKINMA. Ülkemizin Ulusal Kırsal Kalkınma Politikalarının belirlendiği strateji belgeleri; KIRSAL KALKINMA Ülkemizde kalkınma girişimleri, 1970'li yılların ikinci yarısından itibaren "kırsal kalkınma" olarak kavramsallaştırılmış olup, Kırsal Kalkınma, ekonomik ve sosyal sektörleri ilgilendiren

Detaylı

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON Z. Güldem Ökem, PhD Research Fellow Centre for European Policy Studies (guldem.okem@ceps.eu) 23 Şubat 2011, Ankara Türkiye nin Avrupa Birliği

Detaylı

İKLİM DOSTU ŞİRKET MÜMKÜN MÜ?

İKLİM DOSTU ŞİRKET MÜMKÜN MÜ? İKLİM DOSTU ŞİRKET MÜMKÜN MÜ? Gülçin Özsoy REC Türkiye Proje Uzmanı İklim Platformu Program Yöneticisi 22 Mart 2012, İzmir REC Türkiye REC Kuruluş Sözleşmesi Ekim 2002 de imzalandı; Ocak 2004 te yürürlüğe

Detaylı

GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013

GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013 GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013 SUNUM AKIŞI Bölge Planı Hazırlık Süreci Paydaş Analizi Atölye Çalışmalarının Gerçekleştirilmesi Mevcut Durum Analizi Yerleşim Yapısı ve Yerleşmeler Arası İlişki Analizi

Detaylı

Türkiye de Ulusal Politikalar ve Endüstriyel Simbiyoz

Türkiye de Ulusal Politikalar ve Endüstriyel Simbiyoz Türkiye de Ulusal Politikalar ve Endüstriyel Simbiyoz Ferda Ulutaş Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı KALKINMA AJANSLARI VE BÖLGE PLANLARI İÇİN ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ ÇALIŞTAYI 31 Ocak 1 Şubat 2013 CK Farabi

Detaylı

Temiz Üretim Süreçlerine Geçişte Hibe Programlarının KOBİ lere Katkısı. Ertuğrul Ayrancı Doğu Marmara Kalkınma Ajansı 07.10.2015

Temiz Üretim Süreçlerine Geçişte Hibe Programlarının KOBİ lere Katkısı. Ertuğrul Ayrancı Doğu Marmara Kalkınma Ajansı 07.10.2015 Temiz Üretim Süreçlerine Geçişte Hibe Programlarının KOBİ lere Katkısı Ertuğrul Ayrancı Doğu Marmara Kalkınma Ajansı 07.10.2015 KOBİ lere Yönelik Destekler -Kalkınma Ajansları -KOSGEB -TÜBİTAK -Bilim Sanayi

Detaylı

SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ İŞ FORUMU. Ankara Deklarasyonu

SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ İŞ FORUMU. Ankara Deklarasyonu SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ İŞ FORUMU Ankara Deklarasyonu Özet 2015 yılının Eylül ayında, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi kapsamında Arazi Bozulumunun Dengelenmesi

Detaylı

Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI. Dr. Osman Orkan Özer

Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI. Dr. Osman Orkan Özer Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI Dr. Osman Orkan Özer SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI Sürdürülebilir tarım; Günümüz kuşağının besin gereksinimi

Detaylı

Yaşanabilir Bir Şehir için İzmir Bölge Planı Hedefleri. H.İ.Murat ÇELİK, PMP Birim Başkanı

Yaşanabilir Bir Şehir için İzmir Bölge Planı Hedefleri. H.İ.Murat ÇELİK, PMP Birim Başkanı Yaşanabilir Bir Şehir için İzmir Bölge Planı Hedefleri H.İ.Murat ÇELİK, PMP Birim Başkanı Yaşanabilir Şehirler Sempozyumu 1. İZKA 2. İzmir Bölge Planı 3. Yaşanabilir Şehir Hedefleri İçerik 1.

Detaylı

RÜZGAR ENERJİSİ. Cihan DÜNDAR. Tel: Faks :

RÜZGAR ENERJİSİ. Cihan DÜNDAR. Tel: Faks : RÜZGAR ENERJİSİ Cihan DÜNDAR Tel: 312 302 26 88 Faks : 312 361 20 40 e-mail :cdundar@meteor.gov.tr Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü A r a ş t ı r m a Ş u b e M ü d ü r l ü ğ ü Enerji Kullanımının

Detaylı

KIRSAL KALKINMA POLİTİKALARI VE YÖNETİŞİM. Prof.Dr.Bülent GÜLÇUBUK, Ankara Üniversitesi 13.Aralık.2012

KIRSAL KALKINMA POLİTİKALARI VE YÖNETİŞİM. Prof.Dr.Bülent GÜLÇUBUK, Ankara Üniversitesi 13.Aralık.2012 KIRSAL KALKINMA POLİTİKALARI VE YÖNETİŞİM Prof.Dr.Bülent GÜLÇUBUK, Ankara Üniversitesi 13.Aralık.2012 Dünya ciddi sorunlarla uğraşmakta Küresel sorunların giderek karmaşık hale gelmekte (göç, eşitsizlikler,

Detaylı

Küresel Ekoloji. Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu

Küresel Ekoloji. Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu Küresel Ekoloji Yrd. Doç. Dr. Aslı Sade Memişoğlu Başlıklar 1. Gençlikten olgunluğa geçiş: sürdürülebilir uygarlıklara doğru 2. Ekolojik-Sosyal uçurumlar 3. Küresel sürdürülebilirlik 4. Senaryolar 5. Uzun

Detaylı

Levent SÜMER, PMP, Torunlar GYO Planlama Müdürü, UPYE Kurucu YK Üyesi

Levent SÜMER, PMP, Torunlar GYO Planlama Müdürü, UPYE Kurucu YK Üyesi PMI Türkiye Proje Yönetim Zirvesi Eylül 27-28, 2013 Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Levent SÜMER, PMP, Torunlar GYO Planlama Müdürü, UPYE Kurucu YK Üyesi 1 Levent SÜMER (PMP) Torunlar GYO Planlama Müdürü

Detaylı

Havza Rehabilitasyon Projeleri Planlaması, Uygulaması ve Çıkarımlar. Halil AGAH Kırsal Kalkınma Uzmanı Şanlıurfa, 2013

Havza Rehabilitasyon Projeleri Planlaması, Uygulaması ve Çıkarımlar. Halil AGAH Kırsal Kalkınma Uzmanı Şanlıurfa, 2013 Havza Rehabilitasyon Projeleri Planlaması, Uygulaması ve Çıkarımlar Halil AGAH Kırsal Kalkınma Uzmanı Şanlıurfa, 2013 Havza Rehabilitasyonu Planlaması İÇERİK Tanımlar (Havza, Yönetim ve Rehabilitasyon)

Detaylı

AB Çevre Mevzuatı Rıfat Ünal Sayman REC Türkiye Direktör Yrd.

AB Çevre Mevzuatı Rıfat Ünal Sayman REC Türkiye Direktör Yrd. AB Çevre Mevzuatı Rıfat Ünal Sayman REC Türkiye Direktör Yrd. Haziran 2012 İstanbul İçerik REC AB Mevzuatı AB Mevzuatı ve Türkiye AB Çevre Mevzuatı AB Çevre Mevzuatı ve Türkiye Değerlendirme Bölgesel Çevre

Detaylı

ELEKTRONİK İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ (ELECTRONIC HUMAN RESOURCES MANAGEMENT) E- İKY / E- HRM (I)

ELEKTRONİK İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ (ELECTRONIC HUMAN RESOURCES MANAGEMENT) E- İKY / E- HRM (I) ELEKTRONİK İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ (ELECTRONIC HUMAN RESOURCES MANAGEMENT) E- İKY / E- HRM (I) Günümüzde bilişim ve iletişim teknolojilerindeki hızına erişilemez gelişme ve ilerlemelerin sonucunda özellikle

Detaylı

GIDA GÜVENCESİ-GIDA GÜVENLİĞİ

GIDA GÜVENCESİ-GIDA GÜVENLİĞİ GIDA GÜVENLİĞİ GIDA GÜVENCESİ-GIDA GÜVENLİĞİ Dünyada 800 Milyon İnsan Kronik Yetersiz Beslenme, 1.2 Milyar İnsan Açlık Korkusu Yaşamakta, 2 Milyar İnsan Sağlıklı, Yeterli ve Güvenli Gıda Bulma Konusunda

Detaylı

KENTTE YAŞAMAK HAKLAR VE SORUMLULUKLAR. PROF. DR. HASAN ERTÜRK herturkulu@hotmail.com

KENTTE YAŞAMAK HAKLAR VE SORUMLULUKLAR. PROF. DR. HASAN ERTÜRK herturkulu@hotmail.com KENTTE YAŞAMAK HAKLAR VE SORUMLULUKLAR PROF. DR. HASAN ERTÜRK herturkulu@hotmail.com KENT NEDİR? KENTLER TARİHİN DEĞİŞİK DÖNEMLERİNDE FARKLI SOSYO-EKONOMİK İŞLEVLER ÜSTLENMİŞLERDİR. MEDİNE KARYE CİTE POLİS

Detaylı

Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanımı ve Bütünleşik Yönetimi

Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanımı ve Bütünleşik Yönetimi Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanımı ve Bütünleşik Yönetimi Öğr. Gör. Dr. Cem Polat ÇETİNKAYA DEÜ SUMER Su Kaynakları Yönetimi ve Su Kaynaklı Doğal Afetlerin Kontrolü Araştırma ve Uygulama Merkezi

Detaylı

Bursa Yakın Çevresi Deprem Tehlikesi ve Kentsel Dönüşüm

Bursa Yakın Çevresi Deprem Tehlikesi ve Kentsel Dönüşüm Bursa Yakın Çevresi Deprem Tehlikesi ve Kentsel Dönüşüm Oğuz Gündoğdu ACİL DURUMLAR PANELİ KalDer Bursa Şubesi Çevre ve İş Güvenliği Kalite Uzmanlık Grubu 27 Mayıs 2015 Ülkemizde çağdaş anlamda Afet Yönetimi

Detaylı

ULUSLARARASI ÇEVRE MEVZUATI

ULUSLARARASI ÇEVRE MEVZUATI ULUSLARARASI ÇEVRE MEVZUATI 1. Viyana Anlaşmalar Hukuku Sözleşmesi (1969) Viyana Anlaşmalar Hukuku Sözleşmesi (The Vienna Convention on the Law of Treaties, 1969 (VCLT)), uluslararası hukuk araçlarının

Detaylı

Dünya Enerji Görünümü 2012. Dr. Fatih BİROL Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Ankara, 25 Aralık 2012

Dünya Enerji Görünümü 2012. Dr. Fatih BİROL Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Ankara, 25 Aralık 2012 Dünya Enerji Görünümü 2012 Dr. Fatih BİROL Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Ankara, 25 Aralık 2012 Genel Durum Küresel enerji sisteminin temelleri değişiyor Bazı ülkelerde petrol ve doğalgaz üretimi

Detaylı

ORMANCILIK POLİTİKASI AMAÇ VE ARAÇLARI

ORMANCILIK POLİTİKASI AMAÇ VE ARAÇLARI ORMANCILIK POLİTİKASI AMAÇ VE ARAÇLARI ORMANCILIK POLİTİKASI AMAÇLARI Politikalar, hükümet, birey ya da kurumların herhangi bir alanda izlediği ve belli bir amaç taşıyan bir amaç taşıyan yol ve yöntemler

Detaylı