VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY"

Transkript

1 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 ÇEVRESEL KUZNETS EĞRİSİ HİPOTEZİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN GEÇERLİLİĞİ İbrahm ERDOĞAN Doç. Dr., Balıkesr Ünverstes, İ.İ.B.F., İktsat Bölümü. erdogan@balkesr.edu.tr Kumru TÜRKÖZ Arş. Gör., Balıkesr Ünverstes, İ.İ.B.F., İktsat Bölümü. kumru.turkoz@balkesr.edu.tr Muhammed Şehd GÖRÜŞ Arş. Gör., Yıldırım Beyazıt Ünverstes, S.B.F., İktsat Bölümü. msgorus@ybu.edu.tr ÖZET: Bu çalışmada, çevresel bozulma ve gelr sevyes arasında ters-u şeklnde br lşk bulunduğunu varsayan Çevresel Kuznets Eğrs (ÇKE) hpoteznn 975- dönemnde Türkye ekonoms çn geçerllğ araştırılmaktadır. Bu amaçla, gelr sevyes le çevresel bozulmayı fade eden karbondokst (CO ) değşkenler arasındak uzun döneml lşk ARDL Sınır Test le ncelenmş ve değşkenler arasındak nedensellğn belrlenmes çn Toda-Yamamoto (995) Granger nedensellğ testnden yararlanılmıştır. Elde edlen ekonometrk sonuçlara göre, ÇKE hpoteznn uzun dönemde Türkye ekonoms çn geçerl olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Değşkenler arasında ters-n şeklnde br lşk bulunmuş, fakat elde edlen katsayıların statstk olarak anlamlı olmadığı tespt edlmştr. Dğer yandan, Toda-Yamamoto (995) Nedensellk Test sonuçlarına göre gelr sevyesnden CO emsyonuna doğru tek yönlü br nedensellk lşks bulunmuştur. Anahtar Kelmeler: Çevresel Kuznets Eğrs, Toda-Yamamoto Nedensellk Test, ARDL Sınır Test. VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY The prmary objectve of ths paper s to test the valdty of Envronmental Kuznets Curve (EKC) hypothess wth respect to Turksh economy for the perod of 975 and. EKC hypothess assumes an nverted U-shaped relatonshp between envronmental degradaton and ncome. The method employed n ths study for nvestgatng the EKC hypothess n the long-run s ARDL Bound Test. Meanwhle, the causal relatonshp between ncome and CO s examned wth the Toda-Yamamoto (995) Granger Causalty Test. The econometrc results obtaned on the Turksh economy n the long-run does not valdate the EKC hypothess. An nverted N-shaped relatonshp s found between the aforementoned varables, wheras the coeffccents of the varables are found to be statstcally nsgnfcant. Meanwhle, the Toda-Yamamoto (995) Causalty Test ndcates that there s an undrectonal causalty from ncome (PPP) to CO emssons. Keywords: Envronmental Kuznets Curve, Toda-Yamamoto Causalty Test, ARDL Bound Test. Jel Classfcatons: C, O4, Q5. Grş Dünya genelnde meydana gelen çevresel bozulmalar ve çevre kaltesnn azalarak gelecek nesller tehdt eden boyutlara ulaşması, son dönemde çevreye olan lgy artırmaktadır. Çevre, pek çok alanla olduğu gb ekonom le de etkleşm halndedr. Ekonomk büyüme, hava krllğ ve çevresel bozulma yoluyla doğaya zarar vermekte, çevresel bozulma se ekonomk gelşmenn malyetn artırmaktadır. Br ekonom çersnde faalyet gösteren şletmeler, üretm çn gerekl hammadde ve doğal kaynakların br bölümü çevreden sağlamaktadır. Hammaddelern üretm sürecnde kullanılmasıyla beraber çevresel atıklar oluşmaya başlamaktadır. Bu atıklar, üretlen malların tüketm sonucu oluşan atıklarla beraber göz önüne alındığında cdd mktarlara ulaşmaktadır. Bunların bazıları ger dönüşüm yoluyla tekrar üretm sürecne dâhl edlse de büyük br mktarı çevreye bırakılmakta, bu durum se çevresel sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır (Ulucak ve Erdem, : 8). Çevresel Kuznets Eğrs (ÇKE) hpotez de uzun dönemdr tartışmalara konu olan çevresel bozulma le ekonomk büyüme arasındak lşky açıklamaya çalışmaktadır. ÇKE hpotez çevresel bozulma le kş başına düşen gelr düzey arasında ters-u bçml br lşknn olduğunu belrtmektedr. Brnc bölümde Çevresel Kuznets Eğrs teork bakımdan ayrıntılı olarak ncelenmş, knc bölümde bu konuda yapılan çalışmalar hakkında blg verlmştr. Üçüncü bölümde bu lşknn tahmn çn kullanılacak yöntem ve ver set açıklanmış, uygulanacak ekonometrk model tanıtılmış ve modeln uygulaması yapılmıştır. Son bölümde se elde edlen amprk bulgular değerlendrlmştr.. Teork Çerçeve Smon Kuznets (955), ekonomk kalkınmanın gelr adaletszlğ üzerndek etklern değerlendrdğ çalışmasında, gelr dağılımı adaletszlğ le kş başına düşen gelr arasındak lşky ters-u şeklnde br eğryle fade etmştr. Benzer yaklaşım 99 lı yıllarda çevre krllğ göstergeler le kalkınmanın br gösterges olan kş başına gelr arasında da kurulmuştur (Grossman ve Krueger, 99). Çevre kaltes le kş başına gelr düzey arasında ters-u bçml lşk bulan Grossman ve Krueger, Kuznets ın bulduğu eğrye benzerlğ nedenyle bu çalışmalarını Çevresel Kuznets Eğrs (ÇKE) olarak adlandırmışlardır. ÇKE yaklaşımına göre, kalkınma sürecnn başlarında doğal kaynakların kullanılma oranları ve ortaya çıkan 3

2 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 atıklar yüksek düzeydedr. Ancak kalkınma lerledkçe çevre dostu teknolojler gelşrken, ekonomk yapının hzmetler sektörüne kayması ve blg toplumuna geçş, çevresel koşullarda yleşmeye sebep olmaktadır (Öztürk, 7: 56). Şekl I: Çevresel Kuznets Eğrs Kaynak: Panayotou, 993: Emprcal Tests and Polcy Analyss of Envronmental Degradaton at Dfferent Stages of Economc Development Şekl I de ÇKE gösterlmektedr. Buna göre, çevre krllğ gelr düzey Y* sevyesne yükselnceye kadar artmakta, söz konusu düzeyden tbaren azalan br seyr zlemektedr. Sanayleşmenn lk evresnde nsanlar temz hava ve temz suyu da kapsayan makro çevre sorunları yerne, ş bulmak ve gelr elde etmek gb mkro ölçekl sorunlarla lglenmektedrler. Toplumlar bu aşamada çevre krllğn azaltmak çn gerekl olan gelr sevyesne ulaşamamakta ve çevrey korumaya yönelk kanun düzenlemeler yetersz kalmaktadır. Gelr sevyesnn yükselmesyle beraber çevresel denge değşmektedr. Bu değşmle beraber daha temz sanay üretm oluşmakta, nsanların çevre blnc artmakta ve yasa düzenleyc kurumlar daha etkn şeklde çalışmaktadırlar. ÇKE boyunca çevresel krllk mktarı orta sevye gelr düzeynde azalma eğlm göstermektedr. Refah sevyes yüksek ülkelerde se eğr negatf eğmldr (Dasgupta vd., ). Gelr düzey le çevre krllğ arasındak ters-u bçml eğrnn açıklanmasında pek çok faktör etkl olmaktadır. Bunlar arasında; üretm ve tüketm alışkanlıkları, ekonomk aktvtelern yoğunluğu, gelr adaletszlğ, enerj kullanım yoğunluğu ve çevresel kalteye olan eğlmler bulunmaktadır (Pontkvska, ). Ancak, temelde ÇKE lşks ele alınırken sıklıkla başvurulan açıklamalar, ölçek etks, kompozsyon etks ve teknolojk etkdr. Bu etklerden lk olan ölçek etks, ÇKE nn poztf eğml olan bölümünü açıklarken, kompozsyon etks ve teknolojk etk se negatf eğml bölümünü açıklamaktadır (Grossman ve Krueger, 99). Ölçek etks, ülke ekonomlernn büyümes le brlkte üretm ölçeğndek artışları belrtmektedr. Üretm ölçeğnn büyümes sonucu meydana gelen çıktı mktarındak artış üretm sürecnde daha çok hammadde ve doğal kaynak kullanımını gerektrr. Üretmde daha fazla doğal kaynak kullanılması hem doğanın tahrp olmasına hem de doğaya daha fazla atık ve emsyon bırakılmasına neden olmaktadır. Sonuç olarak, ktsad büyüme, çevre üzernde negatf etks olan br ölçek etks serglemektedr. Ölçek etksnn tersne, ekonomk büyümenn kompozsyon etks ve teknoloj etks kanalıyla çevre üzernde olumlu etks de bulunmaktadır. Kompozsyon etks, gelr artışının çevre üzerndek poztf etklern açıklamaktadır. Kompozsyon etks ekonomk faalyetlerde görülen yapısal değşm ve dönüşümler fade etmektedr. Ülkelern gelrlernn artması le brlkte ekonomnn yapısı değşmekte ve tarım toplumundan sanay toplumuna, sanay toplumundan da blg ekonomsne geçş süreçler yaşanmaktadır. Tarımdan sanay sektörüne doğru geçş le brlkte kaynak kullanımındak artışlar çevre bozulmalarına, sanay üretmndek artışlar se çevre krllğne neden olmaktadır. Dğer yandan, ktsad büyüme ve kalkınmanın devamı le brlkte, sanay sektöründen hzmetler ve blg sektörüne doğru br geçş söz konusu olmaktadır. Hzmetler ve blg sektörlernde sanay sektörüne göre daha az fzksel sermaye daha çok beşer sermaye kullanılmaktadır. Üretm sürecnde fzksel sermayenn önemnn görecel olarak değer kaybetmes doğal kaynaklar ve hammadde kullanımında azalmalara sebep olmaktadır. Bunun sonucunda se çevre bozulmalarında ve krllk sevyelernde düşüşler meydana gelmektedr (Başar ve Temurlenk, 7: ). Zengnleşen ülkeler Ar-Ge faalyetlerne daha çok kaynak aktarableceğ çn, ktsad büyümeyle brlkte teknolojk gelşme de sağlanacak ve krl teknolojler yern daha temz, daha çevre dostu teknolojlere bırakacaktır. Böylelkle teknolojk gelşmeler sonucu elde edlen yen üretm teknkler çevre kaltesn artırmaya başlayacaktır. Bu da ktsad büyümenn yaratacağı teknolojk etkdr. Şekl de görüldüğü gb, ÇKE hpotezne göre, ktsad büyümenn lk aşamalarında çevresel bozulmayı artıran ölçek etks baskın olacaktır. Ancak sonrasında kompozsyon etks ve teknolojk etknn baskın hale gelmes sonucu çevresel bozulma azalmaya başlayacaktır (Dnda, 4: ). 4

3 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 ÇKE hpotez, yukarıda da bahsedldğ gb br ülke zengnleştkçe çevresel bozulmanın artacağını, ancak bell br gelr düzeyne ulaşıldıktan sonra gelrdek artışın çevre kaltesne olumlu katkıda bulunacağını dda etmektedr. Ancak çevre kaltesnn bozulması sadece gelrle lşklendrlmemektedr. Bu sebeple ÇKE pek çok yönden eleştrlmektedr. Çevre kaltesn belrleyen dış tcaret, ekonomnn genel yapısı, nüfusun ve ekonomk faalyetlern alansal dağılımı gb öneml değşkenler bulunmaktadır. ÇKE konusundak eleştrler 7 madde halnde sıralamak mümkündür (Stern vd., 996): () Eşanlılık ve ger döndürülemezlk: Çevresel zararlar kolaylıkla ortadan kalkmaz ve ger döndürülmes uzun br sürece yayılablr. Yaygın br çevre krllğ ekonomk büyüme çn zararlı olablr ve büyüme hızını yavaşlatablmektedr. () Dış tcaretn etkler: Gelşmş ülkeler fzksel sermaye yoğun ve krllk yoğun üretmlern kend ülkelernde azaltırken, bu tür malları gelşmekte olan ülkelerden dış tcaret yoluyla karşılamaktadırlar. Böylelkle gelşmş ülkelerde çevre krllğ azalırken, gelşmekte olan ülkelerde çevre krllğ cdd oranlarda artablmektedr. (3) Ekonometrk sorunlar: Modeller farklı yöntemlerle oluşturulduğunda hpotez desteklemeyen sonuçlar vereblmektedr. Modellerde kullanılan açıklayıcı ve açıklanan değşkenler çalışmalarda farklılık göstermektedr. (4) Hava konsantrasyonuna karşı emsyon: Br çok çalışma kentlerdek hava krllğ düzeylernn ölçülmesne dayanır. Ancak, bu alanlardak krllkte düşme görülse ble, çok genş br alana salınan toplam emsyon hacm artmış olablmektedr. (5) Asmptotk davranış: Çevre krllğ düzeylernn sıfıra yaklaşacağını öngören fonksyonel formlar, kaynak kullanımının kaçınılmaz olarak atık üreteceğn öngören görüş le çelşmektedr. Deneysel bulgular çevre krllğ düzeylernde br azalmaya şaret etse ble, gelr sevyesndek artışla brlkte tüketmdek artış bu değerler tekrar yükseltecektr. (6) Ortalamaya karşı medyan gelr: ÇKE dek dönüş noktasının tahmnne yönelk çalışmalar, gelr yükseldkçe krllkte br azalma olacağı beklents le kş başına düşen gelre dayanmaktadır. Fakat Gn katsayılarından da anlaşılacağı gb dünya gelr dağılımı oldukça bozuktur. Yan ortalamanın altında olan nsan sayısı ortalamanın üstünde olan nsan sayısından çok daha fazladır. Bu düşük medyan gelre sahp olan nsanların fazlalığı önümüzdek yıllarda küresel krllkte br artışa sebep olacaktır. (7) Çevresel sorunların toplanması: Ekonomk kalkınma le brlkte bazı krllk oranlarında azalma görülürken, bazılarında artış ortaya çıkar. Örneğn, sülfür ve ntrojen okstten, karbon dokst ve katı atıklara olan dönüşümde br azalma görüleblrken, kş başına toplam atık mktarı azalmayablmektedr. 3. Amprk Lteratür Çevresel Kuznets Eğrs hakkında yabancı lteratürde çok sayıda çalışma yapılmıştır. Fakat Türkye çn yapılan çalışmalar sınırlı sayıdadır. Çalışmalarda kullanılan ekonometrk yöntemler çeştllk göstermekle brlkte genellkle Panel Ver Analznn kullanıldığı görülmektedr. Türkye çn yapılan çalışmalarda kullanılan ekonometrk yöntem, ele alınan değşkenler ve seçlen dönem farklılıkları nedenyle Türkye çn üzernde uzlaşılan br sonuca ulaşılamamıştır. Çevresel Kuznets Eğrs kapsamında krllk ve gelr arasındak lşk ncelenrken analze farklı krllk göstergelernn yanı sıra sanaynn GSYİH çndek payı, okuryazarlık oranı, tcarete açıklık, kş başına enerj tüketm, nüfus yoğunluğu gb değşkenler de dâhl edleblmektedr. Türkye çn yapılan analzlern bazılarında ÇKE hpoteznn varlığı tespt edlmş olmasına rağmen genellkle çevresel krllk ve gelr sevyes arasında N veya ters-n şeklnde lşkler bulunmuştur. ÇKE le lgl çalışmalar, çevre ekonoms lteratüründe öneml br yer tutmaktadır. Çevre krllğ ve gelr sevyes arasındak lşknn tahmn edldğ öneml çalışmalardan bazıları şunlardır: Shafk ve Bandyopadhyay (99) çevresel kuznets eğrsnn varlığını araştırdıkları çalışmalarında, krllk gösterges olarak temz sudan yoksunluk, kentsel temzlkten yoksunluk, partkül madde sevyeler, sülfürokst (SO ), orman alanlarındak değşm, yıllık çölleşme oranı, göllerdek çözünmüş oksjen oranı, göllerdek atıl kolform, kş başı kentsel atık ve kş başı emsyon mktarı olmak üzere on farklı değşken kullanmıştır. Çalışmada gelrn bütün çevresel krllk göstergelern etkledğ ve başlangıçta artan gelrle brlkte su krllğ harç bütün krllk göstergelernn kötüye gttğ sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmadan elde edlen sonuçlara göre sadece su krllğ gelr arttıkça monoton olarak azalmaktadır. Panayotou (993) se kest ver analzn kullandığı çalışmasında, krllk göstergeler olarak gelşmş ve gelşmekte olan ülkelern çölleşme oranı ve hava krllğ göstergelern ele almıştır. Çalışmada kş başına gelrle hava krllğ ve çölleşme oranı arasında ÇKE lşks olduğu tespt edlmştr. Çölleşme oranı çn dönüm noktasının kş başına gelrn 8$-$ arasında olduğu durumda, krllk çn kş başına gelrn 38$ ve 5$ arasında olduğu durumda ortaya çıktığı gözlemlenmştr. Açıklayıcı değşken olarak nüfus yoğunluğunu da kullanan Panayotou, nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu ülkelerde çölleşme oranının da daha yüksek olduğu sonucuna ulaşmıştır. Grossman ve Krueger (995) tarafından 4 ülke çn ÇKE hpoteznn araştırıldığı çalışmada, panel ver analz kullanılmıştır. Bu çalışmada, hava krllğ gösterges olarak sülfürdokst, havzalarda bulunan oksjen sevyes, havzalardak krllk sevyes ve havzalarda krllğe neden olan ağır metallerden oluşan etkenler olmak üzere dört temel krllk gösterges kullanılmıştır. Çalışmada ekonomk büyümenn durağan br şeklde çevresel bozulmaya neden olmadığı aksne ekonomk büyümenn başlangıçta çevresel kaltey bozduğu sonrak dönemlerde se büyüme devam ettkçe çevresel kaltenn yleşmeye başladığı sonucuna ulaşılmıştır. Modelde farklı krllk göstergeler çn dönüm noktaları farklı olsa da genel olarak söz konusu durumlarda dönüm noktası 8.$ ın altında gerçekleşmştr. Çalışmada bulunan sonuçlar dğer çalışmalar le uyumludur. Örneğn, Dünya 5

4 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 Bankası Kalkınma Raporu nda (99) kş başına gelr ve sülfürdokst arasında çalışmada bulunan sonuç le uyumlu br dönüm noktası olduğu görülmüştür. Genellkle ÇKE varlığının araştırıldığı çalışmalar ülkelerarası düzeyde ve yatay kest analz kullanılarak ncelenmştr. Tek ülke ele alınarak yapılan çalışmaların sayısı oldukça sınırlıdır. Bu çalışmalardan en önemls Egl (4) tarafından Almanya çn zaman sers kullanılarak yapılan çalışmadır. Egl çalışmasında Almanya nın dönemne at yıllık verler kullanmış ve modele bağımsız değşken olarak gelrn yanı sıra sanaynn GSYH dak payı le krllğe neden olan hraç ve thal mallarını dâhl etmştr. Krllk gösterges olarak se sülfürdokst (SO ), ntrojen okst (NO ), karbondokst (CO ), karbonmonokst (CO), amonyak (NH 3 ), methan (CH 4 ), partküllü maddeler (PM) ve uçucu organk maddeler (NMVOC) olmak üzere sekz farklı değşken kullanmıştır. Çalışmada ntrojenokst ve amonyak çn ÇKE lşks bulunmuş ve krllğn azalmaya başladığı dönüm noktalarının ntrojenokst çn 5., amonyak çn se bu noktanın 7.5 olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak dğer altı krllk göstergeler çn ÇKE lşksne rastlanamamıştır. Rchmond ve Kaufmann (6) çalışmalarında, gelr, enerj kullanımı ve karbon emsyonları çn ÇKE yaklaşımının geçerl olup olmadığını araştırmışlardır. Çalışmada ekonomk aktvte, enerj kullanımı ve karbon emsyonları arasındak lşknn ülkelern kalkınmışlık düzeylerne bağlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. OECD ülkeler çn gelr ve kş başına enerj kullanımıyla, kş başına karbon emsyonu çn hesaplanan dönüm noktası daha düşük sevyelerde ken, OECD üyes olmayan ülkeler çn gelr le ne enerj kullanımı ne de karbon emsyonu arasında herhang br lşk bulunamamıştır. Aksne bu ülkeler çn söz konusu lşknn poztf olduğu görülmüştür. Başar ve Temurlenk (7) çalışmalarında, 95- dönem çn Türkye de Çevreye Uyarlanmış Kuznets Eğrs hpoteznn geçerllğn test etmşlerdr. Regresyon analznn kullanıldığı çalışmanın sonuçlarına göre Türkye de ÇKE hpoteznn varlığı tespt edlememştr. Gelr le CO mktarı arasındak lşk ÇKE de olduğu gb ters-u şeklnde bulunamamış, gelr düzey ve kş başına CO mktarı le fosl yakıtların kullanımından dolayı ortaya çıkan emsyon değerler arasında ters-n şeklnde br lşk elde edlmştr. Akbostancı vd. (9) çalışmalarında, ÇKE hpoteznn Türkye çn geçerllğn araştırmışlardır. İk ayrı ekonometrk yöntemn kullanıldığı çalışmanın lk modelnde, dönemn kapsayan yıllık verlerle zaman sers analz yapılmıştır. Modelde açıklanan değşken olarak CO emsyonu, açıklayıcı değşken olarak se kş başına düşen mll gelr düzey kullanılmıştır. Johansen eşbütünleşme yöntemnn kullanıldığı çalışmanın sonucunda değşkenler arasında monoton artan br lşknn varlığı tespt edlmştr. İknc modelde se 99- dönem çn 58 l kapsayacak şeklde panel ver analz kullanılmıştır. Modelde hava krllğ le gelr sevyes arasındak lşk sınanmıştır. Hava krllğ göstergeler olarak SO (sülfür dokst) ve PM (partkül maddeler) emsyonları kullanılmıştır. Elde edlen amprk bulgularda se gelr sevyes ve çevresel bozulma arasında N şeklnde br lşk bulunmuştur. Sonuç olarak k modelde de ÇKE hpoteznn Türkye çn geçersz olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Aslan () çalışmasında, dönemnde Türkye çn ÇKE hpoteznn geçerllğn test etmştr. Çalışmasında bağımlı değşken olarak kş başına düşen CO emsyonunu, bağımsız değşkenler olarak se kş başına gelr düzey ve nüfus yoğunluğunu kullanmıştır. Çalışmada Engle-Granger yöntemyle eşbütünleşme lşks bulunmuş, daha sonra se bast EKK yöntem le değşkenler arası uzun döneml lşk tahmn edlmştr. Elde edlen bulgular sonucunda gelr ve çevre krllğ arasında N şeklnde br lşk bulunmuştur. Bunun yanında, eğrnn dönüm noktaları 56,53 TL ve 345,58 TL olarak hesaplanmıştır. Arı ve Zeren () çalışmalarında, CO ve kş başına gelr düzey arasındak lşky test ederek -5 dönemler arasında bazı Akdenz ülkelernde Çevresel Kuznets Eğrs nn varlığını sınamışlardır. Çalışmada ele alınan ülkeler arasında; Arnavutluk, Cezayr, Bosna-Hersek, Hırvatstan, Mısır, Fransa, Yunanstan, İsral, İtalya, Lübnan, Malta, Fas, Slovenya, İspanya, Surye, Tunus ve Türkye bulunmaktadır. Panel ver analznn kullanıldığı çalışmanın sonuçlarına göre; değşkenler arasındak lşknn N şeklnde olduğu tespt edlmştr. Saatç ve Dumrul () çalışmalarında, 95-7 dönem verlern kullanarak Türkye çn çevre krllğ ve ekonomk büyüme arasındak lşky Kejrwal yapısal kırılmalı brm kök testn ve eş-bütünleşme analzn kullanarak test etmşlerdr. Çalışmanın sonuçlarına göre, bu k değşken arasında uzun döneml br lşk söz konusudur. İlşknn şekl ÇKE hpoteznde olduğu gb ters-u şeklnde bulunmuştur. Erataş ve Uysal (4) ortak hazırladıkları çalışmalarında, kısaca BRICT olarak sınıflandırılan Brezlya, Rusya, Hndstan, Çn ve Türkye çn gelr düzey ve çevre krllğ arasındak lşky Westerlund ECM panel eş-bütünleşme test le tahmn etmştr. Çalışmada 99- dönemn kapsayan yıllık verler kullanılmıştır. Elde edlen amprk sonuçlara göre bu analzn yapıldığı beş ülke çn ÇKE hpoteznn geçerl olduğu tespt edlmştr. Bu ülkeler çn hesaplanan eşk değer se yaklaşık olarak 3$ olarak hesaplanmıştır. 4. VERİLER VE EKONOMETRİK YÖNTEM 4.. Model ve Ver Set Bu çalışmada, lteratür ve teorlerde kullanılan modeller değerlendrldğnde gelr sevyes ve çevresel bozulma arasındak lşk ÇKE hpotez çerçevesnde ncelenmş ve aşağıdak gb br model oluşturulmuştur: LnCO = α + α LnPPP + α LnPPP + α 3 LnPPP 3 () 6

5 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 Model () de kullanılan CO karbondokst salınım mktarını, PPP satın alma gücü partesne göre kş başına düşen gelr sevyesn, PPP kş başına düşen gelr sevyesnn karesn, PPP 3 se kş başına düşen gelr sevyesnn küpünü temsl etmektedr. Değşkenler arasındak analz kolaylaştırmak çn bağımlı ve bağımsız değşkenlern logartmk değerler kullanılmıştır. α sabt katsayı, α, α ve α 3 se modelden tahmn sonucu elde edlecek katsayılardır. Modelde kullanılan verler 975- dönemn kapsayacak şeklde yıllık bazda ele alınmıştır. Çalışmada krllk gösterges olarak CO seçlmştr. Bunun temel neden; hem atmosferde bulunma yoğunluğunun çok fazla olması hem de dğer gazlara oranla CO nn krllk üzernde en fazla etkye sahp olmasıdır. Bağımlı değşken CO ye at ver set Dünya Bankası (WB) nın resm nternet stesnden temn edlrken, PPP bağımsız değşkenne at ver set se Kalkınma Bakanlığı (4) nın resm nternet stesnden alınmıştır. Modeln tahmn sonucu kş başı gelr ve krllk arasında görüleblecek lşkler aşağıdak gbdr (Aslan, : 69-7): ) α = α = α 3 =. Bu durumda CO ve PPP arasında br lşk bulunmamaktadır. ) α > ve α = α 3 =. CO ve PPP arasında monoton artan lneer br lşk bulunmaktadır. 3) α < ve α = α 3 =. CO ve PPP arasında monoton azalan lneer br lşk bulunmaktadır. 4) α, α < ve α 3 =. CO ve PPP arasında ters-u şeklnde br lşk vardır. 5) α, α > ve α 3 =. CO ve PPP arasında U şeklnde br lşk vardır. 6) α, α ve α 3 >. CO ve PPP arasında N bçmnde br lşk vardır. 7) α, α ve α 3 <. CO ve PPP arasında ters-n bçmnde br lşk vardır. 4.. ARDL Eşbütünleşme Model Lteratürde en sık karşılaşılan ve kullanılan eşbütünleşme testler, hata termne dayalı k aşamalı Engle-Granger (987) yöntem le sstem yaklaşımına dayalı Johansen (988) ve Johansen & Jesulus (99) yöntemdr (Altıntaş, 3: -3). Bu eşbütünleşme testlernn uygulanablmes çn değşkenlern aynı dereceden bütünleşk olması gerekmektedr. Bu durum eşbütünleşme testler çn öneml problemlerden brdr. Fakat Pesaran ve dğerler (996), farklı dereceden bütünleşk değşkenler arasındak lşknn sınanmasına olanak tanıyan ARDL yaklaşımını önermşlerdr (Bahma-n-Oskooee vd., : 5). Daha sonra Pesaran ve Pesaran (997), Pesaran ve Smth (998), Pesaran ve Shn (999) ve Pesaran vd. () tarafından gelştrlen bu yaklaşım son dönemlerde eşbütünleşme analzlernde oldukça yaygın br şeklde kullanılmaya başlanmıştır (Esen vd., : 56-58). Bu yaklaşımın en öneml avantajı bağımlı ve bağımsız değşkenlern bütünleşme dereceler dkkate alınmaksızın değşkenler arasında eşbütünleşme lşksnn var olup olmadığının araştırmasıdır (Altıntaş, 3: -3). ARDL eşbütünleşme metodunda zlenecek sınır test denklem şu şekldedr: ln n n Y = α + α lnyt + α ln Xt α3 lnyt + α4 ln Xt ε () Denklemdek smges serlern brnc farkını fade etmektedr. Değşkenler arasında eşbütünleşme lşksnn var olup olmadığı sınır test uygulanması le bulunmaktadır. Öncelkle, değşkenlern geckme uzunlukları Akake Blg Krter (AIC) ve Schwarz- Bayesan Krter (SBC) kullanılarak belrlenmekte ve en uygun geckmede model çözülmektedr. Ardından Wald katsayı test uygulanarak F statstğ hesaplanmaktadır. Son olarak, ARDL modelnde eşbütünleşmenn varlığının sınanması çn aşağıdak hpotezler test edlmektedr (Çağlayan, 6): H : α 3 = α 4 = = (Eşbütünleşme yoktur) H : α 3 = α 4 = (Eşbütünleşme vardır) Elde edlen F statstğ Pesaran vd. () çalışmasındak alt ve üst değerlerle karşılaştırılır. Değer, Pesaran üst sınır değernden yüksek se değşkenler arasında eşbütünleşme vardır, alt sınır değernden küçük se eşbütünleşme yoktur sonucuna varılır. Elde edlen değer alt ve üst sınırlar arasında kalırsa eşbütünleşme hakkında kesn br yorum yapılamamaktadır (Esen vd., : 56-58). Değşkenler arasında eşbütünleşmenn tespt edlmes halnde değşkenler arası uzun ve kısa dönem lşks ncelenmeldr. Değşkenler arası uzun dönem lşksn ncelemek çn aşağıdak ARDL model kullanılır: ln m n r Y = α + α lnyt + α ln X t + α3 ln X t ε (3) Değşkenlern geckme uzunlukları AIC ve SBC değerler dkkate alınarak bu değerler en küçük yapan geckme uzunluğu uygun geckme uzunluğu olarak seçlmeldr. Daha sonra modele Wald test uygulanarak bağımsız değşkenlern katsayıları tahmn edlr. Zaman serleryle yapılan analzlerde serlern durağan olup olmaması öneml br sorun teşkl etmektedr. Eğer serler durağan durumda değllerse analzde sahte regresyon problemyle karşılaşma htmal yüksektr. Bu da değşkenler arasındak lşknn 7

6 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 hatalı çıkmasına sebep olablr. Sahte regresyon problemn ortadan kaldırablmek çn serlern sevyede ve farktak durağanlıklarının ncelenmes ve durağan hale getrlmes gerekmektedr (Kwatkowsk vd., 99: 59-78). Çalışmada kullanılan zaman serlerndek durağanlık düzeyler Genşletlmş Dckey-Fuller (ADF) test yapılarak ncelenmştr. Tablo I: ADF Brm Kök Test Sonuçları ADF Test İstatstğ Sabtl Sabt ve Trendl Sevye. Fark Sevye. Fark LnCO -,764-5,9688*** -,5358-5,8544*** LnPPP -,7554-6,8695*** -,5559-6,97*** LnPPP, ,7579*** -,7478-5,9*** LnPPP 3,8594-5,996*** -,969-5,744*** Krtk Test Değerler % level -3,639-3,6394-4,4364-4,587 5% level -,9484 -,95-3,5448-3,54849 % level -,687 -,643-3,469-3,79 *** % anlamlılık düzeyn göstermektedr. Yapılan brm kök test sonuçlarına göre, ADF test statstğ değerler hem bağımlı değşken hem de bağımsız değşkenler düzey değernde durağan çıkmamıştır. Bu dört zaman sersnn de brnc farkları alındığında ADF statstklernn mutlak değerler sırasıyla %, 5% ve % krtk değerlernden büyük olmaktadır. Bu sonuçlara göre her dört ser de % anlamlılık düzeynde brnc farklarında durağandır. Serler düzey değerlernde durağan olmadıklarından dolayı değşkenler arasındak lşky sınamak çn eşbütünleşme analznn yapılması gerekmektedr (Enders, 4: 335). Model () ye göre denklem çözüldüğünde bağımlı değşken olan CO salınımı çn en uygun geckmenn Akake ve Schwarz değer en düşük olan knc geckmede olduğu görülmektedr. Akake değer -3,67 Schwarz değer se -,8763 olarak bulunmuştur. Çözülen geckmede otokorelasyon sorununa rastlanılmamıştır. İknc geckmeye uygulanan Wald test sonucunda F- stat değer hesaplanmış ve 4,3789 olarak bulunmuştur. Tablo II: ARDL (,,) Model İçn Eşbütünleşme Test Sonuçları Uygun Geckme Akake -3,67 Schwarz -,8763 R,76978 LM Değer,745 F-stat 4,3789 dlnco + LnCO = α + t α dlnco + LnPPP t t + LnPPP + t α dlnppp + LnPPP 3 t t + + ε α dlnppp 3 t + α dlnppp 4 3 t (4) Elde edlen sonuçlara göre oluşturduğumuz yen model Denklem (4) dek gbdr. Modeln F statstğ değer 4,3 dr. Hesaplanan F değernn Pesaran (Pesaran vd., : 3-3) dan alınan kısıtlanmamış sabt term ve trendsz modeldek krtk değer tablosu le karşılaştırıldığında %, %5 ve %,5 anlam düzeynde üst krtk değerlerden büyük olduğu görülmektedr. Bu sonuçlara göre bağımlı ve bağımsız değşkenler arasında eşbütünleşme lşksnn olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Bu durumda modeln uzun dönem denklemne göre çözülmes gerekmektedr. 8

7 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 Tablo III: Pesaran () Sınır Test Krtk Değerler,,5,5, k I() I() I() I() I() I() I() I() 3,57 3,46,86 3,78 3,3 4,5 3,43 4,37 k, modeldek bağımsız değşken sayısını belrtmektedr Uzun Dönem İlşks Çevresel Kuznets Eğrs hpotez uzun dönemde geçerl olduğu çn değşkenler arası uzun dönem lşksnn tahmn edlmes gerekr. Hata düzeltme modelyle kısa dönem lşksnn tahmn edlmes, ÇKE hpoteznn uzun dönemde geçerl olması yanıltıcı sonuçlar elde edlmesne sebep olablmektedr. Bu yüzden, çalışmada sadece uzun dönem katsayıları tahmn edlmeye çalışılacaktır. Uzun döneml lşknn ncelenmes çn gerekl olan model aşağıdak gbdr: LnCO = 3 α + α LnCO + α LnPPP + α 3 + LnPPP α 4 LnPPP + ε t t (5) İlk olarak, bu modeldek değşkenler çn en uygun geckme bulunmalıdır. Akake ve Schwarz blg krterlernn küçüklüğüne göre çözülen model, Denklem (5) dek gbdr. Uygun geckmede çözülen denklemde otokorelasyon sorununa rastlanılmamıştır. Model en uygun geckmeyle çözüldüğünde elde edlen bulgulara Wald Test uygulanmıştır. Testn sonuçları Tablo IV tek gbdr: Tablo IV: ARDL (,,) Model İçn Uzun Dönem Tahmn Sonuçları Değşkenler Katsayı Olasılık Değer LnPPP -,84689,45 LnPPP,849, LnPPP 3 -,56,8 C,7478,4 Tablo V: Tanımlayıcı İstatstkler R,98 Düzeltlmş R,979 F-İstatstğ 39,744 (,) BG Sersel Korelasyon (LM),595 (,455) Değşen Varyans (Whte),69 (,7737) Normallk (Jarque-Bera),547 (,766) Uzun dönem denklemne göre çözülen modeln sonuçlarına göre R,98, düzeltlmş R se,979 olarak hesaplanmıştır. Modelde otokorelasyon (LM), değşen varyans (Whte) ve normallk (JB) sorunlarına rastlanılmamıştır. Elde edlen bulgulara göre CO değşkenn etkleyen bağımsız değşkenlern katsayıları statstk olarak anlamlı değllerdr. Fakat katsayıların şaretlerne bakıldığında α <, α > ve α 3 < şeklnde olduğu görülmektedr. Bu sonuçlara göre gelr ve çevresel bozulma arasında ters-n şeklnde br lşk olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 9

8 4.4. Cusum ve Cusum-Q Testler Dumlupınar Ünverstes Sosyal Blmler Dergs / Dumlupınar Unversty Journal of Socal Scences 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 Ardışık artıklar le hesaplanan CUSUM test, ver setnde genel hatlarıyla kırılmanın olup olmadığı hakkında blg vermektedr. Hang dönemde kırılma olduğu hakkında net br blg vermez. Hang dönemde kırılma olduğunun belrlenmesnde CUSUM-Q test kullanılmaktadır. Ardışık artıkların kareler le hesaplanan bu test kullanılarak bell br güven aralığında modeln artıklarının grafğ çzlerek güven sınırları tespt edlr. Güven sınırları dışına çıkıldığı durumda yapısal değşklk olduğuna, çıkılmadığı durumda se yapısal değşklk olmadığına karar verlr. Grafk I: CUSUM VE CUSUM-Q Test Sonuçları CUSUM of Squares 5% Sgnfcance CUSUM 5% Sgnfcance CUSUM testnde ardışık artıkların tahmnnn uzun dönemde aynı şaretl olması ve uzun süre aynı görünümde kalması belrszlğ fade edeblr. Sağdak grafkte, %5 aralığından sapma olmaması ve değerlern zamanla değşen şaretl olması yapısal kırılmanın olmadığına şaret etmektedr. CUSUM-Q test le varsa yapısal kırılmanın dönem de tespt edlr. Sol taraftak grafkte, belrtlen aralık dışında sapmalar görülmemştr. Buna dayanarak modeln uzun döneml lşksnde yapısal kırılma yoktur sonucuna ulaşılmaktadır Toda-Yamamoto Nedensellk Test Engle ve Granger (987) e göre k zaman sers hem brnc farklarında durağan yan I() hem de eşbütünleşk se aralarında en az tek yönlü br nedensellk lşks olmalıdır. Bu çalışmada, eşbütünleşme lşks tespt edldğ çn değşkenler arasında en az br nedensellk lşksnn bulunması beklenmektedr. Çalışmada, gelr sevyes ve çevre krllğ arasında herhang br nedensellk lşksnn olup olmadığı Toda ve Yamamoto (995) yaklaşımına dayalı Granger Nedensellk test le k ayrı model üzernden ncelenecektr. Model alınacak nedensellk denklem aşağıdak gbdr: ln m m + d max n n + d max X = ν + σ ln X t + σ j X t j + ϕ ln Yt + ϕ j ln Yt j + ε (6) j = m + j = n + Y değşkennden X değşkenne doğru br nedensellğn olup olmadığının test edlmes çn öncelkle bağımlı değşken olan X yalnız bırakılarak uygun geckme bulunur. Daha sonra serlern maksmum bütünleşme dereces (d max ) denkleme eklenerek çözülür. Br sonrak adımda denkleme bağımsız değşken Y eklenr ve uygun geckmede çözülür. Sonrasında serlern maksmum eşbütünleşme dereces (d max ) denkleme eklenr. Son olarak denkleme yer alan ϕ katsayılarının anlamlı olup olmadığı Wald test uygulanarak sınanır (Toda ve Yamamoto, 995). Gelr sevyesnden CO emsyonuna doğru nedensellğn varlığının tespt çn kullanılacak denklem uygun geckmeleryle beraber Denklem (7) dek gb hesaplanmıştır = + σ ln CO + σ + ϕ ln + ϕ jco PPPt j PPP t t j t j j= + j= 3+ ln CO ν ln + ε (7) CO emsyonundan gelr sevyesne doğru nedensellğn varlığının tespt çn kullanılacak denklem uygun geckmeleryle beraber Denklem (8) dek gb hesaplanmıştır. ln PPP + + = + σ ln PPPt + σ j PPPt j + ϕ ln CO + ϕ ln j CO t t j j= + j= + ν + ε (8)

9 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 Wald test sonucu elde edlen nedensellk sonuçları Tablo VI dak gbdr. Tablo VI: Toda-Yamamoto (995) Yaklaşımına Göre Granger Nedensellk Test Sonuçları Nedensellğn Yönü Sıfır Hpotez (H ) Olasılık Değer (X ) Sonuç PPP CO PPP, CO nn Granger Neden Değldr.,79 H Reddedlr. CO PPP CO, PPPnn Granger Neden Değldr.,5 H Reddedlemez. Toda-Yamamoto (995) nedensellk test sonuçlarına göre gelr sevyesnden CO salınımına doğru % anlamlılık düzeyne göre tek yönlü br nedensellk lşks tespt edlmştr. Yan gelr sevyes karbondokst salınımının Granger nedendr sonucuna ulaşılmaktadır. 5. Sonuç ve Değerlendrme ARDL sınır test yaklaşımı kullanılarak yapılan amprk çalışmayla 975- dönemnde Türkye de Çevresel Kuznets Eğrs hpoteznn geçersz olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edlen bulgular sonucunda değşkenlern katsayılarının statstk olarak anlamsız olduğu tespt edlmştr. Fakat katsayılar ncelendğnde, sırasıyla (-), (+) ve (-) şaretl oldukları görülmüştür. Bu sonuca göre, Türkye çn çevre krllğ ve gelr sevyes arasında ters-n şeklnde br lşknn olduğu tespt edlmştr. Buna göre gelr sevyes çevresel bozulmayı belrl br sevyeye kadar azaltmakta, sonra artırmakta, sonrasında se tekrar azaltmaktadır. Elde edlen bu sonuç Başar ve Temurlenk (7) n çalışmasıyla paralellk göstermektedr. Türkye çn test edlen ÇKE hpotez çalışmalarının farklı sonuçlar vermesnn nedenler arasında uygulanan ekonometrk yöntemlern farklılığı, seçlen dönemlern farklılığı le bağımlı ve bağımsız değşkenlern seçmndek farklılıklar gösterleblr. Değşkenler arasında Toda-Yamamoto (995) yaklaşımına göre Granger Nedensellk lşksnn ncelenmes sonucunda se gelr sevyesnden karbondokst salınımına doğru tek yönlü br nedensellk tespt edlmştr. Türkye nn sanay önces, sanay ekonoms ve sanay sonrası ekonom evrelern belrgn şeklde yaşayamamış olması Türkye de çevre krllğ ve gelr sevyes arasındak lşknn ÇKE hpotezndek gb ters-u şeklnde olmamasının sebeplernden br olarak sayılablr. Sanay devrmyle beraber gelşen ve dönüşen Avrupa ekonomlernn yıllık sanayleşme sürecn Türkye gb gelşmekte olan ülkeler çok kısa br zaman dlmne sığdırmaya çalışmışlardır. Bunun sonucunda bu ülkeler hem büyüme hem de kalkınma konusunda cdd sıkıntılar yaşamışlar ve halen de yaşamaktalardır. Özellkle toplumda yeterl çevre blncnn oluşmaması, sürdürüleblr kalkınmanın göz ardı edlmes, çevre dostu teknolojlere geçştek yapısal ve ekonomk sorunlar le çevreyle lgl hukuk ve yasal düzenlemelern yeterszlğ ekonomk büyüme gerçekleşrken çevresel bozulmaların azalmasını engelleyc brer faktör olarak göze çarpmaktadır. Sürdürüleblr kalkınma ve çevrenn korunması gelecek kuşakların refahı çn üstüne düşülmes gereken en öneml konulardan brdr. Ekonomk büyüme le beraber çevre blncnn de artması ve sürdürüleblr kalkınma poltkalarının yaygınlaşması çevresel bozulmaların azalmasına yardımcı olacaktır. Bu konuda ülkedek poltka yapıcılar, yasa koyucular, svl toplum kuruluşları, ünversteler ve grşmcler brlkte hareket etmeldr. Devlet tarafından sanayclere verlecek teşvkler ve toplumun çevre konusunda blnçlendrlmes çevresel sorunların azalmasına katkı sağlayablecek uygulamalar arasında gösterleblr. KAYNAKÇA Akbostancı, E., Türüt-Aşık, S., & Tunç, G. İ. (9). The Relatonshp Between Income And Envronment In Turkey: Is There An Envromental Kuznets Curve?., Energy Polcy, 37(3), pp Altıntaş, H. (3). Türkye de Petrol Fyatları, İhracat Ve Reel Dövz Kuru İlşks: ARDL Sınır Test Yaklaşımı ve Dnamk Nedensellk Analz. Uluslararası Yönetm İktsat ve İşletme Dergs, 9(9), ss.-3. Arı, A., & Zeren, F. (). CO Emsyonu ve Ekonomk Büyüme: Panel Ver Analz. Yönetm ve Ekonom Dergs, 8(), ss Aslan, F. (). İktsad Büyümenn Ekolojk Sınırları ve Kalkınmanın Sürdürüleblrlğ, Basılmamış Yüksek Lsans Tez, Ankara Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü, Ankara, Türkye. Bahma-N-Oskooee & Ch Wıng Ng. (). Long-Run Demand For Money In Hong Kong: An Applcaton Of The ARDL Model. Internatonal Journal Of Busness And Economcs, (), pp

10 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 Başar, S., & Temurlenk, M. S. (7). Çevreye Uyarlanmış Kuznets Eğrs: Türkye Üzerne Br Uygulama. İktsad ve İdar Blmler Dergs, (), ss.- Çağlayan, E. (6). Enflasyon, Faz Oranı ve Büyümenn Yurtç Tasarruflar Üzerndek Etkler. Marmara Ünverstes İ.İ.B.F. Dergs, (), ss Dasgupta, S., Laplante, B., Wang, H., & Wheeler, D. (). Confrontng The Envronmental Kuznets Curve. Journal Of Economc Perspectves, 6(), pp Dnda, S. (4). Envronmental Kuznets Curve Hypothess: A Survey. Ecologcal Economcs, 49(4), pp Egl, H. (4). The Envronmental Kuznets Curve: Evdence From Tme Seres Data For Germany. Center Of Economc Research, 3(8). Enders, W. (4). Appled Econometrc Seres (3rd ed.). NY: John Wlley & Sons. Engle, R. F., & Granger, C. W. (987). Co-Integraton And Error Correcton: Representaton, Estmaton, And Testng. Econometrca, 55(), pp Erataş, F., & Uysal, D. (4). Çevresel Kuznets Eğrs Yaklaşımının BRICT Ülkeler Kapsamında Değerlendrlmes. İktsat Fakültes Mecmuası, 64(), ss.-5. Esen, E., Yıldırım, S., & Kostakoğlu, S. F. (). Feldsten-Horoka Hpoteznn Türkye Ekonoms İçn Sınanması: ARDL Model Uygulaması. Eskşehr Osmangaz Ünverstes İİBF Dergs, 7(), ss Grossman, G. M., & Krueger, A. B. (99). Envronmental Impacts Of A North Amercan Free Trade Agreement. Natonal Bureau Of Economc Research, 394, pp.-57. Grossman, G. M., & Krueger, A. B. (995). Economc Growth And The Envronment. The Quarterly Journal Of Economcs, (), pp Johansen, S. (988). Statstcal Analyss Of Contegraton Vectors. Journal Of Economc Dynamcs And Control, (), pp Johansen, S., & Juselus, K. (99). Maxmum Lkelhood Estmaton And Inference On Contegraton Wth Applcaton To Money Demand. Oxford Bulletn Of Economcs And Statstcs, 5(), pp.69-. Kuznets, S. (955). Economc Growth And Income Inequalty. The Amercan Economc Revew, 45(), pp.-8. Kwatkowsk, D., Phllps, P. C. B., Schmdt, P., & Shn, Y. (99). Testng The Null Hypothess Of Statonarty Aganst The Alternatve Of A Unt Root. Journal Of Econometrcs, 54(), pp Öztürk, L. (7). Sürdürüleblr Kalkınma. İmaj Yayınev, Ankara. Panayotou, T. (993). Emprcal Tests And Polcy Analyss Of Envronmental Degradaton At Dfferent Stages Of Economc Development. Internatonal Labour Organzaton, No:9778. Pesaran, M. H., & Pesaran, B. (997). Workng Wth Mcroft 4.: Interactve Econometrc Analyss. Oxford Unversty Press, Oxford. Pesaran, M. H., & Smth, R. J. (998). Structural Analyss Of Contegratng VARs. Journal Of Economc Survey. (5), pp Pesaran, M. H., Shn, Y., & Smth, R. J. (996). Testng For The Exstence Of A Long-Run Relatonshp. Faculty Of Economcs, Unversty Of Cambrdge, No. 96. Pesaran, M. H., Shn, Y., & Smth, R. J. (). Bounds Testng Approaches To The Analyss Of Level Relatonshp. Journal Of Appled Econometrcs, 6(3), pp Pontkvska, I. (). Is Economc Growth A Cause Or Cure For The Envronmental Degradaton: Testng Envronmental Kuznets Curve Hypothess. Basılmamış Yüksek Lsans Tez, Kev-Mohyla Academy, Kev, Ukrayna. Rchmond, A. K., & Kaufmann, R. K. (6). Is There A Turnng Pont In The Relatonshp Between Income And Energy Use And/Or Carbon Emssons?. Ecologcal Economcs, 56(), pp Saatç, M., & Dumrul, Y. (). Çevre Krllğ Ve Ekonomk Büyüme İlşks: Çevresel Kuznets Eğrsnn Türk Ekonoms İçn Yapısal Kırılmalı Eş-Bütünleşme Yöntemyle Tahmn. Ercyes Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, 37, ss

11 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 Shafk, N., & Bandyopadhyay, S. (99). Economc Growth And Envronmental Qualty: Tme Seres And Cross Secton Evdence. Polcy Research Workng Paper No. Wps94, The World Bank, Washngton DC, USA. Stern, D. I., Common, M. S., & Barber, E. B. (996). Economc Growth And Envronmental Degradaton: The Envronmental Kuznets Curve And Sustanable Development. World Development, 4(7), pp.5-6. T.C. Kalkınma Bakanlığı (4). Ekonomk ve Sosyal Göstergeler. < (Erşm Tarh:..4) Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (995). Statstcal Inference In Vector Autoregressons Wth Possbly Integrated Processes. Journal Of Econometrcs, 66(), pp.5-5. Ulucak R., & Erdem E. (). Çevre-İktsat İlşks Ve Türkye de Çevre Poltkalarının Etknlğ. Akademk Araştırmalar ve Çalışmalar Dergs, 4(6), ss World Bank (4). Elektronk Ver Tabanı. < (Erşm Tarh:..4) 3

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU 6.07.0 ÇOKLU REGRESON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-ON KATSAILARININ ORUMU ÇOKLU REGRESON MODELİ Ekonom ve şletmeclk alanlarında herhang br bağımlı değşken tek br bağımsız

Detaylı

Korelasyon ve Regresyon

Korelasyon ve Regresyon Korelasyon ve Regresyon 1 Korelasyon Analz İk değşken arasında lşk olup olmadığını belrlemek çn yapılan analze korelasyon analz denr. Korelasyon; doğrusal yada doğrusal olmayan dye kye ayrılır. Korelasyon

Detaylı

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ Süleyman Demrel Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yıl: 2007/2, Sayı: 6 Journal of Suleyman Demrel Unversty Insttue of Socal Scences Year: 2007/2, Number: 6 KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM

Detaylı

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s Akademk Sosyal Araştırmalar Dergs, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 193-206 Yayın Gelş Tarh / Artcle Arrval Date Yayınlanma Tarh / The Publshed Date 13.06.2016 17.08.2016 Yrd. Doç. Dr. Nurgün TOPALLI

Detaylı

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 6, Sayı:4, 2004 Devalüasyon, Para, Reel Gelr Değşkenlernn Dış Tcaret Üzerne Etksnn Panel Data Yöntemyle Türkye İçn İncelenmes Yrd.Doç.Dr.Ercan BALDEMİR*

Detaylı

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ Central Bank Revew Vol. 11 (January 2011), pp.1-9 ISSN 1303-0701 prnt / 1305-8800 onlne 2011 Central Bank of the Republc of Turkey http://www.tcmb.gov.tr/research/revew/ KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON:

Detaylı

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ Doç. Dr. M. Başaran ÖZTÜRK * Yrd. Doç. Dr. Kartal DEMİRGÜNEŞ ** Yrd.

Detaylı

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225 Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 25, Sayı:, 20 225 FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN ORANLAR VE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: EKONOMİK KRİZ DÖNEMLERİ İÇİN İMKB İMALAT SANAYİ

Detaylı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI Kalte Artışları ve Enflasyon: Türkye Örneğ Yavuz Arslan Evren Certoğlu Abstract: In ths study, average qualty growth and upward

Detaylı

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon Doğrusal Korelasyon ve Regresyon En az k değşken arasındak lşknn ncelenmesne korelasyon denr. Kşlern boyları le ağırlıkları, gelr le gder, öğrenclern çalıştıkları süre le aldıkları not, tarlaya atılan

Detaylı

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN ECONOMIC FREEDOM, DEMOCRACY AND CORRUPTION IN UPPER-MIDDLE INCOME COUNTRIES

Detaylı

NİTEL TERCİH MODELLERİ

NİTEL TERCİH MODELLERİ NİTEL TERCİH MODELLERİ 2300 gözlem sayısı le verlen değşkenler aşağıdak gbdr: calsma: çocuk çalışıyorsa 1, çalışmıyorsa 0 (bağımlı değşken) Anne_egts: Anne eğtm sevyes Baba_egts: Baba eğtm sevyes Kent:

Detaylı

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON HAFTA 4 PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYO Gölge değşkenn br başka kullanımını açıklamak çn varsayımsal br şrketn satış temslclerne nasıl ödeme yaptığı ele alınsın. Satış prmleryle satış hacm Arasındak varsayımsal

Detaylı

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t : HAFTA 13 GÖLGE EĞİŞKENLERLE REGRESYON (UMMY VARIABLES) Gölge veya kukla (dummy) değşkenler denen ntel değşkenler, cnsyet, dn, ten reng gb hemen sayısallaştırılamayan ama açıklanan değşkenn davranışını

Detaylı

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma

Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma Endüstr-ç dış tcaret, patentler ve uluslararası teknolojk yayılma Recep Kök Dokuz Eylül Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, İktsat Bölümü, 35160, İzmr, Türkye Nevzat Şmşek Dokuz Eylül Ünverstes,

Detaylı

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM

EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM EKONOMETRİYE GİRİŞ II ÖDEV 4 ÇÖZÜM (Örgün e İknc Öğretm çn) 1. 754 hanehalkına at DOMerset sml Excel dosyasında yer alan erler kullanarak tahmnlenen DOM sonuçları: Dependent Varable: CALISANKADIN Sample:

Detaylı

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller UYGULAMA 2 Bağımlı Kukla Değşkenl Modeller Br araştırmacı Amerka da yüksek lsans ve doktora programlarını kabul ednlmey etkleyen faktörler ncelemek stemektedr. Bu doğrultuda aşağıdak değşkenler ele almaktadır.

Detaylı

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH Dr Türkmen Göksel Ankara Ünverstes Syasal Blgler Fakültes Özet Bu makalede teknoloj sevyesnn pyasa rekabet ve refah sevyes üzerndek etkler matematksel br model le ncelenecektr

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ

AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ Prof. Dr. Bedrye SARAÇOĞLU Gaz Ünverstes İ.İ.B.F. Ekonometr Bölümü Tel:+90 32 226853 e-posta: bedrye@gaz.edu.tr Arş. Gör. Nükhet

Detaylı

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti.

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti. B.E.A. Mal Hzmet Pyasaları le Fnans Pyasalarının Ortak Denges Mal Pyasası Denges: (IS-LM) Model Mal Pyasasının denges Toplam Talep tüketm, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eştt. = C(-V)+I+G atırımlar

Detaylı

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195

C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195 C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 13, Sayı 1, 2012 195 TÜRKİYE DE TİCARİ BANKACILIK SEKTÖRÜNDE REKABET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ (2002-2009) Abdulvahap ÖZCAN * Özet Türkye nn yaşadığı 2000 ve 2001 krzler

Detaylı

DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ

DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ Gaz Ünverses İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs 12/1 (2010). 159-184 DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK

Detaylı

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının 1 DİĞER ÖZEL İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL DİYAGRAMLARI X, R, p, np, c, u ve dğer kontrol dyagramları statstksel kalte kontrol dyagramlarının temel teknkler olup en çok kullanılanlarıdır. Bu teknkler ell

Detaylı

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması Busness and Economcs Research Journal Volume 2. Number 1. 2011 pp. 143-151 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Türkye de Bölgeler Arası Gelr Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Ver Analz Uygulaması Fatma

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Kİ-KAR TSTLRİ A) Kİ-KAR DAĞILIMI V ÖZLLİKLRİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk gösterp

Detaylı

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI Engn DÜCAN* Mustafa ŞİT** Mehmet ŞENTÜRK*** ÖZET Bu çalışmada, Türkye, Yunanstan, İspanya, İtalya, Fransa ve Portekz n

Detaylı

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST

TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ TRADE OPENNESS AND GOVERNMENT SIZE RELATIONSHIP: PANEL CAUSALITY TEST Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 27, Sayı: 4, 2013 229 TİCARİ AÇIKLIK VE KAMU BÜYÜKLÜĞÜ İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK TESTİ Fatma Zeren (*) Suzan Ergün (**) Özet: Lteratürde ekonomk küreselleşmenn

Detaylı

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 131 Yolsuzluğun Belrleycler ve Büyüme le İlşkler Assoc. Prof. Dr. Mne Gern (Marmara Unversty, Turkey) Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen (Atatürk Unversty, Turkey) Ph.D. Canddate

Detaylı

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır. UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ Posson: H o: Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmektedr. H a : Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmemektedr. Böyle br hpotez test edeblmek çn, önce Posson dağılım parametres

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür.

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür. Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk

Detaylı

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI Ki-Kare Analizleri

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI  Ki-Kare Analizleri Kİ KAR ANALİZİ 1 Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI www.mehmetaksarayl K-Kare Analzler OLAY 1: Genelde br statstk sınıfında, öğrenclern %60 ının devamlı, %30 unun bazen, %10 unun se çok az derse geldkler düşünülmektedr.

Detaylı

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ İstanbul Tcaret Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Yıl:7 Sayı:13 Bahar 2008 s.301-322 OECD ÜLKELERİNDE BÜTÇE AÇIKLARI VE DIŞ TİCARET AÇIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CADF VE EŞ BÜTÜNLEME TESTLERİYLE İNCELENMESİ

Detaylı

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman Farklı Varyans Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = σ Eşt Varyans Y X Farklı Varyans Hata Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = σ Farklı Varyans Zaman Farklı Varyans le Karşılaşılan Durumlar Kest Verlernde. Kar dağıtım

Detaylı

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER

ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER Akdenz İ.İ.B.F. Dergs (21) 2011, 17-45 ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER PREVALENCE AND SOCIOECONOMICS DETERMINANTS OF ADULTS OBESITY IN ANTALYA Arş. Gör. F.

Detaylı

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 X Sabt Varyans Y Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Eşt Varyans EKKY nn varsayımlarından br anakütle regresyon fonksyonu u lern eşt varyanslı olmasıdır Her hata term varyansı bağımsız değşkenlern verlen değerlerne

Detaylı

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI V. Ulusal Üretm Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Tcaret Ünverstes, 5-7 Kasım 5 ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN

Detaylı

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yayın Gelş Tarh: 18.02.2011 Clt: 13, Sayı: 1, Yıl: 2011, Sayfa: 21-37 Yayına Kabul Tarh: 17.03.2011 ISSN: 1302-3284 ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK

Detaylı

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi

Araştırma-Geliştirme Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Veri Analizi B. ÖZCAN, A. ARI Araştırma-Gelştrme Harcamaları ve Ekonomk Büyüme İlşks: Panel Ver Analz Burcu ÖZCAN Ayşe ARI Özet Ekonomk büyümenn c gücü olarak değerlendrlen araştırma-gelştrme (Ar-Ge) faalyetler ülke

Detaylı

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2011 30.09.2011 dönemne

Detaylı

İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ

İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ Türkye İnşaat Mühendslğ, XVII. Teknk Kongre, İstanbul, 2004 İÇME SUYU ŞEBEKELERİNİN GÜVENİLİRLİĞİ Nur MERZİ 1, Metn NOHUTCU, Evren YILDIZ 1 Orta Doğu Teknk Ünverstes, İnşaat Mühendslğ Bölümü, 06531 Ankara

Detaylı

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama Anadolu Ünverses Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversy Journal of Socal Scences Kar Payı Polkası ve Yaşam Döngüsü Teors: İMKB İmalat Sektöründe Amprk Br Uygulama Dvdend Payout Polcy and Lfe Cycle Theory:

Detaylı

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği Dokuz Eylül Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, Clt:24, Sayı:1, Yıl:2009, ss.105-122. Kısa Vadel Sermaye Grş Modellemes: Türkye Örneğ Mehmet AKSARAYLI 1 Özhan TUNCAY 2 Alınma Tarh: 04-2008,

Detaylı

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ

BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN - Araş. Gör. Gaye KARPAT ÇATALBAŞ 2 ÖZET Bu çalışma, Türk bankacılık sstem çnde faalyet gösteren tcar bankaların

Detaylı

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*)

İyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*) Gazosmanpaşa Ünverstes Zraat Fakültes Dergs Journal of Agrcultural Faculty of Gazosmanpasa Unversty http://zraatderg.gop.edu.tr/ Araştırma Makales/Research Artcle JAFAG ISSN: 1300-2910 E-ISSN: 2147-8848

Detaylı

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler

Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler Ünverste Öğrenclernn Kred Kartı Sahplğn Belrleyen Faktörler H. Dlara KESKİN Yrd. Doç. Dr., Karadenz Teknk Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü dlarakeskn@yahoo.com Emrah KOPARAN Öğr. Gör., Amasya Ünverstes Merzfon

Detaylı

Muhasebe ve Finansman Dergisi

Muhasebe ve Finansman Dergisi Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Farklı Muhasebe Düzenlemelerne Göre Hazırlanan Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle Şrketlern Hsse Sened Getrler Ve Pyasa Değerler Arasındak İlşk Ahmet BÜYÜKŞALVARCI

Detaylı

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi

LĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlşks: OECD Ülkeler Panel Ver Analz Mustafa ÖZER * Necat ÇĐFTÇĐ ** Özet: Yen büyüme teorlernn merkeznde Ar-Ge yatırımları vardır. Romer (1990), Grossman-Helpman (1991) ve Aghon-Howtt

Detaylı

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır. KONU : DUAL MODELİN EKONOMİK YORUMU Br prmal-dual model lşks P : max Z cx D: mn Z bv AX b AV c X 0 V 0 bçmnde tanımlı olsun. Prmal modeln en y temel B ve buna lşkn fyat vektörü c B olsun. Z B B BB c X

Detaylı

Enflasyon Hedeflemesi Sürecinde Para Talebi İstikrarının ARDL Modeli Yaklaşımı İle Analizi: Türkiye ve Endonezya Örneği

Enflasyon Hedeflemesi Sürecinde Para Talebi İstikrarının ARDL Modeli Yaklaşımı İle Analizi: Türkiye ve Endonezya Örneği Enflasyon Hedeflemes Sürecnde ara Taleb İskrarının ARDL Model Yaklaşımı İle Analz: Türkye ve Endonezya Örneğ Musa ATGÜR Dokora Öğrencs Ege Ünverses, Sosyal Blmler Ensüsü musaagur@yahoo.com N. Oğuzhan ALTAY

Detaylı

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2 Journal of Yasar Unversty 2010 3294-3319 KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ Dr. Al Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selm Adem HATIRLI 2 ÖZET Bu çalışmada, Batı Akdenz Bölges kent merkezlernde

Detaylı

Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)

Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) VARYANS ANALİZİ İ örne ortalaması arasında farın önem ontrolü, örne büyülüğüne göre z veya testlernden bryle yapılır. Bu testlerle, den fazla örne ortalamasını brlte test etme ve aralarında farın önem

Detaylı

ANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF

ANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF AEGON EMEKLĐLĐK VE HAYAT A.Ş. DENGELĐ EMEKLĐLĐK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALĐYET RAPORU Bu rapor Aegon Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2009 30.09.2009 dönemne

Detaylı

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) İk Değşkenl Bağlanım Model SEK Yöntemnn Güvenlrlğ Ekonometr 1 Konu 11 Sürüm,0 (Ekm 011) UADMK Açık Lsans Blgs İşbu belge, Creatve Commons Attrbuton-Non-Commercal ShareAlke 3.0 Unported (CC BY-NC-SA 3.0)

Detaylı

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği

Pamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği Ege Ünv. Zraat Fak. Derg., 2002, 39 (3): 88-95 ISSN 1018-8851 Pamukta Grd Taleb: Menemen Örneğ Bülent MİRAN 1 Canan ABAY 2 Chat Günden 3 Summary Demand for Inputs n Cotton Producton: The Case of Menemen

Detaylı

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ Emel KOCADAYI EGE ÜNİVERSİTESİ MÜH. FAK., KİMYA MÜH. BÖLÜMÜ, 35100-BORNOVA-İZMİR ÖZET Bu projede, Afyon Alkalot Fabrkasından

Detaylı

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ

TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ Yrd. Doç. Dr. Seda ŞENGÜL Çukurova Ünverstes İktsad Ve İdar Blmler Fakültes Ekonometr Bölümü Mart 2004 ANKARA YAYIN NO: 119 ISBN: 975-407-151-9

Detaylı

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279

SESSION 1B: Büyüme ve Gelişme 279 SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme 279 Türkye de Hanehalkı Tüketm Harcamaları: Pseudo Panel Ver le Talep Sstemnn Tahmn The Consumpton Expendture of Households n Turkey: Demand System Estmaton wth Pseudo Panel

Detaylı

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: Sayı: 2 Nsan 20 ss. 24-254 İhracat ve Ekonomk Büyüme İlşks: 2 Geçş Ekonoms Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Relatonshp between Export

Detaylı

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi

Antalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/journal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL

Detaylı

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES Konut Sahplğnn Belrleycler: Hanehalkı Resler Üzerne Br Uygulama Halm TATLI 1 Özet İnsanların barınma htyacını sağlayan konut, temel htyaçlar arasında yer almaktadır. Konut sahb olmayan ve krada oturan

Detaylı

Tek Yönlü Varyans Analizi

Tek Yönlü Varyans Analizi Tek Yönlü Varyan Analz Nedr ve hang durumlarda kullanılır? den fazla grupların karşılaştırılmaı öz konuu e, çok ayıda t-tet nn kullanılmaı, Tp I hatanın artmaına yol açar; Örneğn, eğer 5 grubu kşerl olarak

Detaylı

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA

YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Clt:3 Sayı: Celal Bayar Ünverstes İ.İ.B.F. MANİSA Bulanık Araç Rotalama Problemlerne Br Model Öners ve Br Uygulama Doç. Dr. İbrahm GÜNGÖR Süleyman Demrel Ünverstes, İ.İ.B.F.,

Detaylı

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ M.Ensar YEŞİLYURT (*) Flz YEŞİLYURT (**) Özet: Özellkle uzak verlere sahp ver setlernn analz edlmesnde en küçük kareler tahmnclernn kullanılması sapmalı

Detaylı

YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ

YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ Özet YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ Atıf EVREN *1 Elf TUNA ** Yarı parametrk panel ver modeller parametrk ve parametrk olmayan modeller br araya getren; br kısmı

Detaylı

Sistemde kullanılan baralar, klasik anlamda üç ana grupta toplanabilir :

Sistemde kullanılan baralar, klasik anlamda üç ana grupta toplanabilir : 5 9. BÖLÜM YÜK AKIŞI (GÜÇ AKIŞI) 9.. Grş İletm sstemlernn analzlernde, bara sayısı arttıkça artan karmaşıklıkları yenmek çn sstemn matematksel modellenmesnde kolaylık getrc bazı yöntemler gelştrlmştr.

Detaylı

Prof. Dr. Kemal Yıldırım - Yrd. Doç. Dr. S. Fatih Kostakoğlu

Prof. Dr. Kemal Yıldırım - Yrd. Doç. Dr. S. Fatih Kostakoğlu Anadolu Ünverstes Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversty Journal of Socal Scences Ülkelern Ekonomk Performansı Üzernde Regülasyonun Etkler: Br Dnamk Panel Ver Analz The Impact of Regulaton on Economc Performance

Detaylı

Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Histerisi mi? Türkiye İçin Sektörel Panel Birim Kök Sınaması Analizi

Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Histerisi mi? Türkiye İçin Sektörel Panel Birim Kök Sınaması Analizi EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: 11 Sayı: Nsan 011 ss. 05-15 Doğal İşszlk Oranı mı? İşszlk Hsters m? Türkye İçn Sektörel Panel Brm Kök Sınaması Analz Is Natural Rate of Unemployment or Hysteress?

Detaylı

İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Anablm Dalı: Kamu PROGRAMIN TANIMI: Kamu Tezsz Yüksek Lsans Programı, kamu ve özel sektör sstem çersndek problemler ve htyaçları analz edeblecek, yorumlayacak,

Detaylı

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 Eşit Varyans

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 Eşit Varyans Farklı Varyans Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Eşt Varyans Y X 1 Farklı Varyans Hata Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Farklı Varyans Zaman EKKY nn varsayımlarından br anakütle regresyon fonksyonu u lern

Detaylı

BRIC VE MINT EKONOMİLERİNDE ÜÇÜZ AÇIK HİPOTEZİNİN AMPİRİK ANALİZİ

BRIC VE MINT EKONOMİLERİNDE ÜÇÜZ AÇIK HİPOTEZİNİN AMPİRİK ANALİZİ BRIC VE MINT EKONOMİLERİNDE ÜÇÜZ ÇIK HİPOTEZİNİN MPİRİK NLİZİ Feyza BLN 1 ÖZET Ülkelerde car açığın krzn öncü göstergelernden br olması car açığın belrleyenlernn araştırılmasına yönelk çalışmaların artmasına

Detaylı

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş. Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2012-30.09.2012 dönemne

Detaylı

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı)

= P 1.Q 1 + P 2.Q P n.q n (Ürün Değeri Yaklaşımı) A.1. Mll Gelr Hesaplamaları ve Bazı Temel Kavramlar 1 Gayr Saf Yurtç Hâsıla (GSYİH GDP): Br ekonomde belrl br dönemde yerleşklern o ülkede ekonomk faalyetler sonucunda elde ettkler gelrlern toplamıdır.

Detaylı

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR www.teknolojkarastrmalar.com ISSN:134-4141 Makne Teknolojler Elektronk Dergs 28 (1) 61-68 TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR Kısa Makale Tabakalı Br Dskn Termal Gerlme Analz Hasan ÇALLIOĞLU 1, Şükrü KARAKAYA 2 1

Detaylı

Sorunun varlığı durumunda hata terimi varyans-kovaryans matrisi Var, Cov(u) = E(uu') = σ 2 I n şeklinde yazılamıyor fakat

Sorunun varlığı durumunda hata terimi varyans-kovaryans matrisi Var, Cov(u) = E(uu') = σ 2 I n şeklinde yazılamıyor fakat 8. DEĞİŞEN VARYANS SORUNU (HETEROSCEDASTICITY) 8.. Değşen Varyans Sorunu Nedr? Matrslerle yan Y = β u Y = β β β 3 3 β k k u, = n genel doğrusal modeln ele alalım. Hata term çn yapılan varsayımlardan brs

Detaylı

AHP AND GRA INTEGRATED APPROACH IN INNOVATION PERFORMANCE REVIEW PROCESS: AN APPLICATION IN DAIRY INDUSTRY

AHP AND GRA INTEGRATED APPROACH IN INNOVATION PERFORMANCE REVIEW PROCESS: AN APPLICATION IN DAIRY INDUSTRY Dumlupınar Ünverstes Sosyal Blmler Dergs / Dumlupınar Unversty Journal of Socal Scences İNOVASYON PERFORMANSI DEĞERLENDİRME SÜRECİNDE AHS VE GİA BÜTÜNLEŞİK YAKLAŞIMI: SÜT ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNDE BİR UYGULAMA

Detaylı

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz *

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz * Busness and Economcs Research Journal Volume. umber. 0 pp. 65-84 ISS: 309-448 www.berjournal.com Hsse Sened Fyatları ve Fyat/Kazanç Oranı Đlşks: Panel Verlerle Sektörel Br Analz * Mehmet argelecekenler

Detaylı

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES ULUSLARARASI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ December 2017, Vol:3, Issue:4 Aralık 2017, Clt:3, Sayı:4 e-issn: 2149-8377 p-issn: 2528-9942 journal homepage: www.ekonomkarastrmalar.org

Detaylı

Türkiye deki Đşsizlik Oranının Bulanık Doğrusal Regresyon Analiziyle Tahmini

Türkiye deki Đşsizlik Oranının Bulanık Doğrusal Regresyon Analiziyle Tahmini İstatstkçler Dergs: İstatstk & Aktüerya Journal of Statstcans: Statstcs and Actuaral Scences IDIA 8, 5, -6 Gelş/Receved:6.4.5, Kabul/Accepted: 3.6.5 www.statstkcler.org Türkye dek Đşszlk Oranının Bulanık

Detaylı

Türkiye den Yurt Dışına Beyin Göçü: Ampirik Bir Uygulama

Türkiye den Yurt Dışına Beyin Göçü: Ampirik Bir Uygulama ERC Workng Paper n Economc 04/02 January 2004 Türkye den Yurt Dışına Beyn Göçü: Amprk Br Uygulama Aysıt Tansel İktsat Bölümü Orta Doğu Teknk Ünverstes atansel@metu.edu.tr Nl Demet Güngör İktsat Bölümü

Detaylı

PÜRÜZLÜ AÇIK KANAL AKIMLARINDA DEBİ HESABI İÇİN ENTROPY YÖNTEMİNİN KULLANILMASI

PÜRÜZLÜ AÇIK KANAL AKIMLARINDA DEBİ HESABI İÇİN ENTROPY YÖNTEMİNİN KULLANILMASI PÜRÜZLÜ AÇIK KANAL AKIMLARINDA DEBİ HESABI İÇİN ENTROPY YÖNTEMİNİN KULLANILMASI Mehmet ARDIÇLIOĞLU *, Galp Seçkn ** ve Özgür Öztürk * * Ercyes Ünverstes, Mühendslk Fakültes, İnşaat Mühendslğ Bölümü Kayser

Detaylı

Deney No: 2. Sıvı Seviye Kontrol Deneyi. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Dijital Kontrol Laboratuvar Deney Föyü Deneyin Amacı

Deney No: 2. Sıvı Seviye Kontrol Deneyi. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Dijital Kontrol Laboratuvar Deney Föyü Deneyin Amacı SRY ÜNİVERSİESİ Djtal ontrol Laboratuvar Deney Föyü Deney No: 2 Sıvı Sevye ontrol Deney 2.. Deneyn macı Bu deneyn amacı, doğrusal olmayan sıvı sevye sstemnn belrlenen br çalışma noktası cvarında doğrusallaştırılmış

Detaylı

DOĞRUSAL HEDEF PROGRAMLAMA İLE BÜTÇELEME. Hazırlayan: Ozan Kocadağlı Danışman: Prof. Dr. Nalan Cinemre

DOĞRUSAL HEDEF PROGRAMLAMA İLE BÜTÇELEME. Hazırlayan: Ozan Kocadağlı Danışman: Prof. Dr. Nalan Cinemre 1 DOĞRUSAL HEDEF PROGRAMLAMA İLE BÜTÇELEME Hazırlayan: Ozan Kocadağlı Danışman: Prof. Dr. Nalan Cnemre 2 BİRİNCİ BÖLÜM HEDEF PROGRAMLAMA 1.1 Grş Karar problemler amaç sayısına göre tek amaçlı ve çok amaçlı

Detaylı

Akıllı Telefon Seçiminin Belirleyicileri: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama

Akıllı Telefon Seçiminin Belirleyicileri: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama The PDF verson of an unedted manuscrpt has been peer revewed and accepted for publcaton. Based upon the publcaton rules of the journal, the manuscrpt has been formatted, but not fnalzed yet. Before fnal

Detaylı

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Gülesen ÜSTÜNDAĞ BAZI PARAMETRİK OLMAYAN İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLERİN İNCELENMESİ İSTATİSTİK ANABİLİM DALI ADANA, 005 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

Detaylı

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER İstanbul Ünverstes İktsat Fakültes Malye Araştırma Merkez Konferansları 47. Ser / Yıl 005 Prof. Dr. Türkan Öncel e Armağan HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ ÖZEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ. Fatih ECER *

TÜRKİYE DEKİ ÖZEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ. Fatih ECER * AİBÜ Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs, Güz 2013, Clt:13, Yıl:13, Sayı:2, 13:171-189 TÜKİYE DEKİ ÖZEL BANKALAIN FİNANSAL PEFOMANSLAININ KAŞILAŞTIILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ Fath ECE COMPAISON OF PIVATE BANKS FINANCIAL

Detaylı

Calculating the Index of Refraction of Air

Calculating the Index of Refraction of Air Ankara Unversty Faculty o Engneerng Optcs Lab IV Sprng 2009 Calculatng the Index o Reracton o Ar Lab Group: 1 Teoman Soygül Snan Tarakçı Seval Cbcel Muhammed Karakaya March 3, 2009 Havanın Kırılma Đndsnn

Detaylı

YAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE

YAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE BAÜ Fen Bl. Enst. Dergs (6).8. YAYII YÜK İE YÜKENİŞ YAPI KİRİŞERİNDE GÖÇE YÜKÜ HESABI Perhan (Karakulak) EFE Balıkesr Ünverstes ühendslk marlık Fakültes İnşaat üh. Bölümü Balıkesr, TÜRKİYE ÖZET Yapılar

Detaylı

BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER

BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER Blmn amaçlarından br yaşanılan doğa olaylarını tanımlamak ve olayları önceden tahmnlemektr. Bu amacı başarmanın yollarından br olaylar üzernde etkl olduğu

Detaylı

PROJE SEÇİMİ VE KAYNAK PLANLAMASI İÇİN BİR ALGORİTMA AN ALGORITHM FOR PROJECT SELECTION AND RESOURCE PLANNING

PROJE SEÇİMİ VE KAYNAK PLANLAMASI İÇİN BİR ALGORİTMA AN ALGORITHM FOR PROJECT SELECTION AND RESOURCE PLANNING Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 3, Sayı:2, 2001 PROJE SEÇİMİ VE KAYAK PLALAMASI İÇİ BİR ALGORİTMA lgün MORALI 1 C. Cengz ÇELİKOĞLU 2 ÖZ Kaynak tahss problemler koşullara bağlı olarak

Detaylı

Ege Bölgesi orman işletmelerindeki orman mühendisi dağılımının Atkinson endeksi ile değerlendirilmesi

Ege Bölgesi orman işletmelerindeki orman mühendisi dağılımının Atkinson endeksi ile değerlendirilmesi SDÜ Orman Fakültes Dergs SDU Faculty of Forestry Journal 2011, 12: 110-114 Araştırma makales/research artcle Ege Bölges orman şletmelerndek orman mühends dağılımının Atknson endeks le değerlendrlmes İsmal

Detaylı

Tokat İlinde Çiftçilerin Organik Domates Üretme İsteği. E. İkikat Tümer 1, B. Miran

Tokat İlinde Çiftçilerin Organik Domates Üretme İsteği. E. İkikat Tümer 1, B. Miran XI. Ulusal Tarım Ekonoms Kongres 3-5 Eylül 2014, Samsun Tokat İlnde Çftçlern Organk Domates Üretme İsteğ E. İkkat Tümer 1, B. Mran 1 Kahramanmaraş Sütçü İmam Ünverstes Zraat Fakültes Tarım Ekonoms Bölümü

Detaylı

BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER İki Boyutlu Rasgele Değişkenler

BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER İki Boyutlu Rasgele Değişkenler BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER 5.. İk Boyutlu Rasgele Değşkenler Br deney yapıldığında, aynı deneyle lgl brçok rasgele değşkenn aynı andak durumunu düşünmek gerekeblr. Böyle durumlarda

Detaylı

DETERMINING THE RELATION BETWEEN FINANCIAL PERFORMANCE AND STOCK RETURNS OF ENERGY COMPANIES ON BORSA ISTANBUL WITH PANEL DATA ANALYSIS

DETERMINING THE RELATION BETWEEN FINANCIAL PERFORMANCE AND STOCK RETURNS OF ENERGY COMPANIES ON BORSA ISTANBUL WITH PANEL DATA ANALYSIS Journal of Economcs, Fnance and Accountng (JEFA), ISSN: 2148-6697 Journal of Economcs, Fnance and Accountng JEFA (2016), Vol.3(1) Sakarya, Yldrm Year: 2016 Volume: 3 Issue: 1 DETERMINING THE RELATION BETWEEN

Detaylı

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır?

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır? . Br torbada 6 syah, 4 beyaz top vardır. Bu torbadan yerne koyarak top seçlyor. A İSTATİSTİK KPSS/-AB-PÖ/006. Normal dağılıma sahp br rasgele (random) değşkenn varyansı 00 dür. Seçlen topların ksnn de

Detaylı

04.10.2012 SU İHTİYAÇLARININ BELİRLENMESİ. Suİhtiyacı. Proje Süresi. Birim Su Sarfiyatı. Proje Süresi Sonundaki Nüfus

04.10.2012 SU İHTİYAÇLARININ BELİRLENMESİ. Suİhtiyacı. Proje Süresi. Birim Su Sarfiyatı. Proje Süresi Sonundaki Nüfus SU İHTİYAÇLARII BELİRLEMESİ Suİhtyacı Proje Süres Brm Su Sarfyatı Proje Süres Sonundak üfus Su ayrım çzs İsale Hattı Su Tasfye Tess Terf Merkez, Pompa İstasyonu Baraj Gölü (Hazne) Kaptaj Su Alma Yapısı

Detaylı

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri Asmetr ve Basıklık Ölçüler Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartllere dayanan (Bowley) omentlere dayanan asmetr ve basıklık ölçüler Yrd. Doç. Dr. Tjen ÖVER ÖZÇELİK tover@sakarya.edu.tr III. Asmetr ve Basıklık

Detaylı

4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ

4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ Ünsal M.; Varol, A.: Soğutma Kulelernn Boyutlandırılması İçn Br Kuramsal 8 Mayıs 990, S: 8-85, Adana 4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ Asaf Varol Fırat Ünverstes, Teknk Eğtm Fakültes,

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ 380 kv LUK 14 BARALI GÜÇ SİSTEMİNDE EKONOMİK YÜKLENME ANALİZİ

TÜRKİYE DEKİ 380 kv LUK 14 BARALI GÜÇ SİSTEMİNDE EKONOMİK YÜKLENME ANALİZİ TÜRİYE DEİ 38 kv LU 4 BARALI GÜÇ SİSTEMİDE EOOMİ YÜLEME AALİZİ Mehmet URBA Ümmühan BAŞARA 2,2 Elektrk-Elektronk Mühendslğ Bölümü Mühendslk-Mmarlık Fakültes Anadolu Ünverstes İk Eylül ampüsü, 2647, ESİŞEHİR

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI FİRMA ÇEŞİTLENDİRMESİNİN FİRMA DEĞERİ, RİSKİ VE PERFORMANSINA ETKİLERİ: TÜRKİYE UYGULAMASI Emel YÜCEL DOKTORA TEZİ

Detaylı