SINIFLANDIRMA. Doğal (..) Sınıflandırma

Transkript

1 CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI Canlıları benzer ya da farklı özelliklerine göre sınıflandırılması. Sınıflandırmayı inceleyen bilim dalına taksonomi denir. Sınıflandırma ikiye ayrılır. NOT: Sınıflandırmada asla kromozom sayısı dikkate... Yapay (.. ) Sınıflandırma Aristo tarafından ortaya atılmıştır. Bilimsel geçerliliği yoktur. Dikkate alınan kıstaslar Dış görünüş Yaşadığı yer Analog Organ: Kökenleri farklı görevleri aynı olan organlardır. SINIFLANDIRMA Doğal (..) Sınıflandırma Linne tarafından ortaya atılmıştır. Bilimsel geçerliliği vardır. Dikkate alınan kıstaslar Akraba ilişkileri Protein gen benzerliği Kalıtımsal benzerlik Embriyolojik benzerlik Fizyolojik anatomik benzerlik Köken benzerliği Antijen Antikor ilişkisi Homolog Organ: Kökenleri aynı görevleri farklı olabilen organlar NOT: Analog organda genellikle bir canlı omurgalı diğeri omurgasız olarak verilir. Soru: I. Yarasa kanadı- İnsan kolu II. Sinek kanadı Leylek kanadı III. Fok Yüzgeci Atın ön bacağı Yukarıdakilerden hangisi analog organa örnektir? A-) Yalnız I B-) Yalnız II C-) Yalnız III D-) II ve III E-) I, II ve III Sınıflandırma Birimleri Tür Cins Familya Takım Sınıf Şube Alem Âlemden Türe Doğru Gelindikçe Birey sayısı azalır. Canlı çeşitliği azalır. Av avcı ilişkisi azalır. Rekabet azalır. Protein gen benzerliği artar. Ortak özellik artar. Türden Âleme Doğru Gidildikçe Birey sayısı azalır. Canlı çeşitliği azalır. Av avcı ilişkisi azalır. Rekabet azalır. Protein gen benzerliği artar. Ortak özellik artar. TÜR: Ortak bir atadan gelen ve çiftleştikleri zaman döl ( kısır olmayan ) verebilen bireyler topluluğudur. Aynı türe ait bireylerin: Üreme potansiyelleri Kromozom sayıları ( otozom gonozom ) Beslenme şekilleri Üreme şekilleri kesinlikle aynıdır. Not: Kısacası âlemden türe doğru giderken benzerlikler artar, farklılıklar azalır. NOT: Embriyolojik gelişimde ilk önce âlem, en son tür özelliği ortaya çıkar. NOT: Aynı türe ait iki canlının; Protein çeşidi, DNA dizilişi ve yaşam alanları farklı olabilir. SORU: I.Torunların oluşması II. Çiftleşebilme III. Kromozom sayılarının aynı olması IV. Beslenme şeklinin aynı olması İki farklı canlının aynı tür olduğunu gösterir? 1

2 Türün Adlandırılması İkili adlandırma sistemi kullanılır. İlk isim adı, ikincisi ise addır. ÖRNEK: Pinus nigra Akrabalıkta dikkate alınır. Akrabalıkta dikkate alınmaz. SORU: I.Pinus nigra II.Morus nigra III.Pinus alba IV.Zea mays V. Felis silvestris PROKARYOT HÜCRE CANLILAR ÖKARYOT HÜCRE Yukarıdakilerden hangileri daha yakın akrabadır? BAKTERİ ARKELER PROTİSTA MANTAR BİTKİ HAYVAN Yukarıda kaç farklı cins vardır? VİRÜSLER Hücresel yapı taşımaz. Büyüyemezler. Tek çeşit nükleik asit taşır. ( DNA ya da RNA ) Zorunlu hücre içi parazittir. (. ) Nükleoprotein yapılıdır. Enzimleri olmadığı için antibiyotiklerden etkilenmezler. Her virüsün çoğalabildiği belirli bir hücre vardır. Kuduz virüsü. Beyin ve omurilik Suçiçeği. Deri HIV Bağışıklık Hepatit...Karaciğer NOT: Her virüsün çoğalabildiği hücre çeşidi farklıdır. Örnek: Kuduz virüsü... Beyin HIV virüsü... Bağışıklık Su çiçeği... Deri Kızamık... Deri Hepatit... Karaciğer Soru: I. DNA ve RNA taşıma II. Çoğalabilme III. Hücre zarı taşıma IV. Ribozom taşıma Virüslerin canlılık ve cansızlık özellikleri vardır. Nükleik asit taşıma Çoğalma Mutasyona uğrama Kristalleşebilme Hücre zarı, sitoplâzma ve organel taşımama Enzimleri ve metabolizmaları yok Virüs nükleik asidine.. denir. İnsanların virüslere karşı ürettiği bağışıklık maddesine.. denir. Hangileri virüslere ait özelliklerden biridir.? A-) Yalnız I B-) Yalnız II C-) Yalnız III D-) II ve IV E-) II, III ve IV 2

3 EK BİLGİ: Taşıdığı nükleik aside göre: VİRÜSLERİN SINIFLANDIRILMASI DNA virüsleri (...) RNA virüsleri (...) Virüslerin genel şekli ( BAKTERİYOFAJ ) RİKETSİYALAR: Virüslerden daha gelişmiş Bazı özellikleri virüslere bazılar ise bakterilere benzerdir. Zorunlu hücre içi parazittir. Amitoz ile çoğalır. ( bakteri gibi ) Ya DNA ya da RNA taşır. ( Virüs gibi ) Konjonktivit'e neden olur. Bazı türleri bit, pire ve kene sindirim sisteminde yaşar. Çoğaldığı canlıya göre: Bakteri virüsleri... Bitki virüsleri... Hayvan virüsleri... VİRÜSLERİN ÇOĞALMASI NOT: Virüsler çoğalırken: Nükleotitler, Aminoasit ve ATP harcanır, Enzim mrna ise kullanılır. Tüm maddeleri üzerinde çoğaldığı canlıdan karşılar. 1. Virüs bakteriyi sarar. 2. Virüs bakteriye tutunur. 3. Virüs zarı deler, DNA yı aktarır. 4. Kılıf dışarıda kalır. 5. Virüs DNA'sı eşlenir. 6. Virüs kendi yapılarını oluşturur. 7. Virüs yapılarını paketler, yeni virüsler oluşur. 8. Virüsler bakteriyi paçalar. (... ) 3

4 A. BAKTERİLER Tüm bakterilerde ortak olan özellikler: Mantar ve Bitkilerle ortak. Hücre çeperi Hücre zarı Tüm canlılarda ortaktır. Sitoplazma DNA - RNA Ribozom taşıma Bakteri ve Hayvanlarla ortak. Glikojen depolama Bazı bakterilerde ortak olan özellikler: Kamçı Aktif hareket eden bakterilerde Kapsül Hastalık yapan bakterilerde Klorofil Fotosentez yapabilen bakterilerde Mezozom Oksijenli solunum yapabilen bakterilerde ortak BAKTERİLERİN SINIFLANDIRILMASI: 1. Gram boyasına göre a-) Gram ( - ) Bakteriler Pembe renk alır. Kapsülsüzdür. b-) Gram ( + ) Bakteriler Mor renk alır. Kapsüllüdür. 2. Şekillerine göre a-) Yuvarlak Bakteriler: Bel soğukluğu, parmakta dolama, arpacık... b-) Çubuk Bakteriler: Difteri, tifo, verem, cüzzam, yoğurt yapımı c-) Spiral Bakteriler: Saprofit beslenir. Frengi hastalığına neden olur. Kamçılıdır. d-) Virgül Bakterileri: Kamçılıdır. Koleraya neden olur. 3. Solunum şekillerine göre a-) Aerob Bakteri: Oksijenli solunum yapar. Mezozom taşır. Not : Bakterilerin hücre çeperi peptidoglikan yapılıdır. Bakteri DNA sına... denir. Bakterilerde kromozomal yapı yoktur. Bakteriler mitoz ya da mayoz yapmaz. SORU: Aşağıdakilerden hangisi her bakteride bulunabilen bir özelliktir? A-) Mezozom B-) Kapsül C-) Klorofil D-) DNA ve RNA taşıma E-) Kamçı 4

5 b-) Anaerob Bakteri Oksijensiz ortamda yaşar. Mezozom taşımaz. c-) Fakültatif Bakteri Hem oksijenli hem de oksijensiz solunum yapar. Mezozom taşır. 4. Beslenme şekillerine göre A-) Ototrof Beslenme a-) Fotoototrof Beslenme İnorganik maddeleri ışık ve klorofil yardımıyla organik maddeye çevirir. Klorofil vardır, Kloroplast yoktur. Sadece aydınlık ortamda fotosentez yapabilir. Işık enerjisi kullanır. Oksijen üretmez çünkü elektron kaynağı olarak H2 ya da H2S kullanır. b-) Kemoototrof Beslenme İnorganik maddeleri oksitleyerek açığa çıkan kimyasal enerji ile organik madde üretir. Klorofil ya da kloroplast taşımaz. Aydınlık karanlık her ortamda kemosentez yapabilir. Kimyasal enerji kullanır. Oksijen üretir, fakat ortama vermez çünkü oksijeni kendi kullanır. EK BİLGİ: Fotoototrof ile Kemoototrof iki bakterinin ortak özellikleri: 1. CO2 özümlemesi 2. Besin sentezi 3. Protein sentezi 4. Enzim kullanımı 5. ETS 6. İnorganik madde kullanma NOT1: Kemosentez olayını sadece bakteriler yapar. NOT2: Kemosentetik bakteriler özellikle azot döngüsünde rol oynar. NOT3: Kemosentez olayını sadece bakteriler yapar. NOT4: Karanlıkta besin sentezliyorsa CO 2 özümlemesinde O 2 kullanıyorsa İnorganik maddeyi oksitliyorsa... Kesinlikle kemosentetiktir. SORU: I. Işık enerjisi kullanma II. CO 2 kullanma III. Besin sentezleme IV. İnorganik maddeyi oksitleme Hangileri kemosentetik ve fotosentetik bakterilerde ortaktır? A-) Yalnız I B-) Yalnız II C-) Yalnız III D-) II ve III E-) II, III ve IV 5

6 B-) Heterotrof Beslenme a-) Saprofit Beslenme Organik artıkları inorganik maddeye çevirir. Ölü bitki ve hayvan artıklarını ayrıştırır. Madde döngülerinde önemli rol oynar. Hücre dışı sindirim enzimleri gelişmiştir. Organik polimer yada monomer her ortamda yaşar. b-) Parazit Beslenme: Sadece organik monomer ortamda yaşar. Sindirim enzimleri gelişmemiştir. Hastalık yapan parazit bakterilere... bakteri denir. Hastalık yapan bakterilerde kapsül bulunur. NOT: Dünya da saprofit canlılar çoğunlukla iki grupta yer alır. "Bakteriler ve mantarlardır." NOT: Virüsler sadece canlı hücre içinde, BÖLÜNEREK ÇOĞALMA En hızlı ve en ilkel üreme şeklidir. Yaklaşık olarak bir bakteri ortada ikiye bölünür. ( amitoz ) Kalıtsal çeşitlilik yoktur. BAKTERİLERİN ÜREMESİ KONJUGASYON Aynı türe ait iki bakteri yan yana gelir, sitoplazmik köprü kurulur ve tek taraflı gen aktarılır. Kalıtsal yapı değişir. Bazı bakteriler olumsuz çevre şartlarına karşı kendilerini korumak için endospor oluşturur. Endospor bir üreme şekli değil sadece korunma şeklidir. Bakteriler endospor oluştururken; NOT: Parazit bakteriler sadece organik monomer ortamda, Saprofitler ise organik polimer ya da monomer ortamda yaşar. Bakterilerde: Mayoz bölünme Döllenme Krossing over Gamet oluşumu... yoktur. NOT: Bilimsel çalışmalarda bakterilerin daha çok tercih edilme nedeni... olmamasıdır. 6

7 B. ARKELER Bakteriler gibi çekirdeği olmayan prokaryot tek hücreli canlılardır. En olumsuz şartlarda yaşayabilen canlılardır. ( EXTREM ) Fotosentetik, kemosentetik, saprofit ya da parazit olan türleri vardır. Hücre duvarlarında peptidoglikan tabakası yoktur. Halkasal DNA taşır. DNA'larında histon proteinleri bulunur. Not: Arkelerden: Metal madenlerinin zehir etkisinin azaltılmasında yapısındaki Kalitesi düşük olan metal madenlerinin, işlenebilir hale getirilmesinde Atık suların arıtılmasında Çöplerin ayrıştırılmasında ve çöplerden; metan gazı, gübre ve bioyakıt gibi ürünlerin elde edilmesinde NOT: Günümüzde hücre zarlarındaki yağlar, hücre duvarlarını oluşturan yapı ve rrna genetik dizilimlerindeki farklılıklar gibi nedenlerle ayrı bir grup olarak sınıflandırılmıştır. Örneğin bazı arkebakterilerde hücre duvarı bulunmazken, hücre duvarına sahip olanların yapısı da bakteri hücre duvarından farklılık gösterir. a-) Metanojenler: Bataklıklarda, çöplüklerde, lağım sularında, çiftlik gübresinde, kömür ocaklarında ve otçul canlıların sindirim sisteminde yaşarlar. Oksijensiz solunum yaparlar. CO2' yi H2 ile birleştirip metan gazı (CH4) üretirler. Otçulların bağırsaklarında simbiyotik yaşayanlar selülozu sindirebilir. Metanojenlerden; atık suların arıtılmasında, çöplerin ayrıştırılmasında ve çöplerden; metan gazı, gübre ve biyoyakıt elde edilmesinden yararlanılır. b-) Termofiller: Sıcak ortamlarda yaşayan bakterilerdir. Bunlar termal sularda ve volkanik bacaların etrafında yaşar. Ortalama olarak: C sıcaklık aralıklarında yaşarlar. 122 C' ye kadar yaşayabilen türler bulunmuştur. c-) Pisikrofiller: Soğuk ortamlarda yaşayan bakterilerdir. Genellikle 5 C' den daha düşük sıcaklıklarda yaşarlar. (-30) C' de yaşayabilen türler bulunmuştur. Genellikle fotosentez yaparlar. 7

8 d-) Halofiller: Aşırı tuzlu ortamlarda yaşayan bakterilerdir. Tuz gölü, Lut gölü, tuzlu kayaçlar ve tuzlu bataklıklarda yaşayan bakteriler bu gruba girer. %36' lık tuz yoğunluğunda yaşayabilen türler bulunmuştur. Fotosentez yapan mor bakteriler halofil bakterilere örnek olarak verilebilir. e-) Asidofiller: Asidik ortamlarda yaşan bakterilerdir. (ph: 0-1 arası) Kemosentez yapan ve sülfürik asit üreten bakteriler örnek olarak verilebilir. Sıcak ortamlarda yaşayan asidofil arkelere, termoasidofil bakteriler denir. f-) Alkalifiller: Bazik ortamlarda yaşayan bakterilerdir. (ph: 8-9 arası) C. PROTİSTALAR Bir hücreli ve çok hücreli ökaryot canlılardan oluşur. Koloni halinde de olabilir. Bireysel olarak, koloni halinde, serbest ya da parazit olarak yaşayan formları bulunur. Tatlı sularda yaşayan tek hücreli üyelerinde kontraktil koful (boşaltım kofulu) vardır. Protista alemi; kamçılılar, kök ayaklılar, sililer, sporlular, algler ve cıvık mantarlar şeklinde gruplandırılır. 1. Kök ayaklılar: Besin almaya yarayan ve hareket organeli olarak görev yapan yalancı ayak denilen sitoplâzma uzantıları vardır. Belirgin şekilleri yoktur. Heterotrof beslenirler. Bölünerek çoğalır. Kök ayaklıların; Amoeba (amip), Foraminifera (delikliler), Radiolaria (ışınlılar) gibi çeşitleri vardır. Amipler, tatlı sularda yaşar. İnsanın kalın bağırsağında yaşayan bir amip türü, amipli dizanteri adı verilen bir hastalığa neden olur. 8

9 2. Kamçılılar: Tek hücreli olup vücudunun ön tarafında hareketi sağlayan bir yada birkaç kamçı bulundururlar. En bilinen örnekleri; Öglena ve Trypanosoma dır Öglena kloroplast bulundurduğu için ototroftur, gece avlanarak beslendiği için heterotroftur. Öglenanın ışığa duyarlı stigma denilen göz açıklığı taşır. Çoğalmaları uzun eksen boyunca boyuna dik olarak ikiye bölünme şeklindedir yani eşeysiz ürerler. Omurgalı hayvanların, özellikle memelilerin kanında parazit olarak yaşayan Trypanosoma, emici bir sinek olan çeçe sineği ile insanlara taşınarak uyku hastalığına neden olur. Öglena tatlı sularda yaşar ve kloroplast taşıdığı için fotosentez yapar. Bu açıdan bitki hücresine benzer. Hareket etmesi ise hayvansal organizmalara ait bir özelliktir. 3. Silliler: Hücre yüzeyini kaplamış olan siller hareketi sağlar. Tatlı suda yaşayan türlerinde kontraktil koful bulunur. Savunma organeli trikosit taşır. Dış kısımda pelikula denilen koruyucu bir yapı taşır. Sitoplâzmalarında biri büyük, diğeri küçük iki çekirdek vardır. Büyük çekirdek metabolizma olaylarını ve eşeysiz üremeyi (...) kontrol ederken, küçük çekirdek eşeyli üremeden (... ) sorumludur. Vücutlarında hücre ağzı, yutak ve boşaltım açıklığı (anüs) gibi yapılar bulunur. Heterotrof beslenme görülür. Paramecium( terliksi hayvan ), Vorticella ve Endodinium bu grubun bazı örnekleridir 9

10 4. Sporlular: Hareket etmek için özelleşmiş bir yapıları yoktur. Parazittir. Besin kofulları ve kontraktil kofulları bulunmaz. Üremelerinde eşeyli ve eşeysiz üreme birbirini takip eder.(... ) Sporluların en tanınmış örneği insanda sıtma hastalığına neden olan Plasmodium (plazmodyum) dur. 5. Algler: Tatlı ve tuzlu sularda ya da nemli yerlerde yaşayan ökaryot canlılardır. Kloroplast içerdikleri için fotosentez yaparak kendi besinlerini üretirler. Suda yaşayan heterotrof canlıların besin ve oksijen kaynağıdırlar. Bir hücreli ve çok hücreli olanları vardır. Gerçek kök, gövde, yaprak gibi organları ve iletim demetleri bulunmaz. Bu grubun en önemli örnekleri; yeşil algler, altın renkli (sarı) algler, kırmızı algler ve esmer alglerdir. 6. Cıvık Mantarlar: Nemli ve organik maddece zengin ortamlarda yaşarlar. Heterotrof canlılardır.... olduklarından madde döngüsünde rol oynarlar. Hücre duvarı olmadığı için... grubuna dahil edilmez. Belirgin bir hücre şekli olmayan, Çok çekirdekli organizmalardır. Amipsi hareket ederler. Besinlerini de amiplerde olduğu gibi yalancı ayaklarıyla alırlar. Dictyostellium, Protostellium ve Arcyria bazı cıvık mantar örnekleridir. 10

11 KOLONİLER: Bölünme sonucu oluşan tek hücreli organizmaların müsilaj madde içinde bir arada kalmaları ile oluşur Protistalarda daha çok kamçılılarda görülür Tek ve çok hücreliler arasında geçiş formu oluşturur En basiti Gonium en gelişmişi Volvox tur Gonium kolonisi NOT: Hiçbir kolonide dokulaşma yoktur. 4-6 hücreli kolonilerdir. Hücreler arası iş bölümü yok Hücre koloniden ayrılıp bağımsız yaşayabilir Pandorina Kolonisi 8, 16 veya 32 li hücre kolonileri şeklinde olabilir Her hücre bireysel yeteneklerini korur. Özelleşme ve iş bölümü yoktur. Koloni dağılacak olursa hücreler yaşamlarına bağımsız olarak devam edebilir. Volvoks Kolonisi arası hücreden oluşan koloniler şeklinde bulunurlar Hücreler bağımsız olmayıp aralarında sitoplazmik bağlantılar taşır. Hücreler arasında farklılaşmalar görülür. Hücreler arasında farklılaşma ve işbölümü görülür. En dış kısımda yer alan hücreler korunma, beslenme (fotosentez) ve kamçıları ile koloninin hareketinden, En iç kısımda yer alan bazı hücreler de üremeden sorumludur. Ön arka kavramı gelişmiştir İlk ölüm ve ceset oluşumu görülür İlk vücut ve üreme hücresi farklılaşması görülür. Dokulaşma yoktur. Organizasyon olarak çok hücrelilik Çok hücreli canlılarda canlıyı meydana getiren her bir hücre belirli bir işi daha iyi yapabilmek için özelleşmiş, bu sırada bazı genel yeteneklerini kaybetmiştir. Özelleşmiş hücreler bir araya gelerek dokuları oluşturur. Özelleşmenin Faydaları: Daha az enerji harcayarak daha kısa sürede, daha verimli iş Büyüklüğün artması ile korunma şansının artması Uygun olmayan durumlarda hayatta kalma şansının artması Özelleşmeden Doğan Bazı Sorunlar ve Çözümleri Çok sayıda hücrenin oluşturduğu kütlenin taşınması Destek ve hareket sistemi İçerdeki hücrelerin çevre ile bağlantılarını yitirmeleri nedeniyle besin alımı Sindirim sistemi Hücresel solunum için gerekli oksijenin alınması ve oluşan CO 2 ve H 2O nun atılması Solunum 11

12 D. MANTARLAR Tek ya da çok hücrelidirler. Sporla çoğalır. Kök, gövde ve yaprak taşımaz. İletim dokuda yoktur. Klorofil ya da kloroplast asla taşımaz. Bu nedenle fotosentez yapamaz. Parazit yada saprofit olup heterotroftur. Kitinden yapılmış hücre çeperi taşır. Çok hücreli olanlarda hücreler daha çok dallanmış iplikler şeklindedir. Bu ipliklere... denir. Bu yapıların bir araya gelmesiyle oluşan yapıya ise... denir. Madde döngülerinde önemli rol oynar. Antibiyotik yapımında kullanılan türleri vardır. Bazı mantar türleri alglerle birlikte liken dediğimiz simbiyotik ilişkileri oluşturur. Bir yere bağlı yaşama ve çeper taşımadan dolayı... benzer. Heterotrof olma, glikojen depolama, fotosentez yapmama gibi özellikleri ile benzer. Dört gruba ayrılır. a-) Ascuslu Mantarlar: Hifleri bölmelere ayrılmıştır Eşeyli üreme askus denilen sporun oluşturduğu yapı ile sağlanır. En önemli örnekleri bira mayası ve antibiyotik yapımında kullanılan Penicillium'dur. Bira mayası tomucuklanarak çoğalır. Alkollü maddelerin yapımında kullanılır. b-) Küf Mantarları Saprofit mantarlardır. Miselyum denilen yapıları çok gelişmiştir. Hücre dışı sindirim enzimleri gelişmiştir. Sporları besinler üzerinde çoğalarak küflenmeye neden olur. c-) Şapkalı Mantarlar ( Bazidli Mantarlar ) Ormanlarda, çayırlarda ve gübrelenmiş humuslu topraklarda çürükçül olarak yaşar. Hifleri bölmelidir. Spor keselerine bazidium denir. Çok zehirli olan türleri de vardır. Karaciğer ve böbrek iflasına neden olur. Besin olarak tüketilebilir. d-) Hastalık yapan Mantarlar: ( Deuteromycota ) Saç kıran, el ayak mantarları ve pamukçuk en önemli örnekleridir. Ayrıca bazı türleri saçlarda kepeklenme ve kırılmalara neden olur. 12

13 E. BİTKİLER ALEMİ Fotosentetik ökaryotik hücrelerden oluşan ototrof canlılardır. Bitkilerin canlı dağılışında önemli bir rolü vardır. Bitkiler iki ana gruba ayrılır. Tohumsuz ( Çiçeksiz ) Bitkiler Tohumlu ( çiçekli ) Bitkiler NOT: Sadece bitkilerde ve tüm bitki hücrelerinde: Damarsız Çiçeksiz Bitkiler Kök, gövde ve yaprak bulunmaz. İletim demetleri yok. Ciğer otları ve karayosunu Damarlı Çiçeksiz bitkiler Basit yapılı kök, gövde ve yaprak taşır. İletin demetleri var. Eğrelti otları ve at kuyruklar Açık Tohumlu Bitkiler Kapalı Tohumlu Bitkiler Tek Çenekli Çift Çenekli Nişasta depolama Selüloz çeper taşıma... ortaktır. Ortak Özellikleri Nemli ortamlarda yaşama Döl almaşı ile çoğalma TOHUMLU ( ÇİÇEKLİ ) BİTKİLER A-) AÇIK TOHUMLU BİTKİLER Tohumları kozalak yaprakları altında olup açıktadır. Çok yıllık odunsu bitkilerdir. Çok çeneklidir.( Polikotiledon ) İğne yapraklıdır. Kışın yaprak dökmezler. Tek döllenme görülür. Herdem yeşildir. Endosperm n kromozomludur. Kambiyum var. Çam, ladin, köknar, ardıç, sedir... B-) KAPALI TOHUMLU BİTKİLER Bitkiler aleminin en büyük ve en geniş bitki grubudur. Gerçek çiçek, meyve ve tohumları vardır. Tohum yumurtalık içinde yer alır. İkiye ayrılır. 13

14 Tek Çenekli Bitkiler ( Monokotiledon ) Tek yıllık otsu bitkilerdir. Kambiyum yok. İletim demetleri dağınık. Enine kalınlaşma yok. Saçak köklüdür. Yaprak sapı yok. Yaprakları paralel damarlıdır. Kapalı iletim demeti taşır. Buğday, zambak, lale, muz, palmiye Çift Çenekli Bitkiler ( Dikotiledon ) Tek ya da çok yıllık odunsu bitkilerdir. Kambiyum var. İletim demetleri düzenli. Enine kalınlaşma var. Kazık köklüdür. Yaprak sapı var. Yaprakları ağsı damarlıdır. Açık iletim demeti taşır. Elma, gül, fasulye, kiraz, çilek, asma.. vs. Tek çenekli Çift çenekli F. HAYVANLAR ALEMİ Tamamı heterotroftur. Ökaryotik tek hücreli canlılardır. Genellikle aktif hareket eder. Hayvanların sınıflandırılmasında; vücut simetrisi, embriyonik tabaka sayısı, vücut boşluğu ve organizasyon dikkate alınmıştır. Hayvanlar 3 şubede incelenir. 1. OMURGASIZLAR: Sinir şeritleri... yer alır. Tüm parazit hayvanlar... Genellikle açık... taşır. Genellikle... simetrilidir. Genellikle... iskelet taşır. 6 gruba ayrılır. a-) SÜNGERLER ( Porifera ) Gelişmiş sistemleri... Vücutları...lu bir yapıya sahiptir. Embriyonik dönemleri... tabakalıdır.... çoğalır. Eşeyli ya da eşeysiz çoğalabilir. Sinir ve kas dokusu yoktur. Spikül iğnelerinden oluşan bir... taşır. Banyo süngeri, neptün kadehi, kabuki süngeri en önemli örnekleridir. 14

15 b-) SÖLENTERLER Çoğu denizde yaşar, az bir kısmı tatlı suda yaşar. İlk sinir sistemi olan... görülür. Tek açıklıklı sindirim sistemi görülür. (... Embriyonik dönemleri... tabakalıdır. Eşeyli ya da eşeysiz çoğalabilir. Polip ( bir yere bağlı ) ve medüz ( serbest yaşar ) olmak üzere iki tipi vardır. Vücutları... simetrilidir. Ağız ve anüs görevi gören tek açıklık vardır. Bu açıklığın etrafında ise savunma amaçlı... vardır. Mercan, hidra, deniz anası ve deniz şakayığı c-) SOLUCANLAR Vücutları yumuşaktır. Vücutları... simetrilidir. İlk... tabakalı embriyonik dönem görülür. Genellikle hermafrodittir. Solunumu nemli derileri ile yaparlar. Üçe ayrılır. 1. Yassı solucan Tek açıklıklı sindirim sistemi vardır. Vücutları ince ve yassıdır. Boşaltım organı... Planarya, karaciğer kelebeği ve tenya Yuvarlak solucan İlk... sindirim sistemi görülür. Çoğu parazittir. Askaris, kancalı kurt, trişin, kök solucanı, kıl kurdu...vs. 3. Halkalı solucan İlk... dolaşımı görülür. Boşaltım organı...dur. Suda yaşayan türleri... solunumu yapar. Karada yaşayanlar... solunumu yapar. Toprak solucanı, sülük ve deniz poliketi...vs d-) YUMUŞAKÇALAR Vücutları yumuşak olup dış kısmında kabuk bulunur. Kabuklarının altında ince bir tabaka olan... bulunur. Suda yaşayanlar... solunumu, karada yaşayanlar genişlemiş kısmından difüzyon ile yapar. Otçul, etçil veya parazit olabilir. Genellikle... kan dolaşımı görülür. Ahtapot, midye, salyangoz, mürekkep balığı, sümüklü böcek, kiton... 15

16 e-) EKLEMBACAKLILAR Vücutları bölmeli ve eklemlidir. Protein ve kitinden yapılmış dış iskelet taşır. Gelişmiş sinir sitemleri vardır. Beslenmelerine bağlı olarak ağız yapıları farklılık gösterir. Açık kan dolaşımı görülür. Dört grupta incelenir. 1. Kabuklular Suda yaşarlar. Çoğu solungaç solunumu yapar. Başlarında iki çift anten vardır. Istakoz, karides, yengeç, su piresi ve kerevit 2. Örümcekler Eklemli... çift bacak taşır. Trakenin farklılaşmış hali olan... solunumu görülür. Antenleri yok. Baş ve göğüs bölgesi kaynaşmıştır. Akrep, bit, pire, kene, örümcek, akarlar Böcekler Çoğu karada yaşar. Hayvanların en kalabalık grubudur. Üç çift bacak iki anten taşır.... solunumu görülür. Açık... dolaşımı görülür. Kanlarında asla O 2 ve CO 2... Başkalaşım... görülür. Boşaltım organı... Boşaltım ürünü kas taşır.... döllenme görülür. Karınca, yaprak biti, çekirge, kelebek, ağustos böceği... vs. 4. Çok ayaklılar Vücutları uzun ve segmentlidir. Her segmentte bir çift bacak taşır. En bilinen örnekleri kırkayak ve çıyan... vs. f-) DERİSİDİKENLİLER Kalker plakadan oluşan... taşır. Tamamı denizde yaşar. Rejenerasyon yetenekleri gelişmiştir. Eşeyli ürer ve... döllenme görülür. Deniz yıldızı, deniz kestanesi, deniz hıyarı, deniz lalesi...vs. 16

17 2. İLKEL KORDALILAR: Bir hayvanın kordalı olması için: Solungaç yarıkları Sinir kordonu Notokord Kuyruk gibi özelliklerinin embriyonik dönemde görülmesi gerekir Denizlerde yaşar. Kapalı kan dolaşımı görülür. Tulumlular, Amfiyuksüs OMURGALILAR: Sırt ipliği... yer alır.... iskelet taşır.... kan dolaşımı görülür. Embriyonik dönemde... yarığı bulunur.... simetrili olma Ayrı eşeyli olma yani... Boşaltım organı beslenme Hemoglobin taşıma Çok katlı deri taşıma Omurgalılar beşe ayrılır. 1. Balıklar 2. Kurbağalar 3. Sürüngenler 4. Kuşlar 5. Memeliler NOT: Sadece memelilerde görülen özellikler. Diyafram kası taşıma Olgun alyuvarların... olması... keseleri taşıma Ter ve süt bezi taşıma Yavrularını... besleme Vücutlarında... bulundurma 17

18 ÖZELLİKLER BALIKLAR KURBAĞALAR SÜRÜNGENLER KUŞLAR MEMELİLER KALP ODACIK SAYISI VÜCUT SICAKLIĞI SOĞUK KANLI( DEĞİŞKEN ISILI ) SOĞUK KANLI( DEĞİŞKEN ISILI SOĞUK KANLI( DEĞİŞKEN ISILI SICAK KANLI( SABİT ISILI SICAK KANLI( SABİT ISILI DERİ PULLU NEMLİ DERİ KERATİN PULLU TÜYLÜ KILLI SOLUNUM ORGANI SOLUNGAÇ LARVA SOLUNGAÇ, ERGİN AKCİĞER VE DERİ AKCİĞER AKCİĞER AKCİĞER DÖLLENME DIŞ DIŞ İÇ İÇ İÇ GELİŞME DIŞ DIŞ DIŞ DIŞ İÇ BOŞALTIM ÜRÜNÜ NH 3 ÜRE ÜRİK ASİT ÜRİK ASİT ÜRE BOŞALTIM ORGANI EMBRİYO PRONEFROZ, ERGİN MEZONEFROZ EMBRİYO PRONEFROZ, ERGİN MEZONEFROZ EMBRİYO MEZONEFROZ, ERGİN METANEFROZ EMBRİYO MEZONEFROZ, ERGİN METANEFROZ EMBRİYO MEZONEFROZ, ERGİN METANEFROZ OLGUN ALYUVAR ÇEKİRDEKLİ ÇEKİRDEKLİ ÇEKİRDEKLİ ÇEKİRDEKLİ ÇEKİRDEKSİZ ÖZEL DURUMLAR KÖPEK BALIĞININ HAYATI BOYUNCA PRONEFROZ BÖBREK VE KIKIRDAK İSKELET GÖRÜLÜR. BALIKLARDA KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI YOKTUR. BAŞKALAŞIM GÖRÜLÜR. HAYATI BOYUNCA ÜÇ FARKLI SOLUNUM GÖRÜLEN TEK CANLIDIR. SEMENDER KUYRUKLU KURBAĞA TİMSAH HARİÇ YARIM PERDE BULUNUR. TİMSAHTA KALPLERİ DÖRT ODACIKLIDIR. TİMSAHLARDA KAN KALP DIŞINDA ÖZEL BİR KANALLA KARIŞIR. DİYAFRAM ZARI TAŞIR. HAVA KESELERİ TAŞIR. SOLUK ALMA HAVASINDAN EN FAZLA YARARLANAN CANLIDIR. ÖN ÜYELERİ KANAT HALİNİ ALMIŞTIR. MEMELİLER ÜÇE AYRILIR. GAGALI MEMELİLER KESELİ MEMELİLER PLESANTALI MEMELİLER 18