HİDROJEN İLE ÇALIŞAN MOTORLU ARAÇLARIN TİP ONAYINA İLİŞKİN YÖNETMELİK (AT) 79/2009

Transkript

1 Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: HİDROJEN İLE ÇALIŞAN MOTORLU ARAÇLARIN TİP ONAYINA İLİŞKİN YÖNETMELİK (AT) 79/2009 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç ve Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu hükümleri uyarınca motorlu araçların yapım ve kullanım bakımından karayolu yapısına ve trafik güvenliğine uyma zorunluluğunu yerine getirmek ve sağlık ve çevrenin korunması amacıyla, hidrojen tahrikli motorlu araçların, bunların hidrojen aksam ve sistemlerinin tip onayı ile ilgili şartları ve hidrojen aksam ve sistemlerinin araca takılmasına ilişkin şartları belirlemektir. (2) Bu Yönetmelik; a) Çarpma güvenliği ve elektrik güvenliği dahil, MARTOY un Ek II sinin Bölüm A sında belirtilen M ve N kategorilerindeki hidrojen ile çalışan araçları, b) Ek I de listelenen, M ve N kategorilerindeki motorlu araçlar için tasarımlanan hidrojen aksamını, c) Hidrojen depolaması ve kullanımının yeni şekilleri dahil, M ve N kategorilerindeki motorlu araçlar için tasarımlanan hidrojen sistemlerini, kapsar. Dayanak MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik; a) 2918 sayılı Kanununun 29 uncu maddesine ve 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanunun 4 üncü maddesine dayanılarak, b) Avrupa Birliğinin (EC) 79/2009 sayılı Regülasyonuna paralel olarak, hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 3 (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Anma çalışma basıncı (NWP): Tanklar konusunda, dolu bir tank için 288K (15 C) sıcaklıktaki dengelenmiş basınç veya diğer aksam konusunda aksamın tipik olarak çalıştığı basınç seviyesini, b) Araç: En az dört tekerleği bulunan, azami tasarım hızı 25 km/saat i aşan, karayolunda kullanılması amaçlanan, tamamlanmış veya tamamlanmamış MARTOY kapsamında yer alan motorlu araç ve römorkları, c) Hidrojen aksamı: Hidrojen tankı ve hidrojenle doğrudan temas eden veya hidrojen sisteminin bir kısmını oluşturan hidrojen ile çalışan taşıtın bütün diğer parçaları, ç) Hidrojen sistemi: Tahrik sistemleri veya yardımcı güç üniteleri hariç, hidrojen ile çalışan araçlara takılan hidrojen aksamı ve bağlantı parçaları grubunu, bu sistemin; kullanım izlemesi ve kontrol sistemlerini, araç ara yüz sistemlerini, aşırı akış sistemlerini, aşırı basınç koruma sistemlerini ve ısı değiştiricisi arıza belirleme sistemlerini kapsadığını, d) Hidrojen ile çalışan motorlu araç: Aracı hareket ettirmek için yakıt olarak hidrojen kullanan motorlu aracı, e) İç tank: Kriyojenik hidrojen ihtiva eden sıvı hidrojeni kullanmak için tasarımlanan hidrojen tankının bir kısmını, f) İmalatçı: Tip onayı veya yetkilendirme sürecinin bütün hususlarında ve imalatın uygunluğunun sağlanmasında onay kuruluşuna karşı sorumlu olan ve onay sürecinin konusu olan araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünitenin bütün imalat aşamalarında doğrudan yer almasının şart olmadığı kişi veya kuruluşu, g) MARTOY: 28/6/2009 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (2007/46AT) ni, ğ) Müsaade edilebilir azami çalışma basıncı (MAWP): Tasarımlanan aksamın maruz kalacağı ve söz konusu aksamın dayanımını belirlemeye temel teşkil eden azami basıncı,

2 h) Tahrik sistemi: Aracı hareket ettirmek için kullanılan içten yanmalı motor veya yakıt hücresi sistemini, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM İmalatçıların Yükümlülükleri İmalatçıların genel yükümlülükleri MADDE 4 (1) İmalatçılar, tescil edilen veya hizmete konulan yeni tip hidrojen tahrikli araçların ve yeni tip hidrojen aksamı ve sistemlerinin bu Yönetmeliğe ve uygulama tedbirleri hükümlerine göre tip onaylı olduğunu gösterirler. (2) İmalatçılar, araç tip onayının amaçları bakımından, hidrojen tahrikli araçları, bu Yönetmeliğe ve uygulama tedbirlerine uygun olan ve bu Yönetmelik ve uygulama tedbirlerine uygun olarak yerleştirilen hidrojen aksamı ve hidrojen sistemleri ile teçhiz eder. (3) İmalatçılar, hidrojen aksamı ve hidrojen sistemlerinin tip onayının amaçları bakımından, bu aksam ve sistemlerin bu Yönetmelik ve uygulama tedbirlerine uygun olmasını sağlarlar. (4) İmalatçılar, onay kuruluşuna araç özellikleri ve deney şartları ile ilgili uygun bilgileri verir. (5) İmalatçılar, aracın hizmet ömrü boyunca hidrojen aksamı ve hidrojen sistemlerinin muayenesi için bilgileri verirler. Hidrojen aksam ve sistemlerine ilişkin yükümlülükler MADDE 5 (1) İmalatçılar; a) Hidrojen aksam ve sistemlerinin doğru ve emniyetli bir şekilde çalışmasını ve sızıntı ve görünür şekil bozukluğu olmaksızın elektriksel, mekanik, ısıl ve kimyasal çalışma şartlarına dayanmasını sağlamakla, b) Hidrojen sistemlerinin aşırı basınç altında kalmaya karşı korunmasını sağlamakla, c) Hidrojen aksamı ve sistemlerinin hidrojen ile doğrudan temas halinde bulunan parçalarında kullanılan malzemelerin hidrojenle uyumlu olmasını sağlamakla, ç) Hidrojen aksam ve sistemlerinin öngörülen ömürleri boyunca beklenen sıcaklıklara ve basınçlara güvenilir bir şekilde dayanmasını sağlamakla, d) Hidrojen aksam ve sistemlerinin uygulama tedbirlerinde belirtilen çalışma sıcaklık aralığına güvenilir bir şekilde dayanmasını sağlamakla, e) Hidrojen aksamını uygulama tedbirlerine uygun olarak işaretlemekle, f) Yönlü akışa haiz hidrojen aksamının akış yönünü açıkça göstermekle, g) Hidrojen aksamı ve sistemlerinin Ek VI nın şartlarına uygun olarak yerleştirilebilecek şekilde tasarımlamakla, yükümlüdür. Sıvı hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen tankları ile ilgili şartlar MADDE 6 (1) Sıvı hidrojeni kullanmak için tasarımlanan hidrojen tankları, Ek II de belirtilen deney işlemlerine uygun olarak deneye tabi tutulur. Tanklar haricinde, sıvı hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen aksamı ile ilgili şartlar MADDE 7 (1) Tanklar haricinde, sıvı hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen aksamı, tiplerine göre Ek III te belirtilen deney işlemlerine uygun olarak deneye tabi tutulur. (2) Basınç tahliye cihazları, iç tankta veya herhangi bir başka hidrojen aksamındaki basıncın müsaade edilebilir değeri aşmamasını sağlayacak şekilde tasarımlanır. Değerler, hidrojen sisteminin müsaade edilebilir azami çalışma basıncına (MAWP) göre ayarlanır. Arızayı belirlemek amacıyla ısı değiştiriciler için bir emniyet sistemi kullanılır. Gaz halinde sıkıştırılmış hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen tankları ile ilgili şartlar MADDE 8 (1) Gaz halinde sıkıştırılmış hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen tankları Ek IV ün Madde 1 ine uygun olarak sınıflandırılır. (2) Birinci fıkrada belirtilen tanklar, tiplerine göre Ek IV te belirtilen deney işlemlerine uygun olarak deneye tabi tutulur. (3) Tankın tasarımında kullanılan malzemelerin başlıca özellikleri ve toleransların ayrıntılı açıklaması verilir ve buna malzemenin tabi tutulduğu deneylerin sonuçları dahil edilir.

3 Tanklar haricinde, gaz halinde sıkıştırılmış hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen aksamı ile ilgili şartlar MADDE 9 (1) Tanklar haricinde, gaz halinde sıkıştırılmış hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen aksamı, tiplerine göre Ek V te belirtilen deney işlemlerine uygun olarak deneye tabi tutulur. Hidrojen aksam ve sistemlerinin yerleştirilmesi ile ilgili şartlar MADDE 10 (1) Hidrojen aksam ve sistemleri, Ek VI da belirtilen şartlara uygun olarak yerleştirilir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Onay Kuruluşunun Yükümlülükleri Tip onayı MADDE 11 (1) Onay Kuruluşunca; a) Bu Yönetmeliğe ve uygulama tedbirleri ile ilgili mevzuata uygun olmayan, ilk defa tip onayı alacak hidrojenle çalışan araç tiplerine AT Tip Onayı Belgesi veya Ulusal Tip Onayı Belgesi verilmez. b) Bu Yönetmeliğe ve uygulama tedbirleri ile ilgili mevzuata uygun olmayan yeni hidrojen aksam ve sistem tiplerine AT Tip Onayı Belgesi verilmez. (2) Birinci fıkra hükmü saklı kalmak kaydıyla ve 13 üncü maddede belirtilen uygulama tedbirlerine istinaden imalatçı talep ederse; a) Yeni araç, aksam veya sistemler, bu Yönetmeliğin veya uygulama tedbirleri ile ilgili mevzuatın şartlarına uygun ise, hidrojenle çalışan yeni araç tiplerine AT Tip Onayı Belgesi veya Ulusal Tip Onayı Belgesi veya yeni tip aksam veya sisteme AT Tip Onayı Belgesi verilmesi reddedilmez. b) Yeni araç, aksam veya sistemler, bu Yönetmeliğin veya uygulama tedbirleri ile ilgili mevzuata uygun ise, bu araçların tescili, satışı ve hizmete girişi veya bu aksam ve sistemlerin satışı ve hizmete girmesi yasaklanamaz. Cezalar MADDE 12 (1) İmalatçının bu Yönetmeliğin hükümlerini ihlal etmesi veya onay işlemleri veya geri çağırmaya yol açan işlemler sırasında yanlış beyan vermesi, tip onayı veya dolaşımda uygunluk için deney sonuçlarının tahrif edilmesi, geri çağırmaya veya tip onayının geri çekilmesine yol açabilecek verilerin veya teknik bilgilerin verilmemesi, bilgilere erişim imkânının reddedilmesi ve iptal tertibatlarının kullanımı hallerinde veya benzeri durumlarda 4703 sayılı Kanun hükümleri uygulanır. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler Uygulama tedbirleri MADDE 13 (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasını sağlamak amacıyla, aşağıda yer alan hususları içeren tedbirler, 14 üncü maddede belirtilen işleme uygun olarak yayımlanacak mevzuatta yer alır. a) Hidrojenle tahrikli araçların ve hidrojen aksam ve sistemlerinin AT Araç ve Aksam Tip Onayı için idari hükümler. b) 4 üncü maddenin dördüncü ve beşinci fıkralarında belirtilen tip onayı ve muayene amacıyla imalatçılar tarafından verilecek bilgiler ile ilgili kurallar. c) Ek II ila Ek V te belirtilen deney işlemleri için ayrıntılı kurallar. ç) Ek VI da belirtilen hidrojen aksam ve sistemlerinin araca takılma şartları ile ilgili ayrıntılı kurallar. d) 5 inci maddede belirtilen hidrojen aksam ve sistemlerinin emniyetli ve güvenilir çalışması şartları ile ilgili ayrıntılı kurallar, e) Ek VI nın 16 ncı maddesinde belirtilen hidrojen yakıtı ile çalışan araçların etiketlenmesi veya diğer açık ve hızlı tanıtma vasıtaları ile ilgili ayrıntılı kurallar, f) Saf hidrojen veya hidrojen ile doğalgaz/biyometan karışımının kullanımı, hidrojen depolama ve kullanımının yeni şekilleri, hidrojen aksam ve sistemlerinin bütünlüğüne göre araçların çarpma korunması, en azından sızıntının belirlenmesini ve gazın temizlenmesi ile ilgili şartları kapsayan, bütünleştirilmiş sistem güvenlik şartları ve elektrik yalıtımı ve elektrik güvenliği şartları ile ilgili özellikler. g) Bu Yönetmeliğin uygulanması için gerekli diğer tedbirler.

4 Komite kararları MADDE 14 (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasına yönelik olarak alınacak tedbirler, yapılacak değişiklikler ve ihtiyaç duyulan her türlü düzenleme Birleşmiş Milletler/Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM/AEK) Antlaşması çerçevesinde hazırlanan ve 11/1/1997 tarihli ve sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Tekerlekli Araçlar ile Bu Araçlara Takılan ve/veya Araçlarda Kullanılan Aksam ve Parçalar ile İlgili Teknik Mevzuatın Uygulanmasına Dair Yönetmelik ile oluşturulan Motorlu Araçlar Teknik Komitesi (MARTEK) tarafından görüşülerek karara bağlanır. MARTEK tavsiye niteliğindeki görüşünü Bakanlığa bildirir ve bu görüş doğrultusunda Bakanlık gerekli gördüğü düzenlemeleri yapar. Tip onayı mevcut araçlar GEÇİCİ MADDE 1 (1) 24/2/2012 tarihinden itibaren; a) Tip onayı mevcut araç tiplerinin bu Yönetmeliğin veya uygulama tedbirleri ile ilgili mevzuatın şartlarına uygun olmaması halinde, hidrojenle çalıştırmak gerekçesiyle bu araçların uygunluk belgeleri MARTOY un 26 ncı maddesinin amaçları bakımından geçersiz kabul edilir ve bu araçlar tescil edilmez, satılamaz ve hizmete giremez. b) Bu Yönetmeliğin veya uygulama tedbirleri ile ilgili mevzuatın şartlarına uygun olmaması halinde, yeni hidrojen aksam ve sistemleri satılamaz ve hizmete giremez. Uygulanmayan mevzuat GEÇİCİ MADDE 2 (Ek:RG-29/3/ ) (1) MARTOY un 6 ncı ve 9 uncu maddelerine göre verilen hidrojen yakıtlı araçların AT tam araç tip onayı için aşağıda belirtilen yönetmeliklerde yer alan ilgili hükümler uygulanmaz. a) 11/11/2001 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Motorlu Araçların Karbondioksit Emisyonları ve Yakıt Tüketimi ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (80/1268/AT), b) 12/11/2001 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Motorlu Araçların Motor Gücü ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (80/1269/AT), c) 17/1/2008 tarihli ve sayılı Motorlu Araçlar ve Römorklarının Yakıt Depoları ve Arka Koruma Donanımlarına Dair Tip Onayı Yönetmeliğinin (70/221/AT) Ek I i, ç) 16/1/2002 tarihli ve sayılı Motorlu Araçların Yandan Çarpma Halinde Araçta Bulunan Kişilerin Korunması ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (96/27/AT) Ek II maddesi ve Ek II sinin İlave 1 inin maddesi, d) 17/1/2002 tarihli ve sayılı Motorlu Araçların Önden Çarpma Halinde Araçta Bulunan Kişilerin Korunması İle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (96/79/AT) Ek II maddesi ve Ek II/A sının maddesi. Yürürlük MADDE 15 (1) Bu Yönetmelik 1/1/2012 tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 16 (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür. Yönetmeliğin Yayımlandığı Resmî Gazete nin Tarihi Sayısı 7/6/ Yönetmelikte Değişiklik Yapan Yönetmeliklerin Yayımlandığı Resmî Gazetelerin Tarihi Sayısı 1. 29/3/

5 Ek I Tipi onaylanacak hidrojen aksamının listesi Hidrojen ile çalışan bir araca takılması durumunda aşağıdaki hidrojen aksamının tipi onaylanmalıdır: (a) Sıvı hidrojeni kullanmak için tasarımlanan aksam: 1. Tank, 2. Otomatik kapatma vanası, 3. Çek valf veya geri dönüşsüz vana (emniyet tertibatı olarak kullanılıyorsa), 4. Esnek yakıt hattı (ilk otomatik kapatma vanasının veya diğer emniyet tertibatlarının çıkış yönünde ise), 5. Isı değiştiricisi, 6. Mekanik veya otomatik vana, 7. Basınç regülatörü, 8. Basınç tahliye vanası, 9. Basınç, sıcaklık ve akış sensörleri (emniyet tertibatı olarak kullanılıyorsa) 10. Tekrar yakıt doldurma bağlantısı veya haznesi, 11. Hidrojen sızıntı belirleme sensörleri. (b) Anma çalışma basıncı 3,0 MPa nın üzerinde olan gaz halinde sıkıştırılmış hidrojeni kullanmak için tasarımlanan aksam: 1. Tank, 2. Otomatik kapatma vanası, 3. Tank grubu, 4. Bağlantı parçaları, 5. Esnek yakıt hattı, 6. Isı değiştiricisi, 7. Hidrojen filtresi, 8. Mekanik veya otomatik vana, 9. Geri dönüşsüz vana, 10. Basınç regülatörü, 11. Basınç tahliye tertibatı, 12. Basınç tahliye vanası 13. Tekrar yakıt doldurma bağlantısı veya haznesi, 14. Sökülebilir depolama sistemi konektörü, 15. Basınç, sıcaklık, hidrojen ve akış sensörleri (emniyet tertibatı olarak kullanılıyorsa), 16. Hidrojen sızıntı belirleme sensörleri.

6 Ek II Sıvı hidrojeni kullanmak için tasarımlanan hidrojen tankları ile ilgili uygulanabilir deney işlemleri Patlama Yanma (Bonfire) Azami doldurma seviyesi Basınç Sızdırmazlık Deney tipi Sıvı hidrojeni kullanmak için tasarımlanan hidrojen tanklarının tip onayı için uygulanacak deney işlemleri aşağıdakileri kapsamalıdır: (a) Patlama : Deneyin amacı, patlama basıncının (MAWP ile çarpılan güvenlik faktörü) aşıldığı belirlenen bir yüksek basınçtan önce hidrojen tankının arızalanmadığını göstermektir. Tip onayı almak için deney esnasındaki gerçek patlama basıncının değeri, gerekli asgari patlama basıncını aşmalıdır. (b) Yanma (Bonfire) : Deneyin amacı, belirlenen yangın şartlarında deneye tabi tutulduğunda tankın yangın koruma sistemi ile patlamadığını göstermektir. (c) Azami doldurma seviyesi : Deneyin amacı, tankın aşırı dolumunu önleyen sistemin yeterince çalıştığını ve doldurma işlemi esnasında hidrojen seviyesinin basınç tahliye cihazlarının açılmasına asla sebep olmadığını göstermektir. (ç) Basınç : Deneyin amacı, hidrojen tankının belirlenen bir yüksek basınç seviyesine dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, tank belirlenen bir süreyle verilen bir değere kadar basınç altında tutulur. Tank, deneyden sonra görünür kalıcı şekil bozukluğu veya görünür sızıntı işaretleri göstermemelidir. (d) Sızdırmazlık : Deneyin amacı, hidrojen tankının belirlenen şartlar altında sızıntı emaresi göstermediğini belirlemektir. Bunu kanıtlamak için, tank anma çalışma basıncına kadar basınç altında tutulur. Tank; çatlaklar, gözenekler veya benzer diğer kusurlardan ortaya çıkan sızıntı emareleri göstermemelidir.

7 Hidrojen aksamı Basınç tahliye cihazları Tanklar haricinde, sıvı hidrojeni kullanmak için tasarımlanan hidrojen aksamının uygulanabilir deney işlemleri Deney tipi Dış Dayanıklılık Çalışma Korozyona Kuru Ozon Sıcaklık Basınç sızıntı dayanım ısıya yaşlandırma çevrim çevrim dayanım Basınç Ek III Hidrojen uyumluluk Vanalar Isı değiştiriciler Tekrar yakıt doldurma bağlantıları veya haznesi Basınç regülatörleri Sensörler Esnek yakıt hatları Hidrojen aksamının herhangi biri ile ilgili belirli şartlara bağlı olarak, tanklar haricinde sıvı hidrojeni kullanmak için tasarımlanan hidrojen aksamının tip onayı için uygulanacak deney işlemleri aşağıdakileri kapsamalıdır: (a) Basınç : Deneyin amacı, hidrojen aksamının, aksamın çalışma basıncından daha yüksek bir basınç seviyesine dayanabildiğini göstermektir. Hidrojen aksamı basınç belirli bir seviyeye kadar artırıldığında görünür sızıntı emaresi, şekil bozukluğu, yırtılma veya çatlaklar göstermemelidir. (b) Dış sızıntı : Deneyin amacı, hidrojen aksamının dış sızıntısı olmadığını göstermektir. Hidrojen aksamı gözenek emaresi göstermemelidir. (c) Dayanıklılık : Deneyin amacı, hidrojen aksamının güvenilir olarak sürekli çalışabildiğini göstermektedir. Deney, belirlenen sıcaklık ve basınç şartlarında hidrojen aksamının belirli bir deney çevrimini yapmaktan oluşur. Deney çevrimi, hidrojen aksamının normal çalışmasını (yani, bir açma ve bir kapama) ifade eder. (ç) Çalışma : Deneyin amacı, hidrojen aksamının güvenilir olarak çalışabildiğini göstermektedir. (d) Korozyon dayanım : Deneyin amacı, hidrojen aksamının korozyona dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için hidrojen aksamı belirlenen kimyasal maddelerle temas ettirilir. (e) Kuru ısıya dayanım : Deneyin amacı, metalik olmayan hidrojen aksamının yüksek sıcaklığa dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, aksam azami çalışma sıcaklığındaki havaya maruz bırakılır. (f) Ozon yaşlandırma : Deneyin amacı, metalik olmayan hidrojen aksamının ozondan dolayı yaşlanmaya dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, aksam yüksek ozon yoğunluklu havaya maruz bırakılır. Yuva sızıntı

8 (g) Sıcaklık çevrim : Deneyin amacı, hidrojen aksamının yüksek sıcaklık değişimlerine dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, aksam asgari çalışma sıcaklığından azami çalışma sıcaklığına kadar belirlenen süredeki sıcaklık çevrimine tabi tutulur. (ğ) Basınç çevrim : Deneyin amacı, hidrojen aksamının yüksek basınç değişimlerine dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, aksam atmosfer basıncından müsaade edilebilir azami çalışma basıncına (MAWP) kadar basınç değişimine tabi tutulur ve sonra kısa bir sürede atmosfer basıncına dönülür. (h) Hidrojen uyumluluk : Deneyin amacı, metalik hidrojen aksamının (yani, silindirler ve vanalar) hidrojen gevretmesine duyarlı olmadığını göstermektir. Sık sık yük çevrimlerine tabi tutulan hidrojen aksamında yerel yorulmaya yol açabilen şartlar ve yapıdaki yorulma çatlaklarının başlaması ve yayılması önlenmelidir. (ı) Yuva sızıntı : Deneyin amacı, hidrojen sistemine yerleştirilirken hidrojen aksamında sızıntı olmadığını göstermektir.

9 Ek IV Gaz halinde sıkıştırılmış hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen tanklarına uygulanabilir deney işlemleri Deney tipi Uygulanabilir tank tipi Patlama Ortam sıcaklığında basınç çevrim Kırılmadan önce sızma (LBB) performans Yanma (Bonfire) Nüfuz etme Kimyasal etkiye maruz bırakma Kompozit çatlak tolerans Hızlandırılmış gerilme altında yırtılma Aşırı sıcaklıkta basınç çevrim Çarpma hasarı Sızdırmazlık Geçirgenlik Bos (topuz ayarlı) tork Hidrojen gazı çevrim 1. Gaz halinde sıkıştırılmış hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen tanklarının sınıflandırılması: Tip 1 Dikişsiz metalik tank Tip 2 Çemberlenmiş dikişsiz metalik gömlekli tank Tip 3 Dikişsiz veya kaynaklı metalik gömlekli tamamen sarılmış tank Tip 4 Metalik olmayan gömlekli tamamen sarılmış tank. 2. Gaz halinde sıkıştırılmış hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen tanklarının tip onayı için uygulanacak deney işlemleri aşağıdakileri kapsamalıdır: (a) Patlama : Deneyin amacı, tankın patladığı basınç değerini göstermektir. Bunu kanıtlamak için tank, anma çalışma basıncından daha yüksek olması gereken verilen bir basınca kadar basınç altında tutulur. Tankın patlama basıncı belirlenen bir basıncı aşmalıdır. Tankın patlama basıncı, kaydedilmeli ve imalatçı tarafından tankın hizmet ömrü boyunca muhafaza edilmelidir. (b) Ortam sıcaklığında basınç çevrim : Deneyin amacı, hidrojen tankının basınç değişimlerine dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, bir arıza oluşana kadar veya basıncı belirlenen bir değere kadar artırmak veya azaltmak suretiyle belirlenen bir çevrim sayısına ulaşana kadar tank üzerinde basınç dalgalanmaları yapılır. Tanklar belirlenen bir çevrim sayısına ulaşmadan önce çalışmaya devam etmelidir. Başarısızlığın yeri ve tanımlanması ile birlikte başarısız dalgalanmaların sayısı dokümante edilmelidir. İmalatçı, tankın hizmet ömrü boyunca sonuçları muhafaza etmelidir. (c) Kırılmadan önce sızma (LBB) performans : Deneyin amacı, hidrojen tankının yırtılmadan önce sızıntıdan dolayı başarısız olduğunu göstermektir. Bunu kanıtlamak için, basıncı belirlenen bir değere kadar artırmak veya azaltmak suretiyle tank üzerinde basınç dalgalanmaları yapılır. Deneye tabi tutulan tanklar, ya sızıntı ile başarısız olmalı ya da başarısızlık olmadan belirlenen deney çevrim sayısını aşmalıdır. Başarısızlığın yeri ve tanımlanması ile birlikte başarısızlıkla sonuçlanan deney çevrimlerinin sayısı kaydedilmelidir. (ç) Yanma (Bonfire) : Deneyin amacı, belirlenen yangın şartlarında deneye tabi tutulduğunda yangın koruma sistemli tankın patlamadığını göstermektir. Çalışma basıncına kadar basınç altında tutulan tank, sadece basınç tahliye cihazı ile tahliye edilmeli ve yırtılmamalıdır.

10 (d) Nüfuz etme : Deneyin amacı, hidrojen tankının bir mermi ile delindiğinde yırtılmadığını göstermektir. Bunu kanıtlamak için, koruyucu kaplamalı komple tank basınç altında tutulur ve bir mermi ile delinir. Tank yırtılmamalıdır. (e) Kimyasal maddeye maruz bırakma : Deneyin amacı, tankın maruz bırakıldığı belirli kimyasal maddelere dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, tank değişik kimyasal çözeltilere maruz bırakılır. Tankın basıncı verilen bir değere kadar artırılır ve (a) bendinde belirtilen patlama yapılır. Tank, kaydedilmesi gereken belirlenen bir patlama basıncını başarmalıdır. (f) Kompozit çatlak tolerans : Deneyin amacı, hidrojen tankının maruz bırakıldığı yüksek basınca dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, belirlenen geometrik yapıdaki çatlaklar tank yan cidarından kesilir ve belirlenen sayıda basınç dalgalanmaları yapılır. Tank belirli bir sayı dalgalanmada sızmamalı veya yırtılmamalıdır. Ancak, kalan deney çevrimleri sırasında sızıntıdan dolayı başarısızlık olabilir. Başarısızlığın yeri ve tanımlanması ile birlikte başarısızlıkla sonuçlanan deney çevrimlerinin sayısı kaydedilmelidir. (g) Hızlandırılmış, gerilme altında yırtılma : Deneyin amacı, hidrojen tankının uzatılmış bir süreyle müsaade edilebilir çalışma aralığı sınırında maruz bırakıldığı yüksek basınca ve yüksek sıcaklılara dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, tank belirli bir süreyle belirlenen basınç ve sıcaklık şartlarına maruz bırakılır ve arkasından (a) bendinde belirtilen patlama nden geçirilir. Tank belirli patlama basıncını başarmalıdır. (ğ) Aşırı sıcaklıkta basınç çevrim : Deneyin amacı, hidrojen tankının farklı sıcaklık şartlarında basınç değişikliklerine dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, tank koruyucu kaplama olmadan aşırı ortam şartlarına tabi tutulmak suretiyle hidrostatik olarak çevrim ne tabi tutulur ve ardından (a) ve (k) bentlerinde belirtilen patlama ve sızdırmazlık nden geçirilir. Çevrim yapıldığında, tanklar yırtılma, sızıntı ve lif çözülmesi emaresi göstermemelidir. Tanklar, belirlenen bir basınçta patlamamalıdır. (h) Çarpma hasarı : Deneyin amacı, hidrojen tankının belirlenen mekanik çarpmalara tabi tutulduktan sonra çalışır durumda kaldığını göstermektir. Bunu kanıtlamak için, tank bir düşme ne tabi tutulur ve belirli sayıda basınç dalgalanması yapılır. Tank, belirli sayıdaki çevrimde sızdırmamalı veya yırtılmamalıdır. Ancak, kalan deney çevrimleri sırasında sızıntıdan dolayı başarısızlık olabilir. (ı) Sızdırmazlık : Deneyin amacı, hidrojen tankının belirli şartlar altında sızıntı emaresi göstermediğini belirlemektir. Bunu kanıtlamak için, tank anma çalışma basıncına kadar basınç altında tutulur. Tank, çatlaklar, gözenekler veya benzer diğer kusurlardan ortaya çıkan sızıntı emareleri göstermemelidir. (i) Geçirgenlik : Deneyin amacı, hidrojen tankının belli bir orandan fazla geçirmediğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, tank hidrojen gazı ile anma çalışma basıncına kadar basınç altında tutulur sonra belirlenen sıcaklık şartlarında belirli bir süreyle kapalı bir odada geçirgenliği için izlenir. (j) Bos (bağlantı) tork : Deneyin amacı, hidrojen tankının belirlenen bir sıkma momentine dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, tanka farklı yönlerden bir tork uygulanır. Sonra (a) ve (k) bentlerinde belirtilen bir patlama ve bir sızdırmazlık yapılır. Tank, patlama ve sızdırmazlık deneylerinin şartlarını karşılamalıdır. Uygulanan tork, sızıntı ve patlama basıncı kaydedilmelidir. (k) Hidrojen gazı çevrim : Deneyin amacı, hidrojen gazı kullanıldığında hidrojen tankının yüksek basınç değişikliklerine dayanabildiğini göstermektir. Bunu kanıtlamak için, tank hidrojen gazı kullanılarak birkaç basınç çevrim ve (k) bendinde belirtilen sızdırmazlık ne tabi tutulur. Tankın yorulma çatlaması veya elektrostatik boşalması gibi bozulmaları incelenir. Tank sızdırmazlık şartlarını karşılamalıdır. Tankta yorulma çatlaması veya elektrostatik boşalması gibi herhangi bir bozulma olmamalıdır.

11 Tanklar haricinde, gaz halinde sıkıştırılmış hidrojen kullanmak için tasarımlanan hidrojen aksamının uygulanabilir deney işlemleri Ek V Hidrojen aksamı Malzeme deneyleri Korozyon dayanım Dayanıklılık Deney tipi Basınç çevrim İç sızıntı Dış sızıntı Basınç tahliye tertibatı Otomatik vanalar Mekanik vanalar Geri dönüşsüz vanalar Basınç tahliye vanaları Isı değiştiricileri Tekrar yakıt doldurma bağlantıları veya hazneleri Basınç regülatörleri Hidrojen sistemleri için sensörler Esnek yakıt hatları Bağlantı parçaları Hidrojen filtreleri Sökülebilir depolama sistemi konektörleri Hidrojen aksamının herhangi biri için belirli şartlara bağlı olarak, tanklar haricinde, gaz halinde sıkıştırılmış hidrojeni kullanmak için tasarımlanan hidrojen aksamının tip onayı için uygulanacak deney işlemleri aşağıdakileri kapsamalıdır: 1. Malzeme deneyleri: 1.1. Ek III ün (h) bendinde belirtilen hidrojen uyumluluk Yaşlandırma : Deneyin amacı, hidrojenle ilgili bir aksamda kullanılan metalik olmayan malzemenin yaşlandırmaya dayanıp dayanmayacağını kontrol etmektir. Deney numunelerinde görünür bir çatlağa izin verilmez Ozon uyumluluk : Deneyin amacı, hidrojenle ilgili bir aksama ait elastomer malzemenin ozona maruz kaldığında uyumlu olup olmadığını kontrol etmektir. Deney numunelerinde görünür bir çatlağa izin verilmez. 2. Ek III ün (b) bendinde belirtilen dış sızıntı. 3. Ek III ün (c) bendinde belirtilen dayanıklılık. 4. Ek III ün (d) bendinde belirtilen korozyona dayanım. 5. Ek III ün (ğ) bendinde belirtilen basınç çevrim. Hidrojenle ilgili aksam görünür şekil bozukluğu veya ekstrüzyon işaretleri göstermemeli ve iç ve dış sızıntı deneylerinin şartlarını yerine getirmelidir. 6. İç sızıntı : Deneyin amacı, belirlenen hidrojen aksamının iç sızıntısı olmadığını göstermektir. Bunu kanıtlamak için hidrojen aksamı farklı sıcaklık şartlarında basınç altında tutulur ve sızıntı için gözlemlenir. Hidrojen aksamı, kabarcık oluşmamalı ve belirtilen sayıdan daha yüksek oranda dahili olarak sızma yapmamalıdır.

12 Ek VI Hidrojen aksam ve sistemlerinin yerleştirilmesi ile ilgili şartlar 1. Hidrojen sistemi, hasara karşı korunacak şekilde yerleştirilmelidir. Bu sistem, araçtaki ısı kaynaklarından yalıtılmalıdır. 2. Hidrojen tankı, tekrar yakıt doldurma veya bakım amacıyla sadece başka bir hidrojen tankı ile değiştirmek için sökülebilir. İçten yanmalı motorlarda, tank aracın motor bölmesine yerleştirilmemelidir. Tank, bütün korozyon türlerine karşı yeterince korunmalıdır. 3. Aracın hatalı dolumunu ve tekrar dolumu sırasında hidrojen sızıntısını önlemek ve sökülebilir hidrojen depolama sisteminin sökümünün emniyetli bir şekilde yapıldığından emin olmak için tedbirler alınmalıdır. 4. Yakıt dolum bağlantısı veya haznesi ayarsızlığa karşı emniyetli olmalı ve kir ve sudan korunmalıdır. Tekrar yakıt doldurma bağlantısı veya haznesi geri dönüşsüz bir vana veya aynı fonksiyonlu bir vana ile birleştirilmelidir. Yakıt doldurma bağlantısı tanka doğrudan monte edilmiyorsa, yakıt doldurma hattı tank üzerine doğrudan monte edilmiş veya tank içinde bulunan geri dönüşsüz bir vana veya aynı fonksiyonlu bir vana ile emniyete alınmalıdır. 5. Hidrojen tankı, tanklar dolu iken, belirlenen ivmeleri güvenlikle ilgili parçalara hasar vermeksizin absorbe edilebileceği şekilde monte edilmeli ve sabitlenmelidir. 6. Hidrojen yakıt besleme hatları, tank üzerine veya tank içine doğrudan monte edilmiş otomatik kapatma vanası ile emniyete alınmalıdır. Vana, hidrojen sisteminin bir arızası gerektirirse veya hidrojen sızıntısından kaynaklanan bir olay meydana gelirse kapanmalıdır. Tahrik sistemi kapatıldığında, tanktan tahrik sistemine yakıt beslemesi kapatılmalı ve sistemin çalışması istenene kadar kapalı kalmalıdır. 7. Kaza halinde, tank üzerine doğrudan monte edilmiş veya tank içinde bulunan otomatik kapatma vanası tanktan gaz akışını kesmelidir. 8. Hidrojen aksamı (bu aksamın bir kısmını oluşturan koruyucu malzemeleri dahil), aracın veya koruyucu yapının dış hattının ötesine çıkıntı yapmamalıdır. Bu husus, yeterince korunan ve hiçbir kısmı koruyucu yapının dışında bulunmayan hidrojen aksamına uygulanmaz. 9. Hidrojen sistemi, hareketli araç aksamı, çarpmalar, taş fırlaması, aracın yüklenmesi veya boşaltılması ya da yüklerin yer değiştirmesinden dolayı meydana gelen hasarlar gibi hasarlara karşı uygulanabilir olduğu derecede korunacak şekilde yerleştirilmelidir. 10. Hidrojen aksamı, ısıya karşı yeterince korunmadıkça, içten yanmalı bir motor egzozunun veya diğer ısı kaynağının yakınına yerleştirilmemelidir. 11. Yolcu bölümü, havalandırma veya ısıtma sistemi ile hidrojen birikiminin veya sızıntısının mümkün olduğu yerler, hidrojen araç içine çekilmeyecek şekilde tasarımlanmalıdır. 12 Bir kaza halinde, basınç tahliye tertibatının ve birleştirilmiş boşaltma sisteminin çalışma yeteneğini sürdürmesinin uygulanabilir olduğu derecede olması sağlanmalıdır. Basınç tahliye tertibatının boşaltma sistemi kire ve suya karşı yeterince korunmalıdır. 13. Aracın yolcu bölümü hidrojen birikiminden kaçınmak için hidrojen sisteminden ayrı olmalıdır. Tanktan veya aksesuarlarından yakıt sızmasının taşıtın yolcu bölümüne kaçmaması sağlanmalıdır.

13 14. Yolcu veya bagaj bölümü ya da havalandırılmayan başka bir bölüm içine hidrojen sızdırabilecek hidrojen aksamı, bir gaz sızırmayan yuvayla veya uygulama tedbirlerinde belirtilen eşdeğer bir çözümle muhafaza altına alınmalıdır. 15. Hidrojen ihtiva eden elektrikle çalışan cihazlar, bir kırılma halinde elektrik kıvılcımlarını önlemek için hiçbir cereyanın hidrojen içeren kısımlardan geçmeyeceği biçimde yalıtılmalıdır. Hidrojen sisteminin metalik parçaları, elektriksel bakımında sürekli olarak aracın topraklamasına bağlı olmalıdır. 16. Kurtarma hizmeti verenlere araca hidrojenle güç sağlandığını ve sıvı veya gaz halinde sıkıştırılmış hidrojen kullanıldığını göstermek için etiketler veya diğer tanıtma vasıtaları kullanılmalıdır.