RADYASYON GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ TASLAĞI

Transkript

1 RADYASYON GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ TASLAĞI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Muafiyetler Amaç MADDE 1 - (1) Bu Yönetmeliğin amacı; radyasyon tesislerinin işletilmesinde, radyasyon uygulamalarının ve radyasyon faaliyetlerinin yürütülmesinde, radyasyon güvenliğini sağlamak üzere, görev ve sorumluluklar ile yetkilendirme esaslarını belirlemektir. Kapsam MADDE 2 - (1) Bu Yönetmelik, radyasyon tesislerinde, radyasyon uygulamalarında ve radyasyon faaliyetlerinde radyasyondan korunma, radyasyon kaynaklarının güvenliği ve radyoaktif kaynakların emniyetine ilişkin hususları kapsar. (2) İyonlaştırıcı olmayan radyasyon kaynaklarına, 5 kv veya daha düşük potansiyel farkıyla çalışan radyasyon yayan elektrikli cihazlara ve doğal radyasyondan kaynaklanan ışınlanmalara ilişkin hususlar bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. (3) Nükleer tesislere, nükleer yakıt çevrimine ve bunlardan ortaya çıkan radyoaktif atıklara ilişkin hususlar bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. Dayanak MADDE 3 - (1) Bu Yönetmelik, 9/7/1982 tarihli ve 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 üncü maddesinin (d) bendine ve 7/9/1985 tarihli ve sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Radyasyon Güvenliği Tüzüğüne dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 - (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında; a) Denetim: Yetkilendirilmek üzere Kuruma başvuran gerçek veya tüzel kişilerin veya yetkilendirilmiş kişilerin Kurum tarafından radyasyon güvenliği açısından incelenmesini, b) Denetim görevlisi: Radyasyon güvenliğine ilişkin mevzuat hükümlerince denetim yapmakla yetkili Türkiye Atom Enerjisi Kurumu personelini, c) Deşarj: Radyasyon tesislerinden veya radyasyon uygulamalarından çıkan gaz, sıvı ve partikül halindeki radyoaktif maddelerin seyrelmesi ve dağılması amacıyla planlı ve kontrollü olarak çevreye verilmesini, ç) Doğal radyasyon: Canlıların bünyesinde bulunan doğal radyoizotopların oluşturduğu radyasyonu, yer kabuğunda bulunan radyoizotopların sebep olduğu radyasyonu ve kozmik ışınların oluşturduğu radyasyonu, d) Doz kısıtlaması: Planlanmış ışınlanmalarda alınacak dozların, doz sınırlarının altında kalacak şekilde optimize edilerek ayrıca sınırlanmasını, e) Doz sınırları: Planlanmış ışınlanmalarda radyasyonla çalışanlar, stajyerler ve halkın radyasyona maruz kalmaları sonucu alabilecekleri dozlar için tanımlanan üst sınır değerlerini, f) Dozimetri servisi: Doz sonuçlarını merkezi doz kayıt sistemine aktarmak üzere, radyasyonla çalışanların kişisel dozlarının izlenmesi hizmetini vermek için Kurum tarafından uygun bulunarak belgelendirilen kuruluşları, g) Düzenleyici kontrol: Radyasyon tesisleri, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetlerinde radyasyondan korunmanın, radyasyon kaynaklarının güvenliğinin ve radyoaktif kaynakların emniyetinin sağlanması amacıyla Kurumun yürüttüğü düzenleme, denetleme ve yetkilendirme işlemlerini, ğ) Halk: Mesleki ve tıbbi ışınlanma durumları dışında, planlanmış ışınlanmalar nedeniyle radyasyona maruz kalan bireyleri, h) Harici çalışan: Lisans sahibi olan asıl işveren tarafından çalıştırılanlar dışında, denetimli alanlarda geçici veya sürekli olarak kendi adına iş yürüten veya başka bir alt işveren tarafından çalıştırılan A sınıfı çalışanı, 1 / 33

2 ı) Işınlanma: Radyasyona maruz kalma durumunu, i) İzin: Lisans almış tüzel kişilere, radyoaktif kaynakların ithalatı, ihracatı, çıkış-girişi, taşınması gibi faaliyetler için Kurum tarafından verilen yetkiyi, j) İzleme: Radyasyonla çalışanların ışınlanma seviyesinin ve çalışma alanlarının radyasyon seviyesinin kontrolü amacıyla; doz, doz hızı veya radyoaktif bulaşmanın tespiti ve sonuçların değerlendirilmesini, k) Kapalı kaynak: Normal kullanım ve olası kaza koşullarında dağılma, saçılma ve sızıntıya karşı bir kapsül içerisine kapatılmış veya kaplama malzemesi ile kaplanmış katı formdaki radyoaktif maddeyi, l) Kaza veya tehlike durumu: Radyasyon tesislerinde, radyasyon uygulamalarında ve radyasyon faaliyetlerinde olağandışı bir olay sonucu radyasyona maruz kalınmasına veya radyoaktif bulaşmaya neden olabilecek, acil önlem alınması gereken durumları, m) Kritik grup: Planlanmış ışınlanmalar nedeniyle radyasyona maruz kalan halktan en yüksek dozu alması ihtimali olan grubu, n) Kurum: 2690 sayılı Kanun ile kurulan Türkiye Atom Enerjisi Kurumunu, o) Lisans: Bu Yönetmelik kapsamındaki radyasyon tesislerini veya radyasyon uygulamalarını veya radyasyon faaliyetlerini radyasyon güvenliğini sağlayacak şekilde işletmek veya yürütmek üzere Kurum tarafından belirlenen bilgi ve belgelerle başvuruda bulunan gerçek veya tüzel kişilere, Kurum tarafından yapılan değerlendirme ve gerekmesi halinde yapılacak denetimi takiben uygun bulunmaları durumunda verilen süreli yetkiyi, ö) Lisans kapsamı: Yetkilendirilmiş radyasyon tesisi, radyasyon uygulaması veya radyasyon faaliyetinde yer alan radyasyon kaynaklarının çeşit ve miktarları ile bu radyasyon kaynaklarıyla yapılması planlanan çalışmaların çerçevesini, p) Lisans sahibi: Radyasyon tesisini işletmek, radyasyon uygulaması ve radyasyon faaliyetini yürütmek üzere; bu Yönetmelik kapsamında yetkilendirilmiş, Kuruma karşı yükümlü ve asıl işveren olan gerçek veya tüzel kişiyi, r) Merkezi doz kayıt sistemi: Dozimetri servisleri tarafından aktarılan, radyasyonla çalışanlara ait kişisel doz kayıtlarının muhafaza edildiği, Kurum tarafından yönetilen merkezi veri tabanını, s) Mesleki ışınlanma: Radyasyonla çalışanların, yaptıkları iş nedeniyle radyasyona maruz kalma durumunu, ş) Müdahale: Normal uygulamaların dışına çıkan bir olay ya da kaza veya tehlike durumu sonucunda maruz kalınacak ışınlanmayı azaltmak, radyoaktif bulaşmanın yayılmasını önlemek veya ortadan kaldırmak için yürütülen işlemleri, t) Onay: Lisanslama öncesinde, lisans süresince veya lisansın sonlandırılmasını takiben, Kurumun radyasyon güvenliği açısından gerekli gördüğü durumlarda istenen; projelendirme, işletmeye alma ve işletmeden çıkarma gibi işlemler için Kurum tarafından verilen yetkiyi, u) Planlanmış ışınlanma: Normal çalışma koşullarında bir radyasyon tesisi veya radyasyon uygulaması veya radyasyon faaliyeti nedeniyle radyasyona maruz kalma durumunu, ü) Potansiyel ışınlanma: Gerçekleşmesi beklenmemekle birlikte meydana gelme ihtimali öngörülebilen kaza veya tehlike durumu sonucu radyasyona maruz kalma durumunu, v) Radyasyon: Doğrudan veya dolaylı olarak etkileştiği ortamda iyon çifti oluşturma kapasitesine sahip iyonlaştırıcı radyasyonu, y) Radyasyon alanı: Planlanmış ışınlanmalar nedeniyle halk için belirlenen yıllık doz sınırlarının üzerinde doza maruz kalma olasılığı olan alanları, z) Radyasyon faaliyeti: Radyoaktif kaynakların ithalatı, ihracatı, taşınması gibi faaliyetleri, aa) Radyasyon güvenliği: Radyasyon tesislerinde, radyasyon uygulamalarında ve radyasyon faaliyetlerinde; radyasyondan korunmanın, radyasyon kaynaklarının güvenliğinin, 2 / 33

3 radyoaktif kaynakların emniyetinin ve radyoaktif atık yönetiminin sağlanması amacıyla oluşturulmuş sistemi, bb) Radyasyon kaynağı: Radyoaktif kaynakları ve radyasyon üreten veya radyoaktif kaynak içeren cihazları, cc) Radyasyon kaynaklarının güvenliği: Normal çalışma koşullarında ve kaza veya tehlike durumlarında, radyasyonla çalışanların ve halkın radyasyondan korunmasını sağlamak üzere radyasyon kaynaklarının kontrol altında tutulması için gerekli idari ve teknik önlemleri içeren sistemi, çç) Radyasyon tesisi: Radyasyon kaynaklarının kullanılması, imal edilmesi, bakımı, onarımı, radyoaktif atıkların zararsız hale getirilmesi gibi amaçlarla kurulacak özel olarak tasarlanmış mekânları, dd) Radyasyon uygulaması: Radyasyon kaynaklarının tanı, tedavi, görüntüleme, güvenlik, ölçüm, analiz, eğitim ve araştırma gibi amaçlarla kullanıldığı ve bulundurulduğu uygulamaları, ee) Radyasyondan korunma: Radyasyon tesislerinin işletilmesinde, radyasyon uygulamalarının ve radyasyon faaliyetlerinin yürütülmesinde, gerekçelendirme, optimizasyon ve doz sınırlamaları ilkeleri doğrultusunda iyonlaştırıcı radyasyonun zararlarına karşı alınması gereken önlemleri, ff) Radyasyondan korunma sorumlusu: Radyasyondan korunmada temel ilkelerin ve radyasyondan korunma programının uygulanması için, bu Yönetmeliğin 22 nci maddesinde belirtilen konularda sorumluluk almak üzere, yapılan işe göre Kurum tarafından nitelikleri belirlenen ve lisans sahibi tarafından görevlendirilen kişiyi, gg) Radyasyonla çalışan: Radyasyon tesisi veya radyasyon uygulaması veya radyasyon faaliyetindeki görevi gereği halk için belirlenen doz sınırlarının üzerinde radyasyona maruz kalma olasılığı olan kişiyi, ğğ) Radyoaktif atık: Bir daha kullanılması düşünülmeyen radyoaktif maddeler ile radyoaktif madde bulaşmış ya da radyoaktif olmuş yapı, sistem, bileşen ve malzemeleri, hh) Radyoaktif atık yönetimi: Radyoaktif atıkların toplanması, taşınması, tasnif edilmesi, işlenmesi, geçici veya nihai olarak depolanması ile ilgili mali, idari ve teknik düzenleme, işlem ve süreçlerin tümünü, ıı) Radyoaktif bulaşma: Çevrede, vücutta ya da herhangi bir maddenin yüzeyinde veya içinde istenmeyen radyoaktif madde birikimini, ii) Radyoaktif kaynak: Radyasyon uygulamalarında kullanılmak üzere üretilmiş ve sertifikalandırılmış radyoaktif maddeleri, jj) Radyoaktif kaynakların emniyeti: Radyoaktif kaynakların çalınması, kaybolması, yetkisiz kişilerin eline geçmesi veya sabotaj gibi durumları önlemek üzere radyoaktif kaynakların emniyetinin sağlanması için gerekli idari ve teknik önlemleri içeren sistemi, kk) Radyoaktif madde: Kendiliğinden bozunuma uğrayarak radyasyon yayan izotopları içeren maddeleri, ll) Sahipsiz kaynak: Terk edilme, çalınma, kaybolma gibi sebeplerle düzenleyici kontrol dışında kalmış veya Kurum kayıtlarına hiç girmemiş kapalı kaynakları, mm) Serbestleştirme: Bu Yönetmelik kapsamındaki radyasyon tesislerinin işletilmesi, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetlerinin yürütülmesi sonucu ortaya çıkan radyoaktif maddelerin veya radyoaktif madde bulaşmış malzemelerin yeniden kullanımı veya geri dönüşümü de mümkün olmak üzere düzenleyici kontrolden çıkarılmasını, nn) Stajyer: Radyasyon tesislerinde, radyasyon uygulamalarında ve radyasyon faaliyetlerinde mesleki eğitim alan çırak veya öğrenciyi, oo) Tıbbi ışınlanma: Hastaların tıbbi tanı veya tedavi gereği radyasyona maruz kalma durumunu veya olası risklere ilişkin bilgilendirme sonrasında bu hastalara yardımcı olan 3 / 33

4 gönüllüler ile tıbbi araştırma programına katılan gönüllülerin radyasyona maruz kalma durumunu, öö) Yetki: Kurum tarafından yetkilendirme süreci sonunda verilen lisans, izin veya onayı, pp) Yetkilendirme: Bu Yönetmelik kapsamındaki radyasyon tesislerinin işletilmesi, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetlerinin yürütülmesi için yapılan başvurunun radyasyon güvenliği açısından yeterli ve uygun bulunması sonucunda gerçek veya tüzel kişilere Kurum tarafından yetki verilmesi işlemini, rr) Yüksek aktiviteli kaynak: leri bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen değerlere eşit veya daha yüksek olan radyoaktif kaynağı, ifade eder. Muafiyetler MADDE 5 - (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki radyasyon tesislerinde, radyasyon uygulamalarında ve radyasyon faaliyetlerinde kullanılacak; aktiviteleri, aktivite konsantrasyonları ve doz hızları aşağıda verilen değerleri aşmayan radyasyon kaynakları bildirim ve yetkilendirmeye ilişkin yükümlülüklerden muaftır; a) leri veya aktivite konsantrasyonları ek-1 de verilen Tablo 1 de belirtilen miktarları aşmayan radyoaktif kaynaklar, b) Farklı radyoizotopları içeren karışımlardan oluşan durumlarda, her bir radyoizotopun toplam aktivitesinin ek-1 de verilen Tablo 1 in 2 nci sütununda belirtilen değere bölünmesi yoluyla karışımdaki tüm radyoizotoplar için elde edilen oranların toplamı 1 e eşit veya az olan radyoaktif kaynaklar, c) Normal çalışma koşullarında yüzeyinden 10 cm uzaklıkta herhangi bir noktadaki doz hızı 1 μsv/saat değerini aşmayan ve 30 kv'nin altında gerilimle çalışan radyasyon üreten cihazlar. (2) Ek-1 de verilen Tablo 1 de yer almayan veya muafiyet değerlerini aşan radyoaktif kaynakları içeren cihazlar; aşağıdaki hususların bir arada sağlanması durumunda, bildirime ilişkin yükümlülüğün devam etmesi kaydıyla, Kurum tarafından değerlendirilerek yetkilendirmeye ilişkin yükümlülüklerden muaf tutulabilir; a) Radyoaktif kaynağın herhangi bir sızıntı ve bulaşma oluşturmasına karşı etkin bir şekilde korunmasının sağlanmış olması, b) Radyoaktif kaynak içeren cihazın normal çalışma koşullarında, yüzeyinden 10 cm uzaklıkta herhangi bir noktadaki doz hızının 1 μsv/saat değerini aşmaması. (3) 30 kv nin üzerinde gerilimle çalışan ancak, normal çalışma koşullarında yüzeyinden 10 cm uzaklıkta herhangi bir noktadaki doz hızı 1 μsv/saat değerini aşmayan radyasyon üreten cihazlar, bildirime ilişkin yükümlülüğün devam etmesi kaydıyla, Kurum tarafından değerlendirilerek yetkilendirmeye ilişkin yükümlülüklerden muaf tutulabilir. İKİNCİ BÖLÜM Radyasyondan Korunma İlkeleri Radyasyondan korunmada temel ilkeler MADDE 6 - (1) Radyasyon tesislerinin işletilmesinde, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetlerinin yürütülmesinde aşağıdaki ilkelere uyulur: a) Bir radyasyon kaynağı ancak, kaynağın kullanılmasından edinilecek toplumsal veya bireysel faydanın radyasyona maruz kalınması nedeniyle oluşabilecek zarardan daha fazla olduğunun gerekçelendirilmesi halinde kullanılabilir. b) Radyasyonla çalışanların ve halkın maruz kalacağı radyasyon dozları, ekonomik ve sosyal faktörler çerçevesinde optimize edilerek mümkün ve makul olan en düşük düzeyde tutulur. 4 / 33

5 c) Tüm planlanmış ışınlanmalardan maruz kalınacak radyasyon dozlarının bu Yönetmeliğin 9, 10 ve 11 inci maddelerinde verilen doz sınırlarını aşmaması sağlanır. Bu doz sınırlarına tıbbi ışınlanma ve doğal radyasyondan kaynaklanan ışınlanmalar nedeniyle alınan dozlar dâhil edilmez. Gerekçelendirme MADDE 7 - (1) Yeni teknoloji ürünü radyasyon kaynaklarıyla gerçekleştirilecek veya daha önce gerçekleştirilmemiş radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetleri, radyasyona maruz kalınması nedeniyle oluşabilecek sağlık riskine karşı ekonomik ve sosyal fayda açısından gerekçelendirilir ve Kurum tarafından değerlendirilerek uygun bulunması sonrasında gerçekleştirilir. (2) Daha önce gerekçelendirilmiş radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetleri, Kurum tarafından gerekli görüldüğü hallerde, uygulamanın yararları ve sonuçları değerlendirilerek yeniden gerekçelendirilmek üzere gözden geçirilebilir. (3) Tıbbi ışınlanmalar ile iş gereği veya genel amaçlı sağlık taramaları nedeniyle maruz kalınabilecek ışınlanmalar hekim tarafından gerekçelendirilir. (4) Tıbbi ışınlanmalar dışındaki sigorta ve güvenlik gibi nedenlerle bireylerin görüntülenmesini gerektiren ışınlanmalar, talep eden kurum veya kuruluşlar tarafından gerekçelendirilir. Doz kısıtlamaları MADDE 8 - (1) Radyasyonla çalışanların maruz kalabileceği dozlar; yıllık doz sınırlarının altında kalmak koşuluyla, mümkün ve makul olan en düşük dozun alınmasının sağlanabilmesi için her bir radyasyon kaynağına özgü olarak lisans sahibi tarafından ayrıca kısıtlanır. Halk için doz sınırları MADDE 9 - (1) Tüm planlanmış ışınlanmalardan halkın alabileceği yıllık etkin doz sınırı 1 msv dir. (2) Birinci fıkra hükmü geçerli olmak koşuluyla, yıllık eşdeğer doz sınırı göz merceği için 15 msv, cilt için ise 50 msv dir. Cildin diğer alanlarının aldığı doza bakılmaksızın, en yüksek radyasyon dozuna maruz kalan cilt alanının eşdeğer dozu, ortalama cilt eşdeğer dozu olarak kabul edilir. Radyasyonla çalışanlar için doz sınırları MADDE 10 - (1) Radyasyonla çalışanlar için etkin doz sınırı ardışık beş yılın ortalaması yılda 20 msv, tek bir yıl için 50 msv dir. (2) Birinci fıkra hükmü geçerli olmak koşuluyla, yıllık eşdeğer doz sınırı göz merceği için ardışık beş yılın ortalaması yılda 20 msv, tek bir yıl için 50 msv, cilt, el ve ayak için 500 msv dir. Cildin diğer alanlarının aldığı doza bakılmaksızın, en yüksek radyasyon dozuna maruz kalan cilt alanının eşdeğer dozu, ortalama cilt eşdeğer dozu olarak kabul edilir. (3) 18 yaşından küçükler radyasyona maruz kalmaya neden olabilecek bir görevde çalıştırılamaz. (4) Gebelik ve emzirme dönemindeki radyasyonla çalışanlar bu dönem süresince radyasyon alanlarında ve radyoaktif bulaşma riski taşıyan işlerde görevlendirilemez. Stajyerler için doz sınırları MADDE 11 - (1) 16 yaşını doldurmamış stajyerler için doz sınırları halk için belirlenen doz sınırları ile aynıdır. (2) 16 yaşını doldurmuş, 18 yaşını doldurmamış stajyerler için etkin doz sınırı yılda 6 msv dir. Bu doz sınırı geçerli olmak koşuluyla, yıllık eşdeğer doz sınırları göz merceği için 20 msv, cilt, el ve ayak için 150 msv dir. Cildin diğer alanlarının aldığı doza bakılmaksızın, en yüksek radyasyon dozuna maruz kalan cilt alanının eşdeğer dozu, ortalama cilt eşdeğer dozu olarak kabul edilir. 5 / 33

6 (3) 18 yaşını doldurmuş stajyerler için radyasyonla çalışanlar için belirlenen doz sınırları uygulanır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Genel Yükümlülükler Bildirime ilişkin yükümlülükler MADDE 12 - (1) Muafiyet sınırları üzerindeki radyasyon kaynakları ile her türlü çalışma yapacak gerçek ya da tüzel kişiler, çalışmaya başlamadan önce yetkilendirilmek üzere Kuruma yazılı olarak bildirimde bulunur. (2) Lisans almış gerçek ya da tüzel kişiler, bu Yönetmeliğin 44 üncü maddesinde belirtilen değişikliklerin planlanması durumunda, lisansın yeniden değerlendirmesi için Kuruma bildirimde bulunur. Yetkilendirmeye ilişkin yükümlülükler MADDE 13 - (1) Kurumdan yetki alınmadan, bu Yönetmelik kapsamındaki radyasyon tesisleri işletilemez, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetleri yürütülemez. (2) Kurum tarafından verilen yetki devredilemez. (3) Kurum, gerçek veya tüzel kişiyi yetkilendirmek veya denetlemekle kişinin sorumluluklarına ortak olmuş sayılmaz ve kişinin eylemlerinden sorumlu tutulamaz. Kurum tarafından denetlenmiş olmak kişinin sorumluluğunu azaltmaz ya da ortadan kaldırmaz. (4) Yetkilendirilmiş gerçek veya tüzel kişi yetkilendirme koşullarının devamlılığını sağlamak ve Kurum tarafından tespit edilerek kendisine bildirilen uygunsuzluk ve eksiklikleri verilen süre içerisinde gidermekle ve tamamlamakla yükümlüdür. Radyasyon güvenliğine ilişkin temel yükümlülükler MADDE 14 - (1) Radyasyon tesislerini işletecek, radyasyon uygulamalarını ve radyasyon faaliyetlerini yürütecek gerçek ya da tüzel kişilerin temel yükümlülükleri aşağıdadır; a) Radyasyondan korunmanın sağlanması, b) Radyasyon kaynaklarının güvenliğinin sağlanması, c) Radyoaktif kaynakların emniyetinin sağlanması, ç) Kaza veya tehlike durumuna müdahale planının hazırlanması ve uygulanması, d) Radyoaktif atık yönetiminin sağlanması. (2) Radyasyon tesislerini işletecek, radyasyon uygulamalarını ve radyasyon faaliyetlerini yürütecek gerçek ya da tüzel kişiler birinci fıkrada belirtilen temel yükümlülüklerin yerine getirilmesini teminen gerekli mali, idari ve teknik düzenlemeleri yapar ve uygular. İş güvenliğine ilişkin yükümlülükler MADDE 15 - (1) Radyasyon alanlarındaki iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin hususlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının tehlikeli ve çok tehlikeli işlerle ilgili düzenlemelerine tabidir. (2) Radyasyon tesislerinin işletilmesinde, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetlerinin yürütülmesinde; radyasyonla çalışanların radyasyondan korunmasını sağlamak üzere; radyasyondan korunma eğitimi almış en az bir radyasyondan korunma sorumlusunun görevlendirilmesi, gerekli koruyucu donanımın ve radyasyon ölçüm cihazlarının temin edilmesi zorunludur. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Radyasyondan Korunma Programı Radyasyondan korunma programı MADDE 16 - (1) Radyasyon tesislerini işletecek, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetlerini yürütecek gerçek veya tüzel kişiler tarafından radyasyonla çalışanların ve halkın radyasyondan korunmasını sağlamak amacıyla, radyasyon kaynağının özellikleri ve çalışma 6 / 33

7 koşullarına özgü olarak bir radyasyondan korunma programı hazırlanır. Radyasyondan korunma programında; a) Lisans almak üzere başvuran gerçek veya tüzel kişinin veya lisans sahibinin unvan ve adres bilgilerine, b) Lisans sahibi, radyasyondan korunma sorumlusu ve radyasyonla çalışanların radyasyondan korunma, radyoaktif kaynakların güvenliği, emniyeti ve radyoaktif atıkların yönetimi ile ilgili sorumluluk ve görev paylaşımlarına ilişkin bilgilere, c) Radyasyon kaynaklarının bulunduğu adrese, bu adresteki ticaret unvanına ya da bölüm veya birim adına, bina veya tesisin konumuna, radyasyon kaynaklarının yerleşim durumuna, kaynakların bulunduğu alana bitişik alanların kullanım amaçlarına ilişkin bilgilere, ç) Radyasyon kaynaklarına ilişkin bilgilere, d) Radyasyon tesisleri veya radyasyon uygulamaları için normal çalışma koşullarında ve tehlike durumlarında salınması öngörülen toplam aktivite, aktivite konsantrasyonları ve yol açacağı halk dozlarına ilişkin bilgilere, e) Radyasyon alanlarının denetimli ve gözetimli alanlar olarak sınıflandırılmasına ilişkin bilgilere ve bu alanlara erişim kontrolüne ilişkin talimatlara, f) Kullanılacak radyasyon ölçüm cihazlarına ve kalibrasyonlarına ilişkin bilgilere ve radyasyon ölçüm programlarına, g) Radyasyonla çalışanların A ve B sınıfı olarak sınıflandırılmasına ilişkin bilgilere, kişisel dozların izlenmesine ilişkin prosedürlere, tıbbi gözetim programlarına ve bunların uygulanmasına ilişkin talimatlara, ğ) Radyasyonla çalışanlar için gerekli koruyucu donanıma ilişkin bilgilere ve bunların kullanılmasına ilişkin talimatlara, h) Radyoaktif kaynakların emniyetini ve güvenliğini sağlayıcı önlemlere ve bunların uygulanmasına ilişkin talimatlara, ı) Radyasyon kaynaklarının kabul testlerine ve kalite teminine ilişkin bilgilere ve bunların uygulanmasına ilişkin talimatlara, i) Radyoaktif kaynakların teslim alınmasına, teslim edilmesine, sızıntı testlerinin yapılmasına ve güvenli taşınmasına ilişkin prosedürlere ve bunların uygulanmasına ilişkin talimatlara, j) Radyoaktif atık yönetimi ve deşarja ilişkin prosedürlere ve bunların uygulanmasına ilişkin talimatlara, k) Radyoaktif bulaşmaya karşı alınan önlemlere ve bunların uygulanmasına ilişkin talimatlara, l) Bu Yönetmeliğin 43 üncü maddesinde belirtilen kayıtların güncel tutulmasının sağlanmasına ilişkin düzenlemelere ve bunların uygulanmasına ilişkin talimatlara, m) Olası kaza veya tehlike durumu senaryoları üzerinden; kazanın oluşmaması ve oluştuğu takdirde radyasyonla çalışanların, halkın ve çevrenin radyasyon ve radyoaktif bulaşmadan etkilenmesini en aza indirmek amacıyla alınması gerekli önlemlere, kullanılacak donanım, sorumlu kişilerle haberleşme prosedürü, uygulanacak radyasyon ölçüm programları ve bunların uygulanmasına ilişkin talimatların yer alacağı tehlike durumu planına, n) Radyasyon ölçümü veya kişisel doz izleme sonucunda tespit edilen değerlerin beklenilmeyen değerler olması durumunda veya olağandışı durum sonrasında; radyasyondan korunmanın sağlanmasına ve benzer olayların tekrarlanmaması için alınacak düzeltici önlemlere, radyasyona maruz kalma şüphesi olan kişiler için yapılması gereken işlemlere ve bunların uygulanmasına yönelik talimatlara, o) Radyasyonla çalışanlar için hazırlanan radyasyondan korunma eğitimi programlarının içeriğine ve sıklığına ilişkin bilgilere yer verilir. 7 / 33

8 (2) Radyasyondan korunma programı, bu maddenin birinci fıkrasında verilen hususlarda değişiklik olması halinde, yapılan değişiklikler doğrultusunda yenilenir. (3) Radyasyon tesisine, radyasyon uygulamasına veya radyasyon faaliyetine özgü olarak hazırlanacak radyasyondan korunma programlarının içeriğine ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir. BEŞİNCİ BÖLÜM Lisanslar, Onaylar ve İzinler Başvuru MADDE 17 - (1) Bu Yönetmelik kapsamına giren radyasyon tesislerini işletecek, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetlerini yürütecek gerçek ya da tüzel kişiler, lisans, izin veya onay almak için şahsa veya kuruluşa, radyasyon kaynağının özelliklerine, çalışma koşullarına, radyasyonla çalışanlara ve yapılacak işe ilişkin bilgi ve belgeler ile yetkilendirme ücretinin Kurum hesabına yatırıldığını gösteren belgeyle birlikte Kuruma başvuruda bulunur. (2) Radyasyon tesisine, radyasyon uygulamasına veya radyasyon faaliyetine özgü olarak başvuru ve yetkilendirme koşullarına ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir. Lisanslar MADDE 18 - (1) Radyasyon tesisleri ve radyasyon uygulamalarının lisanslaması; radyasyon kaynağının özellikleri ve çalışma koşulları radyasyon güvenliği açısından ek-3 de verilen sınıflandırmaya göre değerlendirilerek yapılır. Lisans; a) 1 inci grup radyasyon tesisleri ve radyasyon uygulamaları için; gerekli onayların alınmasını takiben gönderilen belgelerin ve radyasyondan korunma programının uygun bulunması, Kurumun denetim görevlileri tarafından yerinde yapılacak denetimin sonucunda hazırlanan raporun ve yapılan güvenlik değerlendirmesinin olumlu olması durumunda, b) 2 nci grup radyasyon tesisleri ve radyasyon uygulamaları için; gönderilen belgelerin ve radyasyondan korunma programının uygun bulunması, Kurumun denetim görevlileri tarafından yerinde yapılacak denetimin sonucunda hazırlanan raporun ve yapılan güvenlik değerlendirmesinin olumlu olması durumunda, c) 3 üncü grup radyasyon uygulamaları için; gönderilen belgelerin ve radyasyondan korunma programının uygun bulunması ve yapılan güvenlik değerlendirmesinin olumlu olması durumunda verilir. (2) Radyasyon faaliyetlerinin lisanslanması; radyasyon kaynağının özellikleri ve çalışma koşulları, radyasyon güvenliği açısından değerlendirilerek yapılır. Lisans, gönderilen belgelerin ve radyasyondan korunma programının uygun bulunması ve gerektiğinde Kurumun denetim görevlileri tarafından yerinde yapılacak denetimin sonucunda hazırlanan raporun ve yapılan güvenlik değerlendirmesinin olumlu olması durumunda verilir. (3) Başvuru bilgi ve belgelerinin yeterli ve uygun olmaması veya denetim sonucunda çalışma koşullarının uygun bulunmaması durumunda; lisans almak üzere başvuran gerçek veya tüzel kişiye eksiklikler ve uygunsuzluklar bildirilerek bildirim tarihinden itibaren en fazla üç ay içinde tamamlanması ve giderilmesi istenir. Eksiklik veya uygunsuzlukların bu süre sonunda tamamlanmadığı veya giderilmediği durumda lisans başvurusu iptal edilir ve başvuru ücreti Kuruma gelir olarak kaydedilir. (4) Lisans; radyasyon tesisleri, radyasyon uygulamaları veya radyasyon faaliyetlerine özgü olarak verilir. Lisans kapsamı lisans belgesinde belirtilir. Radyasyon tesisleri ve radyasyon uygulamaları için lisans, radyasyon kaynaklarının bulunduğu adrese dayalı olarak verilir. Radyasyon faaliyetleri ve taşınabilir radyasyon kaynakları ile yapılan radyasyon uygulamaları için lisans, lisans almak üzere başvuran gerçek veya tüzel kişinin adresine dayalı olarak verilir. 8 / 33

9 (5) Lisans beş yıl süreyle geçerlidir. Lisans sahibinin gerekli koşulları sağlaması halinde lisans, Kurum tarafından vize edilir. Onaylar MADDE 19 - (1) 1 inci grup radyasyon tesisleri ve radyasyon uygulamaları için radyasyon güvenliği açısından, tesisin ve uygulamanın özelliğine göre aşağıdaki onaylar alınır; a) Yer seçimi ve mekânların tasarımına ilişkin olarak lisans başvurusundan önce bina veya tesisin konumunu, radyasyon kaynağının yerleşim durumunu, kaynağın bulunduğu alana bitişik alanların kullanım amaçları ile zırhlama özelliklerini gösteren plan ve projeler ile deşarj edilecek radyoaktif maddelerin cinsi, miktarı ve aktivitesi, radyasyona maruz kalması muhtemel kritik grupları, radyoaktif maddelerin kritik gruplara erişme yollarını, alınabilecek dozları ve etkilerini azaltmak üzere alınacak önlemleri içeren bir rapor hazırlanarak Kurumdan proje onayı alınır. Proje onayında, radyasyon kaynağının bulunacağı yerin mesken, okul gibi yerlere bitişik olmaması önkoşulu aranır. Bu önkoşul, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce lisans almış olan radyasyon tesisi ve radyasyon uygulamaları için uygulanmaz. b) İşletme koşullarının radyasyon güvenliği açısından uygunluğunun Kurum tarafından değerlendirilebilmesi için, tesisin lisans öncesinde işletmeye alınmasının gerekli olduğu durumlarda Kurumdan geçici işletmeye alma onayı alınır. c) 1 inci grup radyasyon tesislerinin işletmeden çıkarılabilmesi veya 1 inci grup radyasyon uygulamalarının sonlandırılması için lisans sahibi tarafından belirli bir program çerçevesinde radyoaktif kaynakların satışına, devrine, radyoaktif atık tesisine gönderilmesine, ihraç edilmesine, tesisin sökümüne, radyoaktif bulaşmanın giderilmesine ve düzenleyici kontrolden çıkarılmasına ilişkin iş programı ve güvenlik önlemlerini içeren bir rapor hazırlanarak Kurumdan işletmeden çıkarma onayı alınır. İzinler MADDE 20 - (1) Radyoaktif kaynakların ithalatı ve ihracatı için lisans almış tüzel kişiler her bir ithalat ve ihracat faaliyeti için Kurumdan ayrıca izin alır. a) Düzenlenen izinlerin geçerlilik süresi üç aydır. b) Lisans sahibi gerçekleştirilen her ithalat ve ihracat faaliyetini takiben on beş gün içerisinde, tasdikli gümrük beyannamesini veya konşimentoyu Kuruma sunar. İşlemin gerçekleştirilememesi durumunda en geç izin geçerlilik süresi sonunda Kuruma bilgi verir. Aksi takdirde yeni radyoaktif kaynak ithaline izin verilmez, bu Yönetmeliğin 51 inci maddesinde belirtilen hükümler uygulanır. c) Radyoaktif kaynakların ithal edilmesine ancak, lisans almış veya lisans başvurusu Kurum tarafından uygun bulunmuş gerçek veya tüzel kişilere teslim edilmek koşuluyla izin verilir. ç) Bir daha kullanılması düşünülmeyen ya da kullanım ömrü sona eren kapalı kaynakların ihraç edilmesi ya da radyoaktif atık tesisine gönderilmesi işlemine başlanmadan yeni radyoaktif kaynak ithaline izin verilmez. (2) Radyasyon uygulaması için lisans almış gerçek ve tüzel kişiler, radyoaktif kaynak içeren cihazlarının yurt dışı geçici çıkış-girişi için ayrıca izin almakla yükümlüdür. Düzenlenen izinlerin geçerlilik süresi altı aydır. Bu süre sonunda yeniden izin almak üzere talepte bulunanların izni bir defaya mahsus olmak üzere altı ay daha uzatılır. (3) Radyoaktif kaynakları taşımak üzere lisans almış tüzel kişiler, aktiviteleri ek-2 de verilen düzeylerde veya üzerindeki yüksek aktiviteli kaynakları taşımak için Kuruma bildirimde bulunur. Kurum tarafından radyoaktif kaynakların özellikleri dikkate alınarak, bu kaynaklar için taşıma öncesinde gerekirse taşıma izni alma koşulu getirilebilir. Radyoaktif kaynakların ve atıkların taşınmasında, radyasyon güvenliğinin sağlanması dışındaki diğer hususlar Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının tehlikeli madde taşınması ile ilgili düzenlemelerine tabidir. 9 / 33

10 (4) İzin başvurusuna ilişkin bilgi ve belgelerin yeterli ve uygun olmaması durumunda; lisans sahibine eksiklikleri veya uygunsuzlukları bildirilerek, bildirim tarihinden itibaren en fazla üç ay içinde tamamlanması veya giderilmesi istenir. Eksikliklerin veya uygunsuzlukların bu süre sonunda tamamlanmadığı veya giderilmediği durumlarda izin başvurusu iptal edilir, başvuru ücreti Kuruma gelir olarak kaydedilir. ALTINCI BÖLÜM Yükümlülükler, Görevler ve Sorumluluklar Lisans sahibinin yükümlülükleri MADDE 21 - (1) Lisans sahibinin yükümlülükleri aşağıda verilmiştir; a) Radyasyondan korunma programının hazırlanmasını, uygulanmasını ve gerektiğinde güncellenmesini sağlamak, bununla ilgili gerekli idari ve mali tedbirleri almak, b) Radyasyon kaynaklarının yetkili kişiler tarafından doğru ve güvenli kullanımını sağlamak, c) Radyoaktif kaynakların, imal veya temin edilmesinden ihraç edilmesine veya radyoaktif atık tesisine gönderilmesi ya da satış veya devri gerçekleşene kadar tüm aşamalarda emniyetini sağlamak, ç) Radyasyon alanlarının sınıflandırılmasını sağlamak, bu alanlara uygun idari ve teknik düzenlemeleri yapmak ve uygulanmasını sağlamak, gerekli koruyucu donanımı ve radyasyon ölçüm cihazlarını temin etmek, d) Radyasyonla çalışanların sınıflandırılmasını, kişisel dozlarının izlenmesini ve tıbbi gözetimlerinin düzenli olarak yaptırılmasını sağlamak, e) Radyoaktif atıkların ve deşarjın mevzuata uygun olarak gerçekleştirilebilmesi için gerekli idari ve mali tedbirleri almak, f) Bir kaza veya tehlike durumunda tehlike durumu planını uygulamaya geçirmek, gerekli mali yükümlülükleri de yerine getirerek müdahale edilmesini sağlamak, sebebiyet verilen zararları karşılamak, g) Bu Yönetmeliğin 43 üncü maddesinde belirtilen kayıtların tutulmasını sağlamak, ğ) Radyasyonla çalışanların radyasyondan korunma konusunda eğitilmelerini sağlamak, (2) Lisans sahibi, radyasyon alanlarında yapılacak bakım, onarım, radyoaktif kaynak değişimi, kalite kontrolü gibi işlemlerde radyasyon kaynağının güvenliğini bozmayacak tedbirlerin ve radyasyondan korunmaya ilişkin önlemlerin alınmasını sağlamakla yükümlüdür. Bu işlemlerin harici çalışanlar tarafından gerçekleştirilmesi durumunda lisans sahibi ile alt işveren aralarında yaptıkları yazılı bir anlaşma ile aşağıdaki hususların yerine getirilmesini sağlar; a) Alt işveren tarafından harici çalışanların genel sağlık durumlarının yapacağı göreve uygunluğunun tespiti, b) Lisans sahibi tarafından harici çalışanların çalıştıkları denetimli alan ve uygulamaya özgü olarak radyasyondan korunma ile ilgili bilgilendirilmesi, c) Lisans sahibi veya alt işveren tarafından harici çalışanlara gerekli kişisel koruyucu ın temin edilmesi, ç) Lisans sahibi tarafından harici çalışanların kişisel dozlarının izlenmesi ve gerekiyorsa ilave dozimetrik izlemelerin yapılmasının sağlanması, d) Lisans sahibi tarafından denetimli alandaki çalışmanın tamamlanmasından sonra harici çalışanların doz bilgilerinin doz takip karnesine işlenmesi ve merkezi doz kayıt sistemine aktarılmasının sağlanması. (3) Bu Yönetmelik kapsamındaki görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden nihai sorumlu lisans sahibidir. 10 / 33

11 Radyasyondan korunma sorumlusunun görevleri MADDE 22 - (1) Radyasyondan korunma sorumlusu, hazırlanan radyasyondan korunma programı çerçevesinde belirlenen ve aşağıda belirtilen görevleri yerine getirir; a) Radyasyondan korunma programı doğrultusunda çalışanları bilgilendirmek, programın uygulanmasını sağlamak, b) Radyasyon ölçümleri için uygun cihazların kullanılmasını ve kalibrasyonlarının düzenli olarak yapılmasını sağlamak, çalışma alanları için ölçüm programlarını gerçekleştirmek, c) Yeni bir radyasyon kaynağı alındığında veya mevcut bir radyasyon kaynağı ile ilgili değişiklik yapıldığında, tasarım ve güvenlik özelliklerine göre değerlendirme yaparak gerekirse radyasyon alanlarını yeniden planlamak ve radyasyondan korunmaya ilişkin düzenlemeleri gözden geçirmek, ç) Çalışanların kişisel dozimetrelerinin doğru ve düzenli olarak kullanılmasını sağlamak, d) Kişisel doz ve risk değerlendirmelerini düzenli olarak yaparak gerekirse ilave önlemlerin alınmasını sağlamak, e) Lisans sahibine yılda en az bir kere radyasyondan korunma programının uygulanmasına ilişkin durum değerlendirme raporu vermek, tespit edilen uygunsuzlukların giderilmesini sağlamak, gerekirse radyasyon kaynağı ile yapılan çalışmanın durdurulmasını sağlamak üzere lisans sahibini uyarmak, f) Radyasyon kaynaklarının güvenliğine ve radyoaktif kaynakların emniyetine ilişkin önlemleri almak, g) Kapalı kaynakların sızıntı testini yapmak veya yaptırmak, ğ) Radyoaktif bulaşmaya karşı önlemlerin alınmasını sağlamak ve bulaşma kontrolü yapmak, h) Radyoaktif kaynakların ve atıkların güvenli taşınmasını sağlamak, ı) Radyasyon alanlarına erişim kontrolünü sağlamak, uygun uyarı işaret levhalarının ve tehlike durumunda yapılması gerekenleri de içeren talimatların kolayca görülecek yerlere yerleştirilmesini sağlamak, i) Radyasyon kaynaklarının kabul testlerine ve kalite teminine ilişkin programların yürütülmesini sağlamak, j) Radyoaktif atık yönetiminin ve deşarjın mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlamak, çevre ölçüm programlarını yürütmek veya yürütülmesini sağlamak, k) Bir kaza veya tehlike durumunda tehlike durumu planını uygulamak, l) Bu Yönetmeliğin 43 üncü maddesinde belirtilen kayıtları tutmak. Radyasyonla çalışanların sorumlulukları MADDE 23 - (1) Radyasyonla çalışanlar, kendilerinin ve diğer çalışanların radyasyondan korunmasını sağlamada aşağıda belirtilen hususları yerine getirmekten sorumludur; a) Radyasyon güvenliğine ilişkin olarak lisans sahibi ve radyasyondan korunma sorumlusu tarafından belirlenen kurallara ve çalışma talimatlarına uymak, b) Koruyucu donanım, giysi ve dozimetreleri talimatlara uygun şekilde kullanmak, c) Çalışma talimatlarına aykırı veya olağandışı bir durum saptadığında lisans sahibi veya radyasyondan korunma sorumlusuna bilgi vermek, ç) Radyasyondan korunmaya ilişkin hizmet içi eğitimlere katılmak ve bilgilerini güncel tutmak. Harici çalışanların sorumlulukları MADDE 24 - (1) Harici çalışanlar, aşağıda belirtilen hususları yerine getirmekten sorumludur; 11 / 33

12 a) Radyasyon güvenliğine ilişkin olarak lisans sahibi ile alt işveren arasındaki yazılı anlaşma çerçevesinde belirlenen kurallara ve çalışma talimatlarına uymak, b) Koruyucu donanım, giysi ve dozimetreleri talimatlara uygun şekilde kullanmak, c) Kişisel dozlarına ilişkin bilgilerin merkezi doz kayıt sistemine aktarıldığını takip etmek ve daha sonraki benzeri çalışmalarda ibraz etmek, ç) Yurt dışında yaptıkları çalışmaların sonunda kişisel doz bilgilerini çalıştıkları ülkelerdeki hizmet aldıkları dozimetri servisine onaylatmak ve yurda dönüşünde merkezi doz kayıt sistemine işletmek. YEDİNCİ BÖLÜM Radyasyon Alanları ve Radyasyonla Çalışanlar ile İlgili Hükümler Radyasyon alanlarının sınıflandırılması MADDE 25 - (1) Radyasyon alanları, radyasyon kaynaklarının özellikleri ve çalışma koşullarına bağlı olarak lisans sahibi tarafından; a) Erişimin kontrole tabi olduğu ve kişisel dozların izlenmesini gerektiren alanlar, denetimli alan, b) Erişim kontrolü ve kişisel dozların izlenmesini gerektirmeyen ancak, ortamın radyasyon seviyesinin izlenmesini gerektiren alanlar, gözetimli alan şeklinde sınıflandırılır. Radyasyon alanlarında alınacak önlemler MADDE 26 - (1) Lisans sahibi tarafından denetimli ve gözetimli alanlarda aşağıdaki hususların yerine getirilmesi sağlanır: a) Denetimli ve gözetimli alanların sınırları belirlenerek uygun uyarı işaret levhaları ve talimatlar yerleştirilir, denetimli alanlara kontrollü erişim uygulanır. b) Radyoaktif bulaşma riskinin olduğu durumlarda, kişilerin ve her türlü malzemenin giriş ve çıkışını kontrol altına alacak şekilde gerekli önlemler alınır. Yazılı talimatlar hazırlanarak uyulması sağlanır. c) Radyasyon düzeyleri, çalışma koşulları ile ortamdaki radyasyon riski ve büyüklüğü dikkate alınarak izlenir. (2) Lisans sahibinin bilgisi dâhilinde, radyasyondan korunma sorumlusunun izni ve gerekirse refakatinde, çalışma talimatlarına uygun şekilde bilgilendirilmek, gerekli koruyucu önlemler alınmak ve kayıtları tutulmak suretiyle denetimli ve gözetimli alanlara ziyaretçi alınabilir. Radyasyon alanlarının izlenmesi MADDE 27 - (1) Radyasyon alanları; radyasyondan korunma sorumlularınca belirlenen sıklık ve yöntemlere uygun olarak ortamdaki doz hızları ölçülerek izlenir. Radyoaktif bulaşmanın söz konusu olduğu durumlarda hava ve yüzey aktivite konsantrasyonları da izleme kapsamına alınır. (2) Radyasyon alanlarının izlenmesinde uygun ve kalibrasyonlu radyasyon ölçüm cihazları kullanılır. (3) Lisans sahibi tarafından, ölçüm sonuçlarının kaydedilmesi sağlanır. Bu sonuçlar gerekirse kişisel dozlara ilişkin programların ve tahminlerin yapılmasında kullanılır. Radyasyonla çalışanların sınıflandırılması MADDE 28 - (1) Lisans sahibi tarafından normal çalışma koşullarında yıllık doz değerleri ve potansiyel ışınlanmaların olasılık ve büyüklüğü dikkate alınarak radyasyonla çalışanlar belirlenir ve bu kişiler; a) Yılda 6 msv den fazla etkin doz veya göz merceği için 15 msv, cilt, el ve ayak için 150 msv den fazla eşdeğer doz alma olasılığı olanlar A sınıfı çalışan, b) A sınıfı çalışan olarak sınıflandırılmayanlar B sınıfı çalışan olarak sınıflandırılır. 12 / 33

13 Kişisel izleme MADDE 29 - (1) A sınıfı çalışanların kişisel dozimetre kullanması zorunludur. B sınıfı çalışanların doz takibinde çalışma alanlarında yapılan radyasyon ölçümleri esas alınır. B sınıfı çalışan olarak sınıflandırılmasında tereddüt oluşan çalışanlar A sınıfı çalışan olarak kabul edilir. (2) Dozimetri hizmeti, Kurum veya dozimetri servisleri tarafından verilir ve dozimetrik değerlendirme sonuçları merkezi doz kayıt sistemine bu kuruluşlar tarafından aktarılır. (3) Dozimetri servislerinin uygunluk ölçütleri ile merkezi doz kayıt sistemine veri aktarımına ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir. (4) İnceleme düzeyi dozu olarak kabul edilen, yıllık etkin veya eşdeğer doz sınırının bir ay içinde onda birinin aşılması durumunda söz konusu kişiler ve çalışma koşulları lisans sahibi tarafından değerlendirmeye tabi tutularak gerekli düzenlemelerin yapılması sağlanır. (5) Lisans sahibi, radyasyonla çalışanların kişisel doz kayıtlarının tutulmasından, doz değerlendirme sonuçlarının çalışanlara bildirilmesinden ve çalışanların kendi kişisel doz kayıtlarına erişebilmesinin sağlanmasından sorumludur. (6) Lisans sahibi, kaza veya tehlike durumlarına müdahale ekibinde görev alan personelin maruz kaldıkları radyasyon dozlarına ilişkin değerlendirme sonuçları merkezi doz kayıt sistemine dozimetri servisi tarafından ayrıca aktarılmasını sağlar. (7) Lisans sahibi, radyasyonla çalışanların kişisel doz kayıtlarının, yetkili kurumlara ve gerektiğinde sağlık etkilerinin değerlendirilmesi için sağlık kuruluşlarına verilmek üzere güncel ve hazır halde bulundurulmasının sağlanmasından sorumludur. Tıbbi gözetim MADDE 30 - (1) A sınıfı çalışanların sağlık durumlarının yapacakları göreve uygunluğunu belirlemek amacıyla işe başlamadan önce ve çalıştıkları süre boyunca yılda en az bir kez tıbbi muayeneleri yapılır. (2) Tıbbi muayene sonucunda uygun bulunmayan kişiler A sınıfı çalışan olarak çalıştırılamaz. (3) Tıbbi muayene, yapılan işin tipine ve çalışanın sağlık durumuna bağlı olarak iş yeri hekiminin gerekli gördüğü nitelikte ve sıklıkta tekrarlanır. (4) Lisans sahibi, A sınıfı çalışanların rutin tıbbi muayenelerinin, doz sınırlarının aşılması durumlarında iş yeri hekimi tarafından gerekli görülen ileri tetkiklerin, çalışanın maruz kaldığı radyoaktif bulaşmanın giderilmesi veya acil tıbbi müdahalelerin yapılmasının sağlanmasından sorumludur. (5) Lisans sahibi, A sınıfı çalışanların tıbbi gözetim kayıtlarının yetkili kurumlara ve gerektiğinde sağlık etkilerinin değerlendirilmesi için sağlık kuruluşlarına verilmek üzere güncel ve hazır halde bulundurulmasının sağlanmasından sorumludur. Çalışanların eğitimi MADDE 31 - (1) Lisans sahibi radyasyondan korunma programının uygulanması ve güvenlik kültürünün oluşturulması ve geliştirilmesi hususlarında radyasyonla çalışanların eğitilmelerinin sağlanmasından sorumludur. (2) Eğitimler değişen ve ortaya çıkan yeni koşullara uygun olarak yenilenen radyasyondan korunma programı çerçevesinde düzenli aralıklarla tekrar edilir ve kayıt altına alınır. SEKİZİNCİ BÖLÜM Tıbbi Işınlanmalarda Radyasyondan Korunma Tıbbi ışınlanmalarda kullanılan radyasyon kaynakları MADDE 32 - (1) Tıbbi ışınlanmalarda kullanılan radyasyon kaynaklarının ve donanımlarının taşıması gereken temel gereklilikler, kalite temini, piyasa gözetimi ve denetimi gibi hususlar Sağlık Bakanlığının ilgili düzenlemelerine tabidir. 13 / 33

14 Tıbbi ışınlanmalarda radyasyondan korunma MADDE 33 - (1) Tıbbi ışınlanmalarda hastanın radyasyondan korunması aşağıdaki ilkeler çerçevesinde Sağlık Bakanlığının düzenlemelerine tabidir. a) Hastaya hekimin yazılı isteği dışında tıbbi ışınlanmaya maruz bırakılamaz. b) Tıbbi ışınlanmaya karar verilirken radyasyonla yapılacak tanı ve tedavi alternatif tekniklerle karşılaştırılarak hekim tarafından gerekçelendirilir. c) Tıbbi ışınlanmaya maruz kalacak kişiler alacakları radyasyon dozuna karşılık sağlanacak yararlar ve riskler hakkında önceden bilgilendirilir. ç) Tanı ve tedavi uygulamalarında hastanın planlanandan farklı radyasyon dozu alması durumunda, lisans sahibi tarafından hastanın durumu değerlendirilerek düzeltici tedavinin uygulanması sağlanır. Duruma ilişkin kayıtlar tutulur, benzer durumların tekrarlanmaması için gerekli önlemler alınır. (2) Tıbbi tanı ve tedavi altındaki hastalara gönüllü olarak yardım etmek isteyen refakatçilerin alacakları dozları kısıtlamak için gerekli önlemler alınır. (3) Tanı veya tedavi amacıyla radyoaktif madde verilen hastalar, verilen radyoaktif maddenin özelliklerine ve aktivite miktarına bağlı olarak gerekirse özel olarak zırhlanmış ayrı bir odada bekletilir, uyulması gerekli hususlar sözlü ve yazılı talimatlar şeklinde imza karşılığı verilerek taburcu edilir. DOKUZUNCU BÖLÜM Radyoaktif Kaynaklar, Radyoaktif Atıklar ve Deşarj Radyoaktif kaynakların yönetimi MADDE 34 - (1) Radyoaktif kaynak kullanılan radyasyon tesisleri veya radyasyon uygulaması veya radyasyon faaliyetlerinde, kaynağın imal veya temin edilmesinden ihraç edilmesi veya radyoaktif atık tesisine gönderilmesi ya da satış veya devri gerçekleşene kadar tüm aşamalarda yürütülecek işlemler lisans almış veya lisans başvurusu uygun bulunmuş gerçek veya tüzel kişiler tarafından gerçekleştirilir. (2) Lisans sahibinin sahip olduğu radyoaktif kaynakları satmak veya devretmek istemesi durumunda satış veya devir işlemi ancak satış veya devir yapılacak gerçek veya tüzel kişilerin yaptığı lisans başvurusunun, Kurum tarafından uygun bulunması durumunda gerçekleştirilir. (3) Kapalı kaynaklar temin edildiğinde, devredildiğinde, ihraç edildiğinde veya radyoaktif atık tesisine gönderildiğinde ve ayrıca Kurum tarafından talep edilmesi durumunda kayıtların tümü ya da ilgili bölümleri lisans sahibi tarafından Kuruma bildirilir. (4) Radyoaktif kaynak yönetimine ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir. Radyoaktif kaynaklara yetkisiz erişim, çalınma veya kaybolma MADDE 35 - (1) Lisans sahibi; radyoaktif kaynaklara yetkisiz erişim, çalınma veya kaybolma gibi durumlarda radyoaktif kaynağın aranması ve emniyetinin yeniden teminine yönelik gerekli çalışmaları yapar, kolluk kuvvetlerine, adli mercilere ve Kuruma gerekli bildirimde bulunur. Duruma ve gelişmelere ilişkin Kuruma rapor sunar. Sahipsiz kaynaklar MADDE 36 - (1) Bir sahipsiz kaynağın bulunması halinde, Kurum, kaynağın kontrol altına alınması konusunda gerekli işlemleri belirler, gerektiğinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak gerekli önlemleri alır veya aldırır. (2) Kurum tarafından sahipsiz kaynağın geçmişi ile ilgili yapılan araştırma sonunda kaynağı son olarak bulunduran gerçek veya tüzel kişi tespit edilirse, bu durumla ilgili genel hukuk esasları dâhilinde kanuni veya idari soruşturmaya geçilmesi için ilgili makamlara veya Cumhuriyet Savcılığına ihbarda bulunulur. Bu durumdaki kaynak radyoaktif atık tesisine gönderilir. Sahipsiz kaynak nedeniyle ortaya çıkabilecek zarar ve masraflar söz konusu kaynağı son olarak bulundurduğu tespit edilen gerçek veya tüzel kişi tarafından karşılanır. 14 / 33

15 Radyoaktif atıklar MADDE 37 - (1) Bir radyasyon tesisinin işletilmesi, radyasyon uygulaması ve radyasyon faaliyeti nedeniyle ortaya çıkan radyoaktif atıkların güvenli bir şekilde yönetimini sağlamaktan radyoaktif atığı üreten gerçek veya tüzel kişi sorumludur. (2) Bir daha kullanılması düşünülmeyen kapalı kaynaklar lisans sahibi tarafından nihai olarak depolanamaz, mahrecine gönderilmek üzere ihraç edilir veya radyoaktif atık tesisine gönderilir. Lisans sahibi bu işlemlerin gerçekleştiğine ilişkin belgeler ile Kuruma bildirim yapar. (3) Lisans sahibi radyoaktif atıklarının mevzuata uygun olarak ihraç edilmesini veya radyoaktif atık tesisine gönderilmesini sağlamak ve bunun maliyetini karşılamakla yükümlüdür. Lisansın Kurum tarafından iptal edilmesi, radyasyon kaynağı ile yapılan çalışmanın durdurulması, lisans sahibinin işi bırakması ve benzeri durumlar lisans sahibinin bu yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. (4) Radyoaktif atık yönetimine ilişkin hususlarda 9/3/2013 tarihli ve sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Radyoaktif Atık Yönetimi Yönetmeliği uygulanır. Serbestleştirme MADDE 38 - (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki radyasyon tesislerinin işletilmesi, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetlerinin yürütülmesi sonucu ortaya çıkan radyoaktif maddeler veya radyoaktif madde bulaşmış malzemeler nedeniyle halkın alması beklenen etkin dozun yılda 10 μsv veya daha az olduğunun doğrulanması durumunda, bu madde veya malzemeler serbestleştirilebilir. (2) Serbestleştirme sınır ve şartlarına ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir. Deşarj MADDE 39 (1) 1 inci grup radyasyon tesisleri ve radyasyon uygulamalarından deşarj edilen radyoaktif maddeler nedeniyle halkın maruz kalacağı ışınlanmayı azaltmak üzere; maruziyete neden olan tüm tesis ve uygulamalardan gelen katkıların toplamı yıllık 1 msv yi aşmamak kaydıyla her bir tesis ve uygulama için tatbik edilecek yıllık doz kısıtı en fazla 0,3 msv dir. (2) 1 inci grup radyasyon tesisleri ve radyasyon uygulamaları nedeniyle ortaya çıkan radyoaktif maddeleri doz kısıtlamalarına uygun olarak deşarj etmek üzere Kurumdan proje onayı almış lisans sahibi, doz kısıtlamalarına sürekli uyulduğunu doğrulamak üzere; a) Çevresel radyasyon ve radyoaktivite ölçümlerinin yapılmasını, b) Kritik gruplar ve halk için doz değerlendirmelerinin yapılmasını, c) Kayıtların tutulmasını ve saklanmasını sağlar. Ölçüm ve doz değerlendirme sonuçlarını yılda bir kez Kuruma bildirir. (3) 1 inci grup radyasyon tesisleri ve radyasyon uygulamaları nedeniyle ortaya çıkan radyoaktif maddeler nedeniyle, kritik grup içinden herhangi bir bireyin alması beklenen etkin dozun yıllık 10 μsv ve daha az ve kolektif etkin dozun yıllık 1 kişi.sv ve daha az olduğunun bir arada sağlanması ve bu durumun lisans sahibi tarafından doğrulanarak Kuruma sunulması durumunda deşarj, düzenleyici kontrolden çıkarılabilir. (4) Kurum gerekli gördüğü takdirde lisans sahibinden doğrulama veya ilave çevre ölçümleri yapılmasını isteyebilir. (5) Deşarj sınır ve şartlarına ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir. ONUNCU BÖLÜM Kaza veya Tehlike Durumları Tehlike durumu planı MADDE 40 - (1) Lisans sahibi tarafından radyasyondan korunma programı dâhilinde olası kaza veya tehlike durumlarına yönelik olarak hazırlanmış tehlike durumu planının yılda 15 / 33

16 en az bir kere gözden geçirilerek gerektiğinde yenilenmesi ve çalışanların bu doğrultuda bilgilendirilmesi sağlanır. Kaza veya tehlike durumlarına müdahale MADDE 41 - (1) Bir kaza veya tehlike durumu olması halinde lisans sahibi tarafından kaza veya tehlike durumu planı çerçevesinde gerekli müdahalenin yapılması sağlanır; a) Kaza veya tehlike durumlarına müdahale öncesinde koşullar değerlendirilir ve planlanır, müdahale ekibinde görev alacak personel, riskler ve alınacak önlemler hakkında bilgilendirilir. b) Müdahale sonunda, görev alan personelin aldığı dozlar değerlendirilir, gerekirse personel sağlık kuruluşuna yönlendirilir, kişisel doz ve tıbbi muayene sonuçları kayıtlara işlenir. c) Müdahale sonrası kaza veya tehlike durumunun nedeni, olayların gelişimi, sonucu ile müdahale ekibinin maruz kaldığı dozlar ile ve diğer kişilerin tahmini dozlarına ilişkin rapor hazırlanarak Kuruma bildirilir. (2) Kaza veya tehlike durumu sonrası olayın tekrarlanmaması için gerekli idari, teknik ve mali önlemler alınarak radyasyondan korunma programı yenilenir ve Kuruma sunulur, çalışanlara gerekli bilgilendirme yapılır ve eğitimler verilir. (3) Kurum, kaza veya tehlike durumuna ilişkin raporu ve yenilenmiş radyasyondan korunma programını inceler, gerekirse denetim yapar ve güvenlik değerlendirmesini yineler. Kaza veya tehlike durumlarındaki doz kısıtlamaları MADDE 42 - (1) Lisans sahibi tarafından, radyasyon tesisleri, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetleri ile ilişkili kaza veya tehlike durumuna müdahale ekibinde görev alacak personelin bu görevi boyunca alacağı doz 50 msv yi aşmayacak şekilde planlama yapılır. (2) Halkın etkilenmesinin muhtemel olduğu kaza veya tehlike durumlarında kolektif dozun azaltılması amacıyla yapılacak müdahalelerde, görev alacak personelin bu görevi boyunca alacağı doz seviyesi, 100 msv ye kadar planlanabilir. ONBİRİNCİ BÖLÜM Kayıtlar ve Lisans Sonrası İşlemler Kayıtlar MADDE 43 - (1) Lisans sahibi tarafından bu Yönetmelik kapsamına giren radyasyon tesislerinin işletilmesi, radyasyon uygulamaları ve radyasyon faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında aşağıda belirtilen belge ve kayıtlar tutulur ve saklanır. a) Onay, izin ve lisans belgeleri, b) Radyasyon kaynaklarına ilişkin belge ve kayıtlar, c) Radyasyon ölçüm cihazlarına ilişkin belgeler ve yapılan ölçümlere ilişkin kayıtlar, ç) Radyasyonla çalışanlara ilişkin tıbbi gözetim, kişisel doz ve radyasyondan korunma eğitimlerine ilişkin belge ve kayıtlar, d) Radyoaktif atıklara ilişkin belge ve kayıtlar, e) Kaza veya tehlike durumlarına ilişkin belge ve kayıtlar. (2) Belge ve kayıtlar, Kurum tarafından istenildiği takdirde Kurumun bilgisine sunulur. Lisans belgesinde ve lisans kapsamında değişiklik MADDE 44 - (1) Lisans sahibi tarafından, aşağıda verilen değişikliklerden birinin veya birkaçının yapılmasının planlanması halinde, değişiklik yapılmadan önce istenen bilgi ve belgelerle Kuruma başvuruda bulunulur; a) Lisans sahibinin unvan veya adresinin değişmesi, b) Radyasyondan korunma sorumlusunun değişmesi, c) Radyasyon kaynağının bulunduğu yerin değişmesi, ç) Radyasyon kaynağının değişmesi, satılması, devri veya kullanım dışı kalması, 16 / 33