Nijerya nın Ekonomik ve Siyasal Yapısı

Transkript

1 Afrika Ülke Raporları Nijerya nın Ekonomik ve Siyasal Yapısı İçindekiler Genel Bilgiler... 1 Yakın Siyasi Tarih... 1 Siyasal Sistem... 2 İdari Yapılanma... 4 Yerel Yönetimler... 4 Ekonomik Durum... 6 Ekonomiye Genel Bakış... 6 Dış Ticaret... 7 Temel Sektörler... 7 Petrol... 8 Tarım ve Hayvancılık... 9 Sanayi Sektörü... 9 Hizmet Sektörü Türkiye İle Ekonomik İlişkiler Üzerine Genel Bir Değerlendirme Kaynakça Genel Bilgiler Yakın Siyasi Tarih Afrika nın en kalabalık aynı zamanda dünyadaki en fazla nüfusa sahip 7. Ülkesi olan Nijerya ( ), 1900 yılında İngiliz sömürgesine girmiş ve İngiltere 1 Ekim 1960 tarihinde İngiliz Milletler Topluluğu na bağlı olması şartıyla Nijerya nın bağımsızlığını tanımıştır. Yaklaşık 16 yıl süren askeri idarenin ardından, 1999 yılında yeni anayasa kabul edilmiş ve ilk defa sivil hükümet kurulmuştur. İlk sivil Cumhurbaşkanı Obasanjo, yolsuzluk ve kötü yönetim nedeniyle bozulan ekonomiyi yeniden inşa etmek, demokrasiyi kurumsallaştırmak ve ülkenin bozulan dış itibarını yeniden tesis etmek gibi zor görevlerle karşı karşıya kalmıştır. Başta petrol ve doğalgaz olmak üzere, zengin doğal kaynakları ve tarıma elverişli toprakları nedeniyle Afrika nın en zengin ülkeleri arasında gösterilen Nijerya da 8 yıllık Obasanjo yönetimi tüm sorunlara rağmen reformları

2 belirli bir aşamaya kadar getirebilmiştir. Nijerya tarihinde ilk kez bir sivil yönetimden diğerine geçme olanağını sunan genel seçimler Nisan 2007 de gerçekleştirilmiştir (KTO, 2008: 3) yılında bağımsızlığını elde eden Nijerya, yıllarca yolsuzluklar ve arka arkaya gelen askeri darbelere maruz kalmıştır. Bağımsızlık kazanıldıktan sonra ilk darbe, 1966 yılında sol gruplar tarafından yapılmıştır ancak darbe sonucunda merkezi hükümet kurulamamış ve yönetim ordunun eline geçmiştir. Ardından çok geçmeden Ülke nin kuzeyindeki askeri yetkililer tarafından bir darbe daha gerçekleştirilmiştir. Darbeler, ülkede etnik gerilimin ve şiddetin tırmanmasına yol açarken, kuzeyin askeri darbesi sırasında binlerce kişi hayatını kaybetmiştir yılında ülkenin doğu bölgesi 'Biafra Cumhuriyeti' adıyla bağımsızlığını ilan etmiştir. Bunun ardından Nijerya nın batı ve kuzeyi; güney ve doğusu ile çatışmaya girmiştir ( ) yılında başlayan iç savaş 1970 yılında son bulmuştur yılları arasında ülkeyi askeri lider Olusegun Obasanjo yönetti ile 1999 yılları arasında kısa süreli sivil yönetim denemeleri arka arkaya darbelerle engellenmiştir. Askeri lider Obasanjo 1999 ve 2003 yıllarında seçime gitmiştir. Bu seçimlerin adil olmadığı yönünde eleştiri almış olsa da ülkenin demokrasi yönünde attığı ilk adım olarak nitelendirilmektedir ( ) ve 2011 deki cumhurbaşkanlığı seçimlerini ise sırasıyla Umaru Musa Yar Adua (PDP) ve Goodluck Jonathan (PDP) kazandı. Bu liderler hâkim parti konumundaki PDP ye mensuptu (Tandoğan, 2014: 4) yılında yapılan seçimlerde Muhammadu Buhari Jonathan ı mağlup ederek ülkenin yeni devlet başkanı olmuştur. Siyasal Sistem Nijerya Federal Cumhuriyeti uzun süren askeri yönetimlerin ardından, 1999 yılında sivil yönetime geçmiştir. Nijerya Anayasası na göre devlet, egemenliğini halktan almaktadır ve demokrasi, sosyal adalet devletin temel prensipleri arasındadır. Başkanlık sisteminin nüvesini oluşturan yürütme gücünün tamamen başkanın elinde toplanması, başkanın ve parlamentonun ayrı ayrı halk tarafından seçilmesi, yasama ve yürütme organlarının birbirinin varlığına son verememesi gibi durumların tamamı Nijerya da uygulanmaktadır. Diğer bir deyişle tipik bir ABD başkanlık sistemi ile yönetilmektedir (Bilgin, 2015: ). Her ne kadar Nijerya devletinin başkanı, ülkede en yetkili kişi olarak görülse de, anayasa özellikle savaş ilanı ve Nijerya ordusunun ülke dışında görevlendirilmesi hususlarında başkanın yetkisini yasama organı ile sınırlandırmıştır (Gülabi, ).

3 1999 yılında oluşturulan ve halen yürürlükte olan anayasaya göre federal düzeyde yasama yetkisi ulusal meclise, yürütme yetkisi başkana ve yargı yetkisi federal mahkemelere aittir. Federal düzeydeki yasama organı Nijerya Federal Cumhuriyeti Ulusal Meclisidir. Görev süresi 4 yıl olan Ulusal Meclis, Senato ve Temsilciler Meclisinden oluşmaktadır. Senatoda toplam 109 senatör bulunmaktadır. Her eyaletten üç, başkentten ise bir senatör seçilmektedir. Temsilciler Meclisi 360 üyeden oluşmaktadır. Her iki parlamentonun üyelerinin seçiminde de dar bölge basit çoğunluk sistemi uygulanmaktadır (Bilgin, 2015: ). Federal devletin yasama organının yanı sıra, her bir eyaletin de Eyalet Meclisi (House of Assembly) adı altında bir yasama organı mevcuttur (Gülabi, ). Nijerya'nın yönetim şekli Federal Cumhuriyettir. Ülke, toplam 36 eyalet ve federal başkent bölgesinden oluşmaktadır. Ülke, ABD benzeri başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Yürütme yetkisi, halk tarafından dört yıllığına doğrudan seçilen Devlet Başkanı'na verilmiştir. Devlet Başkanı tarafından Meclis in üst kanadı olan Senato ya önerilen Bakan adayları, öncelikle Senato tarafından incelenmekte ve onaylandıktan sonra Devlet Başkanı tarafından Bakan olarak atanmaktadırlar. Parlamentoda hükümet programı okunması ve güven oylaması yapılmamaktadır ( ). Nijerya nın en önemli iç sorunu siyasi istikrarsızlıktır. Birçok askeri ihtilal yaşamış olan ülke, uzun yıllar baskıcı politikalara maruz kalmıştır. 90 lı yıllarda çok partili demokratik sisteme geçilmesinden sonra siyasi çalkantılar kısmen durulduysa da yeni sistem tam anlamıyla oturmamıştır. Ülkedeki ikinci iç problem ise, Hıristiyan azınlığın ülke yönetiminde daha etkin olma ve Müslüman çoğunluğu baskı altına alma çabasından kaynaklanan sosyal problemdir. Hıristiyanlar Nijerya'daki oranlarını olduğundan daha çok göstererek yönetimde Müslümanlardan daha fazla söz sahibi olmak istemektedirler. Bu konuda Nijerya Hıristiyanları Avrupa ülkelerinden de destek görmektedirler. Hıristiyanların tutumu ülkede zaman zaman çeşitli karışıklıkların ve olayların yaşanmasına yol açmaktadır. Bir diğer iç problem de zaman zaman ortaya çıkan, etnik ve kabilecilik anlayışına dayanan çatışmalardır (KTO, 2008: 3).

4 İdari Yapılanma 1959 yılında, Güney Kamerun bölgesi Kamerun Cumhuriyetinin bir parçası haline gelmeden önce Nijerya, Kuzey, Güney ve Doğu Bölgelerine ek olarak Southern Cameroons bölgesinden oluşmaktaydı yılında politik bağımsızlığını kazandıktan sonra kuzey güney ve doğu olmak üzere 3 idari bölgeye ayrılmıştı. Her bölgenin kendi valisi bulunmaktaydı. Bağımsızlık zamanında klasik İngiliz Parlamenter sistemi (Westminister) uygulanmaktaydı (Gülabi, ). Nijerya da 1967 yılında ilk defa eyalet sistemine geçilmiş, toplamda 12 eyalet kurulmuştur da eyalet sayısı 19 a çıkarılmıştır yılında bu rakam 21 e çıkarılmış; 1991 yıllında ise Nijerya 30 eyalete ayrılmıştır. En son 1996 yılında tekrar artırılan eyalet sayısı ile Nijerya günümüzdeki yapısına ulaşmıştır. Nijerya da toplam 36 eyalet, bu 36 eyalette ise toplamda 774 yerel hükümet bulunmaktadır (Alkali, 2003: 157; Gülabi, ). Mevcut durumda Nijerya nın idari yapısı 36 eyalet ve 1 özel federal bölgeden oluşmaktadır. Bunlar: Abia, Abuja Federal Başkent Bölgesi, Adamawa, AkwaIbom, Anambra, Bauchi, Bayelsa, Benue, Borno, Cross, Delta, Ebonyi, Edo, Ekiti, Enugu, Gombe, Imo, Jigawa, Kaduna, Kano, Katsina, Kebbi, Kogi, Kwara, Lagos, Nassarawa, Nijer, Ogun, Ondo, Osun, Oyo, Plato, Nehirler Bölgesi, Sokoto, Taraba, Yobe, Zamfara (KTO, 2008: 3). Her eyaletin bir başkenti ve çok sayıda yerel yönetim birimi bulunmaktadır. ABD sistemine benzer bir şekilde yasama, yürütme ve yargı güçlerinin federal devlet, eyaletler ve yerel yönetim düzeyinde bölüşümü söz konusudur ( ). Federe devletler yani eyaletlerin başında vali bulunmaktadır. Tek özel federe bölge olan Abuja, hiçbir eyalete bağlı değildir. Abuja, 1976 da federal başkent bölgesi olarak kurulmuştur. Yerel Yönetimler Nijerya da ortala her eyalette 21 olmak üzere toplam 774 yerel yönetim bulunmaktadır. Yerel yönetimler minik bir başkanlık modeli sunmaktadır. Federal düzeyde uygulanan başkanlık sisteminin minyatürünü yerel yönetimlerde görmek mümkündür. Federal düzeyden farklı olarak yerel yönetim başkanları 3 yıllığına seçilmektedir. Yerel yönetim meclisleri ve başkanlar, direk halk oyuyla göreve gelmektedir (İnfo.worldbank.gov, ).

5 Yerel yönetimler, yürürlükte olan 1999 Anayasası nda var olana anayasal kuruluşlardır ve eyalet kanunlarına göre yürütülmektedirler. Yerel yönetimlerin yapısı ve işleyişi eyaletten eyalete farklılık gösterse de temel olarak federal düzeyde başkanlık modeli ile paraleldir (info.worldbank.gov, ). Nijerya da yerel yönetimlerle merkez arasındaki ilişkilerde yürütmenin baskısı görülmektedir. Başkan, pek çok durumda yetkisini aşarak başta fonların aktarımı olmak üzere eyalet meselelerine karışmış ve eyalet yönetimleri ile kişisel vesayet ilişkileri geliştirmiştir. Neticede bu durum, yerel yönetimlere de yansımıştır. Özetle, yerel yönetimler üzerinde yürütmenin yani başkanın sıkı vesayeti söz konusudur denilebilir (Adejumobi, 2010; Bilgin, 2015: ). Yerel yönetimler üzerinde her ne kadar merkezi vesayet etkili olsa da Nijerya, gelişmekte olan ülkeler içerisinde temel sağlık ve eğitim hizmetlerinin desantralize edildiği ve bu ve benzeri yetkilerin yerel seçilmişlere devredildiği az sayıda ülkeden biridir (Khemani, 2004: 3). Bunun yanında Federal petrol gelirlerinden yerel yönetimlere %20 oranında pay aktarılması anayasal güvenceye alınmıştır.

6 Ekonomik Durum Ekonomiye Genel Bakış GSYİH (Milyar $) Büyüme Hızı (%) İhracat(Milyar $) İthalat (Milyar $) Rezerv(Milyar $) Dış Borç Stoku (Milyar $) Naria: ABD Doları ,88 160,56 Kaynak: World Bank Database (2016) Petrol zengini Nijerya da uzun süren askeri rejimler döneminde ülke kaynakları çok kötü kullanılmış ve ekonomi işlemez hale gelmiştir. Nijerya ekonomisinin iki temel özelliği devlet ağırlıklı olması (ekonomik faaliyetlerin % 80 i) ve ihracatının büyük bir yüzdesinin tek ürüne (ham petrol, % 90) dayanmasıdır (AFDB, 2015). Nijerya ikili bir ekonomik yapı göstermektedir. Bir yanda petrol gelirlerine bağlı modern sektör ile diğer yanda geleneksel tarım ve ticaret sektörü bulunmaktadır. Sömürge döneminde ülkeye nakit akışı sağlayan tarım ürünlerine önem verilmiş, limanlar, demiryolları ve yollar geliştirilmiş, tüketici malları için bir piyasa oluşturulmuştur (AFDB, 2015). Nijerya nın bağımsız olduğu1960 yılında tarım GSYİH nın %50 sini oluşturmakta ve ihracat ve kamu gelirlerinin ana kaynağını teşkil etmekteydi. Son yıllarda ise, petrol sektörü federal hükümet gelirlerinin %70-80 ini, ihracat gelirlerinin %95 ini ve GSYİH nın %35 ini oluşturmaktadır. Tarım ise GSYİH nın yaklaşık %30 unu teşkil etmektedir. Gana bağımsızlık ilanından sonra ve özellikle 1970 li ve 1980 li yıllarda para ve maliye politikalarında uygulanan yanlış politikalar ve iç ve dış mihraklar nedeniyle kötü ve kötüye giden bir ekonomik konjonktür ile mücadele etmiştir. Hızlı nüfus artışı ve buna karşın ekonomik konjonktürde yaşanan sıkıntılar ülke ekonomisini olumsuz etkilemiştir lı yıllardan itibaren ülke IMF ve Dünya Bankası ile birlikte politikalar belirlemiş ve bunları uygulamaya koymuştur. Bu politikalar ülke ekonomisine olumlu yönde katkıda bulunmuş ve fakirlik gitgide azalmıştır (Akinlo, 2012). Nijerya hükümeti özellikle son yıllarda kamu harcamaları, özelleştirme gibi konularda etkinlik sağlanması yönünde çalışmalar yapmaktadır. Ülke genelinde bir refah artışının

7 sağlanması adına iş ortamında gelişme, gelir dağılımında adalet hususlarına önem verilmeye başlamıştır. Bunun yanı sıra hükümet özel sektörü teşvik etmek amacıyla kredi imkânları ve vergi muafiyetleri gibi bazı avantajlı imkânlar sunmaktadır (Akinlo, 2012). Hükümetin altyapı yatırımları ile yoksulluğu önleme planlarına odaklanması, aynı zamanda madencilik vergi rejimini ele alması da söz konusu olacaktır. Nijerya nın ana ihraç kalemi olan petrol fiyatlarındaki artış yanında madencilik vergilerinde artış taleplerinin yatırımcılarla sorun yaratması olasılığı mevcuttur (Kurulu, 2013). Dış Ticaret İhracat (milyar$) İthalat (milyar$) Hacim Denge Kaynak: World Bank Database (2016) Gana nın ihracatı önemli ölçüde petrol ve petrol ürünlerine dayalı olmakla birlikte ihracat gelirleri dünya fiyatlarındaki değişmelere karşı hassasiyet göstermektedir. Diğer önemli ihracat kalemleri kakao, lastik ve kauçuk olup, 2011 yılında 103,33 milyar dolar, 2012 yılında 99,48 milyar dolar, 2013 yılında 100,3 milyar dolar, 2014 yılında ise 85,51 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmiştir (World Bank) yılında 114,47 milyar, 2012 yılında 103,91 milyar dolar, 2013 yılında 103,05 milyar dolar, 2014 yılında ise 105,98 milyar dolar olarak gerçekleşen ithalatta makine, kimyasal maddeler, taşımacılık ekipmanları, işlenmiş gıdalar, gıda ve canlı hayvanlar ilk sıralarda yer almıştır (World Bank). Nijerya nın ihracatında %15,4 lik pay ile Hindistan ilk sırada yer alırken %10,2 ile Brezilya, %8,5 ile Hollanda, %5,1 ile Almanya izlemiştir. İthalatta ise %25,3 lük pay ile Çin ilk sırada yer alırken onu %9,7 ile Amerika ve %4,7 ile Hindistan izlemiştir (CIA FactBook). Temel Sektörler Nijerya ekonomisi genel olarak petrol ve tarım üretiminden oluşmaktadır. Petrolün yoğun etkisi ve süregelen reformlarla birlikte Nijerya IMF verilerine göre Afrika nın en hızlı büyüyen ikinci ekonomisi haline gelmiştir. Ancak sosyal refah konusundaki ilerleme, GSMH büyümesinin çok gerisinde kalmaktadır. Fakirlikle mücadele ve yeni iş imkânları oluşturma oranları, nüfus artış hızının gerisinde kalmaktadır. Diğer yandan ekonomisinin sıkı bir şekilde

8 petrole bağlı olması, petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar dolayısıyla kırılgan bir ekonomik yapı arzetmektedir (The World Bank, 2013). GSMH Büyümesine Sektörel Katkı Oranları 2014-ilk yarısı 2015-ilk yarısı Tarım Madencilik ve taşocakları İmalat İnşaat Konaklama ve Yiyecek Enformasyon ve İletişim Finans ve Sigortacılık Gayrimenkul Toplam Kaynak: Economic Report on Nigeria 2015 Petrol 1960 lı yıllarda çıkartılmaya başlanan petrolle birlikte Nijerya ekonomisi değişim göstermeye başlamıştır. Bu değişim diğer sektörleri de etkisi altına almıştır li yıllarda gerçekleşen petrol üretimi artışı ile Nijerya ekonomisi sağlıksız biçimde ham petrolün etkisi altına girmiştir li yılların başına geldiğimizde petrol ve gaz ihracatı ülkenin ihracat gelirlerinin %90 dan fazlasını oluşturmaktadır. Petrolün hızla ilerlemesi ve sektörün ekonomik alanda ağırlığını artırmasıyla birlikte diğer alanlarda güçlü bir düşüş kendini göstermiştir. Bu nedenle kırsal alanlarda petrole bağlı olmayan ekonomik üretim sınıfları yüksek dozda bir fakirlikle karşı karşıya gelmiştir (Akinlo, 2012). Nijerya nın tespit edilen tespit edilen petrol rezervi 30 milyar varil civarındadır. Yine doğal gaz rezervleri 3 trilyon litre civarındadır. Bu kaynakların büyüklüğü ve ülkede farklı sınıfların siyasal çatışmaları kaynaklar üzerinde hâkimiyet kurma isteğine neden olmuş ve bu nedenle ekonomik anlamda büyük bir gerileme kendini göstermiştir. Nijerya bu nedenle dünyanın en fakir ülkeleri arasında gösterilmektedir (The World Bank, 2013).

9 Petrol alım satımı ve ticaretin yoğun yapıldığı ülkeler arasında Birleşik Krallık ve ABD başı çekmektedir. Nijerya nın ABD ye petrol ihracatı ABD. nin petrol ithalatının yaklaşık yüzde 8-9 una denk gelmektedir. Bu durum Nijerya nın dünya petrol akışında önemli bir payı olduğunu ancak ekonomik anlamda ülkenin geneline aksedemeyen bir kazanca sahip olduğunu göstermektedir (Akinlo, 2012). Tarım ve Hayvancılık 1960 lı yıllardan önce tarım sektörü Nijerya ekonomisini götüren yegâne unsurdu. Petrol üretiminin başlaması ve üretimdeki artış ile birlikte geleneksel tarım üretimi çökmeye başladı. Kırsal bölgelerden şehirlere göçlerin artmasıyla birlikte ekonomik anlamda düşük gelir seviyesine sahip insanlar ve açlık artmaya başladı. Tarım sektöründeki bu derin yaralanmaya rağmen hala tarım Nijerya ekonomisinde %30 civarında paya sahiptir. Yıllar geçtikçe değişen bu oran belirli bir istikrara ulaşmıştır. Yine tarımı canlandırma politikaları yapılmaya çalışılmasına rağmen başarılı olunamamıştır (AFDB, 2015). Nijerya bazı tarım ürünlerinin de ihracatını yapmaktadır. Kakao ve Kauçuk ihracatı yapılan ürünler arasında kendini göstermektedir. Yine tarım hala canlandırma çalışmalarına rağmen küçük çapta çiftçiler tarafından yapılmaya çalışılmaktadır. Bazı ürünlerin üretimi ve işlenmesi Nijerya daki çok uluslu şirketler tarafından yapılmaktadır. Hayvancılık ise çok yoğun olmamakla birlikte az miktarda yapılmaktadır. Kanatlı hayvan yetiştiriciliği bazı bölgelerde yapılmaktadır (Chete vd. 2014). Kakao ve kauçuk dışında mısır, manyok, hurma yağı ve darı üretimi de yapılmaktadır. Yine balıkçılık, yumurta ve süt üretimi ülke içinde gereksinimi karşılamasa dahi yerel olarak yapılabilmektedir. Tarımın gittikçe sönükleşmesi ve etkisiz bir alan olmasının ana nedenlerinden birisi petrol üretimiyle birlikte üretimin azalması ve geleneksel metotların verimsiz üretime neden olmasındandır. Ülkenin hızla artan nüfusu ile birlikte üretim gittikçe yetersiz bir hale gelmektedir (Chete vd. 2014). Sanayi Sektörü Sanayinin ülke ekonomisine katkısı tarım ve petrolün yanında düşük kalmaktadır. Nijerya sanayisinde yüksek oranda katkısı olan bazı alanlar sanayi sektörünü canlı tutmakta ve büyük payı ellerinde tutmaktadır. Tekstil, hazır giyim, gıda, kereste ve mobilya, diğer üretimler ve inşaat alanları ülkenin başlıca sanayi alt-sektörlerini oluşturmaktadır. Nijerya sanayi sektörü; karayolu ulaşımı, enerji tedariki gibi altyapı sorunları Nijerya ekonomisinin büyümesinin önündeki önemli engellerdendir. Diğer yandan, düşük teknolojinin

10 yaygınlığı; firmaların kendi elektriğini üretmesi gibi zorlukları ortaya çıkarmakta, elektronik haberleşmeden faydalanma imkânlarını kısıtlamaktadır (Chete vd. 2014). Emek verimliliği, sanayi için bir diğer önemli unsurdur. Uluslararası alanda daha rekabetçi bir görünüm sergileyebilmesi için teknolojik kapasitesini artırması ve emek üretkenliğini geliştirmesi gerekir. İnşaat sektörü, ülkedeki emek verimi en yüksek sanayi sektörü iken hazır giyim endüstrisi, yiyecek işleme endüstrisi ise emek yoğun sektörlerdir. İnşaat sektöründeki görece yüksek verimlilik, ortalama işçi ücretleri açısından en yüksek sektörün ünşaat olmasını sağlamıştır (Chete vd. 2014). Hizmet Sektörü Hizmet sektörü yakın geçmişte ülke içindeki bazı sıkıntılar nedeniyle geri kalmış olmasına rağmen son yıllarda bir ilerleme içindedir. Ülke içinde yeni bankaların aktif şekilde yer almaya başlamasıyla birlikte hizmet sektöründe kayda değer bir gelişme yaşanmıştır. 2000li yılların başında servis sektörünün GSMH deki payı % 21.8 iken bu oran 2014 yılına gelindiğinde %55.5 e kadar çıkmıştır. Ancak hizmet sektöründeki yüksek büyüme oranların rağmen ihracat ve ithalat rakamları arasında ciddi bir açık vardır. Son birkaç yıldır ülkenin hizmet ihracatı yaklaşık 2-3 milyar dolar iken, ithalat ise 20 milyar doların üstünde gerçekleşmektedir (data.worldbank.org, 2016). Taşımacılık, finans ve iletişim sektörleri, hizmet alanında en hızlı büyüyen sektörlerdir (AFDB, 2015). Türkiye İle Ekonomik İlişkiler Üzerine Genel Bir Değerlendirme Türkiye-Nijerya ekonomik ilişkileri asgari düzeyde devam etmektedir. Nijerya, Türkiye nin ithalat ve ihracat alanında 53 üncü sıradaki ortağıdır. Türkiye Sahra Altı Afrika ülkelerine gittikçe verdiği önemi artırmaya devam etmektedir. Nijerya nın bölgedeki kilit rolü bu ilgiyi canlı tutmaktadır yılında 83 milyon dolar olan Nijerya ya ihracat 2013 yılı verilerinde 400 milyon doları aşmış gözükmektedir. Yine 2006 yılında 380 milyon dolar olan ithalat verileri 2013 yılında 113 milyon dolar olmuştur (comtrade.un.org, 2016) yılından itibaren Türkiye tarihi bağlarının bulunduğu Müslüman nüfus oranı yüksek Sahra Altı Afrika ülkelerine ekonomik yardım yollamaya başlamıştır. TIKA üzerinden gerçekleşen yardımları alan ülkelerden birisi de Nijerya dır. Yine Türk yatırımcılar Nijerya da tekstil, gıda gibi alanlarda yatırımlar yapmaya başlamıştır. Son yıllarda Türkiye ImoState de yatırımcılar aracılığıyla 5 adet tekstil fabrikası (50 milyon dolar) yapmayı planlamaktadırlar. Bu tür yatırımlar diğer yandan Nijerya sanayisinin gelişmesine ve ekonomik gelişmelerin hızlanmasına da katkı sunmaktadır (Shinn, 2015).

11 Kaynakça Adejumobi, S., 2010, GovernanceAndPolitics in Post-MilitaryNigeria, New York: PalgraveMacmillan. AFDB. (2015). Economic Report on Nigeria, Tunis: African Development Bank Group. Alınan yer ort_on_nigeria_special_edition_2015.pdf 29 Mayıs 2016 tarihinde. Akinlo, Enisan A. (2012). How Important is Oil in Nigeria seconomicgrowth? Journal of Sustainable Development içinde, 5(4), s Alkali, R. A., 2003, Issues in International RelationsandNigeria'sForeingPolicy, sf.157. Bilgin, M.,2015, Afrika da ABD Tipi Başkanlık Sistemi: Nijerya Federal Cumhuriyeti, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Ankara. Chete, L. N. vd. (2014). Industrial Development andgrowth in Nigeria: LessonsandChallenges. BrookingsInstituteWorkingPaper 8. CIA FactBook Database. comtrade.un.org. (2016). Alınan yer 29 Mayıs 2016 tarihinde. Data.worldbank.org. (2016). Alınan yer 1 Haziran 2016 tarihinde. Gülabi, H., Batı Afrika nın Devi Nijerya Federal Cumhuriyeti nin Jeopolitik Analizi,acm.klu.edu.tr/dosyalar/birimler/acm/dosyalar/dosya_ve_belgeler/ pdf, ( ).

12 World Bank. Khemani, S., 2004, LocalGovernmentAccountabilityfor Service Delivery in Nigeria, Konya Ticaret Odası (KTO), 2008, Nijerya Federal Cumhuriyeti Ülke Raporu. Shinn, David. (2015). Turkey s Engagement in Sub-Saharan Africa: Shifting Alliances and Strategic Diversification. Chatham House Research Paper. Tandoğan, M., 2014, Nijerya ve Nijer in Devlet Sistemlerinin Otoriterleşmesinde Askerî Darbelerin Etkisi, Ortadoğu ve Afrika Araştırmaları Derneği (ORDAF). The World Bank. (2013). NigeriaEconomic Report. Alınan yer: /Rendered/PDF/776840WP0Niger0Box B00PUBLIC0.pdf 28 Mayıs 2016 tarihinde. Ülke Profili: Nijerya, ( ). ( ). ( ). ( ).