AKTS Kullanıcı Rehberi

Transkript

1 AKTS Kullanıcı Rehberi Brüksel, 6 Şubat 2009

2 AKTS Kullanıcı Rehberi İçindekiler Giriş AKTS ve Avrupa Yükseköğretim Alanı (Bologna Süreci) AKTS kilit unsurları Açıklanan AKTS kilit unsurları Öğrenci merkezli bir kredi sistemi olarak AKTS AKTS ve Öğrenim Çıktıları AKTS, düzeyler ve düzey belirleyicileri AKTS kredileri ve işyükü Yükseköğretim kurumlarında AKTS uygulaması AKTS kredi t ahsisi AKTS kredilerinin verilmesi AKTS kredisi birikimi ve ilerleme AKTS kredi transferi AKTS ve hayatboyu öğrenme Kalite güvencesi ve AKTS AKTS kilit dökümanları AKTS K a t aloğu Öğrenci Başvuru Formu Öğrenim Anlaşması Transkript Söz l ük ç e...27 Ek 1 AKTS Kullanımı açısından öğrenci perspektifi...29 Ek 2 İkili anlaşmalar çerçevesindeki yurtdışı öğrenim sürelerinin tanınmasıyla ilgili olarak kurumlara tavsiyeler...30 Ek 3 AKTS Derecelendirme Tablosu Ek 4 Kilit dokümanlar Ek 5 Akademik yıl başına düşen ders saati sayısıyla ilgili ulusal düzenlemelere bakış

3 Introduction Giriş Bu AKTS Kullanıcı Rehberi Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi (AKTS) uygulamasıyla ilgili kılavuz ilkeleri içerir. Aynı zamanda AKTS kilit belgelerini de sunar. Rehber; yükseköğretim kurumlarındaki öğrenci, akademik ve idari personele ve diğer ilgili taraflara yardımcı olmak üzere önerilmiştir Kullanıcı Rehberi, 2005 te çıkan önceki versiyonun ayrıntılı halidir. Bologna Sürecindeki gelişmeler, hayatboyu öğrenmenin artan önemi, yeterlilik çerçevelerinin formülasyonu ve öğrenim çıktılarının artan kullanımı gözönüne almak amacıyla güncellenmiştir. Rehber, or tak kuruluşlardan uzmanlar ile AKTS danışmanlarının yardımıyla yazılmış ve ortakların kuruluşları, Üye Ülke uzmanlarıve Bologna İzleme Grubunun danışmanlığına sunulmuştur. Avrupa Komisyonu taslak ve danışma sürecini koordine etmiş olup Rehberin son sözünden sorumludur. AKTS 1 programların tasarım, tanım ve sunumu ile yüksek öğretim yeterliliklerinin verilmesine yardımcı olan bir araçtır. Çıktı tabanlı yeterlilik çerçeveleriyle bağlantılı AKTS kullanımı, programları ve yeterlilikleri daha şeffaf hale getirerek tanınmalarını kolaylaştırır. Sunum metodu (okul-temelli, iş-temelli), öğrenci statüsü (tam gün, yarım gün) ne olursa olsun AKTS, her tür programa ve öğrenme tipine (örgün, yaygın ve gayri resmi) uygulananabilir. Rehberin ilk bölümünde, AKTS Bologna Süreciyle yaratılan Avrupa Yükseköğretim Alanı (AYÖA) bağlamında ortaya konmuştur. Bu bölüm aynı zamanda Avrupa Yükseköğretim Alanı Yüksek Öğretim Yeterlilikleri Çerçevesinde 2,2 (bu rehberde Bologna Yüksek Öğretim Yeterlilikleri Çerçevesi olarak geçmektedir.) AKTS nin rolüne de değinmektedir. İkinci bölüm AKTS kilit unsurları içermektedir. Bunlar AKTS nin üzerinde geniş mutabakata varılmış olan genel tanıtımından ve and temel fonksiyonlarından ibarettir. AKTS kilit unsurları bölümü ayrı bir broşürde de mevcuttur. Üçüncü bölüm kilit unsurların detaylı bir açıklamasını içermektedir. 4. bölüm, AKTS nin yüksek öğretim kurumlarında nasıl uygulanacağına dair rehberlik sunmakta, 5. bölüm ise AKTS nin ilgili yüksek öğretim kurumunun kalite güvencesi araçlarını nasıl tamamladığını tartışmaktadır. Son bölüm ise AKTS kilit unsurlarını, AKTS ile ilgili konulara dair ileri okumalara yönelik önerileri ve bu Kullanıcı Rehberinde kullanılan terimleri içeren bir sözlükçeyi içermektedir. 1 AKTS ilk olarak 1989 yılında, Erasmus programı çerçevesinde, öğrencilerin yurtdışı hareketliliği sırasındaki dönemlerinin tanınmasının kolaylaştırılması amacıyla, bir pilot proje olarak kurulmuştur. 2 Bologna Yeterlilikleri Çerçevesi Çalışma Grubu (2005) Avrupa Yükseköğretim Alanı Yeterlilik Çerçevesi; 5

4 ECTS Users Guide 1. AKTS ve Avrupa Yükseköğretim Alanı (Bologna Süreci) AKTS, Bologna Sürecine 3 katılan tüm ülkelerin 4 dahil olduğu Avrupa Yükseköğretim Alanında, yüksek öğretim için kullanılan kredit sistemidir. AKTS Bologna sürecinin köşe taşlarından biridir 5. Çoğu Bologna ülkesi AKTS yi kendi yüksek öğretim sistemlerinde kullanmak üzere yasal olarak benimsemiştir. biridir. Bologna Yeterlilikleri Çerçevesine göre bir ve ikinci döngü kredi aralıklarına sahiptir (bkz bölüm 3.3). Sonuç olarak, AKTS kredileri, daha detaylı ulusal kredilendirme düzenlemeleri içerebilen ulusal yüksek öğretim yeterlilikleri çerçeveleri formülasyonu için kullanılmaktadır. Diğer hedeflerinin yanısıra, Bologna Süreci en yaygın öğrenci hareketliliğini 6 destekleyici uygun bir araç olacak bir kredi sisteminin kuruluşunu hedeflemektedir. AKTS birçok başka Bologna hedefine de katkıda bulunmaktadır: AKTS kredileri Hayatboyu Öğrenme Avrupa Yeterlilikleri Çerçevesiyle(AYÇ) 7 uyumlu Bologna Yeterlilikleri Çerçevesinin 8 8 kilit unsurlarından AKTS kurumlara kalite güvencesi hedefinin uygulanmasında yardımcı olmaktadır (bkz bölüm 5). Bazı ülkelerde AKTS yüksek öğretim programı ya da yeterliliklerinin tanınırlığı için bir koşul niteliğindedir. AKTS is başka kıtalardaki kurumlarda da artan biçimde kullanılmakta ve böylece Bologna Sürecinin gelişen küresel boyutunda rol oynamaktadır. 3 Bologna s ü r e c i n i halen 46 ülke imza etmiştir. T a m l i s t e s i i ç i n b k z : 4 Bazı ülkelerde AKTS yanısıra ulusal veya kurumsal sistemler de bulunmaktadır. 5 Bologna süreci Sekreteryası websitesi Ben- elux 2009: 6 Ibidem 7 Da h a f a z l a b i l g i i ç i n bkz: en.be/hogeronder wijs/bologna/documents/qf-ehe A- May2005.pdf 8 Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin Avrupa Hayatboyu Öğrenme Yeterlilikleri Çerçevesinin kuruluşuna yönelik önerisi ( eu/education/policies/educ/eqf/rec08_en.pdf ), Bologna Çerçevesinin üç aşaması ve kısa döngünün alt aşaması yükseköğretim sektörü için AYÇ nin beş, altı, yedi ve sekizinci aşamalarının karşılığıdır. 6

5 2. ECTS Key features 2. AKTS kilit unsurları AKTS AKTS, öğrenim çıktıları ve süreçlerine dayalı, kredi birikimi ve transferine yönelik öğrenci merkezli bir sistemdir. Yeterliliklerin ve öğrenme ünitelerinin aynı zamanda öğrenci hareketliliğinin planlaması, değerlendirilmesi, tanınması ve geçerliliğinin kolaylaştırılmasını hedeflemektedir. AKTS örgün yüksek öğretimde widely yaygın biçimde kullanılmakta olup diğer hayatboyu öğrenme etkinliklerine de uygulanabilir. AKTS kredileri AKTS kredileri öğrencilerin beklenen öğrenim çıktılarına ulaşmak için gereksinim duydukları iş yüküne dayalıdır. Öğrenim çıktıları bir öğrencinin bir öğrenme sürecinin başarılı bir şekilde tamamlanmasının ardından bilmesi, anlaması ve yababilmesi beklenen şeyleri tanımlar. Ulusal ve Avrupa yeterlilikleri çerçevelerindeki düzey belirleyicileriyle bağlantılıdır. İşyükü öğrencilerin tipik olarak beklenen öğrenim çıktılarına ulaşılması için gereken tüm öğrenim etkinliklerinin (ders, seminer, proje, uygulamalı çalışma, kişisel çalışma ve sınavlar gibi) tamamlanması için gereksinim duydukları zamanı gösterir. 60 AKTS kredisi bir tam örgün öğrenim yılının (akademik yıl) işyüküne ve ilgili öğrenim çıktılarına eklenir. Çoğu durumda, öğrenci işyükü bir akademik yıl başına 1,500 ila 1,800 saat arasında değişmekte, bir kredi ise iş saatine karşılık gelmektedir. AKTS Kredilerinin Kullanımı Krediler genel yeterliliklere veya ders programlarına olduğu kadar öğrencilerin eğitim bileşenlerine de (modüller, ders üniteleri, tez çalışması, iş stajı ve laboratuvar çalışması gibi) verilmektedir. Herbir bileşene verilen kredi sayısı, öğrencilerin örgün bir eğitim bağlamındaki öğrenim çıktılarına ulaşabilmek için gereksinim duydukları işgücü açısından ağırlık oranına bağlıdır. Krediler, örgün bir program veya tek bir eğitim bileşeni için gereken öğrenme faaliyetlerinin tamamlanmasından ve ulaşılan öğrenim çıktılarının başarılı değerlendirmesinden sonra öğrencilere (tam ya da yarım gün devam eden olmak üzere) bireysel olarak verilmektedir. Krediler lisans derecesini veren kurum tarafından kararlaştırıldığı üzere, yeterliliklerin edinilmesine göre biriktirilebilir. Öğrenciler have öğrenim çıktılarını başka öğrenim bağlam veya zaman çerçevesinde (örgün, yaygın veya gayri resmi) daha önce edinmişlerse, birleştirilmiş krediler bu öğrenim çıktılarının başarılı bir şekilde yapılan değerlendirme, geçerleme veya tanınmasını takiben verilebilir. Bir program kapsamında verilen krediler aynı veya diğer bir kurum tarafından sunulan bir diğer programa transfer edilebilir. Bu transfer ancak derece veren kurum kredileri ve bileşik öğrenim çıktılarını tanıdığı sürece gerçekleşebilir. Ortak kurumlar yurtdışında gerçekleşen öğrenim sürelerinin tanınmasına önceden karar verebilirler. Kredi transferi ve birikimi AKTS kilit dokümanları (Ders Kataloğu, Öğrenci Başvuru Formu, Öğrenim Anlaşması ve Transkript) ve Diploma Eki kullanımıyla kolaylaştırılmaktadır. 7

6 ECTS Users Guide 3. Açıklanan AKTS Kilit unsurları features explained 3. Açıklanan AKTS kilit unsurları AKTS kilit unsurları Avrupa Kredi Transferi ve Biriktirme Sisteminin kısa bir özetini yansıtmaktadır. Bu bölüm AKTS ile ilgili kavram ve işlevlerin daha detaylı bir açıklamasını sunmaktadır. Aynı zamanda bu kavram ve işlevlerin birbiriyle nasıl etkileşim halinde olduğu ve birbirini tamamladığı ve böylece AKTS çekirdek işlevlerini sağladığını gösterir: birikim ve transfer (4. bölümde değinilmiştir.) Öğrenci merkezli bir kredi sistemi olarak AKTS K i l i t u n s u r l a r d a n b i r i : AKTS öğrenci merkezli bir sistemdir AKTS öğrenci merkezli bir sistemdir çünkü kurumlara program geliştirme ve sunma açısından geleneksel öğretmen merkezli yaklaşımlardan öğrenci ihtiyaç ve beklentilerini karşılayan yaklaşımlara olan geçişi vurgulamasına yardımcı olur. G e l e n e k s e l ö ğ r e t m e n -merkezli yaklaşımlarda, ders gereksinimleri, bilgi ve öğretim süreci eğitim programlarının temel unsurları olarak kabul edilmekteydi. Öğrenci merkezli öğrenme öğrenmeyi müfredat tasarımı ve sunumunun merkezine koyarak öğrencilere öğrenmenin içerik, durum, hız ve yeri konularında daha fazla seçenek sunmaktadır. Böyle bir öğrenci merkezli yaklaşımda, kurumlar öğrencilere kendi öğrenim yollarını şekillendirmede ve bireysel öğrenme tarz ve deneyimlerinin üzerine temellendirmede kolaylık ve destek sunma rolü üstlenirler. Öğrenim çıkıtılarının ve öğrenci işyükünün müfredat gelişimi ve sunumunda kullanılması yoluyla, AKTS öğrencinin eğitim sürecinin merkezine yerleştirilmesine yardım eder. Eğitim bileşenlerine krediler sağlayarak esnek öğrenme yollarını kolaylaştırmaktadır. Dahası, AKTS, çıktı tabanlı yeterlilik çerçeveleriyle bağlantılı olarak: öğrenim çıktılarının kullanılması yoluyla bilgili öğrencilerin tercihlerini artırarak eğitim programları 8 ile işgücü piyasası gereksinimleri arasında daha yakın bir bağ kurmakta eğitim programlarını daha esnek hale getirerek ve daha önce kazanılan yeterliklerin tanınmasını kolaylaştırarak, hayatboyu öğrenmeye daha geniş erişim ve katılımı teşvik etmekte belirli bir ülke ya da kurumda, bir kurumdan başka kuruma, ülkeden ülkeye ve farklı eğitim sektörleri ve öğrenim durumları arasındaki (sözgelimi örgün, yaygın ve gayri resmi öğrenme gibi) hareketliliği kolaylaştırmaktadır A K T S ve öğr e nim ç ık t ıla r ı Kilit unsurlardan biri: Öğrenim çıktıları bir öğrenme sürecinin başarılı biçimde tamamlanmasının ardından öğrencinin bilmesi, anlaması ve yapabilmesi beklenen şeyleri tanımlar. Öğrenim çıktıları belirli bir yeterliliği kazanan veya bir programı ya da bir bölümünü tamamlayan öğrencilerin bilmesi, anlaması ve yapabilmesi beklenen şeylere dair kanıtlanabilir ifadeleridir. Böylelikle öğretim, öğrenim ve değerlendirme arasındaki bağlantıyı vurgulamaktadırlar. Öğrenim çıktılarına dair ifadeler tipik biçimde bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme belirten etken fiillerle karakterizedir. 9 Öğrenim çıktılarının kullanımı ö ğ r e n m e p r o g r a m l a r ı n ı n h e d e f l e r i n i d a h a a ç ı k h a l e g e t i r e r e k ö ğ r e n c i l e r, i ş v e r e n l e r 9 Bologna Yeterlilikleri Çerçevesi Çalışma Grubu (2005) A v r u p a Y ü k s e k ö ğ r e t i m A l a n ı Yeterlilik Çerçevesi, s wijs/bologna/documents/050218_ QF_EHEA.pdf

7 3. Açıklanan AKTS Kilit unsurları v e d i ğ e r s o s y a l o r t a k l a r tarafından daha kolay anlaşılmasını sağlar. Yeterlilikleri kıyaslamayı ve öğrenimlerin tanınmasını da kolaylaştırmaktadırlar. AKTS de, öğrenim çıktılarının formülasyonu işyükün ve dolayısıyla kredi tahsisatının tahmini için temel oluşturur. Eğitim programlarının tasarımından sorumlular yeterlilik profilini ve program ve bileşenlerinden beklenen öğrenim çıktılarını ortaya koyduğunda, AKTS kredileri onlara, gerekli işyükü konusunda gerçekçi olmaları ve öğrenim, öğretim ve değerlendirme stratejilerini akıllıca seçmeleri açısından yardımcı olur. Ö ğrenci ve işveren gibi ortaklar, öğrenim çıktılarının formülasyonuna yönelik yararlı girdi sağlayabilir. Öğrenim çıktılarının başarılı değerlendirilmesi öğrenciye kredi tahsis edilmesinin ön koşuludur. Bu nedenle, program bileşenlerine dair öğrenim çıktısı değerleri her zaman kredi tahsisiyle ilgili açık ve uygun değerlendirme kriterleriyle desteklenmelidir. Bu, öğrencinin istenen bilgi, anlayış ve becerileri kazanıp kazanamadığını tespit etmeye olanak sağlar. Burada iki yaklaşım vardır: öğrenim çıktıları ya eşik değer (dersten geçmek için gereken minimum k oş ul ), y a d a t i p i k d u r u m u g ö s t e r e n referans noktası olabilir (başarılı öğrencilerden beklenen düzey). Her durumda, öğreni m çıktılarıyla ilgili ifadeler hangi tanımın kul lanıldığını açıklamalıdır. Öğrenim çıktısı tabanlı yaklaşımlar aynı zamanda örgün yükseköğretim dışındaki durumlarda edinilen bilgi, yetenek ve becerilerin (yaygın ve gayri resmi öğrenme) bir yeterliliğin verilmesi amacıyla değerlendirilmesi, kredilendirilmesi ve tanınmasını da sağlar (bkz b ölü m 4.5). Çerçeve 1 A vr u p a Y ü k s e k ö ğ r e t im b a ğ la m la r ın d a t a n ı m la n a n Öğrenim çıktıları ve Beceriler : Avrupa da farklı anlam düzeyleri ve her nasılsa farklı referans çerçeveleriyle, öğrenim çıktıları ve beceriler ile ilgili birçok terim kullanılmaktadır. Ancak her durumda bir öğrenim deneyiminin sonunda öğrencinin bilmesi, anlaması ve ya p abil me si gereken şeylerle ilgilidir. Yaygın kullanımları öğrenciyi yüksek öğretim deneyiminin merkezine koyan paradigmadaki değişikliğin bir parçasıdır. Bu değişiklik, Avrupa Yükseköğretim Alanı, Bologna Süreci ve AKTS nin kuruluşudur. 1. AYÖA (Bologna Çerçevesi) Yeterlilikler Çerçevesinde öğrenim çıktıları (beceriler dahil) genel öğrenim sonuçları olarak görülür. Çerçeve Bileşik Kalite Girişimi tarafından geliştirilen Dublin B e l i r l e y i c i l e r i ne dayalıdır. Bu belirleyiciler Bologna döngüleriyle bağlantılı başarı ve becerilere dair tipik beklenti ve yeterlilik düzeyleriyle ilgili kapsamlı ifadelerden oluşmaktadır. Beceri kelimesi b u d u r u m d a, k a b i l i ye t v e ye t e n e k l e r i n d e r e c e l e n d i r i l m e s i n e i m k a n t a n ı ya n ş e k i l d e g e n i ş a n l a mı yl a k u l l a n ı l m a k t a d ı r. ( Main_doc/050218_QF_EHEA.pdf ) 2. A v r u p a Y B Ö Y e t e r l i l i k Ç e r ç e v e s i i s e b i l g i, b e c e r i v e y e t e r l i l i k l e r e a y r ı c a l ı k l ı b i r y e r v e r i r. Ş u t a n ı m ı k u l l a n ı r : beceri bilgi, beceri ve kişisel, sosyal ve/ya metodolojik yetkinlikleri, iş veya öğrenim ortamlarında ve profesyonel ve kişisel gelişim kapsamında kullanabilmeye dair kanıtlanmış kabiliyet anlamına gelir. Avrupa Yeterlilik Çerçevesi bağlamında, beceri, sorumluluk ve özerklik açısından tanımlanmaktadır. B u d u r u m d a b e c e r i terimi bilginin uygulamaya transfer edilebilmesi kapasitesi anlamında daha dar kapsamda anlaşılmaktadır. ( ) 9

8 AKTS Kullanıcı Rehberi 3. T u n i n g, ( Avrupa daki Eğitim Yapıları) öğrenim sürecindeki en uygun aktörlerin farklı rollerini ayrıştırmak için öğrenim çıktıları ile yeterlilikler arasında açık bir ayrışma sağlar: akademik personel ve öğrenciler. Tuning projesine göre, yeterlilikler bilgi, anlayış, beceri ve tutumların dinamik bir kombinasyonunu temsil eder ve branşa özgü olanlarla genel olanlar arasında ayrışır. Yeterliliklerin teşvik edilmesi bir öğrenim süreci ve eğitim programının hedefidir. Tuning uygulamasına göre, öğrenim çıktıları öğrenci tarafından ulaşılan yeterlilik düzeyini ifade eder. Ö ğ r e n i m ç ı k t ı l a r ı a k a d e m i k p e r s o n e l t a r a f ı n d a n, t e r c i h e n i ç v e d ı ş o r t a k l a r d a n g e l e n g i r d i l e r e d a y a l ı o l a r a k f o r m ü l e e d i l i r. ( ya da AKTS, düzeyler ve düzey belirleyiciler Kilit unsurlardan biri: Öğrenim çıktıları ulusal ve Avrupa yeterlilik çerçevelerindeki düzey belirleyicilerle bağlantılıdır. Avrupa ve ulusal düzeydeki yeterlilik çerçeveleri, üzerinde anlaşılmış düzey belirleyicilerine ve bu düzeylerle ilgili öğrenim çıktıları ve kredilerine dayalıdır. Bologna Çerçevesi döngü belirleyicilerini öğrenim çıktıları ve kredi aralıklarıyla birlikte kararlaştırmıştır. Bologna döngüsü belirleyicileri Dublin Belirleyicileri olarak bilinir 10 : Dublin Belirleyicileri herbir Bologna döngüsünün sonunu temsil eden yeterliliklerle birleştirilmiş başarı ve becerilere yönelik tipik beklentilere dair genel ifadeler sunarlar. Bağlayıcıı değildirler; e ş i k y a d a m i n i m u m d e ğ e r l e r i t e m s i l e t m e z l e r v e k a p s a m l ı d e ğ i l d i r l e r ; b e n z e v e y a d e n k özellikler eklenebilir ya da ikame edilebilir. B e l i r l e y i c i l e r t ü m y e t e r l i l i ğ i n d o ğ a s ı n ı t a n ı m l a m a y a ç a l ı ş m a k t a d ı r. 11 ( Dublin Belirleyicileriyle ilgili daha fazla bilgi için kaynakçadaki referansları inceleyiniz.) 10 Ibidem, s Bologna Yeterlilikleri Çerçevesi Çalışma Grubu (2005) A v r u p a Y ü k s e k ö ğ r e t i m A l a n ı Yeterlilik Çerçevesi, s ond.vlaanderen.be/hogeronder wijs/bologna/documents/050218_qf_ehea.pdf 10

9 3. Açıklanan AKTS Kilit unsurları İlk iki Bologna d ö n g ü s ü a ş a ğ ı d a k i AKTS kredi a r a l ı k l a r ı y l a b a ğ l a n t ı l ı d ı r : 12 İlk döngü yeterlilikleri tipik biçimde AKTS kredilerini içermektedir. İkinci döngü yeterlilikleri tipik biçimde, ikinci döngü düzeyindeki minimum 60 AKTS ile, AKTS kredilerini içermektedir. Bu kredi aralıkları, 60 AKTS kredisinin örgün bir öğrenim program bünyesindeki tipik bir akademik öğrenim yılının 13 işyüküne ekleneceğini belirten AKTS kilit unsurunu takip etmektedir. Bu kural, düzeylerine bakılmaksızın tüm yüksek öğretim yeterliliklerine uygulanır. Ulusal yeterlilik çerçeveleri üç Bologna döngüsü içinde farklı düzeyler (ya da ara yeterlilikler) içerebilir (sözgelimi birinci döngü içindeki bir kısa döngü). Bu düzeyler kurumlara belirli bir yeterlilik kurarak bu yeterlilik ile ilerleme aşamalarını düzenlemesine imkan tanır. Krediler, eğitim programı ya da bileşeninin öğrenim çıktılarının düzeyine dayalı olarak, her zaman verildikleri düzeye göre tanımlanır. Yalnızca uygun düzeye verilen krediler bir yeterlilik için biriktirilir. Uygun düzey ise ulusal ya da kurumsal akademik ilerleme kurallarına tabidir (bölüm 4.3 e de bakınız) AKTS kredileri ve işyükü Kilit unsurlardan biri: İşyükü öğrencilerin tipik olarak beklenen öğrenim çıktılarına ulaşmanın gerektirdiği tüm öğrenim etkinliklerini tamamlamak için gereksinim duyduğu zaman dilimini gösterir (ders, seminer, proje, uygulamalı çalışma, k i ş i s e l ç a l ı ş m a ve sınavlar). Bir program veya eğitim bileşeniyle bağlantılı işyükünün tahmininden önce, öğrenim çıktılarının tanımlanması gereklidir. Bu öğrenim çıktıları uygun öğrenim etkinliklerinin seçimi ve bunları tamamlamak için gerekli olan işyükünün tutarlı biçimde öngörülmesine bağlıdır. İşyükünün tahmini salt öğrenciyle temas halinde olunan saatlere (sözgelimi öğretim görevlisi tarafından kılavuzluk edilen etkinlikler sırasında öğrenciler tarafından geçirilen saatler gibi) dayalı olmamalıdır. Bu, bağımsız çalışma, zorunlu staj, değerlendirme hazırlığı için harcanan zaman ile değerlendirme için gerekli zaman dahil olmak üzere, öğrenim çıktılarına ulaşmak için gereken tüm öğrenme etkinliklerini kapsar. Başka bir deyişle, bir seminer ya da ders aynı miktarda görüşme saati gerektirebilir ancak öğrencilerin yaptığı bağımsız hazırlığın birbirinden farklı oranı dolayısıyla biri diğerinden önemli ölçüde daha fazla işyükü gerektirebilir. İşyükünün tahmini düzenli olarak izleme ve öğrenci geribildirimi yoluyla yeniden düzenlenmelidir. 12 Üçüncü döngü için kredilerin yararına dair hiçbir mutabakat yoktur ancak teknik olarak herbir döngüye kredi eklenebilir. 13 Birçok durumda, öğrenci işyükü akademik yıl başına 1,500-1,800 saat arasında değişir, b i r k r e d i i s e 25 ila 30 iş saaatine karşılık gelir (bkz. Ek 5). 11

10 ECTS Users Guide 4. Yükseköğretim kurumlarında AKTS uygulaması Bu bölüm yükseköğretim kurumlarına AKTS kullanımındaki temel adımların nasıl atılacağına dair birtakım kılavuz hükümler ve açıklamalar sunmaktadır. Hedef öğrenciler için maksimum katma değerin sağlanabilmesi için AKTS nin en iyi nasıl kullanılabileceğini göstermektir AKTS kredi tahsisi Kilit unsurlardan biri: Krediler tüm yeterlilikler veya öğrenim programlarına olduğu kadar bunların eğitimsel bileşenlerine de verilir (öğretim modülleri, ders bölümleri, tez çalışmaları, staj ve laboratuvar çalışmaları gibi). Kredi tahsisatı belirli sayıdaki kredinin yeterlilik/program ya da eğitim bileşenlerine verilmesi sürecidir. AKTS kredileri istenen öğrenin çıktılarına ulaşmak için gerekli tipik işyüküne bağlı olarak tahsis edilir. seminer ya da iş stajı gibi). Herbir bileşen tutarlı ve açık bir öğrenim çıktısı grubuna, uygun değerlendirme kriterlerine, tanımlı işyüküne ve belirli sayıda AKTS kredisini barındırmalıdır Eğitim bileşenlerine kredi tahsisatı Eğitim bileşenlerine yapılan kredi tahsisatı ulusal yeterlilik çerçevesi, düzey ve yeterlilik belirleyicilere göre yapılan müfredat tasarımının bir parçası olarak yürütülmektedir. Genellikle bu, yüksek öğretim kurumu ve akademik personelin sorumluluğudur ancak bazı durumlarda dış birimler tarafından da kararlaştırılabilir. Kredilerin bileşenlere tahsis edilmesinden önce, belirli bir eğitim programı ve ona bağlı öğrenim çıktılarının profili üzerinde bir anlaşma sağlanması gerekir. Profil ile kastedilen, programın temel unsur ve belirgin hedefleri açısından açıklanmasıdır. B u p r o f i l i n i l g i l i s o s y a l o r t a k l a r a danışıldıktan sonra tanımlanması iyi bir uygulama olur. 14 Tüm yeterlilik veya programa verilen kredi sayısı ulusal ya da kurumsal düzenlemelere ve sözkonusu edilen Bologna Çerçevesi döngüsüne bağlıdır. (bkz. bölüm 3.3). AKTS kilit unsuruna bağlı olarak bir tam zamanlı akademik yıl başına 60 kredi tahsis edilir, normal olarak 30 AKTS kredisi bir yarıyıla ve 20 AKTS kredisi ise üç aylık döneme verilir. Üç tam zamanlı akademik yıl süren örgün program bünyesindeki yeterliliklere 180 AKTS kredisi tahsis edilir. Herbir akademik yıl, yarıyıl veya üç aylık dönem eğitim bileşenlerine bölünmüştür. B i r e ğ i t i m b i l e ş e n i is kendi içeriğine sahip ve ör gün yapılı ö ğrenim dene yimidir (ders ünitesi, modülü, 12 Yeterlilik profili baz alındığında, akademik personel müfredatı, öğrenim çıktılarının tanımlanması ve program bileşenlerine kredilerin tahsis edilmesi yoluyla tasarlar. Eğitim bileşenlerine kredi tahsisatı bileşenin, öğrencilerin örgün bir eğitim bağlamındaki öğrenim çıktılarına ulaşmak için gereksinim duyduğu işyükü açısından yüküne bağlıdır. Kredi tahsisatına yönelik birçok yaklaşım vardır ve hangisinin kullanılacağına kurum karar verir. Aşağıda sunulan alternatifler kredi tahsisatına iki farklı yaklaşım belirtir: 14 Saha uzmanları, sosyal ortaklar, işgücü piyasası temsilcileri, öğrenci temsilcileri, vs. Örnekler için Tuning yaklaşımını inceleyiniz: tuning/ veya

11 4. Yükseköğretim kurumlarında AKTS uygulamaları 1) Öğretim personeli herbir program bileşeninin öğrenim çıktılarını tanımlar, öğrenim etkinliklerini açıklar ve öğrencinin bu etkinlikleri tamamlayabilmesi için gereksinim duyduğu işyükünü tahmin eder. Öneriler toplanır, analiz ve sentez edilir ve öngörülen işyükü kredi olarak ifade edilir. Bu yaklaşımı kullanarak, t ü m ö ğ r e t i m p e r s o n e l i kredi tahsisatı sürecine katılır. Öğrenim çıktıları açısından önerilerini ortaya koyabilir ve bunlara ulaşmak için gerekli işyükünü tahmin edebilirler. Tartışma ve önceliklerin belirlenmesi yoluyla mevcut kredilere bağlı olarak nihai bir karara ulaşabilirler (yıl başına 60 kredi). B u prosedür farklı bileşenlere farklı sayıda kredi verilmesiyle de sonuçlanabilir (sözgelimi 3, 5, 8). Bu opsiyonu kullanarak, kurumlar herbir bileşeni öğrenim çıktıları ve ilgili işyükü açısından tasarlamada maksimum serbestliğe imkan tanımaktadır. Diğer yandan, farklı boyuttaki bileşenler çok disiplinli veya bileşik programlar ya da hareketlilik sözkonusu olduğunda problematik olabilir. Her iki durumda bileşenlerin çok küçük olmamasaı, programın parçalara ayrılmasından kaçınılması tavsiye edilir. Aynı zamanda bileşenleri çok büyük tasarlamamak da tavsiye edilir çünkü bu da disiplinlerarası çalışmaları ve öğrenim programı bünyesindeki seçenekleri sınırlayabilir. Çok büyük bileşenler kurumsal, ulusal veya uluslararası olmak üzere her düzeydeki değişim öğrencileri için problematiktir. Kredi tahsisatı için hangi metod kullanılırsa kullanılsın, kredi sayısını belirleyen temel unsur istenen öğrenim çıktılarına ulaşmak için gereken öngörülmüş işyüküdür. Salt ders saatleri kredi tahsisatı için bir temel olarak kullanılamaz çünkü öğretim görevlisiyle geçirilen ders saatleri öğrenci işyükünün yalnızca bir unsurunu oluşturur. Yükseköğretim kurumları açısından doğru kredi tahsisatı iç ve dış kalite güvencesinin parçası olmalıdır AKTS deki iş yükünün tahmini 2) Benzer şekilde, yükseköğretim kurumu veya fakülte baştan itibaren her bileşene aynı kredi değerini (sözgelimi 5) ya da katlarını (5, 10, 15) vererek eğitim bileşenlerinin boyutunu standardize etmeyi kararlaştırabilir ve böylece her bileşene verilecek krediyi önceden belirleyebilir. Bu durumda, ders üniteleri sıklıkla modüller olarak adlandırılır. Önceden belirlenen bu yapı içinde, öğretim personeli bileşenlerin standart boyutuna bağlı olarak uygun ve makul öğrenim çıktılarını tanımlar ve öğrenim etkinliklerini açıklar. Öngörülen işyükü bileşene tahsis edilen kredi sayısı ile tutarlı olmalıdır. Bileşenlerin boyutunu standardize ederek, kurumlar programlar arasında daha esnek, çok disiplinli ve disiplinlerarası geçiş yollarına imkan tanır. Diğer yandan, bir bileşen bünyesindeki öğrenim çıktılarının tanımlanması her bileşenin işyüküne bir önsel koyan önceden belirlenmiş kredi sayısı tarafından sınırlanır. Öğrenci işyükünü tahmin ederken kurumlar, öğrencilerin istenen öğrenim çıktılarına ulaşmak için gereksinim duyduğu toplam zamanı gözönüne almalıdır. Öğrenim çıktıları farklı ülke, kurum ve alanlarda değişiklik gösterebilir ancak tipik olarak tahmini işyükü aşağıdakilerin toplamından oluşur: sözkonusu eğitim bileşenine ayrılan ders saati (haftalık ders saati x hafta sayısı) eğitim bileşeninin başarılı biçimde tamamlamak için gereken bireysel ya da grup çalışması için harcanan zaman (ön hazırlık derse katılımı takiben notların sonuçlandırılması, seminer veya laboratuvar çalışması; ilgili materyallerin toplanması ve seçimi; gerekli tekrarlar, materyal çalışması; ödev/proje/tez yazımı; sözgelimi laboratuvarda yapılan uygulamalı çalışma) değerlendirme prosedürüne hazırlanma ve prosedürü uygulama için gerekli zaman (sınavlar gibi) zorunlu staj için gerekli zaman (bkz. bölüm 4.1.3). Çeşitli faaliyetlerdeki öğrenci işyükünü tahmin ederken gözönüne alınacak diğer faktörler ise, 13

12 AKTS Kullanıcı Rehberi örneğin: programın (ya da bileşenin) tasarlandığı öğrencinin giriş düzeyi 15 ; öğretim ve öğrenim ile öğrenim ortamına yönelik yaklaşım (sözgelimi küçük gruplar halindeki seminerler, ya da çok sayıdaki öğrencilerle yürütülen dersler ve mevcut tesis imkanları (dil laboratuvarları, multi-medya odası). İşyükü öğrencinin istenen öğrenim çıktılarına ulaşmak için harcadığı ortalama zamanın tahmini olduğundan, bir öğrenci tarafından harcanan gerçek zaman bu tahminden farklılık gösterebilir. Bireysel düzeyde öğrenciler farklı olabilir: bazıları çabuk ilerlerken diğerleri daha yavaş ilerleme gösterebilir AKTS kredileri ve stajlar Eğer programı (ya da bileşeni) tamamlamak için staj ya da stajyerlik gerekliyse, bunlar da öğrencinin öğrenme çıktıları ve işyükünün parçası olup kredi tahsisatını gerektirir. B u d u r u m d a, staja tanınacak kredi sayısı belirli bir akademik yılın genel kredi sayısına dahil edilmelidir. Çerçeve 2 Öğrenme ç ıkt ılar ı ve st a jlar a kred i t anın mas ı ile ilg ili iyi u ygu la ma lar 16 Stajlar için öğrenim çıktıları ve krerdilerin kullanımı açısından aşağıdakiler iyi uygulamalar arasında sayılabilir: Stajla ilgili Öğrenim Anlaşması (kurum, öğrenci ve işveren tarafından imzalanan) ulaşılacak öğrenim çıktılarını belirtmelidir; Stajlar öğrenim çıktılarını değerlendirmek ve kredi vermek için açık prosedürlere sahip olmalıdır; Yükseköğretim kurumları, öğrenci ve işverenlerin bu öğrenim çıktılarını formüle etme ve değerlendirmedeki rolleri açık olmalıdır; Yükseköğretim kurumlarındaki öğretim personeli staj izleme ve yönetimi ile ilgili eğitime ihtiyaç duyabilmektedir; Program tarafından istenirse, staj faaliyetleri müfredata entegre edilmelidir. 15 Giriş d ü z e y i ile kastedilen öğrencilerin programa girdiklerinde ulaşmış olmaları beklenen öğrenim çıktılarının düzeyidir Tuning Yaygınlaştırma Konferansı: Ö ğ r e n c i İ ş y ü k ü v e Ö ğ r e n i m Ç ı k t ı l a r ı : Lisans Programlarının (Yeniden) tasarımı ile ilgili Kilit Bileşenler, Kilit Sorular, T a r t ı ş m a l a r ve Çalıştay Sonuçları, (21-22 Nisan 2008, Brüksel, Belçika) bk z: temid=59&bid=92&limitstart=0&limit=5

13 4. Yükseköğretim kurumlarında AKTS uygulamaları Diğer eğitim bileşenlerinde olduğu gibi öğretim personeli müfredatı tasarlarken ulaşılması gereken öğrenim çıktılarını tanımlamalıdır. Bu öğrenim çıktıları uygun değerlendirme metod ve kriterleriyle desteklenmelidir. Bu değerlendirme metodlarının stajların nitelikleriyle uyumlu olmaları önemlidir (bir eğitmen gözetiminde yapılacak gözlem ve değerlendirme veya öğrenci tarafından düzenlenecek bir rapor gibi). Diğer eğitim bileşenlerinde olduğu gibi, stajlara yalnızca öğrenim çıktıları elde edildiğinde ve değerlendirildiğinde krediler verilir. Eğer staj organize bir hareketliliğin parçası ise (bir Erasmus stajı gibi), Öğrenim Anlaşması (veya Eğitim Anlaşması, bkz b ö l ü m 6 kilit dokümanlar) istenen öğrenim çıktılarına ulaşıldığında verilecek kredi sayısını belirtmelidir. Program ve bileşenleriyle ilgili tamamlama süresi ve değerlendirme sonuçlarına dair veriler de kredi tahsisi izlemesi sürecinin bir bölümüdür. Öğrencilerin ve personelin izleme uygulamasının amaçları ve bunun nasıl uygulanacağı hakkında bilgilendirilmeleri, doğru cevaplar ve yüksek tepki oranı elde etmek açısından önemlidir. Eğer değerlendirmeler tahmin edilen işyükü ile öğrencilerin çoğunluğunun istenen öğrenim çıktılarına ulaşmak için harcadıkları vakit arasında bir uyuşmazlık ortaya koyarsa, işyükü, öğrenim çıktıları veya öğrenim ve öğretim met odlarının gözden geçirilmesi gereklilik kazanır. Bu gö zd e n ge ç i r me a k a d e mi k yı l s ı r a sı n d a ya p ı l ma ma l ı a n ca k ge l e ce k a k a d e mi k yı l l a r i ç i n u ygu l a n ma l ı d ı r. Ö r g ü n b i r e ğ i t i m s ü r e c i s ı r a s ı n d a e d i n i l e n a n c a k program tarafından istenmeyen staj deneyimleri sözkonusu olduğunda, yine de öğrenim çıktılarının ve işyükünün bir Öğrenim Anlaşması dahilinde tanımlanması tavsiye edilir. Böyle bir durumda, zorunlu olmayan stajlar kapsamında edinilen öğrenim çıktıları da örneğin öğrenci Transkript Kaydı, Diploma Eki (bkz bölüm 6 kilit dokümanlar) veya Europass Hareketlilik belgesiyle belgelendirilmelidir. Bu çıktılar aynı zamanda bu durumda akademik yıl başına 60 AKTS olan standart kredi sayısına eklenecek AKTS kredi olarak tanınabilir AKTS kredilerinin verilmesi AKTS kredileri öğrencilere, ancak doğru bir değerlendirme bir program bileşeni ya da yeterlilik için istenen öğrenim çıktılarına ulaşıldığını ortaya koyduğunda verilir. Krediler yetkili kurumlar tarafından verilir. Eğer istenen öğrenim çıktıları bir yaygın ya da gayri resmi durumda kazanılmışsa, uygun değerlendirmeyi takiben örgün programda öngörülen kredi sayısının aynısı verilir. Yaygın ya da gayri resmi öğrenmeyi geçerlemek için, yüksek öğretim kurumları, örgün programa kayıtlı öğrencilere uygulanandan farklı değerlendirme tipleri ikame edebilirler Kredi tahsisinin izlenmesi (bkz bölüm 4.5). H e r d u r u m d a, d e ğ e r l e n d i r m e m e t o d l a r ı k a m u o y u t a r a f ı n d a n b i l i n i r o l m a l ı d ı r. Yeni bir program ya da bileşene kredi ayrılması ulusal ve/ya kurumsal kurallara göre geçerlenmelidir. Programın sunulması sırasında kredi tahsisatı öngörülen işyükünün gerçekçi olup olmadığını ortaya koymak için düzenli biçimde izlenmelidir. Bir kredi sisteminin diğer unsurlarında olduğu gibi, kredi tahsisatının geçerlenmesi ve izlenmesi kurumun iç kalite güvencesi prosedürlerinin bir parçası olmalıdır. İzleme işlemi farklı şekillerde yürütülebilir. Hangi metod kullanılırsa kullanılsın öğrenci ve personel geribildirimi, kredi tahsisinin denetim ve gözden geçirilmesi açısından temel unsuru oluşturmalıdır. Kredi tahsisi öğrencinin öğrenim bileşeninin gerektirdiklerini yerine getirdiğini belgeler. Öğrenciye verilen kredi sayısı program bileşenine verilen kredi sayısının aynısıdır. Ö ğ r e n c i y e, g e ç m e n o t u n u e l d e e t t i ğ i s ü r e c e h e r z a m a n t a m k r e d i v e r i l i r ; hiçbir zaman öğrencinin performans düzeyine göre ayarlanmaz. AKTS kredileri öğrencinin kredi verilmesi için gerekli koşulları sağlamak açısından ne kadar iyi performans ortaya koyduğunu ifade etmez. Öğrencinin performansının kalitesi kurumsal ya da ulusal derecelendirme sistemi bünyesinde ifade edilir. 15

14 AKTS Kullanıcı Rehberi Bazı ulusal ya da kurumsal düzenlemeler muafiyet / telafi prosedürleri de öngörmektedir. 17 Böyle durumlarda, bu sürecin ayrıntıları şeffaf olmalıdır. Öğrenciler bireysel olarak, öğrenim programında planlanmış olandan daha fazla ya da daha az eğitim bileşenini başarıyla tamamladıkları takdirde, akademik yıl başına 60 AKTS kredisinden daha fazla ya da daha az sayıda kredi alabilirler AKTS kredi birikimi ve ilerleme Kilit unsurlardan biri: Krediler lisan derecesi veren kurum tarafından kararlaştırılan yeterliliklerin kazanılmasına göre biriktirilir. Avrupa düzeyinde, Bologna Y e t e r l i l i k l e r i Ç e r ç e v e s i b i r ö ğ r e n c i n i n, b i r i n c i v e i k i n c i d ö n g ü y e g ö r e b i r ye t e r l i l i ğ i k a z a n a b i l m e s i i ç i n b i r i k t i r m e s i g e r e k e n k r e d i a r a l ı k l a r ı n ı t a n ı m l a m a k t a d ı r (bkz. b ö l ü m 3.3). Ulusal Yeterlilik Çerçevesi bünyesindeki kredi aralıkları Bologna k redi a r a l ı k l a r ı y l a, ö n c e k i d a h a b a ğ l a y ı c ı v e d e t a y l ı o l s a d a, u y u m l u d u r. Ulusal ya da kurumsal düzeyde, a k a d e m i k i l e r l e me k u r a l l a r ı v e ya p r o g r a m k o ş u l l a r ı ö ğ r e n ci l e r i n b e l i r l i b i r ye t e r l i ğ i k a z a n a b i l m e k i ç i n b e l i r l e n mi ş b i r d ö n g ü i ç i n d e i l e r l e me s i n i s a ğ l a r. Bu n l a r, k r e d i l e r i n h a n gi ö ğ r e n i m ç ı k t ı l a r ı i ç i n h a n gi d ü z e yd e v e n a s ı l b i r i k t i r i l e c e ği n i k u r a l a b a ğ l a r. Akademik ilerleme kuralları bir öğrenim programı kapsamında farklı aşamalar için gereken kredi sayısı ya da kredi aralıkları açısından ifade edilmelidir (sözgelimi bir akademik yıl/yarıyıldan diğerine geçmek için gereken minimum kredi sayısı). Hangi bileşenin, hangi aşama ve düzeyde (sözgelimi zorunlu, seçmeli dersler ve 17 Muafiyet terimi bir sınav kurulunun bir öğrenciyi, diğer bileşenlerden yeterince yüksek notla geçildiği takdirde, başarısız olunan (ya da marjinal biçimde başarısız olunan) bir bileşenden dolayı tekrar değerlendirmeye tabi tutmaktan muaf tuttuğu zaman kullanılır. önkoşullar gibi) alınması gerektiği/alınabileceğiyle ilgili detaylı kurallar açısından da formüle edilebilir. Kurallar yukarıdakilerin bir kombinasyonu halinde formüle edilebilir. Akademik ilerleme kuralları aynı zamanda Ulusal Yeterlilik Çerçevesindeki farklı düzeylerde edinilen kredi sayısıyla da ilişkilidir. Bazı yeterlilik çerçeveleri, her bir yeterliliğe verilecek kredi sayısını da tanımladığından dolayı, aynı zamanda kredi çerçeveleri anlamına da gelmektedir (master gibi). Bu tür kredi çerçeveleri gerekli öğrenim çıktılarına ulaşıldıktan sonra verilecek kredi sayısını belirler. Akademik ilerleme kuralları öğrencilerin, bu belirli sayıdaki krediye ilerleme kaydedecek biçimde ulaşmak için, öğrenim yaşamında nasıl ilerlediğini ortaya koyar. Kredi birikimi öğrencilerin eğitim yaşamlarının her aşamasında ne kazandıklarına dair bir kayıt/kanıt ya da onaya sahip olabilmeleri için resmi kurumsal bir Transkript ile belgelendirilir AKTS Kredi transferi Kilit unsurlardan biri: Bir program kapsamında verilen krediler aynı veya başka bir kurum tarafından sunulan bir başka programa transfer edilebilir. Bu transfer yalnızca lisans derecesi veren kurum kredi ve ilgili öğrenim çıktılarını tanıdığı sürece gerçekleşebilir. Ortak kuruluşlar yurtdışında geçirilen öğrenim sürelerinin tanınması üzerinde önceden anlaşmalıdır. Başarılı bir kredi transferi kredilerin akademik tanınmasını gerektirir. Kredilerin tanınması, bir kurumun, başka bir kurumda ulaşılan ve değerlendirilen belirli öğrenim çıktılarının sundukları programlardan birinin belirli koşullarını karşıladığı süreçtir. Programların ve yükseköğretim kurumlarının çeşitliliği gözönüne alındığında, farklı programların tek bir eğitim bileşeninin gerektirdiği kredi ve öğrenim çıktılarının aynı olabilmesi olası değildir. 16

15 4. Yükseköğretim kurumlarında AKTS uygulamaları Bu nedenle, farklı bir öğrenim bağlamında edinilen kredilerin tanınması için esnek bir yaklaşım önerilmektedir. Mükemmel denklik yerine Adil tanıma yolu aranmalıdır. Böylesine bir adil tanıma, bir yeterlilik ya da bileşeninin 18 tamamlanmasıyla sonuçlanan resmi prosedürlerdense, sözgelimi bireyin ne bildiği ve yapabildiği gibi - öğrenim çıktılarına dayandırılmalıdır. Tanınma süreci şeffaf olmalıdır. Lizbon Tanıma Toplantısı Komitesi tarafından benimsenen Yabancı Yeterliliklerin Değerlendirilmesine dair Kriter ve Prosedürlere yönelik Tavsiyeler 19 şöyle hükmeder: Yabancı kaynaklı yeterliliklerin tanınması; tanınması istenen yeterlilik ile tanınması hedeflenen ülkenin ilgili resmi yeterliliği arasında ciddi düzeyde bir farklılık sergilenmediği sürece sağlanmalıdır. Bu prensibi uygularken, değerlendirmenin ortaya koyması gereken: (a) yabancı ve tanınırlığın istendiği yerli ülkenin ilgili yeterliliğinin öğrenim çıktıları arasındaki farklılıkların başvuru sahibi tarafından istenen yabancı yeterliliğin tanınmasına imkan tanıyacak kadar ciddi olup olmadığıdır. Tanınırlık, başka bir bağlamdaki uygun düzeyde, ulaşılan uygun öğrenim çıktıları karşılığında kazanılan kredi sayısının, kredi veren kurumda bu öğrenim çıktıları için tahsis edilen kredi sayısının yerine geçmesi anlamına gelmektedir. Örneğin uygulamada, bir kurumdaki 4 AKTS kredi bileşeni, öğrenim çıktıları denk ise, bir başka kurumda verilen 5 AKTS kredi bileşeni yerine geçebilir. İlgili öğrenciye bu durumda 5 18 Adam, S (2004) K o n f e r a n s Final raporu ve Öneriler: Avru pa Yük sek Ö ğretim Ala nındak i lisa ns sitemlerinin ve öğreni m k redi notla rının ta nınırlığın geliştirilmesi. ReportP_S_ Adam.pdf 19 Tam doküman için bkz: Lizbon Tanıma Toplantısı Komitesi tarafından ikinci toplantısında benimsenen Yabancı Yeterliliklerin Değerlendirilmesine dair Kriter ve Prosedürlere yönelik Tavsiyeler, Rīga, 6 Haziran tion/re cog nition/cr iter ia%20and%20proce dure s _ EN.asp#TopOfPage AKTS kredisi verilecektir. Kredi tanınması ve transferiyle ilgili kararlar, yeterlilik veren kurum tarafından kazanılan öğrenim çıktıları ile bunların değerlendirilmesi ve geçerlenmesi için kullanılan araçlara dayalı olarak alınmaktadır. Kurumlar kendi tanıma politikalarını bilinir ve erişilebilir hale getirmelidir. AKTS de, birikim ve transfer amacıyla kredi tanınması, AKTS Kataloğu, Öğrenim Anlaşması ve Transkript gibi AKTS kilit dokümanları ile kolaylaştırılmaktadır (bkz. bölüm 6) AKTS ve yurtdışındaki öğrenim süreleri Anlaşma sağlanan öğrenci hareketliliği durumunda, ilgili üç taraf olan gönderen kurum, evsahibi kurum ve öğrenci hareketlilik döneminden önce hareketlilik amaçlı bir Öğrenim Anlaşması i m z a l a m a l ı d ı r (bkz. bölüm 6.3.1). Bu tür durumlarda, kredilerin tanınması, ö ğ r e n i m a n l a m a s ı n d a ü z e r i n d e u z l a ş ı l a n k o ş u l l a r k a r ş ı l a n m ı ş i s e, gönderen kuruluş tarafından otomatik olarak gerçekleşir. Yurtdışında takip edilecek tüm öğrenim çıktıları Öğ re n i m A nlaş m asında l is te le n me li di r. Öğrenciye Öğrenim Anlaşmasında belirtilenler dışındaki öğrenim bileşenlerine kredi verildiği durumda bunları tanıyıp tanımamak gönderen kuruluşa kalmıştır. Öğrenciyle anlaşılan öğrenim programıyla ilgili değişikliklerin olması durumunda, Öğrenim Anlaşması değiştirilebilir, an cak de ğişiklik yapılan versi yonun da sözkonusu üç tarafça üzerinde anlaşılacak bir süre içinde yeniden imzalanması gerekir. Birleşik programlar çerçevesindeki kredilerin tanınması programın mevzuatı içinde taahhüt edilmektedir. Birleşik programlar için hareketlilik amacıyla Öğrenim Anlaşmasına, o r t a k k u r u l u ş t a k a z a n ı l a n k r e d i l e r, b i r l e ş i k p r o g r a m ı n k u r a l l a r ı t a k i p e d i l i p k o ş u l l a r s a ğ l a n d ı ğ ı n d a, o t o m a t i k o l a r a k t a n ı n d ı ğ ı n d a n g e r e k d u y u l m a z. Yurtdışındaki öğrenim sürelerinin ikili anlaşma çerçeveleri dahilinde nasıl organize edileceğiyle ilgili daha ileri yönlendirme bu rehberin 2.ekinde bulunabilir. 17

16 AKTS Kullanıcı Rehberi 4.5. AKTS ve hayatboyu öğrenme Kilit unsurlardan biri: AKTS örgün yükseköğretimde geniş biçimde kullanılmaktadır ve diğer hayatboyu öğrenme etkinliklerine de uygulanabilir. E ğer öğrenciler başka bir öğrenme bağlamında veya zaman çerçevesinde (örgün, yaygın ya da gayri resmi) öğrenim çıktılarına ulaşmışlarsa, ilgili krediler bu öğrenim çıktılarının başarılı değerlendirme, geçerleme veya tanınmasından sonra tahsis edilir. Hayatboyu öğrenmede AKTS k u l l a n ı m ı, y a l n ı z c a y ü k s e k ö ğ r e t i m i n t e m e l d e r e c e l e r i n d e d e ğ i l ( l i s a n s, l i s a n s ü s t ü v e y a d o k t o r a g i b i ) a y n ı z a m a n d a y ü k s e k ö ğ e t i m k u r u m l a r ı t a r a f ı n d a n t a n ı n a n h e r t ü r ö ğ r e n i m e t k i n l i ğ i y a d a ö ğ r e n i m ç ı k t ı s ı ö ğr eni m pr ogra mları nın ve ka za nılan b aşarıları n şe ffa flı ğını gü çlen diririr. Tüm öğrenim edinimlerine kendisine karşılık gelecek AKTS kredisi verilerek belgelendirilmesi öğrencilerin bu öğrenimi, bir yeterliliği, bu öğrenim çıktıları sözkonusu yeterliliğin gerektirdiği koşulları karşıladığı takdirde, kazanmak açısından tanınmasını sağlamalarına imkan tanımaktadır AKTS ve sürekli eğitim Öğrencilerin hepsi düzenli öğrenim programlarına tam zamanlı olarak kayıtlı değildir. Artan sayıdaki yetişkin öğrenci belirli bir yeterliliği kazanma kaygısı olmaksızın bağımsız eğitim takip etmektedir. Yüksek öğretim kurumları yetişkin öğrenciler ve/ya işverenlerin gereksinimlerini karşılamak ve bireysel öğrenim olanakları sunmak için artan taleplerle yüzyüzedir. AKTS yi sürekli eğitim için kullanırken, kredi tahsisatı, verilmesi, transferi ve biriktirilmesiyle ilgili aynı prensipler uygulanacaktır. Programların parçası olan bileşenlerine tahsis edilen krediler gibi, sürekli eğitime tahsis edilen krediler de tipik biçimde, beklenen öğrenim çıktılarına ulaşmak için ihtiyaç duyulan işyüküne bağlıdır. Sürekli eğitime verilen krediler, öğrencinin isteğine ve/veya yeterliliğin edinilmesini gerektiren koşullara bağlı olarak, bir yeterlilik için tanınıp biriktirilebilir veya biriktirilmeyebilir. Bazı öğrenciler, sözkonusu yeterliliği elde etmeyi istemeksizin belirli bir eğitim bileşenini takip etmekle ilgilenebilir AKTS ve ya yg ı n v e g a yr i r e s m i ö ğ r e n m e n i n t a n ı n m a s ı Bireyler, sıklıkla yüksek öğretim kurumları dışındaki başka tür öğrenim etkinlikleri, iş ya da yaşam deneyimleri yoluyla edinilen değerli yeterliliklere sahiptir. Geleneksel kalıpların dışında kalan öğrencilerin de kurumların AKTS kullanarak sunabileceği şeffaflık ve tanınırlıktan yararlanmaması için bir neden bulunmamaktadır. Yaygın ve gayri resmi öğrenimin tanınıması, yükseköğretime ait bir yeterliliği, geleneksel yoldan, kazanamamış veya bu yolu takip etmek istememiş olanlara kazanma olanağının yolunu açmaktadır. Yüksek öğretim kurumları, örgün öğrenim bağlamı dışında, iş deneyimi, hobiler veya bağımsız çalışma yoluyla edinilen öğrenim çıktılarına, bu çıktıların yeterlilik ya da bileşenlerinin gerektirdiği koşulları sağlaması kaydıyla, kredi verme yetisine sahip olmalıdır. Yaygın ve gayri resmi öğrenimin tanınması otomatik olarak, örgün programın kendisine karşılık gelen bölümüne eklenecek kadar AKTS kredisinin verilmesiyle devam edilmelidir. Verilen kredi sayısı kıyaslanabilir öğrenim çıktılarına sahip örgün eğitim bileşenlerine tahsis edilen kredi sayısının aynısı olmalıdır. Örgün eğitimde olduğu gibi, kredi verilmesi öğrenim çıktılarına ulaşıldığının doğrulanmasını sağlayan bir değerlendirmeyi takiben gerçekleşir. Gerekli öğrenim çıktılarına uygun düzeyde ulaşılıp ulaşılamadığının belirli öğrenim etkinliklerine referans tutulmaksızın ölçülebilmesi için değerlendirme kriterleri ve bağlantılı metodlar kurulmalıdır. Örneğin, ders konusuyla ilgili sınıf tartışmaları artık değerlendirmede gözönüne alınmayacak, bunun yerine ona karşılık gelen ve bir grupla etkileşirken ortaya çıkan kurucu argümanlarla ilgili öğrenim çıktısı değerlendirmeyle ilgili olacaktır. Kurumlar yaygın veya gayri resmi öğrenimle ilgili politika ve uygulamaların tanınırlığıyla ilgili bilgileri websitelerinde ön plana çıkaracak şekilde yayımlamaları için teşvik edilmektedir. Bu politikalar değerlendirme sonuçları ile ilgili geribildirim veya öğrencilerin başvuru olanakları gibi unsurları içermelidir. 18

17 4. Yükseköğretim kurumlarında AKTS uygulamaları Kurumlar aynı zamanda yaygın ve gayri resmi öğrenmeyle ilgili danışma, rehberlik ve tanınma için değerlendirme birimleri oluşturmaya teşvik edilmektedir. Bunlar ulusal ve kurumsal uygulamalara bağlı olarak farklı şekillerde gerçekleşebilir (sözgelimi tek bir yükseköğretim kurumunda ya da farklı kurumlar için kurulan birleşik merkezlerde). Yaygın ve gayri resmi öğrenimin tanınması için gerekli prosedürlerin uygulanmasıyla yüksek öğretim kurumlarının sosyal boyutu güçlendirilmektedir. Kurumlar meslek yaşamından ve bir dizi gelenekdışı öğrenim ortamlarından gelen öğrencilere erişimi kolaylaştırmak ve böylece hayatboyu öğrenmeyi bir gerçeklik haline getirmeye katkıda bulunmak hedefini yerine getirmektedir. Çerçeve 3 HBÖ için kredi kullanımı örneği İskoç Yeterlilik ve Kredi Çerçevesi (SCQF) 20 SCQF kılavuz ilkeleri yaygın ve gayri resmi öğrenimin geçerlenmesi uygulamasını; kişisel ve kariyer gelişimi (formatif t a n ı m a ), kredi verilmesi (toplam tanıma) için teşvik etmektedir. İkinci unsur, öğrencinin örgün bir program ya da yeterliliğe adım atmadan önce gerçekleşen deneyimler yoluyla kazanılan öğrenmenin değerlendirme, ve kredi ile derecelendirilmesini içermektedir. Kredilendirme öğrenmenin kredi değerinin belirlendiği süreçtir. Genelde, bu alıcı kurumun, o kurum ya da kuruluş bünyesindeki belirli bir program kapsamında bir öğrenciye verilebilecek kredi sayısını belirlediği anlamına gelmektedir. Yaygın veya gayri resmi öğrenmeye kredi veril mesi süreci şu üç aşamadan oluşur: 1. Temel danışma ve rehberlik (süreç öğrenci için neyi içerir, yaygın/gayri resmi öğrenme için hangi kredi sınırları vardır, öğrencinin ve öğretim görevlisi/danışmanın; yeterliliğe ulaşmak için farklı öğrenim yollarının masraf, rol ve sorumlulukları nelerdir) 2. Destek (anlayışlı süreç; öğrenim çıktılarının anlaşılması; kendi öğrenim çıktılarının belirlenmesi; kanıt toplama ve seçimi) 3. Tanıma/değerlendirme ( öğrenim çıktılarının ve değerlendirme kriterlerinin karşı lanıp karşılanmadığının kanıtlarının değerlendirilmesi ) 4. Kredi verilmesi (bu süreçle verilen krediler örgün öğrenimde kazanılan krediyle aynı değerdedir) 20 Bu özet Glasgow Caledonia Üniversitesi Caledonia Akademisi, Ruth Whittaker tarafından Yükseköğretim tabanlı Öğrenim Çıktılarıyla ilgili Bologna semineri sırasında yapılan sunuma dayalıdır (21-22 Şubat 2008, Edinburgh). Sunumun tam hali için bkz.: BolognaSeminars/Edinburgh2008.htm 19

18 ECTS Users Guide 5. Kalite güvencesi ve AKTS Kalite güvencesiyle ilgili birincil sorumluluk her kurumun kendisine aittir. 21 İç kalite güvencesi yükseköğretim kurumları tarafından kendi program ve yeterliliklerinin kalitesinin kendi şartnamelerini ve yasal olarak şartname düzenlemeye yetkili diğer kurumların şartnamelerini karşılamasını temin etmesi için yürütülen tüm prosedürleri kapsar. Kalite güvencesi ajansları tarafından yapılan dış kalite denetimleri kurumlara geribildirim ve sosyal ortaklara bilgi sağlar. Birlikte ele alındığında, iç kalite güvencesi ve dış kalite denetimi Avrupa Yükseköğretim Alanı Kalite Güvencesi Standart ve Kılavuz İlkeleri 22 uygulamayı hedeflemektedir. AKTS kullanımı Kalite Güvencesi Standart ve Kılavuz İlkeleri ve özellikle 1.2 ve 1.7 standartlarla paralellik gösterir. Bu iki standarda göre: kalite güvencesinin şunları içermesi beklenir: açıkça öngörülen öğrenim çıktılarının geliştirilmesi ve yayımlanması 24 müfredat ve program tasarımı ve içeriğine gösterilecek özen. 25 Kurumlar düzenli olarak hem nicel hem nitel olmak üzere sundukları program ve derecelerle ilgili güncel, tarafsız ve objektif bilgileri yayımlamalıdır. 26 AKTS nin yükseköğretim kurumlarında uygulanması ve kullanımı uygun süreçler yoluyla kalite güvencesine kavuşturulmalıdır (sözgelimi iç ve dış kalite denetimleri ve öğrenci geribildirimleri). Kurumların program ve derecelerinin onay, periyodik denetim ve izleme ile ilgili resmi mekanizmaları olmalıdır. 23 Program ve derece 21 Avrupa Yükseköğretim Alanının gerçekleştirilmesi. Yükseköğretimden sorumlu Bakanlar Toplantısı Resmi Bildirisi Berlin, 19 Eylül Avrupa Yükseköğretim Kalite Güvencesi Kuruluşu (2005) Avrupa Yükseköğretim Alanı Kalite Güvencesi Standart ve Kılavuz İlkeleri: wijs/bologna/documents/standards-and-guidelines-for-qa.pdf 23 Standart ve Kılavuz ilkeler, s Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s.19 20

19 6. AKTS kilit dokümanları Çerçeve 4 AKTS ve kalite güvencesiyle ilgili iyi uygulamalar AKTS ve ilgili süreçlerin kalite güvencesi açısından, yükseköğretim kurumlarının kalite güvencesi süreçlerinin tüm yükseköğretim programlarının aşağıdaki koşulları sağlaması iyi uygulama olarak kabul edilir: eğitim bileşenleri uygun öğrenim çıktıları bakımından ifade edilir ve düzey, kredi, sunum ve değerlendirmesiyle ilgili açık bilgi sağlanır öğrenim programları resmi olarak kendilerine ayrılan süre içinde tamamlanabilmektedir (sözgelimi bir yarıyıl, üç aylık dönem ya da akademik yıla düşen işyükü gerçekçidir) yıllık denetim başarı yapıları ve ulaşılan sonuçlarla ilgili herhangi bir değişikliği ele almaktadır. öğrencilere alınan herhangi bir eğitimle ilgili uygun ön ve yan koşullara sahip olmaları ve uygun olmayan bir düzeydeki veya aynı düzeyde daha önce almış oldukları eğitim bileşenlerini seçmelerine izin verilmemesi için ayrıntılı bilgi ve rehberlik sağlanmalıdır. 27 Değişim öğrencileri ve tanınma açısından bu, şu anlama gelir: kredi transferi süreçleri normal izleme, denetim ve geçerleme süreçlerine dahil edilir kredi transferi ve tanınma konuları için uygun personelin atanması sağlanır Öğrenin Anlaşmaları her durumda tamamlanır; gelişimleri ve üzerlerinde sonradan yapılan değişiklikler hassa olduğu kadar güçlü onay süreçlerine tabi olmalıdır 28 değişim öğrencileri mevcut AKTS Kataloğundaki normal eğitim bileşenlerini almaktadır; b u b i l e ş e n l e r i ç i n geçerlenmiş t a m d e ğ e r l e n d i r m e r e j i m i n i t a k i p e d e r v e g ö n d e r e n k u r u l u ş t a k i d i ğ e r ö ğ r e n c i l e r l e b i r l i k t e d e ğ e r l e n d i r i l i r l e r verilen kredi ve notları kaydeden detaylı transkriptler sağlanır herhangi bir onaylı öğrenim anlaşmasının parçası halinde alınan ve başarılı olarak tamamlanan eğitim bileşenleriyle ilgili olarak verilen krediler tanınır; sonuçlar anında düzenlenerek iletilmelidir verilen notlarla ilgili objektif prosedürler bulunmaktadır böylece yalnızca krediler değil aynı zamanda notlar da kazanılan her nihai yeterlilikte yansıtılmaktadır. 27 Önkoşullar: genellikle diğer (önceki) eğitim bileşenlerinin başarılı biçimde tamamlanması şeklinde tanımlanan ve istenen ön bilgi. Y an koşullar: bazı başka bileşenlerin de aynı zamanda alınmasını ya da ilgili bileşene ait öğrenim çıktılarının başarıyla sağlanmasını takiben alınmasını gerektiren eğitim bileşenleri. 28, 1997 yılında düzenlenen Avrupa Bölgesindeki Yükseköğretimle ilgili Yeterliliklerin Tanınmasına dair Toplantı nın Açıklayıcı Raporunda belirtildiği gibi, Adil tanınırlık ve katı denkliğin olmamasıyla ilgili hassas nosyon öğrenim anlaşmaları geliştirirken kullanılmalıdır: 21

20 ECTS Users Guide 6. AKTS kilit dokümanları Kilit unsurlardan biri: Kredi transferi ve birikimi AKTS kilit dokümanları(akts Kataloğu, Öğrenci Başvuru Formu, Öğrenim Anlaşması ve Transkript) ile Diploma Ekinin kullanımıyla kolaylaştırılır. Bu bölümde açıklanan AKTS kilit dokümanları, tüm öğrenciler (hareketli ve sürekli öğrenciler olmak üzere), akademik ve idari personel, işveren ve diğer ortaklar için yararlı olan bilgi unsurlarının geniş kullanım ve kabule sahip bir yolunu teşkil etmektedir. AKTS kilit dokümanların doğru kullanımı yükseköğretimde şeffaflık sağlayarak kaliteyi artırır. Kurumlar, giderek artan biçimde, öğrencilerin gösterdiği başarıları, AKTS kilit dokümanları ve Diploma Eki gibi diğer dokümanların içerdiği verileri entegre eden bilgisayar tabanlı bir öğrenci kayıt sistemi bünyesinde sistematik biçimde takip altına almaktadır AKTS Kataloğu İlk kilit doküman AKTS Kataloğudur. Bu, kuruma devam eden tüm öğrenciler için düzenli bir rehberdir. K ataloğun tam formatı kurum tarafından kararlaştırılacaktır. Öğrencilerle ilgili genel bilgilerin akademik bilgilerden ayrılması daha uygun olarak düşünülebilir. Her durumda, tüm bilgilerin detaylı, ku l la nı cı d os tu v e g ü nce l ol m ası g e re ki r. Katalog tüm ilgili tarafların kolayca erişimini sağlayacak şekilde kurumun websitesinde yayımlanmalıdır. Öğrencilerin tercihlerini yapabilmeleri için yeterince önceden yayımlanmalıdır. AKTS Kataloğuna yönelik tavsiye edilen içerik ile ilgili bir kontrol listesi aşağıda sunulmuştur (bkz. bölüm 6.1.1). Kontrol listesi sağlanması gereken tam bilgi dizinini göstermektedir. Önerilen yeterlilikler, öğrencilere sunulan öğretim, öğrenim ve değerlendirme prosedürleri, program düzeyleri, tek tek eğitim bileşenleri ve öğrenim kaynakları ile ilgili bilgilerin iyi belgelendirilmiş ve kolayca anlaşılır olması esastır. Tüm öğrencilerin kurumsal ya da bölüm/alan düzeyinde kendilerine rehberlik yapabilecek bir birey belirleyebilmelidir. Bundan dolayı Kataloğun iletişime geçilecek kişilerin isimleri, kendileriyle nasıl, ne zaman ve nerede görüşüleceğine dair bilgileri içermesi önemlidir. Şeffaflık ve erişilebilirlik aynı şekilde dile de uygulanır. Yayınların, uluslararası düzeyde şeffaflığı artırmak için, yalnızca yerel dilde değil, anı zamanda tercihen yaygın kullanımı olan bir diğer dilde de sunulmalıdır 30. AKTS Ka t al oğu yl a ilgili örnekler aşağıdaki web sayfasında bulunabilir 29 Diploma Eki de Europass şeffaflık araçları paketinin parçasıdır. hornav/introduction/navigate.action 30 AKTS etiketine başvuran kurumlar için istenen ikinci dil İngilizce dir. 22