BÖLÜM I. 1.1.GİRİŞ. ĠĢitileni almak ve saklamak ya da iģitileni anlamak amacıyla dikkat harcamak (Sever, 2000:11).

Transkript

1 BÖLÜM I. 1.1.GİRİŞ Ġnsanlar sosyal varlıklardır. Birbirleriyle ve diğer canlılarla sürekli etkileģim içerisinde bulunurlar ve kendilerini buna mecbur hissederler. EtkileĢim kurmak için insanlar çeģitli yollar geliģtirmiģlerdir. Bu yollardan en yaygın olanı, konuģma yoluyla gerçekleģtirilen etkileģimdir. Ġnsanlar aralarında en yaygın biçimde konuģarak iletiģim kurmayı seçerler. ĠletiĢimde bir konuģan ve bir dinleyen olmalıdır. Bunlardan biri yoksa veyahut görevini tam olarak yerine getirmiyorsa, sağlıklı bir iletiģim kurulamaz. Sağlıklı bir iletiģim ortamında, gönderilen bir mesaj ve o mesajı alan bir alıcının olması gerekir.(özbay,2009:47) Mesajın alıcının düzeyine uygun olması da çok önemlidir. Gönderilen mesaj alıcının seviyesinden daha yüksek ise iletiģim gerçekleģmeyecektir ya da etkili olmayacaktır. Ġnsanların iletiģim becerileri hayatları boyunca sürekli bir geliģim içerisindedir. ĠletiĢim kurulurken, okul öncesi dönem boyunca çoğunlukla konuģma ve dinleme kullanılır. Ġlköğretim dönemiyle birlikte artık insanların iletiģim yolları biraz daha geniģlemiģ olur, çünkü konuģma ve dinleme becerilerinin yanına okuma ve yazma da eklenmiģtir. Bu dört beceri iletiģimin en temel unsurlarıdır. Bu dört beceri ana dilin geliģmesini sağlayarak insanların etkileģimini artırır. Öğrencilerin ana dillerini doğru ve etkili bir iletiģim aracı olarak kullanabilmeleri için eğitim sürecinde dört temel dil becerisinin bütünsellik içinde geliģtirilmesinin gerekliliğine dikkat çekilerek kiģi olarak bilgi edinmek, zevk almak, eleģtirmek ve değerlendirmek için belirli düzeyde bir dinleme alıģkanlığı edinmiģ olmamız gerektiği belirtilmektedir. (Sever,2006:17) Dinleme üzerine alanda uzman kiģiler tarafında birçok tanım yapılmıģtır. Dinleme becerisinin ne olduğuna iliģkin yapılan tanımlardan bazıları Ģu Ģekilde ifade edilebilir: ĠĢitileni almak ve saklamak ya da iģitileni anlamak amacıyla dikkat harcamak (Sever, 2000:11). KonuĢan ya da sesli okuyan bir kiģinin vermek istediği mesajı, tam olarak anlayabilme becerisi (Özbay, 2006:5). ĠĢittiğini anlamak amacıyla dikkat harcamak ve bir sonuç çıkarmak için konuģmayı izleme (GöğüĢ, 1978: 228).

2 Ġfade edilen tanımlara bakıldığında dinleme sürecinin anlamlandırmayla neticelendirildiği anlaģılmaktadır. Dolayısıyla dinleme, iģitme değil iģitilen seslerin anlamlandırılmasıdır. Dinleme, ilgi, algı ve tepki aģamalarını içeren bir süreç olarak karģımıza çıkmaktadır. Bazı eğitimci ve araģtırmacılar, dinlemenin tanımında tepki unsurunun mutlaka bulunması gerektiğini söylerler. Öğrendiklerimizin %83'ünü görme, %11'ini iģitme, % 3,5'ini koklama, %1,5'ini dokunma, %1'ini tatma yoluyla elde ettiğimiz belirtilmektedir (ĠNAN,1998:66). Dinleme, iletiģim kurmanın ve öğrenmenin temel yollarından biri olup verilen iletiyi doğru bir Ģekilde anlama, yorumlama ve değerlendirme becerisidir. Görsel ve iģitsel araçların hayatın her alanında giderek yaygınlaģması ve bu araçların eğitimde kullanılması etkili bir dinleme/izleme eğitimini gerekli kılmaktadır. Dinleme, iletiģim kurma ve öğrenmenin temel yollarından biri olup verilen iletiyi doğru bir Ģekilde anlama, yorumlama ve değerlendirme becerisidir. Görsel ve iģitsel araçların hayatın her alanında giderek yaygınlaģması ve bu araçların eğitimde kullanılması etkili bir dinleme eğitimini gerekli kılmaktadır. Eğitimde konuģma, dinleme, okuma ve yazma üzerine geliģtirici eğitimler verilir. Türkçe dersi programı bu dört temel becerinin geliģtirilmesine yönelik oluģturulmuģtur. dil bilgisi öğrenme alanlarından oluģur. Türkçe öğretiminde öğrencilerin kazanımlar ve etkinlikler yoluyla okuma, dinleme, konuģma ve yazma becerilerini geliģtirmeleri, dilimizin imkân ve zenginliklerinin farkına vararak Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanmaları hedeflenmektedir. Böylece öğrenciler, dil sevgisi ve bilinci kazanarak öğrenme sürecinde daha verimli olacak, kendilerini hayata ve geleceğe hazırlayacak bilgi birikimini edineceklerdir. Öğrencilerin edindikleri birikimler üzerine yenilerini inģa etmeleri, karģılaģtıkları sorunlara alternatif ve yaratıcı çözümler üretmeleri, bir grup içerisinde beraber çalıģma bilinç ve cesaretine ulaģmaları, üretme ve tartıģma tekniklerine katılmaları, farklı araģtırma yöntem ve tekniklerini kullanmaları, olay ve durumları kendi deneyimlerinden hareketle doğru olarak anlamaları, eleģtirel bir bakıģ açısı kazanmaları, Türkçe Dersi Öğretim Programı nın temel amaçları arasındadır. (Özbay, 2012:12). Öğrencilere, dinlediklerini tam ve doğru olarak anlama gücü kazandırmak, Öğrencilere dinleme alıģkanlık ve zevkini kazandırmak, Türkçe Dersi Öğretim Programı'nın genel amaçlarındandır. Öğrencilere düzeylerine uygun konuģmaları dinleme; olay, film vb. izleme beceri ve alıģkanlığını kazandırmak. Öğrencilerin edindikleri dinleme, izleme beceri ve alıģkanlığını düzeylerine göre geliģtirmek. Öğrencilere dinleme ve izleme yoluyla ilgi uyandırarak, yakın ve uzak çevrelerini tanıma ve sevme duygusu kazandırmak, bilgilerini artırmak Türkçe Dersi Öğretim Programı'nın özel amaçları arasındadır. 1

3 Sonuç olarak günlük hayatta en çok kullanılan becerinin dinleme olduğu ifade edilebilir. Dinlemede kullanılan stratejiler önemlidir. Derslerde bu stratejilerin zengin ve çoklu oluģu öğrenmede kolaylık sağlar. Normal hayatta da bu stratejilerin önemi büyüktür. ĠletiĢimi, algılamayı, öğrenmeyi ve ilgiyi artırıcı etkileri olur. Etkili bir dinleme insanlar arası samimiyeti ve sıcaklığı da artırabilir. Dinleme hayatın temeli sayılabilir. Bu yüzden okul öncesinde, okulda ve okul dıģında sürekli dinleme becerisini geliģtirici olaylar içerisinde olunur. 1.1.AMAÇ Programda dinleme/izleme öğrenme alanı; öğrencilerin iyi bir dinleyici olabilmesine yönelik olarak hazırlanmıģ düzeye uygun kazanımlar ile bu kazanımları hayata geçirmeye yönelik etkinliklerden oluģmaktadır. Programın bu bölümü dinleme kurallarını uygulama, anlama ve çözümleme, değerlendirme, söz varlığını zenginleģtirme, etkili dinleme alıģkanlığı kazanma amaçlarından oluģmaktadır. Öğrencilerin düzeylerine yönelik olarak hazırlanan kazanımların, uygun etkinliklerle desteklenerek uygulanması, öğrencilerin etkili iletiģim kurmalarını ve toplum hayatına aktif birer dinleyici olarak katılmalarını sağlayacaktır. AĢamalı bir süreç izleyen bu sıralamanın takip edilmesi, dinleme etkinliklerinin amacına ulaģmasını, öğrencinin toplum hayatına aktif bir dinleyici olarak katılmasını sağlayacak, öğrencilerin iletiģim kurma yeteneklerini geliģtirecektir. Dinleme sürecinin amacına ulaģabilmesi için yapılan tüm etkinliklerin değerlendirilmesi gereklidir. Bu amaçla programda, öğrencilerin kullanacağı değerlendirme ölçütleri ile yapılan etkinlikleri değerlendirmeye yönelik formlar yer almaktadır. Bu formların kullanılması dinleme sürecini verimli kılacak ve öğretmene nesnel bir değerlendirme imkânı sağlayacaktır. Amaç: Türkçe dersinin dört temel becerisi içerisinde yer alan dinleme eğitiminin geliģtirilmesi için yapılan bir etkinlik ve bu etkinlik doğrultusunda edinilen kazanımları içermektir. Bu amaç doğrultusunda 7. Sınıf öğrencilerine Türkçe dersinde bir dinleme etkinliği yapılarak bununla ilgili elde edilen bulgulara dayalı olarak sorunlara iliģkin çözüm önerileri geliģtirilmektedir. Bu etkinlik 7. Sınıf öğrencilerine, dinleme becerilerindeki seviyeleri tespit edilmek için sınıf ortamında Milli Kültür adlı dinleme metni dinletilerek iki çalıģma kâğıdı, bir öz değerlendirme ölçeği ve bir tane de dinleme becerisi testi kullanılarak yapılması amaçlanmıģtır. 2

4 1.3.ÖNEM 7. sınıf düzeyinde eğitim gören öğrencilerin Türkçe dersi kapsamında dinleme eğitimi etkinliğine tabii tutularak dinleme konusunda seviyeleri tespit edilip gerekli önlemlerin alınacağından bu etkinliğin önemli olduğu düģünülmektedir. BÖLÜM II UYGULAMA SÜRECİ MİLLİ KÜLTÜR Dinleme Etkinliği Uygulanan etkinlik 6. Sınıf öğrencilerine, dinleme becerilerindeki seviyeleri tespit edilmek için sınıf ortamında Bir Masal Ülkesinde Anadolu adlı dinleme metni dinletilerek üç çalıģma kâğıdı, bir öz değerlendirme ölçeği ve bir tane de dinleme becerisi testi kullanılarak yapılmıģtır. Ġlk olarak sınıfta öğrencilerle dinleme ile ilgili bir beyin fırtınası yapılmıģ dinlemenin önemi vurgulanmıģtır ve öğrenciler etkinliğe hazır hale getirilmiģtir. Ġkinci olarak öğrencilere çalıģma kâğıtları dağıtılmıģtır ve dinleme metni açılmıģtır. Dinleme metninin ardından dağıtılan çalıģma kâğıtları öğrencilerle birlikte cevaplandırılmıģ ve bilinmeyen yerler buldurma yoluyla cevaplandırılmıģtır. Ġlk etkinlikte, metnin konusu, teması ve ana düģüncesiyle ilgili sorular yer almıģtır. Ġkinci etkinlikte, eģ anlamlı kelimelerin karģılıkları istenmiģ ve bulunan karģılıklarla yeni cümleler oluģturulması amaçlanmıģtır. Üçüncü etkinlikte ise, kısa bir metin verilmiģ ve metinle ilgili çıkarımlar yapılmıģtır. Yapılan çıkarımların doğruluğu öğrencilere tespit ettirilerek öğrencilerin anlama ve iliģki kurma gibi becerileri tekrar ölçülmüģtür. 3

5 1.ETKİNLİK Dinlediğiniz metnin konusu nedir? Dinlediğiniz metnin teması nedir? Dinlediğiniz metnin ana düşüncesi hakkında neler söyleyebilirsiniz? Dinlediğiniz metne eklemek istediğiniz cümleleri veya çıkarmak istediğiniz cümleleri yazınız. 4

6 2.ETKİNLİK Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin eş anlamlarını bularak cümleleri yeniden yazınız. Bu kelimeleri kullanarak birer cümle de siz kurunuz. ''Milli kültürümüzü çağdaş medeniyet seviyesine çıkaracağız.'' Yeniden Yazıyorum Benim Cümlem ''Ben ölürsem asil milletimizin beraber yürüdüğümüz yoldan asla ayrılmayacağına eminim; bununla rahatım.'' Yeniden Yazıyorum Benim Cümlem ''Ülkemizde çok çeşitli yöresel kültürler var ve bu çok kültürlülük bizi zenginleştirmektedir.'' Yeniden Yazıyorum Benim Cümlem 5

7 3.ETKİNLİK Aşağıdaki paragraftan hangi yargı veya yargılar çıkarılabilir? İşaretleyiniz. ''Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli kültürdür. Bu sözü burada ayrıca açıklamaya lüzum görmüyorum. Çünkü kültür, Türkiye Cumhuriyeti'nin okullarında birçok şekilde verilmektedir. Kültür, okumak, anlamak, görebilmek, görebildiğinden anlam çıkarmak, ders çıkarmak, düşünmek, zekayı eğitmektir...'' ( ) Türkiye Cumhuriyeti'nin sonsuza dek yaşayabilmesi kültürümüze sahip çıkmakla mümkündür. ( ) Kültürümüz okullarımızda gelecek nesillere aktarılmaktadır. ( ) Kültürlü olmak için sadece okumak yeterlidir. ( ) Çevremizdekileri görmek, görebildiklerimizden ders çıkarmak kültür sayesinde gerçekleşir. ( ) Kültürün önemini her yerde dile getirmeye gerek yoktur. ( ) Kültürsüz toplumun hayat damarlarından biri kopmuş demektir. ( ) Düşünmek, düşündüğümüz şeyleri anlatabilmek ve bunları hayata geçirmek kültürle gerçekleşir. ( ) Türkiye Cumhuriyeti'nin kültürü çok yukarılardadır. ( ) Türkiye Cumhuriyeti'nde yöresel kültürler vardır. ( ) Okullarda öğrencilere Türkiye Cumhuriyeti'nin amaçlarına uygun kültür öğretilir. 6

8 ÇalıĢma kâğıtlarının toplanmasının ardından öğrencilere Öz değerlendirme ölçeği ve Dinleme becerisi testleri dağıtılmıģ ve cevaplandırmaları için kendilerine süre verilmiģtir. Öğrenciler gerekli cevaplandırmayı yaptıklarından sonra kâğıtlar toplanmıģ ve değerlendirmenin öğretmen tarafından daha sonra yapılıp sonraki derste kendilerine sonuçların söyleneceği belirtilmiģtir. Öz değerlendirme ölçeğinde yer alan sorular birinci kağıtta, dinleme becerisi testinde yer alan sorular da ikinci kağıtta yer almaktadır. 1. 7

9 2. 8

10 BÖLÜM III. 3.1.UYGULAMA SONUÇLARI Dinleme becerisi üzerine yapılan bu etkinlik 7. Sınıf düzeyindeki bir sınıfta on öğrenci üzerinden yapılıp tüm 7. Sınıf öğrencilerini kapsadığı varsayılmıģtır. Öz değerlendirme ölçeğinin ilk bölümündeki beģ soruya 37 evet, 6 kısmen ve 2 hayır cevabı verilmiģtir. Bu sonuçlar doğrultusunda öğrencilerin dinleme etkinliği sürecinde bilinçli olarak rol aldıkları ortaya çıkmaktadır. Öz değerlendirme ölçeğinin ikinci tablosunda yer alan Dinleme sırasında izlediğim yol sorusuna öğrencilerin %60 Ģı etkili ve dikkatli dinlemeyi, %30 u not almayı ve % 10 u ise hem not alma hem de dikkatli dinlemeyi kullandığını yazmıģtır. Bu sonuç doğrultusunda öğrencilerin dinleme becerisindeki en önemli faktörün etkili ve dikkatli dinleme olduğunun farkına varmaktayız. Öz değerlendirme ölçeğinin üçüncü tablosunda yer alan Dinleme sırasında zorlandığım anlar sorusuna öğrencilerin büyük çoğunluğu dikkat unsuruna değinmiģ ve gürültü ya da dikkat dağıtıcı unsurların( sınıftaki ses, ses sistemindeki bozukluk, ) varlığına değinmiģtir. Bu da sınıf içerisindeki ortamı ders iģlemeye müsait duruma getirmek gerektiğinin ortaya çıktığını gösteriyor. DıĢ uyaranların sonlandırılması Ģarttır. Öz değerlendirme ölçeğinin son tablosunda yer alan Dinlememde geliģtirmem gereken yönler sorusuna da öğrencilerin büyük çoğunluğu dikkat unsuruna değinmiģ ve dinlemeye dikkatini vermesi gerektiğini ve not alma konusunda kendilerini geliģtirme Ģeklinde cevap vermiģlerdir. Hızlı not alamamaktan yakınmıģlardır. Ayrıca dikkatlerini uzun süre bir noktaya odaklayamamaktan bahsetmiģlerdir. Genel olarak öğrenciler etkin bir dinleme için gerekli olan unsurların ve uygulanması gereken metotların farkındadırlar. Bu da dersin daha verimli geçmesini sağlamaktadır. Dinleme becerisi testinde öğrencilere on soru yöneltilmiģ, soruların karģısında yer alan genellikle, bazen ve nadiren cevapları verilmiģ ve bunlardan kendilerine uygun olanı iģaretlemeleri istenmiģtir. 9

11 Dinleme becerisi testini değerlendirme sürecinde ise; 1., 3., 5., 6., 7. ve 8. Sorular için; Genellikle cevabına 3, Bazen cevabına2 ve Nadiren cevabına 1 puan verilmiģtir. 2., 4., 9. ve 10. Sorular için; Genellikle cevabına1, Bazen cevabına 2 ve Nadiren cevabına 3 puan verilmiģ ve puanlar toplanmıģtır. 22 puan ve altında olan öğrencilerin kötü dinleme alıģkanlığına sahip olduğu ve dinleme alıģkanlıklarının geliģtirilmesi gerektiğini göstermektedir. Sınıf ortamında on öğrenci üzerinde yapılan bu dinleme becerisi testinden üç öğrenci 30 puan alırken, 6 öğrenci puan arasında bir puan almıģ ve son olarak bir öğrenci 21 puan alarak barajın altında kalmıģtır. Sınıfın geneline bakıldığında durumun iyi olduğu gözlenmektedir. Öğrencilerin derse ilgili ve alakalı oldukları üzerinde görüģ bildirebiliriz. Gözlem sonucuna bakmak gerekirse sınıf içerisinde % 90'lık bir baģarı söz konusudur ÖNERİLER Dinleme etkinliğine baģlamadan önce öğretmen öğrencilerin dikkatlerini toplamaları ve etkinliğe hazır hale getirilmelerini sağlamalıdır. Öğrencileri güdülemeli derse olan ilgilerini artırma yolunu seçmelidir. Konuyla ilgili öne organize ediciler verilerek öğrencilerin konuya yabancılığı giderilmeli. Dinleme etkinliği sırasında ise baģarılı bir dinleme için dikkat dağıtıcı unsurların öğretmen tarafından ortadan kaldırılması ve not alma yeteneği kazanmalarına yardımcı olmak gerekmektedir. Öğrencilerin not alma, sorular sorma gibi becerilerinin kazandırılması sağlanmalı bu konuda öğrenciler zorlanmalıdır. Dinleme etkinliği sırasında mutlaka öğrencilere çalıģma kâğıtlar dağıtılmalı ve öğrencilerle birlikte cevaplandırılmalıdır. Farklı farklı birçok öğrenciden cevap istenmeli ve herkes derste etkin hale getirilmeye çalıģılmalıdır. Öğrencilerin cevaplamada zorlandıkları yerler ise buldurma yöntemiyle öğrenciye cevaplatılmalıdır. Öğretmen sadece yol gösteren, kılavuzluk eden kiģi olmalıdır. Kesinlikle öğrencilere hazır bilgiler ve cevaplar vermemelidir. Cevaplama sırasında yapılan yanlıģlıklar varsa Ģayet çocuğa direkt olarak bu yanlıģtır dememeli. Öğretmen her zaman yapıcı, koruyucu, kollayıcı olmalıdır. Öğrencilerine yanlıģ cevap verdiklerinde bile iyi yaklaģmalı, sınıfta onları küçük düģürecek söz ve eylemlerden kaçınmalıdır. Öğrencilerine, bu da olabilir, daha baģka, peki baģka ne söylenebilir, biraz daha bir Ģeyler ekleyebilirsin gibi yapıcı cevaplar verilmelidir. Bu sözler öğrencileri daha da motive edecektir, arayıģa itecektir, sınıftaki yerini sarsmayacaktır. 10

12 KAYNAKÇA GÖĞÜġ, B. (1978). Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi. ĠNAN, A. (1998). Öğretim Teknolojisi iletiģim. Ankara: Anı Yayıncılık, s. 66. ÖZBAY, M. (2006). Türkçe Özel Öğretim Yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap Yayınları. ÖZBAY, M. (2012). Özel Öğretim Yöntemleri 1. Ankara: Öncü Basımevi, s. 5. SEVER, S. (2006). Etkinliklerle Türkçe Öğretimi. Ġstanbul: Morpa Yayınları. SEVER, S. (2000). Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme. Ankara: Anı Yayınları. TEMUR, Turan. (2001) Dinleme Becerisi Konu Alanı Ders Kitabı Ġnceleme Kılavuzu Türkçe 1-8. Ankara: Nobel Yayınları. 11