T.C. AKSARAY VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ 2004 YILI AKSARAY İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 T.C. AKSARAY VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ 2004 YILI AKSARAY İL ÇEVRE DURUM RAPORU AKSARAY-2005

2

3

4

5

6 İ Ç İ N D E K İ L E R TUTABLOLAR DİZİNİUT Hata! Yer işareti tanımlanmamış. TUA. COĞRAFİK KAPSAMUT 15 TUA.1. Giriş :UT 15 TUA.2. İl ve İlçe Sınırları :UT TUA.3. İlin Coğrafi Durumu :UT TUA.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu :UT TUA.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi :UT 21 TUA.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma :UT 27 TUA.5.2. Tektonik ve Polecoğrafya :UT 31 TUB. DOĞAL KAYNAKLARUT 33 TUB.1. Enerji Kaynakları :UT 33 TUB.1.1. Güneş Enerjisi :UT 33 TUB.1.2. Su Enerjisi :UT 33 TUB.1.3. Kömür Enerjisi :UT 33 TUB.1.4. Doğal Gaz Enerjisi :UT 33 TUB.1.5. Rüzgar Enerjisi :UT 33 TUB.1.6. Biomas Enerjisi (Odun, Biyogaz, Tezek) :UT 33 TUB.1.7. Petrol :UT 33 TUB.1.8. Jeotermal Sahalar :UT 33 TUB.2. Biyolojik Çeşitlilik :UT 34 TUB.2.1. Ormanlar :UT 34 TUB.2.2. Çayır ve Mera :UT 34 TUB.2.3. Sulak Alanlar :UT 34 TUB.2.4. Flora :UT 35 TUB.2.5. FaunaUT 35 TUB.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler :UT 35 TUB.3. Toprak :UT 35 TUB.4. Su Kaynakları :UT 35 TUB.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar :UT 35 TUB.4.2. Yer Altı Su Kaynakları :UT 35 TUB.4.3. Akarsular :UT 35 TUB.4.4. Göller ve Göletler :UT 37 TUB.5. Mineral Kaynakları :UT 37 TUB.5.1.Sanayi Madenleri :UT 37 TUB.5.2.Metalik Madenler :UT 37 TUB.5.3.Enerji Madenleri :UT 37 TUB.5.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler :UT 37 TUC. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM)UT 39 TUC.1. İklim ve Hava :UT 39 TUC.1.1.UT TUDoğal Etmenler :UT 39 TUC.1.2. Yapay Etmenler :UT 45 TUC.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları :UT 50 TUC.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman :UT 50 TUC.2.2. Partikül Madde Emisyonları :UT 52 TUC.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları :UT 53 TUC.2.4. Azot Oksit Emisyonları :UT 54

7 TUC.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları :UT 2 54 TUC.3. Atmosferik Kirlilik :UT 54 TUC.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri :UT 54 TUC.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri :UT 55 TUC.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri :UT 55 TUC.4.1. Doğal Çevreye Olan Etkileri :UT 55 TUC.4.2. Yapay Çevreye Etkileri :UT 56 TUD. SUUT 57 TUD.1. Su Kaynaklarının Kullanımı :UT 57 TUD.1.1. Yer Altı SularıUT TU:UT 57 TUD.1.2. Jeotermal Kaynaklar :UT 59 TUD.1.3. Akarsular :UT 60 TUD.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarları :UT 63 TUD.1.5. Denizler :UT 70 TUD.2. Doğal Drenaj Sistemleri:UT 70 TUD.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri :UT 70 TUD.3.1. Yer altı Suları ve Kirlilik :UT 70 TUD.3.2.Akarsularda Kirlilik :UT 70 TUD.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik :UT 74 TUD.3.4. Denizlerde Kirlilik :UT 74 TUD.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar :UT 74 TUD.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri :UT 78 TUE. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMIUT 81 TUE.1. Genel Toprak Yapısı :UT 81 TU1. Kahverengi Topraklar :UT 81 TU2. Kireçsiz Kahverengi Topraklar :UT 82 TU3. Alüviyal Topraklar :UT 83 TUE.2. Toprak Kirliliği :UT 84 TUE.2.1. Kimyasal Kirlenme :UT 84 TUE.2.2. Mikrobiyal Kirlenme :UT 84 TUE.3. Arazi :UT 85 TUE.3.1. Arazi Varlığı :UT 85 TUE.3.2. Arazi Problemleri :UT 93 TUF. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELERUT 95 TUF.1. Ekosistem Tipleri :UT 95 TUF.1.1. Ormanlar :UT 95 TUF.1.2. Çayır ve Meralar :UT 101 TUF.1.3. Sulak Alanlar :UT 101 TUF.1.4. Diğer Alanlar (Stepler v.b.) :UT 102 TUF.2. Flora :UT 102 TUF.2.1. Habitat ve Toplulukları :UT 102 TUF.2.2. Türler ve Populasyonlar :UT 102 TUF.3. Fauna :UT 104 TUF.3.1.Habitat ve Toplulukları :UT 104 TUF.3.2. Türler ve Popülasyonları :UT 104 TUF.3.3. Hayvan Yaşama Hakları :UT 107 TUF.4. Hassas Yöreler :UT 108 TUF.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar :UT 108

8 TU1.UT TUKıyı TU2.UT TUPlajlar-Spor TU3.UT TUKayak TUF.4.3. Korunması Gereken Alanlar :UT 137 TUG. TURİZMUT 145 TUG.1. Yörenin Turistik Değerleri :UT 145 TUG.1.1.Yörenin Doğal Değerleri :UT 146 TUG.1.2. Kültürel Değerler :UT 163 TUG.2. Turizm Çeşitleri :UT 177 Turizmi:UT 177 Tesisleri:UT 178 ve Dağcılık:UT 178 TU4. Yaylalar ve Milli Parklar Gezi ve Mesire Yerleri :UT 178 TU5. Av Turizmi Balıkçılık :UT 178 TU6. Kaplıca ve Dağ Turizmi İmkanları :UT 179 TU7. Gençlik ve Kongre Turizmi :UT 179 TUG.3. Turistik Alt Yapı :UT 180 TUG.4. Turist Sayısı :UT 183 TUG.5. Turizm Ekonomisi :UT TUG.6. Turizm Çevre İlişkisi :UT TUH. TARIMUT 191 TUH.1. Genel Tarımsal Yapı :UT 191 TUH.2. Tarımsal Üretim :UT 192 TUH.2.1. Bitkisel Üretim :UT 193 TUH.2.2. Hayvansal Üretim:UT 200 TUH.3. Organik Tarım :UT 205 TUH.4. Tarımsal İşletmeler :UT 205 TUH.4.1. Kamu İşletmeleri :UT 205 TUH.4.2.UT TUÖzel İşletmeler :UT 205 TUH.5. Tarımsal Faaliyetler :UT 205 TUH.5.1. Pestisit Kullanımı :UT 205 TUH.5.2. Gübre Kullanımı :UT 208 TUI. MADENCİLİKUT 209 TUI. 1. Madenler:UT 209 TUI.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler:UT 210 TUI.1.1. Endüstriyel Madenler:UT 210 TUI.1.2. Metalik Madenler :UT 212 TUI.1.3. Enerji Hammaddeleri:UT 213 TUI.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri :UT TUI. 3. Cevher Zenginleştirme :UT TUI. 4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri :UT 215 TUI. 5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacı İle Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları :UT 215 TUJ. ENERJİUT 216 TUJ.1. Birinci Enerji Kaynakları :UT 216 TUJ.1.1. Taşkömürü :UT 216

9 TUJ.1.2. Linyit :UT 216 TUJ.1.3. Asfaltit :UT 216 TUJ.1.4. Bitümlü Şist :UT 216 TUJ.1.5. Hampetrol :UT 216 TUJ.1.6. Doğalgaz :UT 216 TUJ.1.7. Nükleer Kaynaklar :UT 217 TUJ.1.8. Orman :UT 217 TUJ.1.9. Hidrolik :UT 217 TUJ Jeotermal Enerjisi :UT 217 TUJ Güneş :UT 217 TUJ Rüzgar :UT 217 TUJ Biyokütle :UT 218 TUJ.2. İkincil Enerji Kaynakları :UT 218 TUJ.2.1. Termik Enerji :UT 218 TUJ.2.2. Hidrolik Enerji :UT 218 TUJ.2.3. Nükleer Enerji :UT 218 TUJ.2.4. Yenilebilir Elektrik Enerjisi Üretimi :UT 218 TUJ.3. Enerji Tüketiminin Sektöre Göre Dağılımı :UT TUK. SANAYİ VE TEKNOLOJİUT 221 TUK.1. Kentte Sanayiinin Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etmenler :UT 221 TUK.2. Global Anlamda Sanayinin Gruplandırılması :UT 232 TUK.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı :UT 233 TUK.4. Sanayi Gruplarına Göre İş Yeri Sayıları ve İstihdam Durumu :UT 233 TUK.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı :UT 233 TUMaden İşletme Sanayi :UT 233 TUTaş ve Toprağa Dayalı Sanayi :UT 235 TUOtomotiv ve Yan Sanayi :UT 235 TUMobilya Sanayi :UT 235 TUPlastik ve Kimya Sanayi :UT 235 TUKonfeksiyon Sanayi :UT 235 TUK.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler :UT 236 TUK.6.1. Sanayiden Kaynaklanan Hava Kirliliği :UT 236 TUK.6.2. Sanayiden Kaynaklanan Su Kirliliği :UT 236 TUK.6.3. Sanayiden Kaynaklanan Toprak Kirliliği :UT 237 TUK.6.4. Sanayiden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği :UT 237 TUK.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar :UT 237 TUK.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı :UT 237 TUL. ULAŞIM, ALTYAPI, HABERLEŞMEUT 239 TUL.1. Altyapı:UT 239 TUL.1.1. Su Sistemi :UT 239 TUL.1.2. Pis Su Sistemi Kanalizasyon :UT 239 TUL.1.3. Yeşil Alanlar :UT 239 TUL.1.4. Elektrik İletim Hatları :UT 239 TUL.1.5. Doğalgaz Boru Hatları:UT 241 TUL.2. Ulaşım:UT 241 TUL.2.1. Karayolları :UT 241 TUL.2.2. Demiryolları :UT 245T L.2.3. Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı : 245 UL.2.4. Havayolları :U 245 UL.3. Haberleşme:U 245

10 UL.4. İlin İmar Durumu :U 247 UL.5. İldeki Baz İstasyonları :U 248 UM. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUSU 249 UM.1. Kentsel ve Kırsal Planlama :U 249 UM.1.1. Kentsel Alanlar :U 249 UM.1.2. Kırsal Alanlar :U 251 UM.2. Altyapı :U 251 UM.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri :U 251 UM.3.1. Kamu Binaları :U 251 UM.3.2. Okullar :U 252 UM.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri :U 269 UM.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler :U 270 UM.3.5. Endüstriyel Yapılar :U 270 UM.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar :U 270 UM.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar :U 270 UM.3.8. Bürolar ve Dükkanlar :U 271 UKapalı Çarşı.U 271 UM.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma :U 274 UM Yerel Mimari Özellikleri :U 274 UM Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller :U 274 UM.4. Sosyo-Ekonomik Yapı :U 274 UM.4.1. İş Alanları ve İşsizlik :U 274 UM.4.2. Göçler :U 282 UM.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik) :U 282 UM.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı :U 282 UM.4.5. Konut Yapım Süreçleri :U 283 UM.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri :U 283 UM.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri :U 283 UM.5.1.Görüntü Kirliliği :U 283 UM.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu :U 283 UM.5.3. Hava Alanları ve Çevresinde Oluşan Gürültü Zonları :U 283 UM.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü :U 283 UM.5.5. Kentsel Atıklar :U 283 UM.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı :U 283 UM.6. NüfusU 284 UM.6.1. Nüfusun Yıllara Göre DeğişimiU 284 UM.6.2. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı :U 285 UM.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları :U 286 UM.6.4. Nüfus Değişim Oranı :U 286 UN. ATIKLARU 287 UN.1. Evsel Katı Atıklar :U UN.2. Tehlikeli ve Zararlı Atıklar :U UN.3. Özel Atıklar :U 287 UN.3.1. Tıbbi Atıklar :U 287 UN.3.2. Atık Yağlar :U 288 UN.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar :U 288 UN.3.4. Pil ve Aküler :U 288 UN.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller :U 288 UN.3.6. Tarama Çamurları :U 288 UN.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar :U 288 5

11 :U UN.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar :U 288 UN.4. Diğer Atıklar :U 289 UN.4.1. Ambalaj Atıkları :U 289 UN.4.2. Hayvan Kadavraları :U 289 UN.4.3. Mezbaha Atıkları :U 289 UN.5. Atık Yönetimi :U UN.6. Katı Atık Miktar ve Kompozisyonu :U UN.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma Merkezleri :U UN.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri:U 290 UN.8.1. Katı Atıkların Depolanması :U 290 UN.8.2. Atıkların Yakılması :U 290 UN.8.3. Kompost :U 290 UN.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi :U 290 UN.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkisi :U 290 O.GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM 293 UO.1. Gürültü :U 293 UO.1.1. Gürültü Kaynakları :U 294 O.1.2. Gürültü ile Mücadele : 294 UO.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkisi :U 299 UO.1.4.U UGürültünün İnsanlar Üzerine Olan Etkileri :U 299 UO.2. Titreşim :U 300 UP. AFETLERU 301 UP.1. Afet Olayları :U 301 UP.1.1. Depremler :U 301 UP.1.2. Heyelanlar-Çığlar :U 302 UP.1.3.Seller :U 302 UP.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık YangınlarıU U 307 UP.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya ağabeyyotik Faktörlerin Etkileri :U 307 UP.1.6. Fırtınalar :U 307 UP.2. Diğer Afetler :U 307 UP.2.1. Radyoaktif Maddeler :U 307 UP.2.2.Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar :U 307 UP.2.3. Tehlikeli Maddeler :U 307 UP.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri :U 308 UP.3.1. Sivil Savunma Birimleri :U 310 UP.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri :U 316 UP.3.3. İlkyardım Servisleri :U 317 UP.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı :U 318 UP.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler :U 319 UP.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar :U 319 UR. SAĞLIK VE ÇEVREU 320 UR.1. Temel Sağlık Hizmetleri :U 320 UR.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı :U 320 UR.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar :U 326 UR.1.3. Gıda Hijyeni :U 331 UR.1.4. Aşı Çalışmaları :U 332 UR.1.5 Bebek Ölümleri :U 332 UR.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı :U 332 UR.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları :U 336

12 UR.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri :U 336 UR.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri :U 336 UR.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri :U 337 UR.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerinde Etkileri :U 337 UR.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri :U 338 UR.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri :U 338 UR.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma :U 339 UR.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri :U 340 US. ÇEVRE EĞİTİMİU 342 US.1. Kamu Kurumlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri :U 342 US.2. Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri :U 342 US.2.1.Çevre Vakıfları :U 342 US.2.2.Çevre Dernekler :U 342 US.2.3. Çevreyle ilgili Federasyonlar :U 342 UT. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMAU 344 UT.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi :U 344 UT.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı Korunması Ve Geliştirilmesi :U 346 UT.3. Ekonomik Ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması :U 347 UT.4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarına Uyumun Sağlanması :U 347 UT.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması :U 348 UT.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi :U 348 U TARİHLİ ÇED YÖNETMELİĞİ NİNÖN ÇED KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLEN FAALİYETLER LİSTESİU 349 U TARİHLİ ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLEN FAALİYETLER LİSTESİ (ÇED E TABİİ)U 351 U TARİHLİ ve TARİHLİ ÇED YÖNETMELİĞİ NİN ÖN-ÇED KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLEN FAALİYETLER LİSTESİU 352 U TARİHLİ ÇED YÖNETMELİĞİNİN ÇED KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLEN FAALİYETLER LİSTESİU 352 7

13 TABLOLAR DİZİNİ TABLO B.1. Aksaray Eğim Gruplarına Göre Rüzgar Erozyonu Ve Toprak Derinliği 36 TABLO C Yılı Aksaray İli Ortalama Rüzgar Hızı 40 TABLO C Yılı En Kuvvetli Rüzgar Hızı Ve Yönü 40 TABLO C Yılı Esme Sayıları Toplamı 41 TABLO C.4. Aksaray İli 2004 Yılı Yerel Basınç Değerleri 42 TABLO C Yılı Aksaray İli Bağıl Nem Oranı 42 TABLO C Yılı Bulutluluk Durumu 42 TABLO C.7. Aksaray İli 2004 Yılı Aylara Göre Ortalama Sıcaklıklar 43 TABLO C.8. Aksaray İli Aylara Göre Ortalama Buharlaşma Miktarı 43 TABLO C Yılı Aksaray İli Yağış Miktarı 44 TABLO C Yılı Kar, Dolu Sis Ve Kırağı Durumu 45 TABLO C.11. Emisyon İzni Alan İşletmeler 49 TABLO C.12. Köylere Hizmet Götürme Birliği Aylık Emisyon Ölçüm Çizelgesi 52 TABLO C Yılı Hava Kirliliği Ortalamaları 51 TABLO C Yılı Hava Kirliliği Ölçüm Ortalamaları 52 TABLO C Yılı Hava Kirliliği Ölçüm Ortalamaları 52 TABLO C Yılı Hava Kirliliği Ortalamaları 53 TABLO D.1. Uluırmak Sularının Analiz Sonuçları 61 TABLO D.2. Mamasun Barajının Hidrokimyasal Analiz Sonuçları 61 TABLO D.3.-Mamasun Barajının Fiziksel Özellikleri 62 TABLO D.4. Aksaray İlindeki Akarsu Kaynaklarının Fiziksel Özellikleri 62 TABLO D.5. Helvadere Göletinin Fiziksel Özellikleri 64 TABLO D.6. Balcı Göletinin Fiziksel Özellikleri 64 TABLO D.7. Çiftevi Göletinin Fiziksel Özellikleri 64 TABLO D.8. Sarıbük Göletinin Fiziksel Özellikleri 65 TABLO D.9. Güzelyurt Göletinin Fiziksel Özellikleri 65 TABLO D.10. Ortaköy Cumalı Göletinin Fiziksel Özellikleri 66 TABLO D.11. Sarılıgödeler Göletinin Fiziksel Özellikleri 66 TABLO D.12. Çavdarlılar Göletinin Fiziksel Özellikleri 66 TABLO D.13. Sarıyahşi-Boğazköy Göletinin Fiziksel Özellikleri 67 TABLO D.14. Ağaçören Camili Köyü Göletinin Fiziksel Özellikleri 67 TABLO D.15. Tuz Gölünün Boylam Ve Enlemleri 69 8

14 TABLO D.16. Kıta İçi Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri 77 TABLO E.1. Aksaray İli Arazi Varlığı 83 TABLO E.2. Tarım İş Koluna Göre Nüfus Dağılımı 83 TABLO E.3. Arazi Kullanma Durumu 85 TABLO E.4. Eğim-Derinlik-Taşlılık-Kayalık 86 TABLO E.5. Aksaray Eğim Gruplarına Göre Rüzgar Erozyonu Ve Toprak Derinliği 87 TABLO E.6. Arazi Sınıfları Ve Kullanma Şekillerine Göre Rüzgar Erozyonu 88 TABLO E.7. Aksaray Kullanma Şekillerinde Yaşlık Ve Çoraklık Sorunlarına Göre Arazi Sınıfları 88 TABLO E.8. Aksaray Arazi Sınıfları Ve Toprak Derinliğine Göre Kullanma Şekilleri 89 TABLO E.9. Aksaray Arazi Sınıfları Ve Eğim Gruplarına Göre Kullanma Şekilleri 90 TABLO E.10. Aksaray Arazi Kullanma Şekillerinin Kabiliyet Sınıflarına Göre Dağılımı 91 TABLO E.11. Aksaray Eğim Gruplarına Göre Rüzgar Erozyonu Ve Toprak Derinliği 92 TABLO F.1 Orman Alanı Miktarı 97 TABLO F.2. Aksaray İli Mera Ot Verimi 101 TABLO F.3. Bitki Türleri 102 TABLO F.4. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Amfibia 104 TABLO F.5. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Reptial (Sürüngenler) 104 TABLO F.6. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Aves (Kuşlar) 105 TABLO F.7. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, Mamalia (Memeliler) 105 TABLO F.8. Bölgede Bulunan Hayvan Türleri, İnsecta (Böcekler) 105 TABLO F.9. Bölgede Bulunan Kürklü Hayvanlar Listesi 106 TABLO F.10. Bölgede Bulunan Kuş Türleri Listesi 106 TABLO F.11. Kentsel Sit Alanları 110 TABLO F.12. Arkeolojik Sit ve Ören Yerleri 110 TABLO F.13. Doğal Sitler ve Anıt Ağaçların Listesi 114 TABLO F.14. Arkeolojiksit ve Ören Yeri Listesi 115 TABLO F.15. Ihlara Özel Çevre Koruma Bölgesi Sınır Koordinatları 120 TABLO F.16. Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi Sınır Koordinatları 126 TABLO F.17. Merkez Ve İlçelerde Tespiti Yapılan Mera Alanları 130 TABLO F.18. Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinde Yer Alan "Kültürel Miras" ve "Doğal Miras" Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar 131 9

15 TABLO. F.19. Yapı Toplulukları 135 TABLO G.1. İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri 180 TABLO G.2. Deneme İşletme Belgeli Tesisler 180 TABLO G.3. Yatırım Belgeli Konaklama Tesisleri 180 TABLO G.4. Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri 181 TABLO G.5. Turizm İşletme Belgeli Lokantalar 182 TABLO G.6. Seyahat Acentaları Listesi 182 TABLO G.7. İl Bazında Konaklayan Turist Sayısı 184 TABLO G.8. İlçe Bazında Konaklayan Turist Sayısı 187 TABLO H.1. İlin Arazi Varlığı 192 TABLO H.2.İlin Tarım Arazisi Dağılımı 192 TABLO H.3. İlçeler İtibariyle Tarım Alanlarının Kullanım Amacıyla Dağılımı 193 TABLO H Yılı Tahıl Çeşitleri Ve Miktarları 193 TABLO H.5. Buğdaygiller 194 TABLO H.6. Baklagiller 194 TABLO H.7. Yem Bitkileri Ve Üretim Miktarı 194 TABLO H.8. Yem Bitkileri 195 TABLO H.9. Endüstri Bitkileri Ve Üretim Miktarı 195 TABLO H.10. Endüstriyel Bitkiler 195 TABLO H.11. Meyvelerin Üretim Miktarı Ve Ağaç Sayısı 196 TABLO H.12. Meyve Üretimi Sulu Kuru 197 TABLO H.13. Sebze Türlerinin Üretim Miktarları 197 TABLO H.14. Sebze Üretimi 198 TABLO H.15. İlin Hayvan Varlığı 200 TABLO H.16. Büyükbaş Hayvan Varlığı 201 TABLO H.17. Küçükbaş Hayvan Varlığı 201 TABLO H.18. İlimizde Kesim Yapılan Büyük Ve Küçükbaş Hayvanlar 201 TABLO H.19. Kanatlı Hayvan Varlığı 202 TABLO H.20. Arı Ve Su Ürünleri Üretim Miktarı 203 TABLO H.21. Hayvansal Üretim Miktarları 204 TABLO H Yılında İlimizde Bitki Koruma Faaliyetlerinde Kullanılan Pestisitlerin Cins Ve Miktarlarını Gösterir Cetvel 206 TABLO H.23. Pestisitlerin Kalma Süreleri Ve Kalıcılık Durumu 207 TABLO H Yılında Gübre Kullanım Miktarı

16 TABLO I.1. Taşocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 214 TABLO J.1. Aksaray İli 2004 Yılı Aylara Göre Güneşlenme Süresi Ve Şiddeti 217 TABLO J.2. Sektörlere Göre İlçe Bazında Elektrik Tüketim 218 TABLO J.3. Sektörlere Göre İlçe Bazında Abone Sayıları 219 TABLO J.4. Kişi Başına Tüketilen Enerji 219 TABLO J.5. Aksaray İli 2004 Yılı Elektrik İstatistikleri 219 TABLO J.6. İlin Net Tüketimi (Mwh) Ve Abone Sayısının Sektörel Dağılımı 220 TABLO K.1. Fiilen Üretim Yapan Veya Deneme Üretimine Geçmiş Bulunan Sanayi Tesisleri 222 TABLO K Yılında Üretime Geçen Firmalar Ve Üretim Konuları 232 TABLO K.3. Sanayi Kuruluşlarının Sektörlere Göre Dağılımı 232 TABLO L.1. Aksaray İli Yol Ağı Durumu 242 TABLO L.2. Aksaray İli Yıllık Ortalama Günlük Trafik Değerleri 242 TABLO L Yılı İl Geneli Araç Sayıları 244 TABLO L Yılı Santrallere Ait Bilgiler 245 TABLO M Yılı İlköğretim Okulları Öğrenci Ve Derslik Sayıları 252 TABLO M Eğitim Öğretim Yılı Lise Öğrenci Ve Derslik Sayıları 266 TABLO M.3. Aksaray İli Öğrenci Pansiyonları 269 TABLO M.4. Meslek Veya Meslek Grubu Sayısı 274 TABLO M.5. Göç Olayları 282 TABLO M Yılı İlçelere göre Şehir ve Köy nüfusu, Yıllık Nüfus Artış Hızı 284 TABLO M yılı İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusu, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu 284 TABLO M.8. Aksaray Nüfusunu Sayım Yılları İtibariyle Gelişimi 285 TABLO M.9. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 285 TABLO M. 10. Nüfus Artış Hızı Ve Değerlendirilmesi 286 TABLO M. 11. Nüfus Artış Hızı Ve Değerlendirilmesi 286 TABLO O.1. Motorlu Taşıt Gürültüsü 294 TABLO O.2. Aksaray İli Trafik Yoğunluğu Ve Gürültü Ölçümü 295 TABLO O.3. Eşdeğer Gürültü Seviyelerinin Hesaplanan Ortalama Değerleri 296 TABLO O.4. İşitme Sağlığı Açısından Kabul Edilebilir Gürültü Seviyeleri 297 TABLO O.5. Şantiye Gürültü Seviyeleri 298 TABLO O.6. Yerleşim Alanları Standart Gürültü Seviyeleri

17 TABLO P Haziran 2000 Tarihinde Meydana Gelen Sel Baskını Analizi 303 TABLO P.2. Aksaray İl Merkezinde Doğal Afet Yönünden Tespit Edilen Riskli Bölgeler 305 TABLO P.3. Aksaray İli Merkeze Bağlı Yerleşim Bölgelerinde Doğal Afet Yönünden Tespit Edilen Riskli Bölgeler 306 TABLO R.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı Listesi 320 TABLO R.2. Verem Savaş Dispanseri Çalışmaları 324 TABLO R Yılı Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Listesi 326 TABLO R Yılı İçme Ve Kullanma Suları Analiz Sonuçları 330 TABLO R.8. Gıda Numuneleri Sayısı 331 TABLO R Yılı Aşı Sayısı Ve Yüzdesi 332 TABLO R Yılı Sağlık Ocakları Ölümlerinin Yaş Ve Cins Gruplarına Dağılımı _332 TABLO R.11. Ölenlerin Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 333 TABLO R.12. Yıllara Göre Sağlık Verileri 335 TABLO R Yılı Aile Planlaması Çalışmaları 336 TABLO T.1. İlimizde Çed Olumlu/Olumsuz Ve Çed Gerekli/Gerekli Değildir Kararı Verilen Faaliyetlerin Listesi

18 13

19 14

20 A. COĞRAFİK KAPSAM A.1. Giriş : İl Merkez sınırları içerisinde 1960 lı yıllardan bu yana kazı çalışmaları sürdürülen Aşıklı Höyük ve Acem Höyük yerleşim yerlerinden elde edilen belge ve bilgiler ışığında Aksaray ın tarih çizgisinin Cilalı Taş Dönemlerine (M.Ö ) kadar uzandığı görülür. Hititler Asur Ticaret Kolonileri, Frigyalılar, Lidyalılar, Medler, Persler, Kapadokyalılar ve Romalılar Aksaray ve çevresinde hükümranlık sürdüren önemli devletler olarak karşımıza çıkarlar. Kapodokya Krallığı zamanında Garsaurua denilen şehir Archalaus un Kapdokya Kralı olmasından dolayı buraya özel bir önem vermesi ve yeniden imar ettirmesi sonucu Türkler tarafından Archalaus un adıyla Arçhalis veya Colonia Archalais olarak anılmıştır. Türklerin Anadolu yu fethiyle birlikte Melik Danişmend Ahmet Gazi, bütün Kapadokya ile birlikte Aksaray ı da ele geçirmiş ve Aksaray Anadolu Selçuklu Devletinin kurulmasıyla bu devletin önemli merkezleri arasına girmiştir yılında Fatih Sultan Mehmet Han kumandanlarından İshak Paşa tarafından Osmanlı hakimiyeti altına alınmıştır. İshak Paşa, Fatih Sultan Mehmet Han emriyle halkın bir bölümünü İstanbul un bugün de Aksaray adıyla anılan semtine naklettirmiştir. Cumhuriyet öncesi Aksaray, bağımsız bir liva olan Niğde ye bağlı bir ilçe statüsünde iken tarih ve 40 sayılı kanunla müstakil liva haline getirilmiş, kendisine Arapsun (Gülşehir) ve Koçhisar (Şereflikoçhisar) ilçeleri bağlanmıştır yılında 2197 sayılı kanunla yine Niğde ye bağlı bir ilçe haline getirilmiş, aradan 56 yıl geçtikten sonra gün ve 3578 sayılı kanunla tekrar il statüsü verilmiştir. A.2. İl ve İlçe Sınırları : Aksaray ili Orta Anadolu nun ortasında 33-35º doğu meridyenleri 38-39º kuzey paralelleri arasında yer almaktadır. İlin kuzeyinde Kırşehir, Ankara, doğusunda Nevşehir, Güney doğusunda Niğde, batısında Konya, kuzey batısında Tuz Gölü yer almaktadır. İlin yüzölçümü Km², rakım 980 m dir. Aksaray İlinde Merkez İlçe dahil 7 İlçe, 41 Kasaba 146 köy bulunmaktadır. Bağlı İlçeler; Merkez, Ağaçören, Eskil, Gülağaç, Güzelyurt, Ortaköy, Sarıyahşidir. 15

21 16

22 1. Merkez İlçe 2 Yüzölçümü KmP Polup, Şehir nüfusu , Köy nüfusu dir.. 2. Ağaçören Ağaçören İlçesi İç Anadolu nun Orta Kızılırmak Bölümünün Güney doğusunda yer almakta olup, kuzey ve doğu komşusu Aksaray İlinin Ortaköy İlçesi,Güneyi Ankara İlinin Şereflikoçhisar ilçesi, batısı ise Aksaray ilinin Sarıyahşi İlçesidir. Ağaçören İlçesinin 1 Belde, 28 Köy ve 9 Mahallesi bulunmaktadır. İlçenin toplam nüfusu dür. Yüzölçümü 430 Kilometre kare olup rakım yüksekliği metredir. 3. Eskil Eskil İlçesi Tuz Gölü nün Güneyinde yer almaktadır. Kuzeyinde Tuz Gölü, batısında Konya İl sınırı, Güneyinde Konya Karapınar İlçesi, doğusunda Aksaray iline bağlı Köy ve Kasabalar bulunmaktadır. Eskil İlçesinin 1 Belde, 4 Köy ve 15 Mahallesi bulunmaktadır. 2 ilçenin toplam nüfusu dir. Yüzölçümü KmP P dir. 4. Gülağaç Gülağaç İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Orta Kısmında, doğusunda Niğde ve Nevşehir il hudutları, Güneyinde Güzelyurt ve batısında Aksaray Merkez İlçe hudutları ile sınırlandırılmıştır. Gülağaç ilçesinin 8 Köy, 5 Belde ve 21 Mahallesi bulunmaktadır. İlçenin 2 yüzölçümü 341 KmP P olup, rakım yüksekliği 1170 metre ve toplam nüfusu dir. 5. Güzelyurt Güzelyurt İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Kapadokya Bölümü içerisinde yer almaktadır. Özel Çevre Koruma Bölgesi olan Ihlara Vadisi, Güzelyurt İlçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Kuzeyinde Gülağaç İlçesi, Güneyinde Niğde İl sınırı, batısında Aksaray hudutlarıyla sınırlandırılmıştır. İlçenin 8 Köy, 3 Belde ve 12 Mahallesi bulunmaktadır. İlçenin 2 yüzölçümü 355 KmP P, rakım yüksekliği metre ve toplam nüfusu dir. 6.Ortaköy Ortaköy İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak Kesiminde yer alır. Doğusunda Nevşehir İl sınırı batısında Ağaçören İlçesi, Güneyinde Aksaray ve kuzeyinde Kırşehir il sınırları ile çevrilidir. İlçenin 26 Köy, 5 Belde ve 21 Mahallesi bulunmaktadır. İlçe yüzölçümü KmP P, rakım yüksekliği metre ve toplam nüfusu dir. 17

23 7. Sarıyahşi Sarıyahşi İlçesi İç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak Bölümünün Güneyinde Hirfanlı Baraj Gölüne 5 Km mesafede yer almaktadır. Kuzeyinde Kırşehir İl sınırı, doğusunda Ağaçören İlçesi, batısında Şereflikoçhisar İlçesi, Güneyinde ise Aksaray İli bulunmaktadır. 2 İlçenin 5 Köy, 1 Belde ve 10 Mahallesi bulunmaktadır. İlçe yüzölçümü 214 KmP P, rakım yüksekliği 870 metre, toplam nüfusu dir. A.3. İlin Coğrafi Durumu : Aksaray ili, Orta Anadolu nun ortasında, kuzey-güney, doğu-batı doğrultusunda bulunan karayollarının ortak noktasındadır derece doğu meridyenleri ile derece kuzey paralel paralelleri arasında yer alan Aksaray ın kuzeyinde Kırşehir ve Ankara, doğusunda Nevşehir, güneydoğusunda Niğde, güneyinde ve batısında Konya, kuzeybatısında Tuz Gölü bulunmaktadır. Aksaray ili yüzey şekilleri itibarı ile düz bir arazi yapısın sahiptir. Karadeniz Akdeniz e, Doğu Anadolu Batıya Aksaray dan ulaşır. İlin orta kesimleri, kuzeyi ve Güneyi tamamen ovalıklarla kaplıdır. Aksaray İli Tuz Gölü kapalı havzası içerisinde bulunmaktadır. Bu nedenle Aksaray da akarsular denize ulaşmaz. Tuz Gölü yakınlarında yer altına inerek kaybolurlar. İlimizde iklim, tipik karasal iklimdir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır. Bitki örtüsü step iklimlinin tipik bitki örtüsü olup, daha çok kökü derine inmeyen ot ve bodur bitkiler görülür. A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu : Aksaray Ovası nın rakımı 900 ile 1100 arasında değişmektedir. Genel topoğrafik yapısı özellikle arızalı olan ovayı, doğudan Hasandağı, kuzey doğudan Tavşan ve Ekecik Dağları ile kuzeyde Tuz Gölü, batıda Boz Dağı ve Balık Dağı ile Güneyden Karaca Dağı silsilesi sınırlar. Bölgenin en yüksek rakımı 3253 metre, en düşük rakımı ise 905 metredir. Ovanın doğu ve kuzeydoğu kısımlarında arızalı bir arazi durumu mevcuttur. Sahanın merkezi kısmı ise düzlükler halindedir. 1-Dağlar: Aksaray İli sınırları içerisinde önemli dağlar vardır. Bunlardan en önemlisi sönmüş volkanik bir dağ olan Melendiz dağları silsilesi içinde yer alan Hasan Dağıdır. (Yüksekliği 18

24 3268 m). Hasan dağının yanında Küçük Hasan Dağı (Yükseklik 3069 m), Ekecik Dağı (Yükseklik 2137 m ) önemli dağlardır. 2-Vadiler : Ihlara Vadisi : Ihlara Bölgesi, güneyde Ihlara Kasabası sınırından (vadinin güney ucu) Yaprakhisar, Belisırma köylerini içine alarak Selime nin kuzeyde bulunan üst sınırına kadar uzanmaktadır. Vadinin en düşük kotundan bu dört yerleşiminin kenarında yer aldığı Melendiz Çayı akmaktadır. Denizden 1220 m yükseklikte bulunan yöre, Jeolojik olarak Pliyosen devrinde Hasan ve Erciyes Dağlarının volkanik aktiviteleri sonucu oluşan kayaçlarla örtülüdür. Yörede mevcut kayaçlar tüf, ignimbrit ve volkanik küllerden ibarettir. Yaklaşık 14 Km uzunluğunda olan Ihlara Vadisi tektonik açıdan doğrumlu atımlı fay şeklinde bir yapıya sahiptir. Ihlara, Kapadokya Bölgesinin bir bölümünü oluşturur ve tarihçesi M.Ö yıllarına kadar uzanır. Ancak günümüze kadar ulaşan uygarlık izleri Bizans İmparatorluğu döneminden kalmadır. M.S. 4. yy. da kayaların oyulması sonucunda çok sayıda kilise inşa edilmiştir. Ayrıca, 5 milyon insanı barındırabilecek mağara ve inlere sahip olan yörede daha sonraki dönemlerde Danişmetli, Selçuklu, Osmanlı Yönetimlerinin izleri ve eserleri görülmektedir. Ihlara Vadisi Genel Görünüm. 19

25 3-Ovalar : Aksaray ın orta kesimleri kuzeyi, güneyi tamamen ovalıklarla kaplıdır. Güneyde Obruk platosunun uzantısı ve Aksaray ovası bulunur. 4-Aksarsular : En Önemli akarsuyu Melendiz dağlarından doğan Melendiz çayı (Uluırmak) dır. Karasu ve Eşmekaya diğer önemli akarsulardır. Bu akarsuların yanında yazları tamamen kuruyan bir çok dere bulunmaktadır. Pınarbaşı köyü yakınlarında Hıcıp, Sultanhanı yakınlarında Kırk delik suyu önemli derelerdir. Ihlara Vadisi içinden geçen Melendiz Çayı (Uluırmak) 5-Göller : Aksaray ın en önemli gölü Konya ve Ankara ile müşterek sınırlara sahip olan Tuz gölüdür. Tuz gölü Ülkemizin Van Gölünden sonra en büyük ikinci gölüdür. Yurdumuzun en önemli tuz kaynaklarından biridir. Yüz ölçümü 1500 Km² dir. Aksaray sınırları içerisinde yer alan diğer önemli göller ise; Gelveri (Güzelyurt) yakınlarında Nar Gölü (Sofular-Acı göl), Koca Göl, Hasan dağı çevresinde Kartal gölü, Öküz gölü, Sarıgöl, Uyuz gölüdür. Bu tabii göller yanında sulama, taşkınlardan korunma amaçlı göletler bulunmaktadır. Bunların en önemlisi Melendiz çayı üzerinde bulunan Mamasun Baraj gölüdür. Ortaköy yakınlarındaki Kültepe ve Bozkır baraj gölleri yanında D.S.İ. tarafından tamamen sulama 20

26 amaçlı olarak yapılan Ortaköy-Balcı göleti, Helvadere göleti, Ortaköy Çiftevi göleti, Güzelyurt göleti gibi göletlerde vardır. A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi : 2 Aksaray ili İç Anadolu bölgesinde göller hariç kmp P alana sahiptir. İlde karasal iklim hüküm sürdüğünden Türkiye ortalamasının altında yağış almaktadır. Melendiz Çayı ve Karasu haricinde akarsu ve nehir yoktur. Doğal bitki örtüsü az olduğundan insan eliyle yetiştirilen bahçeler önem kazanmıştır. Aksaray ili sınırları içerisinde mağmatik, metomorfik sedimenter ve karasal kökenli kayalar mevcut olup bunlar metomorfik kayaşlar, plütonik kayaşlar, sedimanter kayaşlar, volkanik kayaşlar, gilsel ve volkanosedimenter kayaşlar, güncel oluşuklar, allokton ofiyolit karmaşığıdır. Stratigrafik olarak en altta metomorfik kayaçlar üzerine volkanosedimanter kayaçlar ve volkanik kayaçlar, tüm bu kayaçların üzerinde ise Holosen yaşlı alüvyon çökeller gelmektedir. Stratigrafi : 1- Bozçaldağ Metamorfiti : Aksaray civarında 1152 m rakımlı Mermerlik Tepe ve yakın civarında yüzeylenmiştir. Bu metamorfit gnays ve kuvarsit ile temsil edilir. Bozçaldağ metamorfiti, gri-beyaz, pembe dış görünüm renkli, orta kalın tabakalı, çatlaklı ve erime boşlukludur. Karstlaşmanın yaygın gözlemlendiği yerlerde aragonit minerali kristallenmiştir. Yer yer orta iri kristalli olan mermer, bazı mevkilerde granit ve granodiyorit tarafından kesilmiş buralarda formasyonun esas metamorfizmasından ayrı olarak, kontakt metamorfizmaya uğramış, silisleşme ile yeniden kristallenmelere maruz kalmıştır. Ayrıca, metamorfit içerisindeki kırık hatları boyunca milonitik zonlar oluşmuştur. Metamorfitin gerçek kalınlığı, bir karasal dönem yaşayarak erozyona uğraması nedeni ile kesin olarak tespit etmek mümkün değildir. Aynı şekilde paleontolojik bulguların olmaması, stratigrafik verilein ise çok yetersiz kalması sebebiyle bu formasyonun yaşı Alt Paleozoyik olarak kabul edilmektedir. 2- Mezgit Formasyonu : Aksaray ın doğusunda geniş olarak yüzeylenmiştir. Birim alttan üste doğru karasal çakıltaşı, kırmızı rebnkli kumtaşı, çakıltaşı çamurtaşı ve kiltaşından oluşmuştur. Hakim renk 21