TESBİH, HAMT VE EN KÖTÜ ZENGİNLİK. Salebe nin Başına Gelenler

Transkript

1 TESBİH, HAMT VE EN KÖTÜ ZENGİNLİK Salebe nin Başına Gelenler Dünyâ nın, Evren in ve hayâtın istikrârı, Allâhü Teâlâ nın celâl ve cemâl tecelliyâtına karşı insanlar tarafından yapılan hamt, tenzih ve teşekküre bağlıdır. Prof. Dr. Mustafa TEMİZ Giriş Ham din özel bir ismi olan tesbih, Allâhü Teâlâ yı tenzih olduğu gibi, şaşmahayret mânasındaki sübhânallah anlamına da geliyor. Tenzih Allâhü Teâlâ yı zatında, sıfatlarında, isimlerinde ve fiillerinde yüceliğine yaraşmayan noksan sıfatlardan uzak tutmaktır. Tesbih, hayır işe tahsis edilmiştir; gerek söz, gerek, fiil ve gerekse niyet gibi ibâdetin tamâmı için geçerlidir; Gök gürültüsü, övgüsüyle, melekler de korkusundan O nu tesbih ederler 1. Âyetince, Allâhü Teâlâ nın celâl sıfatlarına işâret eder. Tesbihin hamt (Arapçası hamd) ile bir arada olması emredilmiştir. Takdis (kutsamak) ise, Allâhü Teâlâ nın kusursuz, pâk ve her hususta noksansız olduğunu bildirmek ve bu nedenle O na büyük saygı ve hürmet göstermektir. Takdis etmek îman inanç) ve bilgi ile olur. Sonuç olarak diyebiliriz ki yardımın, fethin, yâni dini yaymanın ve hikmetin gâyesi, genel anlamda tesbih ve şükür; bütün yaratılmışların vazîfesi ise, özel anlamda, hamt ile tesbih etmek oluyor. Tahmid, tenzih µ, sübhânallah (şaşma-hayret) ile yapılan ibâdet içinde tesbih ile hamdin bir araya getirilmesi, rahmet ve celâl sâhibi olan Allâhü Teâlâ nın bu rahmet ve celâl sıfatlarının açıklanması gereğini ifâde eder. Bu yüzden, tesbih ve hamdin hakîkati, Allâhü Teâlâ nın Subbûhün, kuddûsün, hamdün gibi, şerefli isimlerinin gerekleri olan fiiller olmaktadır. Yaratılmışların tesbihleri ise, bunların her birinin özel yetenekleri oranında ya fiîlen ya sözlü ya da îtikadî olarak Allâhü Teâlâ nın bu cemal (rahmet) ve celâl sıfatlarının açıklanması için, O nun ilâhî emrine uymaktan ibârettir. 1 Ra d Sûresi, âyet 13: Gök gürültüsü O'na hamt ile, melekler de O'nun korkusundan dolayı O'nu tesbih ederler. O yıldırımlar gönderir, onunla dilediğini çarpar. Onlar Allah hakkında mücâdele edip duruyorlar. Oysa Allah'ın çarpması pek çetindir. tahmid: Hamdetmek. Medhetmek, övmek. Elhamdülillâh" kelâmının mânasını ifâde etmek. µ tenzih: 1) Suç ve noksanlıktan uzak saymak. Cenab-ı Hakk'ı (CC) her çeşit kusur, noksan, şerik gibi hallerden uzak bilip söylemek. 2) Kabahati yok olduğu anlaşılmak ve onu ifade etmek. sübhan: Her türlü hatâdan ve beşerî vasıflardan uzak ve arınmış olan Cenab-ı Hakk, Allah (CC). celal:1) (Celâlet) Nihâyet derecede büyüklük. Azâmet. Hiddetlilik, hışım. 2) İlm-i Kelâm'da: Cenâb-ı Hakk'ın kahrının ve azâmetinin tecellisi.

2 2 Dolayısıyla biz Müslümanlar tarafından kılınan namaz, söz, fiil, niyet ve îtikadı içeren tesbih, sübhâneke ve sübhânallah gibi, tenzihleri ifâde eden zikirlerle birlikte, Allâhü Teâlâ nın yüceltilmesini ve kutsamasını içerir. Bu yüzdendir ki, Yunus Balığı tarafından yutulan Yunus Peygamber için, Eğer çok tesbih edenlerden olmasaydı 2. şeklindeki Saffat Sûresi nin 143. âyetini tefsirciler, Namaz kılanlardan olmasaydı. şeklinde tefsir etmişlerdir. Buradan da anlaşılmaktadır ki, güzelce kılınan bir namaz, her türlü tesbih ve tenzih, övgü, hamt ve şükrün bütünüdür. Kâfir Olmaz Ama Hele hele namazın sonunda her biri hadislerle târif edilmiş istiğfar, tesbihât (33 er Subhânallah, Elhamdülillah ve Allâhü Ekber), âyetelkürsî ve benzerlerinin usûlüne uygun olarak usanılmadan severek yerine getirilmesi hâlinde, kazanılan dünyâ ve Âhiret bereket ve mükâfâtlarına diyecek yoktur!.. Namaz, bir çadıra benzetilen İslâm Dini nde çadırın orta direği gibidir. Orta direk (kişinin kıldığı namaz) ne kadar sağlam olursa, çadır (o kişinin dini de) o oranda sağlam olur. Nitekim kaynaklar, Âhiret âlemindeki sorgu ve hesaplarda namaz ile ilgili sualleri başarı ile verenlerin diğer suallerde hiç zorlanmayacağını vurgulamaktadırlar. Bu bakımdan, İmâm-ı Âzam (RhA ) e, Âdem (AS ) dan beri dâimâ var olagelmiş olan, namaz hakkında şöyle bir soru sorulmuştur. Okuyucu, verilen cevâbın ne kadar mânâlı olduğuna dikkat etsin!.. Soru şu: Namaz kılmayan kâfir olur mu? Cevâba dikkat ediniz: Kâfir olmaz ama kâfir de namaz kılmaz. Bunun çok yorumu olabilir ama en kestirmesi bence şu: Namaz kılmayan ile kâfir arasındaki aralık çok dar ve ince bir çizgidir. Namaz kılmayan bir kimse âdetâ sınır çizgisi üzerinde demektir!.. Onun için namaz kılmayan her bir kimseyi şu sözlerle îkaz etmek gerekiyor: Ey Müslüman ım diyen kimse!.. Namazın koruyuculuğundan mahrum olduğun için, Allâhü Teâlâ korusun, ayağın kayar kaymaz kendini sınırın dışında bulabilirsin de farkında bile olmazsın!.. Tekrar kaldığımız yere dönersek: Allâhü Teâlâ nın celâl ve cemâl tecelliyâtı, her an sürdüğü, hiç kesilmediği için, bize düşen de O na karşı tesbih ve hamt vazîfesini her zaman yapmaktır. 2 Saffat Sûresi, âyet 143,144: Eğer çok tesbih edenlerden olmasaydı, yeniden dirilecekleri güne kadar onun karnında kalırdı. RhA kısaltması, Rahmetullâhi Aleyh=Allah ın rahmeti üzerine olsun!.. demektir. AS kısaltması, Aleyhisselâm-Allah ın selâmı üzerine olsun. demektir.

3 3 Hamt nedir? Yukarıda anlatılan tesbih hakkında az da olsa şimdi bir bilgimiz olduğuna göre, hamt Hamt, hem elde edilen (ulaşılan) hem de elde edilemeyen (ulaşılamayan) nîmet için yapılan bir teşekkürdür. Elde edilen nîmet için yapılan teşekküre şükür denir. Demek ki hamt daha geneldir. Hamt ve Teşekkür Dünyâ nın, Evren in ve hayâtın istikrârı, bir mühendis mantığıyla ifâde edilirse, Allâhü Teâlâ nın celâl ve cemâl tecelliyâtına karşı insanlar tarafından yapılan hamt, tenzih ve teşekkürün dengesine bağlıdır. Çünkü Allâhü Teâlâ, Siz ne isterseniz Ben, özellikle sizin niyet ederek istediklerinizi yaratırım. diyor. Şunu unutmamak lâzımdır ki, hamt, tenzih ve teşekkür evren ve insanların yaratılış sebebidir. Bu ifâdeyi daha da geniş olarak açmak gerekirse buna tesbihi de eklemek gerekir. İlâve bir açıklamayla diyebiliriz ki, Allâhü Teâlâ insanlardan, verdiği nîmetlere karşı teşekkür edilmesini, nankörlük yapılmamasını istemektedir, o kadar!.. Anlaşılıyor ki teşekkür de özel anlamda bir çeşit hamt ve/veyâ şükür den ibâret oluyor. İnsanlara teşekkür etmeyenin Allâhü Teâlâ ya karşı şükretmeyeceğini söyleyenler de vardır. Allâhü Teâlâ nın nîmetleri arttığı oranda tesbih ve hamdin de artması gerekiyor. Bu dengeyi her insan maalesef kuramıyor. Onun için biz Allâhü Teâlâ dan şükrünü yapabileceğimiz ikramları isteriz ki, bu isteğimizi duâlarımızda hayırlısı ne ise diye ifâde ederiz. Bununla, şükrünün yerine getirilebileceği kadarı kast edilmektedir. Ölçüsüz istekler, Ashab dan Salebe nin başına gelen felâket gibi, insanın başına dert açabilir. Sonunda şükrü yerine getirilemeyen ilâhî ikramlar, insanın sırtına yük olabilir, insan nankör durumuna düşebilir. Salebe nin Başına Gelenler Salebe nin başına gelen felâket, ölçüsüz bir istek sonunda verilen nîmetin şükrünün yerine getirilememesi yüzündendir. Ebû Ummet-ul Bahilî'nin rivâyet ettiğine göre, Salebe İbni Hâtip, Peygamberimiz (SAV) Efendimiz e gelerek, "Yâ Rasûlallah, Allah'a duâ et de bana mal versin!.." der. Peygamberimiz (SAV) Efendimiz ise onun bu isteğine: "Yâ Salebe, şükrünü edâ ettiğin az mal, şükrünü yerine getiremeyeceğin çok maldan daha iyidir." karşılığını verir. Salabe yine de "Yâ Rasûlallah, Allah'a duâ et de bana mal versin!.." diye ısrar etmiştir. Peygamber'imiz (SAV) Efendimiz ona yine:

4 4 "Yâ Salabe!.. Beni örnek almak istemez misin? Nefsimi kudret elinde tutan Allah'a yemin ederek söylüyorum ki, dağların benim için altın ve gümüş olmasını dilesem, olurlardı." diye karşılık verir. Salabe bu sefer: "Seni Hak dinle peygamber gönderen Allah'a yemin ederim ki, bana mal versin diye Allah'a duâ edersen, her hak sâhibine hakkını vereceğim. diyerek, birçok şeyi nasıl yapacağını açıklayıp isteğinde israr eder. Bunun üzerine Peygamber'imiz (SAV) Efendimiz: "Allah'ım, Salabe'ye mal nasip eyle..." diye duâda bulunur. Salabe koyun alır. Salabe'nin koyunları bir müddet sonra arı gibi çoğalırlar. Öyle ki, sürüsüne Medine dar geldiği için Salabe bir vâdiye taşınır. Bu yüzden öğle ve ikindi namazlarını cemaatle kılabildiği halde, diğer vakitler için cemaatten geri kalmaya başlar. Bu arada sürü üremesine karınca gibi devam ettiği için, Salabe başka bir yere taşınmak zorunda kalır ve Cumâ'dan başka hiçbir namazı cemaatle kılamamaya başlar. Derken sürü öyle çoğalmıştır ki, Salabe Cumâ günleri bile Medîne ye gidemediğinden, kervanların yoluna çıkarak Medine'de olup bitenleri sorar duruma düşer. Bir gün Peygamberimiz (SAV) Efendimiz, "Salabe ne yapıyor?" diye sorduğunda, kendilerine olup bitenleri şöyle anlatırlar: "Yâ Rasûlallah, sürü edinince Medine'ye sığmaz oldu." Peygamberimiz (SAV) Efendimiz: "Yazık Salebe'ye, yazık Salebe'ye, yazık Salebe'ye!.." diyerek üzüntüsünü belirtir. Bu sırada Tevbe süresinin, 103. âyeti nâzil olur, bununla zekât vermek farz olmuştur: "Onların mallarından sadaka al ki, onunla kendilerini temizlersin, tertemiz edersin. Bir de haklarında hayır duâ et Çünkü senin duân kalplerini yatıştırır. Allah işitendir, bilendir." Peygamberimiz (SAV) Efendimiz, Cuheyne Kâbilesi ile Benî Süleym kâbilesinden iki kişiye yazılı bir emirnâme vererek onları zekât toplamakla görevlendirir, onlara "Saleb Bin Hatib ile Benî Süleym'den falan adama varıp zekâtlarını alın!.." diye emir verir. Adamlar yola çıkıp Salebe'ye varırlar, Peygamberimiz (SAV) Efendimiz in emirnâmesini okuyarak kendisinden zekâtını vermesini isterler. Salebe tahsildarlara bakınız nasıl karşılık verir: "Bu cizyeden başka bir şey değil Bu cizyeden başka bir şey değil Bu cizyenin kardeşidir, gidin işiniz bitince bana yine uğrayın!.."

5 5 Bunun üzerine tahsildarlar Süleymî'ye yönelirler, Süleymî onların geldiğini duyunca develerin en semizini seçerek onu zekâtlık olarak ayırır ve tahsildarları onunla karşılar. Tahsildarlar Süleymî'yi bu şekilde görünce: "En semiz deveyi vermen gerekli değil, o yüzden bunu senden almak istemiyoruz." derlerse de Süleymî: "Ne münâsebet!.. Onu siz alasınız diye ayırdım!.. Ben bunu gönül hoşnutluğu ile veriyorum!.." der. Tahsildarlar görevlendirildikleri diğer zekâtları toplamayı bitirince geri dönerken Salebe'ye bir daha uğrarlar, zekâtını vermesini isterler. Salebe bu sefer onlara: "Yanınızdaki yazıyı gösterin!.." der. O yazıya göz atarken yine: "Bu cizyenin kardeşidir, siz gidin ben ne yapacağımı düşüneyim." cevâbını verir. Tahsildarlar Peygamber (SAV) Efendimiz e gerek Salebe ve gerekse Süleymî'nin nasıl davrandığını bir bir anlatırlar. Peygamberimiz (SAV) Efendimiz, onları ilk kez görür görmez daha ilk söz olarak: "Yazıklar olsun Salebe'ye!.." der ve Süleymî'ye duâ eder. Bunun üzerine Allâhü Teâlâ Salebe Hakkında şu âyeti indirir: "Yine onlardan kimi de Allah'a şöyle ahdetmişlerdi: Eğer bize lütuf ve kereminden ihsan ederse, biz de elbette zekâtı veririz ve kesinlikle sâlihlerden oluruz. diye söz vermişlerdi. Ne zaman ki, Allah lutfedip onlara ihsanda bulundu, onlar da cimrilik edip yüz çevirdiler ve zâten yan çizip duruyorlardı. Allah'a verdikleri sözü tutmadıkları ve yalan söyledikleri için, O da bu yaptıklarının sonucunu kıyâmet gününe kadar yüreklerinde sürüp gidecek bir münâfıklığa çevirdi 3. Bu sırada Peygamber (SAV) Efendimiz in yanında bulunan Salebe'nin bir akrabası, inen âyeti duyunca Salebe'ye vararak ona: "Yâ Salebe, anan ölesi!.. Ulu Allah senin hakkında şöyle şöyle bir âyet indirdi." der. Bunun üzerine yola çıkan Salebe, Peygamber (SAV) Efendimiz e vararak zekâtını almasını ister. Peygamberimiz (SAV) Efendimiz kendisine, "Allah, bana senden zekât almayı yasakladı!.." diye cevap verir. Peygamber (SAV) Efendimiz in bu cevâbı üzerine Salebe başına toprak serperek döğünmeye başlar. 3 Tevbe Sûresi, âyet

6 6 Peygamberimiz (SAV), Salebe ye "İşte senin amelin bu, verdiğim emri yerine getirmedin!.." demiştir. Peygamberimiz (SAV) Efendimiz, Âhiret e göçünce Salebe, zekât borcunu Hz. Ebû Bekir (RA) a getirmiş, fakat Ebû Bekir (RA) de onu geri çevirmiştir. Salebe, arkasından zekâtını Hz. Ebû Bekir Efendimiz den sonra halîfe olan Hz. Ömer (RA) a getirmişse de o da kabul etmemiştir. Salebe Hz. Osman (RA)'ın halîfeliğe geçişinden sonra ölmüştür. İbâdet ve Mü minin Hayırlı Sıfatları İbâdet Allâhü Teâlâ nın (CC) emrine uymak ve boyun eğmektir. Bir Müslüman, Allâhü Teâlâ ne diyorsa, sâdece onun yerine getirilmesine çalışmalıdır. İşte Allâhü Teâlâ nın emirlerine uyarak gerekenleri yapmaya İslâm da ya da İslâmiyet te ibâdet diyoruz. İslâmiyet, teslimiyet demektir. Meselâ, Allâhü Teâlâ nın Firavun un kovaladığı Mûsâ (AS) a, Âsânı denize vur!.. emrini, Mûsâ (AS), Firavun un orduları bizi sıkıştırdı. Gidecek yolumuz tükendi. Âsâyı yere vurmak bana ne kazandırır. deyip de, hafife alsaydı, Allâhü Teâlâ nın emrine uymayacağı (bir anlamda ibâdet etmeyeceği) ortaya çıkacağı için, kendisine denizden yol açılmayacak ve belki de telef olup gidecekti. Buradan, ibâdeti Allâhü Teâlâ nın emirlerine uyma işi olarak anlıyoruz. Sonuç olarak, duânın da bir ibâdet olduğunu ve dolayısıyla, Ben insan ve cinleri ancak beni tanımaları ve bana ibâdet etmeleri için yarattım 4. âyetince, yaratılış sebebimizin de, aynı zamanda, Allâhü Teâlâ ya duâ etmek olduğunu öğreniyoruz. O zaman kibirlerinden dolayı Allâhü Teâlâ ya duâ etmeye yanaşmayanların ya da duâ etme ihtiyacı duymayanların Yüce Yaratıcı karşısındaki yerlerini siz tahmin ediniz!.. Hz. Ali nin şu sözlerinin mânâsını da her an düşünmeliyiz: Münebbihât ta bildirildiğine göre, Hz. Ali, İlim mirâsın hayırlısıdır. dedikten sonra şöyle devam ediyor: Edep (ahlâk), sanâtın hayırlısıdır. Takvâ, azığın hayırlısıdır. İbâdet sermâyenin hayırlısıdır. İyi amel (iş), öncünün hayırlısıdır. İyi ahlâk, yakın dostun hayırlısıdır. Hilim, yardımcının hayırlısıdır. Kanaat, zenginliğin hayırlısıdır. Tevfik, yardımın hayırlısıdır. Ölüm, uslandırıcının hayırlısıdır. 4 Zâriyat Sûresi, âyet 56.