Güneydoğu avrupa da ıklım değışmelerı ve bıyolojık çeşıtlılık. Bilimsel ve siyasal kontekstin kısa özeti, sorunlar ve tavsiye edilen faaliyetler

Transkript

1 Güneydoğu avrupa da ıklım değışmelerı ve bıyolojık çeşıtlılık Bilimsel ve siyasal kontekstin kısa özeti, sorunlar ve tavsiye edilen faaliyetler

2 Güneydoğu avrupa'da ıklım değışmelerı ve bıyolojık çeşıtlılık Bilimsel ve siyasal kontekstin kısa özeti, sorunlar ve tavsiye edilen faaliyetler

3 Düzenleyen: Telif hakları: Alıntılar: Ülkeye göre rapor yazanlar: Dağıtım yapan: REC-Regional Environmental Centre for Central and Eastern Europe (Merkezi ve Doğu Avrupa Bölgesel Merkezi) ECNC-European Centre for Nature Conservation (Doğa Koruma Avrupa Merkezi) 2008 ECNC-European Centre for Nature Conservation and REC-Regional Environmental Centre for Central and Eastern Europe ECNC ve REC tarafından önceden verilen yazılı izin alınmadan bu metninin hiçbir kısmı tekrar basılamaz, veriler saklama sisteminde muhafaza edilemez veya her hangi bir şekilde elektronik, mekanik, fotokopi yada başka bir şekilde aktarılamaz. Laušević, R., Jones-Walters, L., Nieto, A and Torre-Marín, A. (2008): Climate change and biodiversity in South East Europe: a concise summary of the scientific and policy context, issues and recommended actions. REC, Szentendre, Hungary; ECNC, Tilburg, The Netherlands. Arnavutluk: Bego, F.; Bosna-Hersek: Trbiç, G.; Kara Dağ: İvanov, M.; Sırbistan: Lauşeviç, R.; Türkiye: Bilgin, Can. ECNC-European Centre for Nature Conservation PO Box LG Tilburg The Netherlands ecnc@ecnc.org REC-Regional Environmental Centre for Central and Eastern Europe Ady Endre ut Szentendre Hungary Kapak fotoğrafı: Sorumluluk reddedilmesi: Finanse eden: Wikimedia Commons, Lawrence Jones-Walters, Brabants Landschap, Saxifraga Jan van der Straaten Bu rapordaki tutumlar ECNC in politikasını zorunlu olarak göstermemekte ve REC in tutum ve düşüncelerini zorunlu olarak yansıtmamaktadır. AECID-Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo (İspanyol Uluslararası İşbirliği ve Kalkınma Ajansı) REC, ECNC,

4 İçindekiler İçindekiler...3 Önsöz...4 Giriş...5 İklim Değişmelerinin Güneydoğu Avrupa da Biyolojik Çeşitlilik Üzerine Etkileri...6 Güneydoğu Avrupa da İklim Değişmeleri ve Biyolojik Çeşitlilik Hakkında Politikanın Soruları...9 Tavsiyeler...12 Özel Tavsiyeler...13 Hayatta hızı korumak ileri adımlar...15 REC, ECNC,

5 Önsöz İklim değişmelerinin insanlar, canlı dünya ve yaşam ortamımız için temsil ettiği tehditler artık hem bilimsel seviyede hem de karar verenler ve gittikçe politikacılar arasında ve kamuda büyük bir çapta kabul edilmiştir. Geleceği hiç kimse öngöremez; halbuki tüm aktüel veri ve bilgiler ve bir sürü karmaşık modeller gösteriyor ki ekosistemler, onların sağladığı ürünler ve hizmetler, ve onların kısmı olan biyolojik çeşitlilik giderek alçaltılır ve işlemeye daha az kabil olur. Bunun yanısıra Güneydoğu Avrupa nın hem genel hem de özel olarak çok ciddi bir şekilde kendi biyolojik farklılığına nazaran isabet edileceği bellidir. Bu yüzden İklim Değişmelerinin Güneydoğu Avrupa da Biyolojik Çeşitlilik Üzerine Etkileri Bölgelerarası Projesinin yapılmasını düzenleyebildiğimiz için gayet memnunuz. Bu rapor, bu proje için en önemli sonuçlardan biridir. Bu proje, iklim değişmelerinin Güneydoğu Avrupa da biyolojik çeşitlilik ve ekosistemin hizmetlerine etkilerinin güçlü olacağı tahminine dayanmaktadır. Ve artık sonuçları çok yerde ve çeşitli şekillerde görülebilir. Bu sonuçlar, artmakta olan sıcaklığı, su kaynaklarına aşırı baskı, daha sık sık olan ağır hava durumları ve selleri, kıyıların erozyonu ve daha çok orman yangınlarını kapsamaktadır. İklim değişmelerinin çerçevesindeki karmaşık süreçleri hakkında bilgilerimiz hala ilk aşamalarda olduğu halde, bu eğilimler ve görülen şemalar ve onların biyolojik çeşitlilik üzerine etkileri Güneydoğu Avrupa daki bilim adamları ve uzmanlar tarafından kanıtlanmıştır. Bölgenin bazı kısımları için sınırlı veriler olduğu halde, araştırma ve takip etmelerdeki boşlukların nerede olduğunu saptamaya başladık ve bu bölgelerde gayretlerimizin hedeflerini daha iyi saptamaya başlayabiliriz. ECNC tarafından yürütülen projenin gerçekleştirilmesi iklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik ve ekosistemin hizmetleri üzerine etkilerini daha büyük anlama ve uzman bilgilerinin alışverişine yol açtı ve değerinin artması açısından ek kural ve önlemlerin acelesi hakkında oybirliğini sağladı. Örneğin, bu projenin kısmı olan bölgelerarası toplantısının neticesi, bölgedeki iklim değişmeleri ve biyolojik farklılık için somut bir Aksiyon Planı yapmak için talep idi. Biyolojik farklılık ve iklim değişmeleri alanındaki önde gelen uzmanların uzman bilgilerini kullanan bu rapor, özellikle Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kara Dağ, Sırbistan ve Türkiye başta olmak üzere Güneydoğu daki durumu anlatmaktadır. Fakat, rapor durumun tasvirinden başka sonuçları hafifletmek için politika ve önlemler ile ilgili çeşitli tavsiyeler ve önerileri kapsamaktadır. Bu rapor halihazırdaki durum hakkında detaylı (teknik) rapor da ihtiva etmektedir. Bu teknik rapor Avrupa da ve bu projeye katılan beş ülkede iklim değişmelerinin etkileri etraflı bir inceleme vermektedir. Toplantıda sunulan Bildiriler Kitabı, 18 ve 19 Haziran tarihinde Sırbistan, Belgrad da düzenlenen Güneydoğu Avrupa da İklim Değişmelerinin Biyolojik Çeşitlilik Üzerine Etkileri konusunda bölgelerarası toplantıdaki bildiriler, tartışmalar ve sonuçları özetlemektedir. Projenin uzman bilgilerin artması, bölgelerarası işbirliği ve iklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkileri hakkında ilgili kişilerin genel bilincinin yükselmesi üzerine etkilemesi beni çok memnun etti. İnanıyorum ki proje sonucu olarak Güneydoğu Avrupa ya zengin biyolojik farklılığının kalitesini, ekosistemlerini ve onların sağladığı ve hayati önemi taşıyan ürün ve hizmetlerini tutmak için daha iyi hazırlanmak için platform yaratılmıştır. Rob Wolters ECNC Doğa Koruma Avrupa Merkezi İcra Müdürü REC, ECNC,

6 Giriş Bu, AECID-Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo (İspanyol Uluslararası İşbirliği ve Kalkınma Ajansı) tarafından finanse edilen İklim Değişmelerinin Güneydoğu Avrupa da Biyolojik Çeşitlilik Üzerine Etkileri projesinin son raporudur. Projenin kısmı olarak yapılan iki daha geniş belgenin kısa özetini vermektedir: Laušević, R., Jones-Walters, L., and Nieto, A (2008): Climate change and biodiversity in South-East Europe impacts and action ( Güneydoğu Avrupa da İklim Değişmeleri ve Biyolojik Çeşitlilik etkiler ve faaliyetler, REC, Szentendre, Macaristan (Szentendre, Hungary); ECNC, Tilburg, Holanda (Tilburg, The Netherlands); ve Nieto, A. Wijnja, H., Jones-Walters, L.. (editörler), (2008) Proceedings of the Conference: Changing climate, changing biodiversity in South-East Europe (Kongre Bildirileri: Güneydoğu Avrupa Da İklim Değişmeleri, Değişen Biyolojik Çeşitlilik); Belgrad, Haziran ECNC-European Centre for Nature Conservation (Doğa Koruma Avrupa Merkezi), Tilburg, Holanda. Bu belge etraflı kullanmak için değildir; Baş Teknik Rapor da/metinde sözü geçen durum raporunda tüm kaynaklar bulunabilir. Bu rapor Güneydoğu Avrupa ya konsantre ederek iklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetleri üzerine etkilerini özetlemekte ve elde edilebilir ve Avrupa genelinde eğilimlerle ilgili olan kaynaklar ve geçen, şimdiki ve gelecek iklim gelişmelerinin senaryolarını kullanmaktadır. Rapor şimdiki bilgiler ve Arnavutluk, Bosna-Hersek, Sırbistan, Kara Dağ ve Türkiye deki durumlara ilişkin değerlendirmelere dayanmaktadır. Bunun yanısıra, 18 ve 19 Haziran 2008 yılında Sırbistan, Belgrad da düzenlenen Güneydoğu Avrupa da İklim Değişmelerinin Biyolojik Çeşitlilik Üzerine Etkileri Bölgelerarası Toplantısında sunulan bildiriler, tartışmalar ve sonuçlardan çıkan neticeler ve tavsiyeleri kapsamaktadır. Rapor, İklim Değişmelerinin Güneydoğu Avrupa da Biyolojik Çeşitlilik Üzerine Etkileri projesinin başlıca sonucudur. Rapor, en büyük bir ölçüde iklim değişmelerin biyolojik çeşitlilik üzerine etkileri hakkında en yeni bilgiler ve milli uzmanların değerlendirmelerine dayanmaktadır. Türkiye, Antalya da kıyı dağ zinciri. Güneydoğu Avrupa daki dağ ekosistemi iklim değişmelerinin ciddi etkilerine maruz kalacaktır. REC, ECNC,

7 İklim Değişmelerinin Güneydoğu Avrupa da Biyolojik Çeşitlilik Üzerine Etkileri Önceki eğilimler, aktüel ölçmeler ve gelecek senaryolar gösteren modellere göre, bugün bilimsel toplulukta küresel sıcaklığın artmakta olduğu ve Yeryüzü nin ikliminin hızlı değişmek için potansyalı olduğu kabul edilmektedir. (Resim 1) Bunun büyük bir kısmı artan sera gaz emisyonlarının ve diğer insan faaliyetlerinin doğrudan neticesi olup bütün topluma meydan okumaktadır. Karar verenler ve politikacılar buna tepki göstermeye başlamaktadırlar. Kamuda gittikçe artan bilinç vardır ki kendi hayatları ve yaşam ortamı etkilenecektir. Resim 1: Farkedilen değişmeler a) global yüzey ortalama sıcaklık derecesınde; (b) met ölçmesine (mavi) ve satelitten alınan verilere göre (kırmızı) global ortalama deniz düzeyi; ve (c) Kuzey yarıkürede Mart-Nisan döneminde kar. Tüm farklar dönemindeki ortalamalara uygundur. Düz çizgiler onyıl için orta değerleri gösterip noktalar ise yıl değerleri göstermektedir. Boyalanmış yüzeyler bilinen belli olmayanların etraflı incelemesine ve zaman serilerine göre değerlendirilen belli olmayanların dönemleridir (a ve b)(c). Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kara Dağ, Sırbistan ve Türkiye dahil olmak üzere Güneydoğu Avrupa ülkeleri için iklim değişmelerinin etkileri sıcaklık artması, aşırı hava koşulları sıklaşması, kıyı erozyonunun artması, deniz düzeyinin yükselmesi, deniz biyolojik çeşitliliği üzerine etkiler, metin etkilerine maruz kalan nehirlerin sularının düzeyinin yükselmesi, sellerin artması, su kaynaklarına büyük bir baskı, zayıf biçim dahil olmak üzere işlenebilir topraklarda değişmeler, bitki ve hayvanların yetiştiği yerlerin değişmeleri, yabancı saldırgan hayvan ve bitki nevilerinin yarattığı sorunların artması (2 resme bakınız) ve biyolojik farklılığın zenginliğinin azalmasını kapsayabilir. Bunun yanısıra, ekosistem tarafından sağlanan ve kabul edilebilir yaşam koşulları ve kamu menfaatları sağlayan hizmetlere (gıda, içecek su, yakıt, inşaat malzemesi, biçim olanaklı kılan kaynaklar) bağlı olan yöresel ve bölgesel topluluklar için daha çok sorun olacaktır. Gerçektir ki pekçok Güneydoğu Avrupa nın bölgesi iklim değişmeleri için en hassas ve içinde iklim değişmelerinin biyolojik farklılık üzerine etkiler ile birlikte gelecek en çarpıcı etkileri bekleyebildiğimiz bölgelerdir. Örneğin: Sıcaklık artması ve yağış azalmasının etkilerinden dolayı artık şimdi de susuzlukla mücadele eden Güneydoğu Avrupa nın bölgeleri ve Güneydoğu Avrupa ya giren Akdeniz Bölgesi; sıcaklık artmasının büyük ölçülerde kar erimesine yol açtığı dağlık bölgeler ve nehirlerin akışlarının değişimi; deniz düzeyinin yükselmesinden dolayı fırtına gibi ağır hava durumlar için risk ile Güneydoğu Avrupa nın kıyı bölgeler ve deniz nitelikli bölgeler; kötü hava şartlarından dolayı seller, yoğun yağmurlar ve aşırı seller (bunlar da insanların oturduğu yerlerde ve altyapıda büyük zarar vermektedir.) REC, ECNC,

8 Resim 2: Bazı Avrupa ülkelerinde saldırgan yabancı neviler. İklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkilerinin doğrudan ve dolaylı ekonomik sonuçları olacaktır. İklim değişmelerinin gelecek yüzyıl sırasında Avrupa ekosistem hizmetlerini büyuk bir ölçüde azaltacağı sayılmaktadır (3. resim). Yalnız kara ekosistemlerinden 2000 ve 2050 yıllları arasındaki ilk yıllarda her sene 50 milyar değerinde ekosistem hizmetlerini kaybedeceğimiz değerlendirilmektedir yılına kadar toplam kayıpları yılın %7 tüketimi olacaktır. Resim 3: Ekonomik öngörüler, ekosistem hizmetlerinin kayıpları ve ekonomik sonuçları. REC, ECNC,

9 Daha sıcak dünya doğadaki mevsim olaylarının değişmeleriyle karşılaşacaktır; hayvan be bitkilerin yaşadığı pekçok yer hayat için daha az uygun olacaktır. Uygun iklim koşullarının yer değişmesi bazı neviler için onların sayısını ve yaşadığı yerleri değiştirecektir. Bu da ekolojik bağlanmasına doğrudan etkileyecektir. Kuru orman ve çalılık ve onların içinde ortaya çıkan neviler (Anadolu Dandorf Kertenkelesi (Anatololacerta danfordi) susuzluğun artması ve yangınlar dahil olmak üzere değişmiş koşullara maruz kalacaktır. REC, ECNC,

10 Güneydoğu Avrupa da İklim Değişmeleri ve Biyolojik Çeşitlilik Hakkında Politikanın Soruları İklim değişmelerine karşı koymak için iki baş politika tipi uygulanabilir hafifletme ve ve uyarlanma. Hafifletme politikaları ilerideki iklim değişmelerini hafifletmeye çalışmaktadır. Hafifletme politikaları, örneğin enerji daha etkili bir şekilde kullanarak veya daha temiz enerji üretimi yaparak yada sera gaz daha çok kaldırılarak sera gaz emisyonları azaltmasına konsantre etmektedir. Halbuki, yapabilecek hafifletme seviyesinin en iyimser öngörülerinde bile iklim değişmelerinin ciddi derecesini geçireceğiz. Şimdiki ve gelecek değişmeler ile mücadele etmek için uyarlanma stratejileri, demek ki meydana gelecek değişmelerin sonucları optimize edecek stratejileri geliştirmek zorundayız. Biyolojik çeşitlilik korumasında uyarlanma stratejileri iklim değişmelerinde biyolojik çeşitliliğin maksimum kaynaklarının hayatta kalmasını sağlamak için tasarlanacaktır. İklim değişmeleri ile uğraşmak ve mücadele etmek için 1992 tarihli Birleşmiş Milletler İklim Değişmesi Çerçeve Konvansiyonudur (UNFCCC). UNFCCC, 192 imza atanlar ile dünyada hemen hemen bütün ülkeler kapsamaktadır ve 1997 Kyoto Protokolü nden çıkan sözleşme temsil etmektedir. Kyoto Protokolü nün bugün imza atan 182 üye ülkesi vardır. Protokole göre, yüksek gelişmiş ülkeler ve piyasa ekonomisine tranzisiyon sürecinde olan ülkeleri kapsayan 37 ülke emisyon sınırlamasına ve azaltmasına hukuken mecburdur. Her iki konvansiyonun nihai amacı atmosferde sera gazların insanın iklim sistemini tehlikeli şekilde rahatsız etmesini önleyecek seviyede konsantrasyonlarının stabilize edilmesidir. BM tarafından başlatan iklim değişmeleri hakkında tartışmalar 2 Haziran 2008 tarihinde Bon da- Almanya, başlamıştır yılında UNFCCC görüşmeler için ikinci toplantıydı. Bu toplantı Nisan ve Mart ayında Bangkok ta yapılan BM konuşmalarından sonra yapıldı ve 2008 iklim değişmeleri hakkında daha güçlü ve etkili uluslararası anlaşma için proğram saptandı. Bu anlaşma Kopenhag da 2009 yılı Aralık ayında gerçekleştirilmelidir. Anlaşma Kyoto Sonrası İklim Değişmeleri Rejimi olarak tanınmıştır. Güneydoğu Avrupa tüm ülkeleri UNFCCC imza atmıştı. Arnavutluk, Hırvatistan, Makedonya ve Kara Dağ 2004 ile 2007 arasında Kyoto Protokolü onaylamıştır, diğer ülkeler ise onaylamaya hazırlanmaktadır. Hırvatistan tranzisyon sürecinde olan ülke olarak sayılır (UNFCC Aneks I), diğer ülkeler I. Aneks te bulunmamaktadır. Güneydoğu Avrupa nın ülkelerinin çoğu sera gaz envanterlerini yapmış ve iklim değişmeleri hakkında ilk milli bildirilerini sunmuştur; diğer ülkeler de bunu yapmaktadırlar. Şu anda Makedonya ve Arnavutluk iklim değişmeleri hakkında ikinci milli bildirisini hazırlamaktadır. Hırvatistan UNFCCC istinaden İkinci, Üçüncü ve Dördüncü milli bildirisini sunup UNFCCC ve Kyoto Protokolü Milli Uygulama Stratejisi Tasarımını yapmıştır. Güneydoğu Avrupa bazı ülkelerinde sera gaz emisyonları (GHG) 1990 ve 2000 arasında ciddi bir ölçüde azaldığı halde, bütün bölgenin ülkelerinde emisyonlar çoğalmaktadır. Güneydoğu ülkeleri emisyonlarını azaltmak için politikayı yapmaya ve uygulamaya başlamıştır. Hırvatistan energetik etkinlikle, sürdürülebilir ve ekolojik kabul edilebilir inşaat ile ve temiz taşımacılık ile uğraşan projelere cesaret vermektedir. Arnavutluk energetik etkinlik merkezi yapması sürecinde bulunmaktadır. Tüm ülkeler energetik politikalarında/stratejilerinde REC, ECNC,

11 yenilenebilir enerji kaynaklarını ilerletmektedir veya yenilenebilir kaynakları kullanmak için somut planlar yapmaktadır. Fakat yenilenebilir kaynakların kullanılması çok düşük düzeyde kalmıştır. Ülkelerin çoğunluğunda Temiz Gelişme Mekanizması Projesinin (CDM) yapılmasında çalışmalar başlamıştır ve bölgede farklı aşamalarda bulunmaktadır Şubat ayında Makedonya hükümeti ilk dönemi için Temiz Gelişme Mekanizma Milli Stratejisini kabul etmiştir. Bu strateji UNDP desteğiyle ve UNDP, Yaşam Ortamı ve Fiziksel Planlama Bakanlığı ve REC ile işbirliğinde yapılmıştır. Sürdürülebilir gelişme ve Güneydoğu Avrupa da fakirlik azaltması için iklim değişmelerinin önemini ve Güneydoğu Avrupa ülkelerinde iklim değişmelerinin incelenmesinin önde gelen ekonomi faaliyetlerine katılmasının önemini tanıyarak, iklim değişmeleri alanında Güneydoğu Avrupa da bölgesel işbirliğini güçlendirmek için Belgrad İnisiyatifi Avrupa için Yaşam Ortamı Altıncı Bakanlar Zirvesinde Ekim 2007, Belgrad, Sırbistan) kabul edilmiştir. İklim Değişmeleri Belgrad İnisiyatifi (BCCI) Güneydoğu Avrupa ülkeleri ile UNECE bölgesindeki diğer ülkeler arasında iklim değişmelerine ilişkin proğramlar bakımından ortaklık ve işbirliği kuvvetlendirmek amaçlamaktadır. BCCI politikasının başlı tavsiyeleri şu noktalara hedefliyor: а) İklim değişmeleri için Güneydoğu Avrupa Çerçeve Aksiyon Planının gelişmesi b) Araştırma, sistematik gözleme, eğitim, kamu bilincini yükseltme ve kapasite yapılması için iklim değişmeleri için Belgrad da virtuel bir bölge altı merkez yaratılması; c) ortaklık gelişmesi. Uyarlanma stratejilerinde çalışmalar hemen başlamalı ve su kullanılmasına ve ekosistem yaralanabilirliğine (yangın) konsantre edilmelidir (susuzluk ve sel riskleri). Bu stratejiler, fiziksel planlar, su ve ormanlar kulanım planları gibi önemli sektör stratejilerinde bulunmalıdır yılında beklenen Ekosistem ve Biyolojik Çeşitlilik Ekonomisi Son Raporu (TEEB) biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetlerini daha iyi korumak için böyle pekçok opsiyon düzenli inceleyecektir. Bu da ekosistemler ve biyolojik çeşitlilik yeni ekonomilerinin uygulanması ve katılması ile ne kadar daha iyi politikaların sağlanabileceğini gösterecektir. Global çapta biyolojik çeşitlilik koruması için en önemli uluslararası çerçeve Biyolojik Çeşitlilik Konvansiyonudur (CBD) yılında Rio de Janeiro da imzaya açılan CBD nin üç baş amacı vardır: (1) biyolojik çeşitlilik koruması, (2) onun kısımlarının sürdürülebilir kullanılması ve (3) onun jenetik kaynaklarının haklı dağıtımı yılının Nisan ayında Konvansiyonu imzalayan ülkeler, fakirlik azaltmasına katkıları olarak ve yeryüzündeki tüm hayat iyiliği için 2010 yılına kadar biyolojik çeşitliliğin şimdiki kayıp derecesini büyük bir ölçüde global, bölgesel ve milli seviyede azaltmayı üstlenmiştir. (VI/26 Karar). CBD 190 imza atan ülkeler ile yeryüzündeki hayatın korunmasını üstlenen ülkeler arasında hemen hemen evrenselik kazanmıştır yılında Avrupa Komisyonu 2010 yılına kadar biyolojik çeşitliliğin kaybolmasının durdurulması ve ileri bildirisinin kısmı olarak Biyolojik Çeşitlilik Avrupa Birliği Aksiyon Planını başlatmıştır. Bu bilidiri ve REC, ECNC,

12 ayrıntılı Aksiyon Planı 2010 yılına kadar biyolojik çeşitliliğin kaybolmasının durdurulması için ayrıntılı gündemdir. Bu plan politikanın 4 alanında 10 en önemli amaç ve aşağı yukarı 120 aksiyon önermektedir. Politikanın bir alanı özellikle biyolojik çeşitliliğe ve iklim değişikliğine yöneliktir, ve amaçlardan biri (9. amaç) biyolojik çeşitliliğin iklim değişikliğine uyarlanmasının desteklemesine yöneliktir. Güneydoğu Avrupa bölgesindeki biyolojik çeşitliliğin korunması için ülkelerin çoğunluğu artık Avrupa Birliği nin kuşlar ve yetiştiği habitat hakkında talimatını göz önünde tutarak son yıllarda doğa koruması hakkında çağdaş kanunlar çıkardı. Bu ülkeler Biyolojik Çeşitlilik Konvansiyonu CITES ve Bern Konvansiyonu gibi uluslararası konvansiyonları imzalamıştır. CBD ye göre biyolojik çeşitlilik stratejileri Kara Dağ ve Sırbistan hariç Güneydoğu Avrupa tüm ülkelerinde gelişmiştir. Kara Dağ ve Sırbistan artık onları yapmaya başlamaktadır. Biyolojik çeşitlilik ve doğa koruması milli kalkınma stratejilerinde ve yaşam ortamı koruması aksiyon planlarında bulunmaktadır. Halbuki, bellidir ki Güneydoğu Avrupa da iklim değişikliğinin etkileri muhtemelen biyolojik çeşitlilik türlü milli ve uluslararası politikalarının gerçekleştirilmesini özellikle Biyolojik Çeşitlilik Konvansiyonu ve 2010 yılına kadar biyolojik çeşitliliğin kaybolmasına yönelik 2010 Tarihine Kadar Biyolojik Çeşitlilik Avrupa Hedeflerini bozabilir. İklim değişmelerinin Güneydoğu Avrupa da biyolojik çeşitliliğe olumsuz etkilerini gidermek için, biyolojik çeşitlilik ile ilgili kanunları uygulanmalı, biyolojik çeşitliliğe zarar verici ve iklime bağlı olmayan kaynakları azaltılmalı ve mevcut biyolojik çeşitliliği korunmalıdır. Uyarlanma girişimlerine biyolojik çeşitliliğin entegrasyonu da önemli bir olgudur. İklim değişkliğinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkilerine karşı konulacak stratejik politika ve aksiyon planlarının belgelerinin gelişmesine ihtiyaç vardır. Bu böyle planların olmadığı Güneydoğu Avrupa da gayet önemlidir. REC, ECNC,

13 Tavsiyeler Bu tavsiyeler, Güneydoğu Avrupa da iklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkileriyle mücadele etmek için Güneydoğu Avrupa da İklim Değişmeleri, Biyolojik Çeşitliliğin Değişikliği toplantısındaki (18-19 Haziran 2008, Belgrad, Sırbistan) uzman raporlarından, bildirilerden ve tartışmalardan çıkmıştır: 1. Mevcut girişimlerin genişletilmesine paralel olarak Güneydoğu Avrupa için iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilik hakkında Avrupa da Yaşam Ortamı UNECE Altıncı Bakanlar Zirvesinde (Ekim 2007, Belgrad, Sırbistan) kabul edilmiş iklim değişikliği konusunda Güneydoğu Avrupa bölgesel işbirliğinin genişletilmesi için Belgrad İnisiyatifi, Avrupa Birliği, BM ve Avrupa Konseyi inisiyatifleri dahil olmak üzere, güçlü ve somut bir aksiyon planının geliştirilmesi. Güneydoğu Avrupa Bölgesindeki hükümetler milli hükümet dışı örgütler, bilimsel ve uzman kuruluşlar ve ekonomi dallar dahil olmak üzere tüm önemli ilgili kuruluşlardan yardım arayarak aksiyon planını yapmak ve ilerletmek için desteklenmiştir. 2. Ülkeler ve ilgili kuruluşlar arasındaki bölgesel işbirliği yoğunlaşmalı ve ülkeler içinde ise bakanlıklar ve diğer ilgili kuruluşlar iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilik arasında ilişki bulmak için konstruktif diyaloga girmeli ve ortak faaliyetler başlatmalıdır. Katılan hükümet dışı örgütler Güneydoğu Avrupa da biyolojik çeşitlilik ve iklim değişikliğine ilişkin faaliyetleri arasında sinerji kurmak için desteklenmektedir. 3. Önemli milli ve uluslararası hükümet dışı örgütler politikalarına, stratejilerine ve aktivitelerine biyolojik çeşitlilik ve iklim değişikliği konularını dahil etmeye ve elde olan kaynakları biyolojik çeşitliliğe karşı değil onun uğruna çalıştırmaya desteklenmiştir. 4. İklim değişmeleri, biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetleri hakkında eğitim aksiyonları kamu, politikacılar, karar verenler ve ekonomi dallarına ulaşmak için çok önemlidir. Bu faaliyetler yoğunlaşmalı, bölgesel, milli ve millialtı seviyede uygulanmalı ve ilgili multi-kurumlara giriş sağlanmalıdır. 5. Avrupai, bölgesel ve milli seviyelerde Güneydoğu Avrupa da iklim değişikliğinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkileri hakkında bilgilerdeki boşlukları doldurmak için konsantre edilen ve geniş muhtelif bilim araştırmalarından, politikaların tahlillerinden, modelleşme ve senaryo yapılmasından ve bölgesel, milli ve millialtı seviyedeki biyolojik çeşitliliğin takip edilmesinden gerçekleştirilen faaliyetler gösterilmelidir. Bu faaliyetler hem kara hem de deniz ortamlarıyla uğraşmalıdır. Halbuki, bilgi ve veri bakımından boşluklar olduğu için hiçbir aksiyon ertelenmemelidir. 6. Güneydoğu Avrupa da biyolojik çeşitlilik ve iklim değişikliği ile uğraşmak için bilgi ve insani ve maddi kaynakların çoğalması en önemli bir öncelik olup ve gerçek faaliyetler için hayati önemi taşıyan esas temsil etmektedir. 7. Hafifletmek ve uyarlanmak için doğal mevkiler için uyarlanabilir yürütme (strateji) dahil olmak üzere hafifletmek ve uyarlanmak için önlemlerin gelişmesi ve gerçekleştirilmesi çok önemlidir. İklim değişmelerini hafifletmek için daha geniş önlemler biyolojik çeşitliliğe zarar verilmemelidir. 8. Avrupa ve Güneydoğu Avrupa genelinde korunmuş bölgeler ve ekolojik bağlar ve iklim koridorları dahil olmak üzere Güneydoğu Avrupa bölgesinde ekolojik ve peysaj fleksibilitesini çoğaltmak için somut ve uzun vadeli önlemler uygulanmalıdır. 9. Güneydoğu Avrupa da İklim Değişikliği, Biyolojik Çeşitlilik Değişmeleri Toplantısı sırasında kurulan ilişki ve diyaloglara dayanarak Güneydoğu Avrupa Bölgesinde iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilik için aktif ve buna kendilerini veren bir insanlar ağı veya forumu geliştirilmelidir. REC, ECNC,

14 Özel Tavsiyeler Başlıca tavsiyelerden başka Güneydoğu Avrupa bölgesinde iklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkileriyle mücadele etmek için bazı özel tavsiyeler geliştirilmiştir. Güneydoğu Avrupa da iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilik sorunları çözmek için politikaların ve faaliyetlerin uluslararası, Avrupa ve bölge çerçeveleri. Milli ve uluslararası politikalar iklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkileriyle mücadele etmeye başladı, fakat somut hedef ve tedbirler konusunda hala büyük boşlukları vardır. Bu yüzden şunlar tavsiye edilir: tüm coğrafya seviyelerinde iklim etkilerini uygun bir şekilde gidermek için Güneydoğu Avrupa için iklim değişmeleri ve biyolojik çeşitlilik ile ilgili milli ve uluslararası politikalar ve aktiviteler arasında daha çok stratejik ve operatif sinerji gerekir; milli ve millialtı seviyede biyolojik çeşitlilik ve iklim değişmelerine ilişkin uluslararası sözleşmelerin uygulanmasının iyileştirilmesine güçlü bir ihtiyaç vardır. Güneydoğu Avrupa da iklim değişikliğin biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetleri üzerine etkilerine bölgesel etki ve tepkiler Bilimsel kanıtlar ve sahadan alınan kanıtlar gösteriyor ki iklim değişikliğinin biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetleri üzerine sonuçları çok ağır olacaktır. Halbuki, bu Rapordaki ülkelerin çoğunluğunda bilgilerde büyük boşluklar vardır. Güneydoğu Avrupada bölgesel, milli ve millialtı seviyede politikaları için sorumluluk hala erken aşamadadır, fakat ülkelerin çoğunluğunda sorunlara siyasal dikkat hızlı artmaktadır. Güneydoğu Avrupa daki ülkeler arasında bilgi ve deneyim alışverişine, milli seviyede yetkili bakanlıkların işbirliğine, uluslararası örgütlerin proğramların daha büyük sineryisine ve tüm önemli ilgili kurumların ve kişilerin özellikle işadamları ve toprak sahiplerinin katılmasına öncülük verilmelidir. Pratik Çözümler ve Siyasal Aletler Şu faaliyetler tavsiye edilir: Millialtı seviyede bile çatışmalar çözümü için faaliyetler dahil olmak üzere bilinç yükseltmek için ve bilgi vermek için projeler; İklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkilerine uyarlanma stratejileri; Yerli nüfus ve işadamlarını dahil eden müşterek proğramlar; Biyolojik çeşitlilik politikasının hedeflerinin gerçekleştirilmesi ve projelerin yapılıp gerçekleştirilmesi dahil olmak üzere kapasite yapma özel proğramları; İklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkilerinin gerçek ve pratik bir şekilde sektör politikalarına ve ekonomi ve finansman sektörlerine dahil edilmesi; Biyolojik çeşitlilik ve iklim değişmeleri için lobi ve milli panellerin kurulması; Korunmuş bölgelerin sürüdülebilir yürütülmesi; Deniz bölgelerinde kentleşme ve yatırım inşaat denetimi; Güneydoğu Avrupa da iklim değişmelerine en hassas nevi ve habitat listelerinin yapılması ve iklim değişmelerini takip etmek için mevki belirlenmesi. Bu mevkiler deniz bölgelerini de kapsamalıdır. İklim değişmelerinin sonuçlarının idare edilmesi ve ekosistemin mukavemet gücünün güçlendirilmesi Şu faaliyetler tavsiye edilir: İklim değişikliği ve biyolojik çeşitliliğe meraklı multi-kurumların ağlarının kurulması; REC, ECNC,

15 Kara ve denizde korunmuş bölgelerin sayısını çoğaltmak ve yeni uyarlanabilir idare yöntemleriyle bu bölgelerinin idare edilmesini iyileştirmek; Doğal mevki ve milli parkların idare planlarının yapılma veya revizyonu yoluyla iklim değişikliğinin etkilerine hazırlanmak. Sözü geçen mevkiler için yeni alan planlarını yapmak; Avrupa ve Güney Avrupa genelinde iklim değişmelerinin etkilerinin sonucu olan nevilerin taşımasını sağlayacak milli iklim-ekolojik koridorlar yaparak fleksibil ekolojik ağların kurulması. Olasılı yaralanabilir bölgeleri belirlemek; Yerli ve yabancı nevilere ilişkin stratejileri tekrar incelemek ve ortak faaliyetler geliştirmek: Ekosistem fonksiyonlarına konsantre edilerek doğa restorasyon bölgelerini belirlemek; Yerli meraklı kişileri ve toprak kullananları iklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkileriyle mücadeleye dahil etmek için eğitim kapasitesi için somut proğramlar saptamak. Biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetleri bakımından özellikle hassas bölgeler için risk değerlendirme araştırmaları yapmak; Çeşitli bilim dallarındaki araştırmalar için hem milli hem de Güneydoğu Avrupa düzeyinde proğramlar geliştirmek. İklim değişmelerinin biyolojik çeşitlilik üzerine etkileri hakkında bilgileri yayınlamak için çözümler Şu faaliyetler tavsiye edilir: Kamuya ve en önemli meraklı kişilere mesaj gönderme yeni ve çekici şekillerini kabul edip uygulamak gerek. Bunda mesaj gönderene değil mesaj alana konsantre edilmelidir. Kısa mesajlar uygulanmalı: Doğa ölmektedir biz onun kısmıyız! veya İklim değişmelerinin mültecileri mi olacağız?, fakat Doğa ile yakın ilişkide yaşayarak zenginsiniz ; İklim ve biyolojik çeşitlilik ile ilgili mesajlar insanların günlük hayat ve işlere ait olmalıdır ve sorunların çözülmesinde yardım yollarına işaret etmelidir. REC, ECNC,

16 Hayatta hızı korumak ileri adımlar Önemli olan hayatta hızı ve bu Rapor ile özellikle Güneydoğu Avrupa da iklim değişmeleri, biyolojik çeşitlilik değişmeleri toplantısında öncülük edilen ileri faaliyetleri korumaktır. Bir an önce en az 5 en önemli proje belirlemek gerekir. Aralarında hiç olmazsa iletişim ve bilinç yükselmesiyle uğraşan bir proje bulunmalıdır. Önerilen Aksiyon Planında bu projeler baş etkinlik yönleri olabilir. Güneydoğu Avrupa bölgesinde biyolojik çeşitlilik ve iklim değişmeleri hakkında sık seminer ve toplantıların düzenlenmesi etkinliklerin incelenmesine ve takip edilmesine ciddi bir katkıda bulunabilir. Bu bildiri geniş esasta özellikle ait olduğu ilgili kurum ve kişilere dağıtılmalıdır. REC, ECNC,

17