TÜRK YE STAT ST K YILLI I

Transkript

1 ISSN X TÜRK YE STAT ST K YILLI I 2 04 Turkey s Statistical Yearbook T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ State Institute of Statistics, Prime Ministry, Republic of Turkey

2 İçindekiler Contents Sayfa Number Önsöz III Preface Açıklama V Explanation Arazi ve klim 1 Land and Climate Çevre 15 Environment Nüfus 23 Population Demografi 55 Demography Sa lık 81 Health E itim ve Kültür 99 Education and Culture Adalet 115 Justice Seçimler 123 Elections Sosyal Güvenlik 131 Social Security Çalı ma 143 Labour Tarım 163 Agriculture Maden ve Enerji 185 Mining and Energy malat Sanayii 199 Manufacturing Industry Bina n aatı 219 Building Construction Ula tırma ve Haberle me 233 Transportation and Communication Turizm 253 Tourism Ticaret ve Hizmetler 263 Trade and Services Dı Ticaret 271 Foreign Trade Fiyat ve Endeksler 287 Prices and Indexes Satınalma Gücü Paritesi 299 Purchasing Power Parity Para, Banka ve Sigorta 307 Money, Banking and Insurance Maliye 331 Finance Ulusal Hesaplar 345 National Accounts Gelir, Yoksulluk ve Tüketim 359 Income, Poverty and Consumption Bilim, Teknoloji ve Bili im 377 Science,Technology and Information Communication Ya am Memnuniyeti 393 Life Satisfaction statistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması ( BBS) 403 Classification of Statistical Regions (SRE) Veri Kaynakları 405 Data Sources VII

3 Önsöz Preface Toplumun pek çok alanına yönelik resmi istatistiklerin genel çerçeve itibariyle sunuldu u ve ülke profili hakkındaki bilgilere eri im imkanı sa layan Türkiye statistik Yıllı ı, Devlet statistik Enstitüsü tarafından yayımlanmakta ve en çok tercih edilen yayınlar arasında yer almaktadır. Statistical Yearbook of Turkey, in which official statistics related to many aspects of the society are presented generally and which provides immediate access to information regarding country profile, is being published by State Institute of Statistics and is one of the most demanded publications of the Institute. statistik Yıllı ı nın kökeni, 1897 yılında Osmanlı mparatorlu u döneminde yayımlanan Mahsus statistik-i Umumi dir. Devlet statistik Enstitüsü tarafından yayımlanan ilk yıllık ise 1928 yılında Osmanlıca olarak hazırlanmı tır. The origin of the Statistical Yearbook is Mahsus statistik-i Umumi (Special General Statistics), which was published in 1897 at the Ottoman Empire times. On the other hand, the first yearbook which was published in 1928 by State Institute of Statistics was prepared in Ottoman language. Ülkemiz hakkında daha çok bilgiye eri im imkanı sa lamak amacıyla yayında yer alan tablolara ek olarak Enstitü tarafından yürütülen e itim harcamaları, yoksulluk, özürlüler, bili im kullanımı, ya am memnuniyeti gibi yeni ara tırmaların yanı sıra göç bilgileri ile ülkemizde ya anan depremlere ili kin verilere de yer verilmi, bölümlerde yer alan bazı tabloların içerikleri geli tirilmi tir. Yayında yer alan bilgiler, yayımlandı ı zaman dilimindeki mevcut en son verileri içermektedir ve 5 yıllık bilgilerle kar ıla tırma imkanı sa lamaktadır. Tablo sonlarında ve yayının son bölümünde yer alan veri kaynaklarının ise, daha detaylı istatistiklere eri mek isteyen kullanıcılar için iyi bir ba langıç noktası olaca ı dü ünülmektedir. Yayın CD ortamında da mevcuttur ve ka ıt ortamındaki tüm bilgileri içermektedir. Di er taraftan, web adresinden güncel bilgilere eri mek de mümkündür. Türkiye statistik Yıllı ı nın geni kullanıcı kitlesine hizmet verece i ve ara tırmacıları her bir konunun kayna ına götürece i inancıyla istatistiki bilgi üretilmesine kaynak sa layan tüm bireylere, kurum ve kurulu lara, yayının hazırlanmasında eme i geçenlere katkılarından dolayı te ekkür ederim. In order to provide access to more information about the country; in addition to the tables in the previous publication, information about other surveys of the Institute like education expenditures, disability, IT usage, life satisfaction has been given alongside with migration and earthquakes in our country, while the content of some of the tables had been improved, though the general structure of the publication has been preserved since last year. Information in the publication covers the most recent data available during the publication period, and provides comparison with the information of the previous 5 years. Data sources given at the end of tables and the last chapter of the publication are assumed to be a good starting point for the users who want to reach more detailed information. The publication is available in CD-ROM version and this version covers all the information in the paper press. On the other hand, it is also possible to reach most recent data on With the belief that Statistical Yearbook of Turkey would serve its wide range of users and take the researchers to the source of each subject, I thank all individuals and organizations which provided data to the statistical information production, and all people who have contributed in the preparation of the publication. Doç. Dr. Ömer DEM R Assoc. Prof. Ömer DEM R Enstitü Ba kanı President Doç. Dr. Ömer DEMİR Enstitü Başkanı President III

4 Açıklama Explanation Yayında Kapsanan Dönem statistik Yıllı ı, tarihsel veriler ve bazı tablolar dı ında kullanıcıya be yıllık bir kar ıla tırma olana ı sa lanacak biçimde düzenlenmi tir. Belirtilmedikçe "yıl" takvim yılını göstermektedir. Mali yıl ise 12 ay için söz konusu olup 1 Ocak tarihinde ba lar. Period Covered by the Yearbook The data with the exception of certain tables and historical series, are presented in five year period. Unless otherwise stated, "year refers to the calender year. Fiscal year refers to the 12 months and begins with January 1 st of each year. Veri Kaynakları Yayında sunulan veriler Devlet statistik Enstitüsü'nün sayım ve anketlerinden, ayrıca di er kurulu ların idari kayıtlarından derlenmektedir. Kaynak verilmeyen tablolardaki bilgiler Enstitü tarafından hazırlanmı tır. Konu Açıklamaları Her bölümün ba ında yer alan konu açıklamalarında, bölümdeki bilgilerin hangi yöntem ve kaynaktan derlendi i, yapılan çalı malar, kullanılan sınıflamalar ve konu ile ilgili bazı terim ve kavramların tanımları yer almaktadır. Data Sources Data presented in the publication are compiled from censuses and surveys conducted by the State Institute of Statistics and from administrative registers of the other organizations.tables for which no source is indicated are based on information prepared by SIS. Explanations of the Subjects In the explanatory notes placed at the beginning of each section, the method used in compiling the data, the studies made, classsifications, definitions and concepts are given. Semboller Symbols Bilgi geçicidir * Data is provisional Uygulanamamı tır. Not applicable Bilgi elde edilememi tir Data not available Bilgi yoktur - Denotes magnitude nil 53 Sayılı Kanun gere i gizlilik ilkesine göre özel sektörde bir veya iki i yerine ili kin bilgiler verilmemi tir. (*) Data pertaining to one or two private sector establishments are not given by law no. 53 which is indicated as confidentiality. Kullanılan birimin yarısından azdır 0 Magnitude less than half of the unit Küçük veya e it < Fever/less/smaller than or equal to Büyük veya e it > More/greater than or equal to 2000'den (dahil) yılına kadar to 2002 inclusive 2001'den ba layan ve 2002'de biten ürün yılı, mali yıl, ö renim dönemi vb. 2001/'02 Crop year, financial year, school year etc. beginning in 2001 ending in 2002 V

5 Arazi ve İklim Land and Climate 1 Sayfa Page Açıklama 2 Explanation 1.1 Türkiye'nin uç noktaları Extreme points of Turkey 1.2 Türkiye ve illerin yüzölçümü Area of Turkey and provinces 1.3 Seçilmi da ve tepelerin yüksekli i Height of selected mountains and hills 1.4 Seçilmi akarsuların uzunlu u Length of selected rivers 1.5 Seçilmi baraj göllerinin alanları (göletler) Areas of selected dammed lakes (reservoirs) 1.6 Seçilmi do al göllerin yüzölçümü ve denizden yüksekli i Areas and altitudes of selected natural lakes 1.7 Seçilmi adaların yüzölçümü ve kıyı uzunlu u Areas and coastlines of selected islands 1.8 Depremler Earthquakes 1.9 Seçilmi meteoroloji istasyonlarında en yüksek ve en dü ük sıcaklık 1.10 Seçilmi meteoroloji istasyonlarında ortalama güne lenme süresi, oransal nem ve ya ı miktarı 1.11 Seçilmi meteoroloji istasyonlarında ortalama karla örtülü ve donlu olan gün sayısı 1.12 Seçilmi meteoroloji istasyonlarında deniz suyu ortalama sıcaklı ı Maximum and minimum temperature at selected meteorological stations Average hours of sunshine, humidity and precipitation at selected meteorological stations Average number of days of snow fall and frost at selected meteorological stations Average sea temperature at selected meteorological stations Haritalar Türkiye ve iller klim bölgeleri Yıllık güne lenme süresi Kuraklık indeksi Maps Turkey and provinces Climate regions Annual hours of sunshine Aridity indeks 1

6 Land and Climate ARAZ Türkiye'nin uç noktalarına ili kin enlem ve boylamlar 1/ ölçekli haritalara göre dakika cinsinden yakla ık olarak gösterilmi tir. Seçilmi da, tepe, akarsu, göl ve baraj göllerine yer verilmi tir. DEPREM Depremin iddeti: Depremin yer yüzeyindeki etkileri depremin iddeti olarak tanımlanır. "Modifed Mercalli (MM iddet ölçe i, deprem etkilerinin iddetini ara tıran deprembilimciler tarafından yaygınlıkla kullanır. Bu ölçek romen rakamları ile belirtilen en az I ve en fazla XII ile ifade edilir. iddetin ölçüsü, insanların deprem sırasında uykudan uyanmaları, mobilyaların hareket etmesi, bacaların yıkılması ve toplam hasar gibi çe itli kıstaslar gözönüne alınarak yapılır. Depremin yapılar ve insanlar üzerindeki etkilerinin bir ölçüsüdür. AREA The latitudes and longitudes of the extreme points of Turkey are approximated in minutes according to a map scale of 1/ Selected mountains, peaks, rivers, lakes and dammed lakes are included. EARTHQUAKE Earthquake intensity: The effects of earthquake to the ground expressed as intesity of earthquake. The Modified Mercalli (MM) Intensity Scale is commonly used by seismologists seeking information on the severity of earthquake effects. Intensity ratings are expressed as Roman numerals between I at the low end and XII at the high end. Earthquake intensity identified according to awakened pople during the earthquake, movement of the furnitures, falling down of the chimneys and some total demages. It measures the effects of eartquake on people and buildings. Depremin büyüklü ü: Depremde açı a çıkan enerjinin bir ölçüsüdür. Her depremin tek bir büyüklü ü vardır. Deprem büyüklü ü bir logoritmik ölçek olan Richter ölçe i ile ölçülür. Richter büyüklü ü kayıt edilen en yüksek deprem dalgasının geni li inden ölçülmektedir. KL M Bu bölümdeki veriler Devlet Meteoroloji leri Genel Müdürlü ü' nden alınmaktadır. Klimatolojik gözlemler: Bir yerin iklimini, hava durumunu saptamak amacı ile bütün meteorolojik ö eleri kapsayan bir gözlem olup, yerel saatle 7.00, ve 21.00' de olmak üzere günde üç kez yapılmaktadır. Fenolojik gözlemler: Bitki ya amının iklim ko ulları altında göstermi oldu u çe itli ya am evrelerinin hangi tarihlerde meydana geldi ini saptamak amacı ile yapılmaktadır. Sinoptik gözlemler: Salt hava tahminlerini elde etmek amacı ile günde en az dört defa 00.00, 06.00, ve 18.00'de uluslararası Greenwich ortalama saatine (GMT) göre yapılan bir gözlemdir. Aerolojik gözlemler: Atmosfer derinliklerindeki kitle hareketlerini ve karakterlerini saptayan bir gözlemdir. Bu yıllıkta en az be yıl boyunca gözlem yapmı olan 40 istasyon hakkında bilgi verilmi tir. Bu istasyonlara ait ortalama ve uç de erler her on yılda bir yeniden hesaplanmaktadır. Aylık ortalamalar: Gözlem süresi boyunca saptanan aylık ortalamalar toplamının, gözlem yılı sayısına bölünmesiyle hesaplanmı tır. Earthquake magnitude: It is a measure of the amount of energy released. Each earthquake has a unique magnitude assigned to it. The magnitude of earthquakes is measured on the Richter scale which is based on a logaritmic scale. The Richter magnitude is calculated from the amplitude of the largest seismic wave recorded for the earthquake. CLIMATE The meteorological data presented in this section are collected from the General Directorate of Meteorology. Climatological observations: These observations cover all the meteorological elements that determine the weather conditions of an area. The observations are made three times a day at 7.00 a.m., 2.00 p.m. and 9.00 p.m according to local time. Phenological observations: This type of observation is made in order to determine periodic biological phenomenon of plant life under climatic conditions. Synoptic observations: The synoptic recording stations are responsible only for weather forecasts. The observations are made four times daily at 00.00, 6.00 a.m p.m and 6.00 p.m according to GMT. Aerological observations: These stations observe and determine the movements of air masses and their characteristics in the upper layers of the atmosphere. In this publication data are given for only 40 typical stations which have records for at least a period of five years or more. Average and extreme values belonging to theses stations are recalculated every ten years. Monthly averages: Monthly averages are obtained by dividing the sum of the means of the monthly values to the number of observation years. 2

7 Ortalama sıcaklık: Gölgede ve yerden 2 m yükseklikte bulunan serbest havanın saat 7.00, ve 21.00'de ölçülen de erlerinin a ırlıklı ortalaması alınarak saptanmı tır. En yüksek ve en dü ük sıcaklık: Saptanmı olan günlük yüksek ve dü ük sıcaklıkların uç (ekstrem) de eridir. Güne lenme süresi: Güne lenme süresini ölçen özel aygıtlarla saptanmı de erlerin, gözlem yılları için aylık ve yıllık aritmetik ortalamaları bulunmu tur. Mean temperature: Mean temperatures are determined by finding the weight aritmetic mean of the observations taken at 7.00 a.m., 2.00 p.m. and 9.00 p.m. in a thermometer shelter placed in a representative location with thermometer bulbs two meters above the surface of the ground. Highest and lowest temperature on record: Data refers to observed daily extremes. Average hours of sunshine: The average hours of sunshine are obtained by taking the monthly and annual averages of daily values measured by special sunshine recording devices. Arazi ve İklim Deniz suyu ortalama sıcaklı ı: Derinli i en az 2 m olan yerlerde, deniz düzeyinden 50 cm derinlikte, sabah saat 6.30 ve 9.00 arasında ölçülen deniz suyu sıcaklı ı ortalamasıdır. Ortalama oransal nem (yüzde): Havada bulunan su buharı miktarının, o hava sıcaklı ında mümkün olabilen en yüksek doyurucu buhar basıncı miktarına oranı olup yüzde türünden alınmı ; ortalaması da saat 7.00, ve 21.00'de bulunan de erlerin toplanıp üçe bölünmesi ile hesaplanmı tır. Ya ı miktarı: mm olarak yüksekli i veya kg olarak metrekareye dü en ya ı miktarını göstermektedir. Günlük ya ı miktarı, bir gün öncesinde saat ve rasatlarında ölçülen miktarla, o günün saat 7.00 de ölçülen miktarın toplamıdır. Average sea temperature: Average sea temperature are measured between 6.30 and 9.00 a.m. by special sea temperature recording devices dipped 50 cm below sea level places with a minimum depth of 2 m. Relative humidity (percent): The amount of moisture in the air as compared with the maximum amount that the air could contain at the same temperature is expressed as a percentage. The daily average is obtained by taking the sum of the values observed at 7.00 a.m., 2.00 p.m. and 9.00 p.m. divided by three. Precipitation: The total rainfall is measured in mm and shown in kg. per square meter. Daily precipitation is obtained by taking the total of the values observed at 2.00 p.m. and 9.00 p.m of the previous day and 7.00 a.m of the present day. Ortalama karla örtülü gün sayısı: Saat 7.00'de yerde en az 0.5 cm kar örtüsünün saptanmı oldu u günlerin ortalama sayısıdır. Average number of days with snow: Refers to days in which at least 0.5 cm of snow is recorded at 7.00 a.m. 3

8 Land and Climate 1.1 Türkiye'nin uç noktaları Extreme points of Turkey Yönler ve uç noktalar Enlem Kuzey Boylam Do u Location of points Latitude (North) Longitude (East) Do u - East Küçük A rı Da ı'nın 34 km do usunda Türk- ran- Azerbaycan (Nahcivan) sınırlarının kav ak noktası Point of intersection of Turkish-Iranian-Azerbaijan boundaires 34 km east of Mt.Küçük A rı ' ' Batı - West Kuzey - North Gökçeada'da nceburun - Cape Inceburun Gökçeada Island ' ' Sinop ilinde nceburun - Cape Inceburun Sinop province ' ' Güney - South Hatay ili Yaylada ilçesinin Topraktutan (Beysun) Köyü'nün güneyi - South of Topraktutan (Beysun) village Yaylada district Hatay province ' ' 1.2 Türkiye ve illerin yüzölçümü Area of Turkey and provinces Yüzölçümü Yüzölçümü Yüzölçümü Yüzölçümü Area Area Area Area l - Province (km 2 ) l - Province (km 2 ) l - Province (km 2 ) l - Province (km 2 ) Türkiye -Turkey Diyarbakır Konya anlıurfa Adana Edirne Kütahya U ak Adıyaman Elazı Malatya Van Afyon Erzincan Manisa Yozgat A rı Erzurum Kahramanmara Zonguldak Amasya Eski ehir Mardin Aksaray Ankara Gaziantep Mu la Bayburt Antalya Giresun Mu Karaman Artvin Gümü hane Nev ehir Kırıkkale Aydın Hakkâri Ni de Batman Balıkesir Hatay Ordu ırnak Bilecik Isparta Rize Bartın Bingöl çel Sakarya Ardahan Bitlis stanbul Samsun I dır Bolu zmir Siirt Karabük Burdur Kars Sinop Kilis Bursa Kastamonu Sivas Yalova Çanakkale Kayseri Tekirda Osmaniye Çankırı Kırklareli Tokat Düzce Çorum Kır ehir Trabzon Denizli Kocaeli Tunceli Not. Bilgiler Harita Genel Komutanlı ı'ndan alınan 1/ ölçekli Mülki dari Bölümleri haritasından hesaplanmı olup, gölleri ve adaları da kapsamaktadır. Note. Data are calculated from the map of administrative division of General Command of Mapping with scaled to 1/ and also cover lakes and islands. 4

9 Türkiye ve iller - Turkey and provinces 5 Arazi ve İklim

10 Land and Climate 1.3 Seçilmi da ve tepelerin yüksekli i - Height of selected mountains and hills d. Da - Mountain tp. Tepe - Hill Yükseklik Yükseklik Yükseklik Da veya tepe Height Da veya tepe Height Da veya tepe Height Mountain or hill (m) Mountain or hill (m) Mountain or hill (m) Akda (Uluk tp.) Demirkazık tp Mahya d Akda (Kızlar Sivrisi tp.) Erciyes d Mescit d Alada Honaz d Munzur d. (Ziyaret tp.) Ba et tp htiyar ahap d Uluda tp Bozda Kaçkar d Samdi d. (Satsivrisi) Buzul d. (Cilo d.) Kemer d. (Vızvız tp.) Süphan d Büyük A rı d Kırklar d Tendürek d Büyük Hasan d K. Hacettepe (Çatal ılgaz) Seçilmi akarsuların uzunlu u Length of selected rivers Uzunluk Uzunluk Uzunluk Akarsu Length Akarsu Length Akarsu Length Rivers (km) Rivers (km) Rivers (km) Aras Dicle Murat 722 Büyük Menderes 584 Fırat Sakarya 824 Ceyhan 509 Kızılırmak Seyhan 560 Çoruh 466 Meriç 490 Ye ilırmak Seçilmi baraj göllerinin alanları (göletler) Areas of selected dammed lakes (reservoirs) Yüzölçümü Yüzölçümü Yüzölçümü Baraj gölü Area Baraj gölü Area Baraj gölü Area Dammed lake (km 2 ) Dammed lake (km 2 ) Dammed lake (km 2 ) Altınkaya Çatalan 81.7 Keban Aslanta 49.0 Hirfanlı Kılıçkaya 64.4 Atatürk Karacaören 45.5 Sarıyar 83.8 Büyük Çekmece 43.0 Karakaya Seyhan 67.8 Kaynak: Devlet Su leri Genel Müdürlü ü Not. Normal su seviyesindeki göl alanını gösterir. Source: General Directorate of State Hydraulic Works Note. Shows usual reservoir surface area. 6

11 1.6 Seçilmi do al göllerin yüzölçümü ve denizden yüksekli i Areas and altitudes of selected natural lakes Denizden Denizden Denizden Yüzölçümü yüksekli i Yüzölçümü yüksekli i Yüzölçümü yüksekli i Area Altitude Area Altitude Area Altitude Göl - Lake (km 2 ) (m) Göl - Lake (km 2 ) (m) Göl - Lake (km 2 ) (m) Arazi ve İklim Acıgöl Çıldır Ku (Manyas Ak ehir Eber Tuz Bey ehir E irdir Ulubat Burdur znik Van Seçilmi adaların yüzölçümü ve kıyı uzunlu u Areas and coastlines of selected islands Kıyı Kıyı Kıyı uzunlu u Yüzölçümü uzunlu u Yüzölçümü uzunlu u Yüzölçümü Coastline Area Coastline Area Coastline Area Ada - Island (km) (km 2 ) Ada - Island (km) (km 2 ) Ada - Island (km) (km 2 ) Alibey mralı Marmara Av ar Karaada Pa alimanı Bozcaada Karaada (Goni) Salih Gökçeada Kekova Uzunada Karadeniz - Black sea Ýç Bölge - Central Doðu Yüksek - East Akdeniz Etkili - Mediterranean 7

12 Land and Climate 1.8 Depremler - Earthquakes ( iddet - Intensity> 5) Deprem tarihi Olu zamanı (T.S.) Yerle im birimi iddet Date of earthquake Occurrence time (T.H) Settlement area Intensity MAG MS :45 Fethiye Rodos (Mu la) VIII :58 Çınarcık ( stanbul) VIII :45 Tefenni (Burdur) VIII :15 Malatya VIII :31 Manyas (Balıkesir) IX :01 Denizli VIII :16 Varto-Hınıs (Mu ) VIII :22 Varto (Mu ) IX :56 Mudurnu (Adapazarı) IX :53 Pülümür (Tunceli) VIII :19 Bartın (Zonguldak) VIII :08 Demirci (Manisa) VIII :48 Ala ehir (Manisa) VIII :49 Karaburun ( zmir) VIII :02 Gediz (Kütahya) IX :29 Gediz (Kütahya) VIII :01 Demirci (Manisa) VIII :25 Burdur VIII :43 Bingöl VIII :20 Lice (Diyarbakır) VIII :22 Muradiye (Van) IX :01 Biga (Çanakkale) VIII :12 Erzurum - Kars VIII :26 Balkaya (Erzurum) VIII :35 Do an ehir (Malatya) VIII :39 Do an ehir (Malatya) VIII :41 Kars - Ermenistan X :08 Erzincan VIII :16 Pülümür (Tunceli) VII :08 Do anbey ( zmir) VII :45 Manisa VI :57 Dinar (Afyon) VIII :49 Kı ı (Tunceli) VI :55 Mecitözü (Amasya) VI :57 Antakya VI :14 Karlıova (Bingöl) VI :55 Ceyhan (Adana) VIII :01 Gölcük (Kocaeli) X :57 Düzce IX :41 Orta (Çankırı) VII :44 Sultanda ı (Afyon) VII :28 Osmaniye VII :11 Çay - Sultanda ı (Afyon) VII :26 Pülümür (Tunceli) VII :27 Bingöl VIII :30 Kandilli - A kale (Erzurum) VII :30 Do ubayazıt (A rı) VII :01 Gökova (Mu la) VI :48 Sivrice (Elazı ) VII :02 Gökova (Mu la) VI 5.2 8

13 1.9 Seçilmi meteoroloji istasyonlarında en yüksek ve en dü ük sıcaklık Maximum and minimum temperature at selected meteorological stations En yüksek Maximum En dü ük Minimum Gözlem Gözlem süresi süresi Denizden (yıl) (yıl) yükseklik Observation Yıllık Observation Yıllık Meteoroloji istasyonu Altitude period Annual period Annual Meteorological stations (m) (years) ( o C) (years) ( o C) Arazi ve İklim Adana Afyon Anamur Ankara Antakya Antalya Aydın Balıkesir Bolu Bursa Çanakkale Diyarbakır Edirne Erzincan Erzurum Eski ehir Gaziantep stanbul (Göztepe) Isparta slâhiye zmir Karaköse Kars Kastamonu Kayseri Kır ehir Konya Kütahya Malatya Merzifon Mu la Rize Samsun Siirt Sivas anlıurfa Tekirda Trabzon Van Zonguldak

14 Land and Climate 10 Yıllık Güneşlenme Süresi - Annual Hours of Sunshine (Saat - Hours)

15 1.10 Seçilmi meteoroloji istasyonlarında ortalama güne lenme süresi, oransal nem ve ya ı miktarı Average hours of sunshine, humidity and precipitation at selected meteorological stations Güne lenme Oransal nem Ya ı miktarı Sunshine Humidity Precipitation Gözlem Gözlem Gözlem süresi süresi süresi (yıl) (yıl) (yıl) Observation Yıllık Observation Yıllık Observation Yıllık Meteoroloji istasyonu period Annual period Annual period Annual Meteorological stations (years) (saat-hours) (years) (%) (years) (mm) Arazi ve İklim Adana Afyon Anamur Ankara Antakya Antalya Aydın Balıkesir Bolu Bursa Çanakkale Diyarbakır Edirne Erzincan Erzurum Eski ehir Gaziantep Göztepe ( stanbul) Isparta slâhiye zmir Karaköse Kars Kastamonu Kayseri Kır ehir Konya Kütahya Malatya Merzifon Mu la Rize Samsun Siirt Sivas Tekirda Trabzon anlıurfa Van Zonguldak

16 Land and Climate 1.11 Seçilmi meteoroloji istasyonlarında ortalama karla örtülü ve donlu olan gün sayısı Average number of days of snow fall and frost at selected meteorological stations Ortalama karla örtülü Average of snow fall Ortalama donlu olan Average of frost Gözlem süresi (yıl) Yıllık Gözlem süresi (yıl) Yıllık Meteoroloji istasyonu Observation period Annual Observation period Annual Meteorological stations (years) (gün-days) (years) (gün-days) Adana Afyon Anamur Ankara Antakya Antalya Aydın Balıkesir Bolu Bursa Çanakkale Diyarbakır Edirne Erzincan Erzurum Eski ehir Gaziantep Göztepe ( stanbul) Isparta slâhiye zmir Karaköse Kars Kastamonu Kayseri Kır ehir Konya Kütahya Malatya Merzifon Mu la Rize Samsun Siirt Sivas Tekirda Trabzon anlıurfa Van Zonguldak

17 1.12 Seçilmi meteoroloji istasyonlarında deniz suyu ortalama sıcaklı ı Average sea temperature at selected meteorological stations Gözlem süresi Deniz suyu ortalama sıcaklı ı - Average sea temperature ( o C) Meteoroloji istasyonu Observation period Yıllık ubat Mayıs A ustos Kasım Meteorological stations (yıl-years) Annual February May August November Alanya Antalya Bodrum Çanakkale Dikili Fethiye Florya ( stanbul) Giresun Hopa skenderun Güzelyalı ( zmir) Kumköy ( stanbul) Samsun Sinop Trabzon Arazi ve İklim 13

18 Çevre Environment 2 Sayfa Page Açıklama 16 Explanation 2.1 Kükürtdioksit (SO 2 ) konsantrasyonlarının yıllık ortalamalarına göre en kirli il ve ilçe merkezleri Most polluted provincial and district centers by the annual average concentrations of sulphur dioxide (SO 2 ) 2.2 Partiküler madde (duman) konsantrasyonlarının yıllık ortalamalarına göre en kirli il ve ilçe merkezleri Most polluted provincial and district centers by the annual average concentrations of particulate matter (smoke) 2.3 Sektörlere göre CO 2 emisyonu CO 2 emissions by sectors 2.4 Belediyelerde içme ve kullanma suyu göstergeleri Municipality drinking and usage water indicators 2.5 Belediyelerde atıksu göstergeleri Municipality wastewater indicators 2.6 Belediyelerde katı atık göstergeleri Municipality waste indicators 2.7 Çevresel konulara göre kamu kurulu larının yatırım harcamaları Environmental investment expenditures of governmental organisation by environmental domains 15

19 Environment ÇEVRE Hava Kalitesi statistikleri Enstitü, hava kalitesi istatistikleri konusundaki çalı maları, Sa lık Bakanlı ı Temel Sa lık Hizmetleri Genel Müdürlü ü ve Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Ba kanlı ı ile i birli i içinde sürdürmektedir. Sa lık Bakanlı ı tarafından Türkiye genelinde periyodik olarak derlenen Devlet statistik Enstitüsü ne aktarılan kükürtdioksit (SO 2 ) ve partiküler madde (duman) konsantrasyon verileri de erlendirildikten sonra haber bültenleri eklinde yayımlanmaktadır. Kükürtdioksit (SO 2 ) ve partiküler madde (duman) konsantrasyonlarının aylık, yıllık ve kı sezonu (Ekim-Mart) ortalamaları, minimum ve maksimum de erleri, de i im oranları, kısa vadeli, uzun vadeli ve birinci uyarı kademesi sınır de erlerinin a ıldı ı gün sayıları, hava kalitesi istatistikleri kapsamında de erlendirilmekte ve yayımlanmaktadır. ENVIRONMENT Air Quality Statistics The Institute cooperates with General Directorate of Basic Health Services of the Ministry of Health and Refik Saydam Hygiene Center under the Ministry of Health about air quality statistics. The concentrations of sulphurdioxide (SO 2 ) and particulate matter are measured by Ministry of Health and sent periodically to the State Institute of Statistics published as press bulletins after the evaluation studies. Annual, monthly and winter season (October-March) average concentrations of sulphurdioxide (SO 2 ) and particulate matter, minimum and maximum concentrations, rate of change, number of days exceeding short term, long term and first warning level limit values are evaluated and published in the content of air quality statistics. Hava Emisyonu statistikleri Devlet statistik Enstitüsü emisyon hesaplamaları ile ilgili çalı malara 1997 yılında ba lamı tır. Çevre ve Orman Bakanlı ının ba kanlı ını yürüttü ü klim De i ikli i Koordinasyon Kurulunun bir üyesi olarak her yıl emisyon hesaplamalarını güncellemektedir. Bu amaçla klim De i ikli i Çerçeve Sözle mesi kapsamında geli tirilen IPCC (Hükümetlerarası klim De i ikli i Paneli) Rehberlerinin önerdi i 1. Yakla ım kullanılarak enerji, endüstriyel prosesler, tarımsal faaliyetler ve katı atıklardan kaynaklanan emisyonlar hesaplanmaktadır. Air Emission Statistics The State Institute of Statistics has started emission estimation studies in As a member of Climate Change Coordination Board under the head of Ministry of Environment and Forestry, The Institute has updated emission estimations in every year. Therefore in the scope of United Nations Framework Convention on Climate Change, the Institute has estimated emissions from energy, industrial processes, agricultural facilities and waste by using IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) Guidelines 1 st approach. Su statistikleri Devlet statistik Enstitüsü sanayi i yerleri ve belediyelerden yıllık anketler uygulayarak su kullanımları, atıksu de arjları ve arıtımı ile ilgili veri derlemektedir. Bu çalı ma kapsamında uygulanan anketler a a ıda kısaca açıklanmı tır. Water Statistics State Institute of Statistics has been collecting data on water supply, wastewater discharges and treatments of industrial establishments and municipalities by applying annual surveys. Surveys are conducted within this context are briefly explained below. 1. Sanayi Atık statistikleri 1. Industrial Waste Statistics malat sanayi i yerleri, termik santraller ve organize sanayi Data on water abstraction by resources, wastewater discharges bölgelerine yıllık anket uygulanarak; kaynaklarına göre çekilen su and wastewater treatment plants are being compiled annually miktarı, atıksu de arjı ve arıtma tesislerine ili kin veriler from manufacturing industry establishments, power plants and derlenmektedir. Bu çalı ma kapsamında imalat sanayi organized industrial regions. Within this study aproximately i yerlerinde 25+ ki i çalı an, üretimin %88.3'ü ve istihdamın % 75.6'sını temsil eden yakla ık imalat sanayi i yerine, termik santral ve organize sanayi bölgelerinin ise tümüne anket uygulanmaktadır. manufacturing industry establishments which having more than 25 employees and representing 88.3% total production and 75.6% of employment, all power plants and organized industrial regiones are being surveyed. 2. Belediye çme ve Kullanma Suyu statistikleri 2. Municipality Drinking and Usage Water Supply Statistics 1994 yılından itibaren Türkiye genelinde belediye te kilatı Municipality drinking and usage water statistics survey is being kurulmu tüm yerle im birimlerine yıllık olarak uygulanan bu anket conducted in all municipalities annually since With this ile; kaynaklarına göre temin edilen su miktarı, içme ve kullanma study, detailed information is collected on amount of water suyu ebekesinin hizmet etti i nüfus yüzdesi, arıtma tesislerinin tipi ve kapasitesi hakkında ayrıntılı veri derlenmektedir. supplied by source, percentage of the population served by drinking water system, type and capacity of treatment plant. 3. Belediye Atıksu statistikleri 3. Municipality Wastewater Statistics 1994 yılından itibaren Türkiye genelinde belediye te kilatı kurulmu tüm yerle im birimlerine yıllık olarak uygulanan bu anket ile; kanalizasyon ebekesinin hizmet etti i nüfus yüzdesi, alıcı ortamlarına göre de arj edilen atıksu miktarı, arıtma tesislerinin tipi ve kapasitesi, arıtma çamuru miktarı ve bertaraf yöntemi ve bertaraf faaliyetlerine yönelik ayrıntılı bilgi derlenmektedir. Municipality wastewater statistics survey is being conducted in all municipalities annually since With this survey, detailed information is collected on percentage of the population connected to sewerage system, amount of wastewater discharged by receiving bodies, type and capacity of treatment plant, amount and disposal method of treatment sludge. 16

20 Katı Atık statistikleri Devlet statistik Enstitüsü sanayi i yerleri ve belediyelerden yıllık anketler uygulayarak katı atıklar ile ilgili veri derlemektedir. Bu çalı ma kapsamında uygulanan anketler a a ıda kısaca açıklanmı tır; Waste Statistics State Institute of Statistics has been collecting data on waste by appliying annual surveys to industrial establishments and municipalities. Breif explanination for these surveys are given below; Çevre 1. Sanayi Atık statistikleri 1. Industrial Waste Statistics malat sanayi i yerleri, termik santraller ve organize sanayi Data on water abstraction by resources, wastewater discharges bölgelerine yıllık anket uygulanarak yaratılan, geri kazanılan ve and wastewater treatment plants are being compiled annually bertaraf edilen katı atıklara ili kin veriler derlenmektedir. Bu from manufacturing industry establishments, power plants and çalı ma kapsamında; imalat sanayi i yerlerinde 25+ ki i çalı an, üretimin %88.3'ü ve istihdamın % 75.6'sını temsil eden yakla ık 2500 i yerine, termik santral ve organize sanayi bölgelerinin ise tümüne anket uygulanmaktadır. organized industrial regions. Within this study aproximately 2500 manufacturing industry establishments which having more than 25 employees and representing 88.3% total production and 75.6% of employment, all power plants and organized industrial regiones are being surveyed. 2. Belediye Katı Atık statistikleri 2. Municipality Waste Statistics 1994 yılından itibaren Türkiye genelinde belediye te kilatı kurulmu Municipality waste statistics survey is being conducted in all tüm yerle im birimlerine yıllık olarak uygulanan bu anket ile; katı municipalities annually since With this survey, detailed atık toplama hizmeti verilen nüfus yüzdesi, belediyelerin katı atık information is percentage of the population served by sewerage toplama, ta ıma ve bertaraf faaliyetlerine yönelik ayrıntılı bilgi system, type and capacity of wastewater treatment plant. derlenmektedir. Çevresel Harcama statistikleri Çevresel harcamalar, çevre koruma amaçlı yapılan harcamaları içermektedir. Çevre koruma, hem kirlili i önleme ve azaltma faaliyetlerini hem de çevresel bozulmalarla ilgili faaliyetleri kapsar. Sanayi sektörü (imalat sanayi, termik santral ve maden i letmeleri) ve belediyelerin ilgili verileri, sektörlere ait atık envanterlerine bazı soruların entegre edilmesi yoluyla yıllık dilimler halinde derlenmektedir. Devlet sektörü çevresel harcamaları ise 1998 yılından itibaren bu amaçla olu turulmu bir soru ka ıdı ile yıllık olarak derlenmeye devam edilmektedir. Tanım ve Kavramlar Partiküler madde (duman): Partiküler maddeler, gaz halindeki emisyonların kimyasal dönü ümü ve yı ın halinde ekillenmesi ile olu urlar mikrometre çaplı partiküller, asılı partiküler madde olarak tanımlanır. Genel olarak heterojen karı ımları içerirler ve karakteristikleri bir yerden bir ba ka yere önemli ölçüde farklılık gösterir. Environmental Expenditure Statistics Environmental protection expenditures (EPE) is the money spent on all purposeful activities directly aimed at the prevention, reduction and elimination of pollution or nuisances resulting from production processes or from the consumption of goods and services. Expenditure data of industrial sectors (manufacturing industry, thermal power plants and mining establishments) and municipalities has been compiled by integrating some questions to related waste inventories of these sectors annually. Environmental expenditures of public sector has been compiled by Environmental Employments and Expenditures Statistics Survey since Definitions and Concepts Particulate matter: Particulate matter in the atmosphere forms by agglomeration and chemical transformation of gaseous emissions. Particulate matters with 5-10 micrometer diameter are defined as suspended particulate matter. They include heterogeneous mixtures generally and their characteristics differ from one place to another significantly. 17