Türkiye de Helal (Mahzursuz) Gıda ve Helal Belgelendirme Sistemi

Transkript

1 Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 7, No: 1, 2012 (51-61) Electronic Journal of Food Technologies Vol: 7, No: 1, 2012 (51-61) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR e-issn: Derleme (Review) Ali BATU Tunceli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Tunceli/TÜRKİYE Özet Helal Arapça bir sözcük olup Allah tarafından izin verilen ve yasak olmayan anlamında kullanılmaktadır. Helal gıdalar İslamî beslenme kurallarına göre izin verilen gıdalardır. Kur an ve Hadisler ile belirlenen kurallara göre kesmeden önce ölmüş hayvanlardan, domuz eti veya domuz ürünlerinden, Allah'ın adına veya İslami usullere göre kesilmemiş hayvanlardan, kan ve kan ürünleri, etçil hayvanlar ve yırtıcı kuşlar gibi hayvanlardan üretilmiş ürünler ile alkol ve alkol içeren ürünleri Müslümanlar tüketmez. Helal sertifikası; güvenilir, yetkin ve tarafsız bir kurum tarafından onaylanmış bir yönteme göre üretici firmanın helal standartlarda üretim yaptığını belgelemek ve kontrol etmek üzere verilmiş bir belgedir. Türkiye'de helal gıda ile ilgili meraklar 1970'lerde ortaya çıkmıştır. Yenen margarin ile başlayan bu merak, özellikle dini duygulara hassas kasaplardan et alma hassasiyeti ile devam etmiştir. İnsanların zihninde olan diğer şüpheli durumlar; gazlı içeceklerin alkol içerip içermemesi ve hayvansal yağın margarin üretiminde kullanılıp kullanılmadığı ile ilgilidir. Bu nedenlerden, dindar bir Müslüman helal veya mahzursuz gıda için sürekli arayış içinde olmuştur. Hassas insanların büyük bir grubu bu konu ile yakından ilgilenmiş ve topluluklar, vakıflar ve dernekler kendi çözümlerini üretmişlerdir. Fakat bu çözümler, sadece kendileri için yararlı olmuş ve toplumun büyük bir kısmının derdine deva olamamıştır. Anahtar Sözcükler: Helal Gıda Sertifikası, ihracat, Abstract Halal Food and Halal Food Certification System In Turkey Halal is an Arabic word that means permitted or lawful. Halal foods are allowed under Islamic dietary guidelines. According to these guidelines gathered from the Qu'ran and Hadith, Muslim followers cannot consume pork or its by-products, animals that were dead prior to slaughter, animals not slaughtered properly or not slaughtered in the name of Allah, blood and blood by-products, alcohol, carnivorous animals and birds of prey etc. Halal certification is a document given by trustworthy, competent and impartial institution to a food manufacturer to confirm compliance of production to the halal standards according to an approved method. Halal food-related interests have emerged in Turkey in 1970s. It has started with margarine, afterwards, it continued with people's sensitivity for buying meat from religious butchers. There are suspicions in people's mind whether carbonated drinks contain alcohol and there was animal fat in margarine. Hence a devout Muslim was in a continuous search for halal food. Although different group of people was closely interested in this subject and communities, foundations and associations were formed according to their own solutions, these solutions remained useful for only certain group of people and did not solve the issue for majority of the society. Keywords: Halal Food Certification, export, Bu makaleye atıf yapmak için Batu, A., Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 2012, 7(1)51-61 How to cite this article Batu, A., Halal Food and Halal Food Certification System In Turkey Electronic Journal of Food Technologies, 2012, 7(1)51-61

2 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7) Beslenmede Helal Gerçekliği Helal (mahzursuz) gıda, çiftlikten çatala tümüyle İslâmî kurallara uygun olarak hazırlanan gıdayı ifade eder. Daha geniş bir açıklamayla Helal Gıda, bitkisel, hayvansal, kimyasal ya da mikrobiyal kaynaklı, gıda ürünlerinin hammadde, işlem yardımcı maddeleri, bileşenleri, katkı maddeleri, işleme yöntemleri, işletme koşulları ve ek olarak ambalajlarının İslâmî kurallara uygunluğunun ifadesidir [1]. Mahsursuz gıdaları tüketmek insan sağlığı bakımından çok önemlidir. Helal, aynı zamanda dini, hijyenik ve sağlık bakımından mahzursuz anlamına da gelmektedir. Helal, bir Müslümanın hayat standardının olmazsa olmazıdır. Müslüman ve dindar olduğunu kabul eden bir insan yediği içtiği her bir gıdanın kaynağını, üretim yöntemini, hangi bileşenler ve katkı maddelerinden oluştuğunu mutlaka bilmek ister. Ayrıca, maddi ve manevi hayatının sağlıklı bir şekilde devam edebileceğinin en önemli güvencesi olarak bilinçli ve helal dairede yiyip içmek olduğuna inanmaktadır. İslâm dan önceki İlahî dinlerin bozulmamış hallerinde de izin verilen gıdaların tüketilmesi böylece helal gıda konusu söz konusudur. Musevi lerin tizlikle uyguladığı Koşer standartları ve sertifikasyonu, tahrif olmuş Tevrat ta da helal gıda konusunun önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir [2]. Helal gıda kavramı ilk insan ile birlikte var olmuştur. İlk insan ve insanlığın ilk peygamberi Hz. Âdem (a.s.) ve eşi Havva nın Allah tarafından kendilerine yasaklanmış ağacın meyvesini şeytanın aldatması ile yemeleri sonucu cennetten çıkartılmalarına neden olmuştur. Bu da Allah (c.c.) ın izin verdiği şeyleri Helal dairesinde yiyip içmenin insanlar için ne kadar önemli olduğu sonucunu vermektedir. Ayrıca Helal Gıda kavramı Osmanlı İmparatorluğu döneminde de tüketilen gıdaların üzerine tahirdir damgası vurularak bu gıdanın tüketilmesinde mahzur yoktur anlamında kullanılıyordu. Bu da Helal Gıda anlayışının Osmanlı İmparatorluğu döneminde bile var olduğunu göstermektedir. Bu ise somut örnekleri ile ilgili bilgi olmasa dahi Türk tarihinde sertifikalandırma bağlamındaki uygulamaların ilki olarak değerlendirilebilir. Osmanlı daki bu çalışmaların temelinin Peygamber Efendimiz zamanında da var olan ancak Hz. Ömer tarafından kurulan Hisbe Teşkilatı na dayandığı belirtilmektedir. Buradan anlaşılacağı üzere helal gıda, yeni doğmuş bir kavram olmaktan ziyade ilk insandan günümüze kadar çeşitli şekillerde adlandırılıp uygulanan sistemlerin bugünkü karşılığıdır [1]. 2. Ayet ve Hadislerle Helal-Haram Gerçekliği Kutsal Kitabımız Kur an-ı Kerim de bu yönde birçok ayet vardır [3]. Allah (c.c.), birçok âyet-i kerimede hem insanlığa hem iman edenlere hem de bütün peygamberlere böylece bütün insanlığa seslenerek helal, hoş, sağlıklı ve temiz gıdaları tüketmeleri ve pis, zararlı, çirkin ve haram olan her şeyden uzak durmalarını emretmiştir. Bu ayetlerden bazıları şöyledir: Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan şeylerin helal ve temiz olanlarından yiyiniz. Şeytanın adımlarına uymayınız. Çünkü o size apaçık bir düşmandır (Bakara-168). Ey iman edenler! Size kısmet ettiğimiz rızıkların hoş ve temiz olanlarından yiyin ve Allah a şükredin (Bakara-172). Ey Peygamberler, pak ve helal gıdalardan yiyiniz. İyi ve hayırlı işler yapınız. Çünkü ben sizin yaptıklarınızı bilirim (Muminun, 51). Allah a (c.c) ve ahirete inanan içki içmesin, içki içilen sofraya da oturmasın (Taberânî). Size ölü hayvan, kan, domuz eti, Allah`dan başkası namına kesilen hayvan, boğulmuş, vurulmuş, yukarıdan yuvarlanmış ölmüş hayvanlar haram kılındı (Maide, 3). Üzerine Allah ın adı anılmadan kesilen hayvanlardan yemeyin. Kuşkusuz bu büyük günahtır (Enam, 121). Kuran dan ayetlerin yanında son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v.) de Müslümanların helal lokma yemeleri ve içmeleri üzerinde önemle durmuş ve haramdan kaçınmaları için her türlü örnek uygulamaları bizatihi kendi örnek hayatında göstermiştir. Onun sünneti, bu konuda Müslümanlara aydınlatıcı bir yol ve rehber olmuştur. Bir rivayete göre içkiyi ilaç olarak kullandığını iddia eden bir kişiye Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) O bir devâ değil, hastalığın ta kendisidir. Her sarhoşluk veren içkidir ve her içki haramdır diye buyurmuştur (Ebu Davud-Sahih-i Müslim). Çünkü çoğu sarhoş edenin azı da haramdır (Ebu Davud Tirmizi). Bir başka hadiste Resul-i Ekrem (s.a.v.) şöyle buyurmuştur. Şüphesiz ki helal belli, haram da bellidir. Bu ikisi arasında çok kimselerin bilmedikleri şüpheli şeyler 52

3 Batu, A. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7) vardır. Her kim şüpheli şeylerden korunursa, dinini ve namusunu korumaya talip olmuş demektir (Numan b. Beşir). Şüphesiz ki Allah sizin şifanızı size haram kıldığı şeylerde kılmamıştır (Buhari İbn Mes ud). Helal gıda standartında en önemli unsurlardan birisi hayvan kesimidir. Kesim, yukarda belirtilen ayet ve hadislerden anlaşılacağı üzere öncelikle hayvanı kesecek olan insan Müslüman olmalıdır. Ehl-i Kitab (Musevi ve Hıristiyan) da olabilir. Kesilecek olan hayvan yere yatırılıp gırtlağı üç ana kan damarının kesilebileceği şekilde keskin bir bıçakla kesilmelidir. Hayvanın gırtlağının acı vermeden kesimi esnasında, kesen şahıs Allah ın adını zikretmeli veya Bismillah Allah-u Ekber gibi duayı tekrar etmelidir [3]. Pek çok şey açıkça helal, ya da haram olmayıp şüpheli olan bazı şeylerin sorgulanması gerekebilir. Helal veya haram olup olmadığı tespitini tam yapabilmek için daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulabilir. Mesela sanayi ürünü gıda maddeleri, içerdikleri jelatin, enzim, hormon veya bazı katkı maddelerinin kökenleri hakkında veya üretim aşamalarında kullanılan yöntemler hakkında net bir bilgiye sahip olunamadığı zaman da şüpheli bir durum söz konusu olur. Yenmesi haram kılınmış veya İslami usulle kesilip kesilmediği, bitki kökenli olduğu halde alkolle muamele yapılıp yapılmadığı bilinmeyen katkı maddeleri de şüpheli kabul edilir [2]. Merkezi İslam ülkelerinde olmayan ve özellikle kendileri Müslüman olmayan, yaptıkları işi sadece bir uzmanlık olarak belgelendirme yapmak üzere yapan kurum veya şirketlerin helal gıda sertifikası vermesi çok güvenilir olmaz ve doğru da olmaz. Ayrıca helal sertifikası verecek olan kurum veya kuruluşun kendisine ve yakınlarına ait herhangi bir gıda üretimi yapan fabrikası veya gıda ürünleri pazarlamasını yapan şirketinin de olmaması gerekmektedir. Yukarıdaki ayet ve hadislerden anlaşıldığına göre Müslümanlara, çok az bile olsa alkollü içkilerin tüketimi yasak edilmiştir. Şarap ve bira gibi alkollü içkiler, diğer ürünlere aroma verici olarak veya pişirme esnasında katılmamalıdır. Çok az dahi olsa alkollü bir içkinin herhangi bir gıdaya her ne amaçlı olursa olsun ilave edilmesi onun da haram kılınmasına neden olur ve dolayısıyla bu gıda helal olamaz. Bu yüzden ürün hazırlayıcılar ve şefler, helal ürünlerin hazırlanmasında bizatihi alkol veya kısmi de olsa alkol içeren bir katkı maddesi kullanımından kaçınmalıdırlar. 3. Mahzurlu Sayılabilecek Katkı Maddeleri Gıdaların besleyici değerlerini korumak, raf ömrünü uzamak, dokusal özelliklerini geliştirmek, lezzetlerini ve renklerini çekici hale getirebilmek veya koruyabilmek, hastalık yapıcı mikroorganizmaların gelişmelerini önlemek için kullanılan maddeler gıda katkı maddesi olarak tanımlanmaktadır. Günümüz ekonomik ve sosyal şartları, ev dışında çalışan insan sayısının artması, beslenme alışkanlıklarının değişmesi, yemek hazırlamak için az zaman kalması gibi faktörler insanları tüketime hazır veya hazırlanması daha pratik hale getirilmiş gıda tüketimine yönlendirmektedir [4]. Bu anlamda, gıdanın raf ömrü olarak da tanımlanabilen dayanma süresinin arttırılması, ilk andaki tazeliğini, besin değerini, görünüş, renk, koku ve aromasını koruması da o gıdadan beklenen bir özellik halini almaktadır. Dolayısıyla, gıdaları koruma ve zenginleştirme metotlarından olan katkı maddeleri kullanımı da teknolojik olarak zorunlu hale gelmiş bulunmaktadır [5]. Yirminci yüzyıl, insanların hırs ve ihtiraslarının doruğa vurduğu bir çağ olarak akıllardadır. Bu hırs ve ihtirasın sonucu olarak helal-haram demeden kalite ve sürdürülebilirliği düşünmeden sadece miktar olarak daha çok üretmeye ve daha çok tüketmeye yönelik sistemler her türlü doğal yolları ve sınırları zorlamaktadır [6]. Tüketime sunulan veya sunulacak olan gıdaların görünüm ve lezzetlerini tüketicinin arzu ettiği duruma getirmek, bozulmalarını önleyerek, gıdaların raf ömrünü uzatmak amacıyla gıdalara, tüketime sunulmadan önce bilinçli ve amaçlı olarak ilave edilen maddelere gıda katkı maddeleri denmektedir [7-8]. Gıda katkı maddelerinin bir çoğu şüpheli ve kuşkuludur. Bu bakımdan dayanıklı hale getirilmiş gıdaların büyük bir kısmı da kuşkulu hale gelebilmektedir. Şüpheli veya mahzurlu (helal olmayan, 53

4 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7)51-61 haram) olarak sayılabilecek katkı maddelerinden birisi de jelatindir. Jelatin, gıda sanayinde çok geniş bir yelpazede kullanılmaktadır. Kuşkulu olma gerekçeleri ise, eti yenen hayvanların İslami usullere göre kesilip kesilmediği, kullanılan katkıların hammadde kaynaklarının tam olarak bilinemediği, peynir üretiminde kullanılan mayaların hayvansal kaynaklı olup olmadığı ya da Müslüman olmayan ülkelerde yaşayanların milliyeti ne olursa olsun [2]. birçok Müslüman tarafından ve hatta Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yaşayan dine duyarlı kişiler tarafından da sorulmaktadır. Bu durum vatandaşlarının çoğunluğu Müslüman olan ülkeler içinde sorgulanmaktadır; çünkü özellikle katkı maddelerinin büyük bir çoğunluğu Müslüman olmayan ülkelerden ithal edilmektedir. Bu yüzden, kaynakları tam olarak bilinememektedir. Yurt dışı kaynaklı bu firmaların bazıları Helal Gıda Sertifikalarına sahip olduklarını iddia etmektedirler; ancak, Helal Gıda sertifikası veren bazı kurumların helal ve haram hakkında tam olarak ayrıntılı bir bilgiye sahip olmadıkları görülmektedir. Bu nedenle, Müslüman olmayan ülkelerin bazılarından temin edilmiş olan bu helal Sertifikalarının güvenirlikleri zayıf olabilir. Ayrıca, helal gıda sertifikası veren kurum ve kuruluşlarda katkı maddelerinin durumuyla ilgili detaylı bilgiler bulunamamaktadır. Yaygın olarak bazı gıdaların üretiminde Helal olmayan kaynaklardan elde edilmiş katkı maddeleri de kullanılabilmektedir. Bu yüzden, gıda katkı maddelerinin bir kısmının helalliği hususunda bazı belirsizlikler devam etmektedir. Bu nedenle katkı maddelerinin helalliğinin değerlendirilmesine tam olarak karar vermekte de şüpheli olarak sınıflanmaktadırlar. Ürünlerinde jelatin kullanan firmalar, jelatinin hangi ülkelerden, hangi firmalardan ve hangi hammaddeden temin edildiğini belirtmeleri gerekmektedir. Müslüman tüketiciyi bilgilendirmek için etiketin üzerinde sadece sığır jelatini yazmak yeterli değildir. Özellikle sığır jelatini ifadesini yazan firmalar bu jelatinin İslâmi usullere göre kesilmiş sığırın kemik ve derilerinden üretilip üretilmediğini de belirtmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde, burada kullandıkları jelatinin helal olduğunu iddia ederek tüketiciyi kandırmış olurlar [9]. Sadece İslami yönteme ve hijyenik kurallara göre kesim yapılmış hayvanlardan elde edilen hammaddelerden üretilen jelatin helaldir ve mahzursuzdur. Ancak İslami usullere göre kesilmeyen hayvanlardan elde edilen ya da yasak edilmiş hayvanlardan üretilmiş ise mahzurlu ve haramdır. Jelatinin kaynağı bilinmiyorsa kesinlikle mahzurlu olup helal olduğu söylenemez, ancak, haram kaynaklardan üretilmiş olma ihtimali çok yüksektir. Bu yüzden, tartışmalı bir durum söz konusudur. Dini bakımdan hassas insanlar helal sertifikaları olmayan ve jelatin içermiş olabileceğine inandığı bazı ürünleri gayet haklı olarak tüketmekten çekinmektedirler; çünkü jelatinin üretimi daha çok domuz kaynaklıdır [12]. Ayrıca, özellikle ithal jelatinlerin çok büyük bir kısmının domuz kaynaklı olma riski çok yüksektir. Jelatin, sığır, domuz, balık gibi omurgalıların kollogeninden elde edilen hayvansal kaynaklı bir protein ürünüdür. Başlıca hammadde olarak domuz kemik ve yağları ile sığır kemik ve derileri kullanılmaktadır; çünkü Müslüman olmayan ülkelerde çok fazla domuz üretip tüketilmekte olup ayrıca domuzdan jelatin üretmek diğer hayvanlardan jelatin üretmekten daha kolay ve ekonomiktir [10;11]. Jelâtinsiz ürün neredeyse hiç yok gibidir. Bir nevi protein olması sebebiyle jelâtin üreticileri, jelâtinin günlük hayatın her safhasında kullanılabilmesi için yoğun gayret göstermiştir. Kaynağının ciddi bir şekilde araştırılması gereken bu katkı maddesinin hemen hemen her alanda yaygın bir şekilde kullanılması, inanan insanlar için son derece endişe vericidir. Ürünlerde jelleştirme, koyulaştırma, sırlama ve kapsülleme maddesi olarak, jelâtin yaygın bir kullanım sahasına sahiptir [10]. Pek çok pasta ürününde, yoğurtta, dondurmacılıkta, eritilmiş peynir ve kaşar üretiminde, margarinde, salam, sucuk sosis, jambon gibi et ürünlerinde, şekerlemelerde, reçel, marmelat, helva, pekmez ve tahin gibi gıdalarda, fındık ve fıstık ezmelerinde, meyve sularında, sakızlarda, ilâç endüstrisinde jelâtin kullanılmaktadır. Jelâtini genellikle Müslüman olmayan ülkelerden ithal edilmektedir [12]. Şüpheli katkı maddelerinden diğer ise peynir üretiminde ve gıda sanayinin birçok prosesinde kullanılan enzimlerdir. Birkaç yıl öncesine kadar, gıda endüstrisinde kullanılan enzimlerin çoğunluğu hayvan kaynaklı olarak üretilmekteydi, ancak, günümüzde mikrobiyal kökenli olarak üretilenler de bulunmaktadır. Hayvan kökenli olanların kaynağı tam olarak belirtilmediği sürece kuşkulu, mahzurlu ve 54

5 Batu, A. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7) hatta haramdır. Daha az kabul görmekle birlikte gıda sanayinde mikrobiyal enzimlerin kullanımı daha uygundur [2]. Özellikle berrak meyve sularında bulanıklık yapan ve istenmeyen tat maddelerini bağlamak amacıyla jelatin kullanılmaktadır. Bu maddeler filtrasyonla meyve suyundan ayrılsa da az miktarda kalabilmektedir. Etiketin üzerinde meyve suyunun jelatinle durultma işleminden geçtiği ifadesinin yazılması zorunluluğu yoktur. Bu yüzden üretiminde jelatin kullanılan meyve sularının isimlerini ancak üretici firmalardan öğrenebiliriz [13]. Bu bakımdan domuz kaynaklı olanlar kesinlikle haram olmakla beraber sığırlardan elde edilenlerin ise İslami yönteme göre kesilmiş sığırlardan olup olmadığı konusunda kuşkular mevcuttur. 4. Helal ve Mahzursuz Gıda Arayışı Günümüzde giderek gereksinimi artan ve bu nedenle de hızla gelişen gıda teknolojisinde kullanılan gıda katkı maddeleri toplum beslenmesi açısından çok önemlidir. Gıdaların görünüm ve lezzetlerini toplumun arzu ettiği duruma getirmek, bozulmalarını önleyerek daha uzun saklanabilmelerini sağlamak amacı ile gıdalara çeşitli kimyasal bileşikler katılması düşünülmüş ve uygulamaya konulmuştur. Tüketime sunulmadan önce gıdalara bilinçli ve amaçlı olarak eklenen bu maddelere gıda katkı maddeleri denir [14]. Özellikle tüketim maddelerinin büyük bir kısmını ithal etmeye başladığımız günlerden bu yana en temel gıda maddemiz olan ve içinde un, su ve tuzdan başka hiçbir katkı maddesi içermeyen mayalı ekmeklerimiz bile artık katkı maddeleri ile üretilmektedir. Bu yüzden, değişikliğe uğratılarak orijinalliği kaybolmuştur. İşte, adı ekmek olan bu gıdayı üretmek için kullanılan onlarca çeşit katkı maddesi hakkında pek fazla bilgimiz bulunmamaktadır. Gıda katkı maddeleri mahzursuz, helal ve sağlık bakımından sakınca oluşturup oluşturmama konularıyla yakından ilişkilidir. Sebze ürünleri, haram katkı maddeleriyle kontamine olmadıkları sürece veya zehirli maddeler içermedikçe mahzursuz ve helaldir. Burada jelatin, gliserin, emülsifiye edici maddeler, enzimler, hormonlar, alkol, hayvan yağı ve proteini, aroma vericiler ve tatlandırıcılar gibi geniş ölçüde kullanılan mahzurlu ve şüpheli katkı maddelerinin durumlarında açıklık yoktur [2]. Gıda katkı maddeleri ile ilgili temel sorun elde ediliş kaynaklarıdır. Bunlar domuzdan ve domuz ürünlerinden, İslami usullere göre kesilmeyen hayvanlardan, ölü hayvanlardan veya şüpheli kaynaklardan elde edilmiş olabilirler veya bazı gıda katkı maddeleri ile karışımlar halinde hazırlanmış birçok katkı maddesi ile birleştirilerek satışa sunulmuş olabilirler. Dünyanın değişik yerlerinde Müslümanlar değişik dini inançlara (Hıristiyan, Ateist, Budist vs.) sahip insanlarla birlikte yaşamaktadır. Böyle olunca, Müslümanlar için özellikle tüketecekleri gıdalar açısından ciddi problemler ve sıkıntılar ortaya çıkmaktadır [2;15]. Bütün bunlardan dolayı 20. asırda helal gıda arayışları, Müslümanların çoğunlukta yaşadığı ülkelerden ziyade, Müslümanların azınlıkta bulunduğu ülkelerde etkin bir şekilde başlamıştır. Müslüman olmayan ülkelerde yaşayan dindar müslümanlar, kendilerine ve çocuklarına helal yiyecek ve içecek bulmak için büyük gayretler sarf etmek zorunda kalmışlardır. Müslümanlar bu arayışlarını sürdürürken, Yahudilerin uygulamakta oldukları Kosher sistemi onların da dikkatini çekmiştir. ABD de önceleri Müslümanlar, Kosher damgalı yiyecekleri tercih etmişlerdir; çünkü, diğer yiyecek ve içeceklerle ilgili geniş ve ikna edici bilgi mevcut değildir [16]. Az maliyetle daha çok para kazanma hırsı, üretimde domuz ürünlerini yaygın bir şekilde kullanmayı artırmış; dolayısıyla, gıda katkı maddelerinin alabildiğince yaygınlaşması söz konusu olmuştur. Geleneklerin farklılaşması da fast food ve abur cubur yeme şekillerini yaygınlaştırmıştır. Gerek Müslümanlar gerek diğer din mensupları, bu kötü gidişata karşı arayışlarını hızlandırmış çözüm yolları bulmaya çalışmışlardır. Bunun sonucunda, dünyanın değişik yerlerinde Müslüman toplumların içindeki dindar insanlar tükettikleri gıdaların inanç sistemlerine uygun olması için yeni düzenlemeler yapılması gerektiğine inanmışlardır [2]. Buradan da ancak gıdaların belli bir sertifikasyon sonucunda üretilmesi gerektiğine inanmışlar ve bunun sonucunda da helal gıda sertifikasyonunu oluşturmuşlardır. 5. Helal veya Mahzursuz Gıda Helal, yasal ya da izin verilmiş anlamına gelen Arapça bir kelimedir. Helal gıda ise Müslüman 55

6 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7)51-61 tüketiciler için Allah tarafından izin verilmiş gıdadır ve tüm meyve, sebze ve hububatları içerir. Helal'in karşılığı yasal olmayan veya yasaklanmış anlamına gelen haram 'dır. Birçok ürün için helal ya da haram çok açık belli iken belirli olmayan bazı ürünler de vardır. Bu çeşitler kuşkulu ya da şüpheli olarak kabul edilir ve bunları helal ya da haram olarak kategorize etmek için daha fazla bilgiye gerek vardır. Bu durumda olan ürünler, sertifikasyon açısından sık sık kuşkulu ve şüpheli durumdadır. Bu şüpheli ürünlerin özellikle kaynağının ve kullanılan katkı maddelerinin kaynağının iyi bilinmesi gerekmektedir. Haram olan aşağıdaki türler hariç tüm gıdalar helal kabul edilmiştir [17;18]. Domuz/domuz eti ve bunlardan üretilen ürünler, Uygunsuz kesilen hayvanlar ya da kesimden önce ölen hayvanlar, Allah'ın dışında herhangi bir tanrı ismi altında kesilen hayvanlar, Alkol ve sarhoş edici maddeler, Etçil hayvanlar, avlanmış kuşlar ve dışarıda kulağı olmayan kara hayvanları, Kan ve kandan yapılmış ürünler, Yukarıdaki ürünlerin herhangi biri ile temas eden ürünler. Yukarda belirtilen kuşkulu maddelerin büyük bit kısmını jelatin, enzimler, emülsifiye edici maddeler gibi katkı maddeleri oluşturmakta olup bu katkı maddeleri ile karışım içeren gıdalar, bu katkıların kaynaklarının tam olarak bilinmemesinden dolayı kuşkulu gruba girmektedir. 6. Helal Gıda Standardı gerekçesi Günümüzde, standartlar uluslararası ticaretin ortak dili haline gelmiştir. Uluslararası pazarlarda rekabet edebilmenin yolu standartlara uygun ve kaliteli hizmet ve mal üretiminden geçmektedir. Yeryüzü kaynaklarının optimum değerlendirme çabalarının bir ürünü olan standardizasyon, insanlık için bir lüks değil, bilakis olmazsa olmaz mutlak bir gerekliliktir [19]. Dünyanın her bir tarafında sağlığını düşünen insanlar inançları ne yönde olursa olsun, helal standartlarına göre üretilmiş ve helal sertifikalı malları tercih etmektedirler. Gelecekteki nesillerin devamı ve korunması için inananlar, mutlaka helal Sertifikalı malları tercih etmek ve kullanmak mecburiyetindedirler. Günümüzde çeşitli şekilde ortaya çıkan hastalıkların genel kaynağını, yediklerimiz, içtiklerimiz ve kullandığımız ihtiyaç maddelerindeki katkı maddeleri, yanlış üretimler, zararlı maddeleri veya aromaların denetimsiz bir şekilde kullanılması oluşturmaktadır. Helal gıda standardının ve helal gıda sertifikasının amacı ülkemizde ve dünyada tüm perakendecilerin sağlıklı, hijyenik, mahzursuz, helal ürün tüketimini sağlamak olmalıdır. Ayrıca, ülkemizde yetişen, üretilen ya da ihraç veya ithal edilen ürünlerin helal olmasının en büyük katkısı, insanlara, hayvanlara ve çevreye zarar vermesini önlemektir. 7. Helal Sertifikası ve Sertifikalama Merkezi İslam ülkelerinde olmayan ve özellikle kendileri Müslüman olmayan yaptıkları işi sadece bir uzmanlık olarak belgelendirme yapmak üzere kurulan kurum veya şirketlerin helal gıda sertifikası vermesi çok güvenilir olmaz ve doğru da olmaz. Ayrıca helal sertifikası verecek olan kurum veya kuruluşun kendisine ve yakınlarına ait herhangi bir gıda üretimi yapan fabrikası veya pazarlamasını yapan şirketinin de olmaması gerekmektedir [20]. Helal sertifikalama geçerli, ehil ve tarafsız bir kurumun söz konusu üretimi denetlemesini, helal standartlarla uygunluk içerisinde üretimin yapıldığının doğrulanmasını ve buna bağlı olarak, onaylanmış bir belge vermesini kapsayan bir yöntemdir. Gıdalarda helal ve mahzursuz şartı ile birlikte, sağlığa uygunluk, hijyenik ve HACCP kurallarına uygun olması da gereken şartlar arasındadır. Ayrıca, helal sertifikalama ülke yönetiminin gıda kontrol birimlerine gıda güvenliği konusunda destek hizmeti de sağlayabilmektedir. Helal sertifikalama, dini bakımdan hassas tüketici için, kabul edilebilir ve kendisi için güvenilir gıdanın ve tüketilebilir ürünün üretilmesi için gerekli koşuldur. Bu husus dünyadaki iki milyar Müslüman ve özellikle belli bir kısmı dini bakımdan hassas olanları ve de helal ürün tüketmeyi tercih eden diğer milyonlarca insanı kapsamaktadır. Helal sertifikalanmış ürünler kısa bir süre içinde dünyadaki Müslüman nüfusun iki milyar civarında olup helal gıda hedef pazarı ilk olarak Dünya nüfusunu %20 sine 56

7 Batu, A. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7) tekabül etmektedir. Helal sertifikalı ürünleri üretmede, mutlaka helal sertifikalı katkı maddelerinin kullanılması gerekmektedir. Helal sertifikalı katkı maddeleri pek çok ülkede bulunabilir. Helal sertifikalama ile ürünleri, katkı maddelerini, hazırlama ve işleme yöntemlerini, temizlik, hijyen ve sağlık şartlarını, katı güvenlik kuralları içinde tarafsız bir şekilde denetim sağlanır: HACCP, ISO ve diğer kalite ve güvenlik standartlarına uygun ve yeni katkı maddelerine adaptasyonu takip edebilen, helal bilginin eğitimini almış bilim insanı tarafından denetimi gerçekleştirir. Ürünün ve üreticinin küresel İslam içinde tanınmasını ürünün daha kolay bir şekilde pazarlanabilmesini sağlanır. Helal gıda belgesi (sertifikasyon) hem üreticilere hem de tüketicilere birçok yararlar sağlayacaktır. Bunlar üç başlık altında toplanmaktadır, Birincisi tüketici güvenidir. Belgelendirme tüketicilere tercihleri doğrultusunda bilinçli bir seçim yapma olanağını sağlar. Ayni zamanda helal gıda sertifikasının sağladığı sürekli bir denetim mekanizması ile tüketiciler satın aldıkları gıdaları güvenle tüketebilirler. İkincisi ihracat ve rekabettir. Helal gıda sektörü son dönemde küresel pazarda giderek önemini arttırmaktadır. Helal belgesi alan firmalar, ürünlerini küresel helal gıda pazarına arz imkanı bulabilecek ve rekabet gücünü arttırabilecektir. Helal belgelendirmesi, ürünün ve üreticinin Helal gıda sertifikası sayesinde Küresel İslam içinde tanınmasını ve tanıtılmasını sağlamaktadır. Üçüncüsü kalitesidir. Helal gıda sertifikası gıda ürününün sadece helal yasası gerekliliklerine uyduğuna değil, aynı zamanda bu ürünün üretiminde gıda güvenliği ve hijyen uygulamalarının da katı bir şekilde uygulandığına işarettir [18;21]. Helal gıda sertifikası, ürünleri, katkı maddelerini hazırlama ve işleme yöntemlerini, temizlik ve sağlık şartlarını, katı güvenlik kuralları içinde denetleyen tarafsız bir bilirkişi hizmeti sunmaktadır.yurt dışındaki Müslüman ülkelere gıda ürünleri satan üreticiler helal gıda sertifikası olması şartı getirmeye başlamıştır. Helal gıda sertifikası olmayan besinlerde kullanılan katkı maddeleri oldukça tehlike arz etmektedir. Domuz, domuz yağı, alkol, kan gibi helal gıda sertifikasının yasaklamış olduğu maddeler ile onlardan elde edilmiş katkı maddelerinin tüketilmesinin insan vücudundaki etkileri daha fazla ortaya çıkmaktadır. Katkı maddesi bulunan besinler insan sağlığını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. İnsan sağlığını olumsuz yönde etkilememesi için her firmanın doğru yerden helal gıda sertifikası alması gerekmektedir. Ayrıca, güvenilir helal gıda sertifikası ürünün ve üreticinin küresel İslam içinde tanınmasını ve tanıtılmasını sağlayarak tüketiciye güven verir. Helal gıda sertifikası İslami kriterler ve insani gerekçeler bakımından uygun olan her ürün için bir tür belirleyen Helal gıda sertifikası, bu hususta gerek üreticinin gerekse tüketicinin ortak bir zeminde buluşmasını amaç edinmektedir [22;23]. Helal gıda sertifikası kullanılmasının amacı bir ürünün çiftlikten sofraya gelene kadar takip edildiği bir sürecin uygulanıyor olmalı. Burada, üretimin İslami kurallara göre kesinlikle hijyenik ve sağlık kuralları içinde yapılması esastır. Helal gıda sertifikalı ürünlerde, katkı maddelerini, hazırlama ve işleme usullerini, temizlik ve sağlık şartlarını, katı güvenlik kuralları içinde denetleyen tarafsız bilirkişi veya kişiler hizmet vermelidir. 8. Dünyada Helal Sertifikalama Çalışmaları Dünyanın birçok yerinde değişik İslami kurum, dernek veya vakıflar yiyip içtikleri şeylerden emin olabilmek adına farklı arayışların içine girerek değişik şartnameler hazırlamışlardır. Bunlardan birisi Kuzey Amerika İslam Kurumu (Islamic Society of North America, ISNA) Kanada da yaşayan Müslümanların 1963 yılında bireysel gayretleri sonucunda kurmuş oldukları bir sivil toplum kuruluşu (STK) olup günlük hayatlarını ilgilendiren konularda çalışmalar yapmak ve yapmaya devam etmek için kurulmuştur. Bu STK nun çalışmaları meyvesini vermeye başlamış olup Amerika ve Kanadalı Müslümanlar ilk olarak helal standartlarını saptayarak belgelemiş ve bu alanda yeni çalışmalar yapmak üzere faaliyete geçmişlerdir. Bu konularla ilgili günümüze kadar birçok çalışmaya da imza atmışlardır. ABD deki diğer bir kuruluş ise Amerika İslam Gıda ve Beslenme Konseyi (Islamic Food and Nutrition Council of America-IFANCA) dir. IFANCA, 1982 yılında kurulmuş olup bu tarihten itibaren helal konularda çalışmalar yapmaktadır. Ayrıca kuruluşundan bu yana eğitim ve savunma yoluyla helal tüketicilerine yardımcı olmaya devam etmektedir. IFANCA nın helal tüketicilere sağladığı hizmetlerden biride üçüncü tarafa helal gıda sertifikasyonu sağlamasıdır. 57

8 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7)51-61 Müslümanların çoğunlukta olduğu bölgelerde ise Helal sertifikalama işinin öncülüğünü Malezya ve Endonezya gibi ülkeler yapmaktadır. Bu ülkeler, Helal standartları ve şartnameleri oluşturmuş; devlet olarak bu işe sahip çıkıp ithal ettiği ürünler kendi şartnamelerine uygun davranan devletlerden yapmaktadır. Ayrıca, Malezya da Devlet Üniversiteleri bünyesinde helal ürünler araştırma enstitüleri kurulmuş burada, helal gıda üretimi ile ilgili bilimsel ve teknik çalışmalar yapmaktadırlar. Merkezi İndonazya nın başkenti Jakarta da 2002 yılında kurulan Dünya Helal Konseyi (World Halal Council, WHC) bugün 60 a ulaşan ülkeden üyeye sahip olan bir çatı kuruluşudur. Bu kuruluşun bütün üyelerce benimsenmesi için hazırladığı helal Standartları mevcuttur. Buraya üye olan her kuruluş, tüzük gereği birbirlerini akredite etmektedir. Bununla birlikte üye ülkelerin kendilerine mahsus standartları da bulunmaktadır. Dünya Helal Vakfı (World Halal Foundation, WHF) Malezya merkezli uluslararası çatı kuruluşu niteliğinde olan diğer bir kuruluştur. Hedefi, Birleşmiş Milletler in akredite ettiği bir kurum oluşturmak ve dünya ülkeleri arasında ortak bir Helal-ISO ve helal gıda standardı hazırlamakdır. Malezya, helal gıda sertifikasyonu yapan ilk ülkedir. Malezya da helal gıda çalışmaları devlet kuruluşu olan İslam Kalkınma Bölümü (JAKIM) tarafından yürütülmekte olup uluslararası ölçekte sertifikasyon yapmaktadır. Yine Malezya merkezli Dünya Helal Forumu (World Halal Forum) adı altında bir başka kuruluş daha vardır. Bu kuruluş da kendisinin çatı kuruluşu olduğunu iddia etmektedir. Bu kuruluşunda oluşturduğu dünya helal standartları mevcuttur. Malezya nın akredite ettiği ülkeleri kendi üyesi olarak kabul etmekte olup yaygın bir çalışma ağına sahiptir. Bu kurum daha çok helal sertifikalı ürünlerin pazarı ile meşgul olmaktadır. Bu durum dünyadaki Helal Sertifika kuruluşlarının bir dağınıklık içinde olduğunu göstermektedir. 9. Türkiye de Helal Gıda ve Sertifikası Dindar Müslümanlar, yiyecek ve içeceklerine dikkat etmektedir. Bu nedenle helal gıda arayışları içinde olmuşlardır. Koka-kola da alkol olup olmadığı ve miktarı konusundaki kuşkular şüpheleri daha da artırmıştır. Her kesimden insanlar bu konuyla yakından ilgilenmiş; cemaat, vakıf ve dernekler kendilerine göre çözüm yolları üretmişlerdir; ama bu çözümler, toplumun büyük ekseriyetini içine alamamıştır. Üretici ve tüketici her kuruluş, konuyla ilgilenen vakıf ve dernekler ayrıca kendi bünyelerinde gıda komisyonları oluşturmuş, çalışmalarını bu şekilde sürdürmüştür. Bu tarz çalışmaların daha çok içe dönük olması sonucunda, topluma açık organik yapılanmalara ihtiyaç duyulmuştur. Türkiye de bu tür arayışlar, önceden de olmakla birlikte 1970li yıllarda biraz daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmıştır. Özellikle, margarin yağının yenilmemesi ile başlayıp dindar kasaplardan et alma hassasiyeti ile devam etmiştir. Her lokantada etli yemek yememe ve diş fırçalarında domuz kılı bulunma ihtimali, Müslümanları daha dikkatli hale getirmiştir. Yaygın üretim ve tüketim çarkı hızlı bir şekilde toplumları tutsak etmeye başlamıştır. Özellikle 1980 li yıllarda başlayarak dindar insanlar kendilerini korumaya tükettikleri gıdaların kaynakları konusunda daha özen göstermeye ve dikkatli olmaya başlamıştır [16] li yıllarda ise değişik internet sitelerinde helal-haram gıda listeleri ve bunların E kodları yayınlanmaya başlamıştır. Böylece, sosyal medya kültürü gelişerek birbirlerine yardımcı olmaya başlanmıştır li yılların ortalarında bu amaçla dernek ve vakıf çalışmaları oluşturulmaya başlanmıştır. Böylece helal gıda üretimi ve sertifikasyonu oluşturulması için STK ları kurulmaya başlamıştır yılında bazı gönüllüler tarafından GIDA RAPORU adı altında bir internet sitesi hazırlanarak adında yayına başlamış ve günümüze kadar önemli araştırmalara imza atmıştır. Bu tarz çalışmaların da yeterli olmayacağı görüşü ile, 2005 yılında bu amaçla aynı gönüllü grubu Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Denetleme Araştırmaları ve Sertifikalama Derneği (GİMDES) adı altnda bir dernek kurarak hizmet boyutlarını daha da genişletmişlerdir. GİMDES bu konulardaki çalışmalarını hâlen daha güçlü, daha katılımcı bir şekilde sürdürmektedir. Gimdes 2005 yılından bu yana helal gıda konusunda çalışmalar yürütmektedir. Öncelikle, bu konuda bilincin oluşması gayesiyle çeşitli yayınlar yapmış, ardından 2009 yılında ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından akredite edilerek sertifikasyona başlamıştır. Ulusal ve uluslararası 58

9 Batu, A. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7) birçok kuruluşa üye olan Gimdes helal standardı yayınlayarak sertifika programı ihdas etmiştir. Bu çalışmalar Türkiye de bir ilk olması bakımından oldukça önemlidir [1]. Ayrıca bu konuda Türk Standartlar Enstitüsü nün (TSE) de bir çalışması vardır. Helal gıda, TSE nin 4 Temmuz 2011 de sertifikasyonuna başlaması ile T.C. Devletinde TSE aracılığı ile kamusal bir kimlik kazanmıştır. Merkezi İstanbul da bulunan İslam Ülkeleri Standartlar ve Metrolojisi Enstitüsü tarafından standart çalışmaları yapılmış ve devam etmektedir. Bu çalışmalar, 57 İslam ülkesi arasından yalnızca 11 ülkeden heyetin katılımı ile sürdürülmektedir. Üstelik, bu 11 ülke arasında helal gıda devi Malezya nın bulunmaması düşündürücüdür. Bunun yanında yeni bir çatı kuruluşu oluşturmak üzere Türkiye de İslâm Konferansı Teşkilatı (İKT) çalışmalar başlatmış durumdadır. 57 İslâm ülkesinin üye olduğu İslâm Konferansı Teşkilatı nın çalışmaları, birkaç yıldır devam etmekte olup helal gıda standardı ile akredite kuruluş oluşturma yolundadır. İKT nın çalışmaları değişik ülkelerin uzmanları nezdinde devam etmekte olup birkaç yıl içinde sonuçlanabilecektir. Türkiye den Türk Standartları Enstitüsü direkt bu çalışmalara katılmakta, sivil toplum kuruluşlarını bu çalışmalara dâhil etmemektedir! İKT, bu çalışmalar ile üst akredite kurumu oluşturmak istemektedir; ancak üye ülkelerin devlet politikalarının farklılığı çözümü zorlaştırmakta ve devlet yönetimlerinin yönetiminde olması düşünülen akreditasyon kurumunun ileride devletlerin çeşitli politik çekişmelerinin odağı haline gelebileceği ihtimali de mevcuttur. 10. Helal Sertifikalamada Uygun Heyet Oluşturma Gerek helal gıda arayışının ve gerekse pazar payının artmasının iştah kabartan yapısı, helal gıda konusunun uluslararası düzeyde ele alınmasına neden olmuştur. Bir taraftan uluslararası helal kodeksi çalışmaları devam ederken diğer taraftan standardizasyon ve sertifikasyon ile ilgili uygulamalar ve tartışmalar devam etmektedir. Bununla beraber çeşitli ülkeler kendi içlerinde kamu kurumu, dernekler ve sivil toplum kuruluşları helal gıda standardizasyonu ve sertifikasyonu çalışmalarını yürütmektedir. Helal sertifikalama yapan kurumlarda idareci veya danışman olarak en az birkaç tane gıda işleme, gıda analiz ve gıda katkı maddeleri konularında bilgi sahibi akademisyen bilim adamı, veteriner hekim ve fıkıh konusunda uzmanlardan oluşan bir heyet bulunmalıdır. Her kurum kendi heyetini oluşturmalı ve onların aldığı kararlara ve verdikleri fetvalara göre hareket edilmelidir. Helal, haram, mekruh, meşbuh gibi meseleler fıkhî meseleler olduğu için bu karar fıkıh ilmine sahip bilim adamları tarafından verilmelidir. Helal ve haram konularında teknik konuları içeren bilim adamları ile fıkıhçılar uyumlu bir şekilde çalışarak ortak ve uygulanabilir kararlara ulaşılmalıdır. Osmanlının son dönemlerinden başlayıp günümüze kadar devam eden eğitim sürecinde belli bir grup dini temel üzerine yoğunlaşarak fen bilimlerinden uzak kalmış olması ve belli bir grubun da fen ve felsefe bilimleri ile uğraşarak tamamen seküler sistemlere inanmış olması dini meselelere bilimsel çözümün ortaya konmasını engellemiştir. Durum böyle olunca din ile bilimin bir birini tamamlama yerine içine girmesine neden olmuştur. Böylece, insanımız günlük hayatında gerekli olan fıkıh bilgilerinden de mahrum edilmiştir. Ayrıca, bu iki gurubun bu konularda ortak düşünmelerini sağlamak çok zor hale gelmiştir. Cumhuriyetin kuruluşu sırasında ilim sahibi hocaların büyük bir kısmının değişik nedenlerden dolayı idam edilmesi de bu duruma zemin hazırlamıştır. 11. Gelecekte Helal Gıda ve Sertifikasyonu Yukarıda belirttiğimiz üzere uluslararası birçok kuruluşun helal belgelendirmesi yapması, helal gıda pazarının geldiği boyutu görmemiz için yeterlidir. Pew Araştırma Merkezi Din Ve Kamu Hayatı Forumu nun Müslüman Nüfusunun Geleceği 2030 Öngörüsü raporunda şu an %20 civarında olan Müslüman nüfusun 2030 yılında %26,4 lük paya sahip olacağı belirtilmektedir [1]. Bu yüzden helal gıda pazarı 2030 yılında çok daha fazla olacaktır. 59

10 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7) Sonuç ve Öneri İki milyar İslami inanışa sahip insanın yaşadığı ve bunların büyük bir kısmının da bilinçli olarak ne yiyip içtiğini bilmek istediği günümüzde helal gıda pazarı çok önemli bir yere sahiptir. Gelecekte de dünya ticaretinde önemli bir yer tutacağı aşikârdır. Sürekli yükseliş trendine sahip olan bu pazarda Türkiye nin de gerekli yasal düzenlemeleri devlet olarak biran önce hazırlayıp yerini alması gerekmektedir. Gıda denetiminde ülkemiz, ne yazık ki, olması gerektiği yerde değildir. Gıda firmalarının birçoğu bunu fırsat bilerek her türlü gıda katkı maddelerini istediği şekilde kullanarak ürünün piyasadaki dayanım süresini artırmaya çalışırken tüketicinin sağlığı ile rahatlıkla oynayabilmektedir. Ayrıca, günümüzde gıda sektörü başta olmak üzere birçok sektör para kazanma hırsına kapılıp insan sağlığını hiçe sayabilmektedir. Bu yüzden-ürettikleri ürünlerin kalitesi şöyle dursun- kontrolsüz ve denetimsiz olarak üretilip piyasaya sürülüyor. Bu durum bir eksikliktir. Bu eksikliğin en kısa sürede düzeltilmesi gerekmektedir. Helal sertifikasyonunda en önemli husus helal gıda sertifikası verecek olan kurumun mutlaka bağımsız, tarafsız teknik ve teknolojik olarak üretim ve katkı maddeleri konularına hakim akademisyenler ile fıkıh ilmine sahip ilim adamlarından oluşan bir heyete sahip olması gerekmektedir. Belgelendirme kurumu ekonomik menfaat kaygılarının dışında olup daha ziyade tüketici menfaatlerini ön planda tutmalıdır. Bu kurum toplumun her tabakası bakımında saygın bir özelliğe sahip olup bu işi gerçekten hakkı ile yaptığı konusunda herhangi bir şüpheye meydan vermemesi gerekmektedir. Ayrıca devletin güvenilir denetleyici şemsiyesi altında olmalıdır. Helal sertifikası dağıtımı, üretici firmanın ekonomik hesaplarına dayalı olarak yapılmamalı ve güvenli olmalıdır. Belgeyi veren kurum, bu işi sadece para kazanmak için yapmayıp üretimini ve bu üretimlerinde kullandığı katkı maddelerini gerçekten İslami usullere göre hazırlanmış yerlerden temin eden firmalara helal gıda sertifikası vermelidir. Aksi takdirde, helal gıda olduğuna inanan Müslümanlar veya dini inanış ve yaşantısına hassas insanlar haberleri olmadan bu kuruluşlar tarafından aldatılabilecektir. Bu da kul ve birey hakkına girmekte olup Allah (c.c.) ın bile af etmediği suçlar arasında yer almaktadır. Devletin esas görevi, helal sertifikası vermek yerine helal sertifikasının koşullarını belirleyip düzenleyerek helal sertifikası vermek isteyen ve gerekli altyapısını hazırlayan Kurumlara izin ve yetki vererek onları ciddi bir şekilde denetlemektir. Gelişmiş ülkelerde Devletin denetleme görevi yaptığını herkes çok iyi bilmektedir. Bu yüzden devlet helal sertifikası vermemeli ve bu belgeyi veren kurumları ciddi bir şekilde denetlemelidir. Her önüne gelene de helal sertifikası vermemelidir. 13. Kaynaklar 1. Yıldırım, B Helal Gıda Riaz, M.N. and Chaudry, M.M Halal Food Production. CRC Press LLC, 2000 N.W. Corporate Blvd., Boca Raton, Florida USA. 3. Özek, A., Karaman, H., Turgut, A., Çağrıcı, M., Dönmez, İ.K., Gümüş, S Kuran-ı Kerim ve Türkçe Açıklamalı Meali. Mushafı Şerif Basım Kurumu. 4. Boran, G. (2011). Bir gıda katkısı olarak jelatin: yapısı, özelliklerı, üretimi, kullanımı ve kalitesi. Gıda, 36 (2), Küçüköner, E Gıda Katkı Maddeleri Ders Notları Basılmamış. S.D.Ü. Müh. Mim. Fak. Gıda Mühendisliği Bölümü, Isparta. 6. Küçüköner, E Helal Gıda Sertifikasyonunda Gıda Katkı Maddelerinin Yeri. 1. Ulusal Helal ve Sağlıklı Gıda Kongresi. Gıda Katkı Maddeleri: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Sayfa:

11 Batu, A. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2012 (7) Çakmakçı, S. ve Çelik, İ Gıda Katkı Maddeleri. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Gıda Müh. Böl., Erzurum. 8. Altuğ, T., Gıda Katkı Maddeleri. İzmir, Sidas Medya Ltd. Şti. Yayınları, 268s. İzmir. 9. Haug, I.J. ve Draget, K.I Handbook of hydrocolloids (Second edition) Edited by G O Phillips and P A Williams, Glyndwr University, UK. Woodhead Publishing Series in Food Science, Technology and Nutrition No. 173, 948 pages. 10. Chaudry, M.M Islamic Food Laws: philosophical basis and practical implications, Food Technology, 46(10) Stainsby, G Gelatin gels. In A. M. Pearson, T. R. Dutson, & A. J. Bailey (Eds.), Advances in meat research, collagen as a food, Vol. 4 (pp ). New York: Van Nostrand Reinhold Company Inc. 12. Yetim, H Jelatin Üretimi, Özellikleri ve Kullanımı. 1. Ulusal Helal ve Sağlıklı Gıda Kongresi. Gıda Katkı Maddeleri: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Sayfa: Ledward, D.A Handbook of hydrocolloids, Edited by G O Philips and P A Williams. UK. Woodhead Publishing in Food Science and Technology, 450 pages. 14. Atman, Ü.C Gıda Katkı Maddeleri ve Gıda Kontrolü. STED, 13(3): Sakr, A.H A Handbook Of Muslim Foods. Publish by Foundation For Islamic Knowledge, Lombard IL. USA. 16. Çelen, M Dünya da Helal Sertifikalama. HEDEM Helal Gıda Denetim ve Sertifikalandırma Merkezi Anonim, ARTIBEL System certification. C70/kalitebelgesi-P1.html 18. Anonim, NY-Danışmanlık Anonim, Ulusal Standardizasyon. Türk Standartlar Enstitüsü. 20. Özer, K Helal Sertifika Paradoksu. Gıda Güvenliği hareketi Anonim, Helal Gıda. Anka-Global Anonim, Helal Gıda Belgesinin Yararları Anonim, Helal Gıda Sertifikası. Helal Sertifikalı Firmaları Rehberi. 61