İlim ve Hayat. Mehmet SOYSALDI* İSLÂM DA İLK ÖĞRETMEN: MUS AB B. UMEYR (R.A) Kasım 2012

Transkript

1 İlim ve Hayat Mehmet SOYSALDI* İSLÂM DA İLK ÖĞRETMEN: MUS AB B. UMEYR (R.A) 32

2 Nesebi ve Gençlik Yılları Mus ab b. Umeyr b. Haşim b. Abdi Menaf b. Abdiddar b. Kusay, b. Kilâb b. Mürre el-kureşî el-abderî. Miladi 585 yılında Mekke de dünyaya geldi. Babası Umeyr, annesi Hünas binti Malik tir. Annesi de babası da maalesef Müslüman olmamışlardır. Mus ab, Mekke de Abduddaroğulları denilen zengin bir aileye mensuptur. Cahiliye döneminde bu ailenin iki görevi vardı: 1. Askerî görevleri ki Mekke nin sancaktarlığını yapmaktı. günümüzdeki bazı gençlerin de yaptığı gibi her gün belirli bir zamanını ayna karşısında geçirirdi. Saatlerce süslenir, elbisesini giyer ve kokusunu sürer sokağa öyle çıkardı. Mus ab sokağa çıktığı zaman mahallenin genç kızları pencereye çıkar onu izlerlerdi. Mekke nin en güzel kızları onunla evleneceğine dair bahse girer ve onunla evlenmek için can atarlardı. Mus ab, ailesi içerisinde en fazla annesi tarafından sevilmekteydi. Ancak Müslüman olduktan sonra en fazla annesinin elinden çekmiştir. Yani Allahu Teâlâ, onu annesiyle imtihan etmiştir. başlıyordu. Bu daveti Mus ab da duymuştu. Mus ab b. Umeyr in Müslüman Oluşu 2. Dinî görevleri de hicabe idi. Yani Kâbe nin bakımı ve anahtarını koruma ile görevli idiler. Mus ab ın ailesi, Mekke nin en zengin ailelerden biri idi. Evin üç erkek evladı vardı. Onların en küçüğü de Mus ab tı. Annesi bu küçük oğluna diğerlerinden daha fazla düşkündü. Dolayısıyla ona en güzel elbiseleri giydirir, özel ayakkabı diktirir, en güzel ata bindirirdi. 1 Mus ab için ta Yemen den özel koku getirtirdi. Mus ab a ait bir koku vardı ki, sadece o kullanırdı. Mekke sokaklarından geçtiği zaman o kokudan dolayı o mahalleden Mus ab ın geçtiği belli olurdu. Mus ab, aynı zamanda yakışıklı bir gençti. Mus ab Tarihler Miladi 610 yılını gösterirken Peygamber Efendimize ilk vahiy indiğinde Mus ab 25 yaşında idi. İslâm daveti yavaş yavaş Mekke de yayılmaya başlıyordu. Bu daveti Mus ab da duymuştu. Soylu soplu, zengin ve yakışıklı bir genç olmasına rağmen Mus ab, 25 yaşına kadar iffetini bozacak bir davranışı asla olmamıştı. İşte Mus ab, iffetini muhafaza ettiği için Allah da ona imanı nasip etmiştir. Tarihler Miladi 610 yılını gösterirken Peygamber Efendimize ilk vahiy indiğinde Mus ab 25 yaşında idi. İslâm daveti yavaş yavaş Mekke de yayılmaya Bir gece vakti Mus ab arkadaşlarıyla Hacun Dağı nda eğlenmekte idi. Arkadaşlarından biri ona: Duydunuz mu Adulmuttalib in yetimi Muhammed, ben Allah ın peygamberiyim. Tapmakta olduğunuz bu putlar boştur. Hiçbir fayda sağlamaz. Allah ise birdir, her şeyi gören ve bilendir. Yaratan odur, ona ibadet ediniz. diyormuş diye bazı şeyler anlatır. Bütün anlatılanlar Mus ab ı çok etkilemesine rağmen, Susun bunları anlatmayın, bunlar bizim meselemiz değildir. Büyüklerimiz bunları düşünsün ve kararlarını versinler, biz eğlencemize bakalım. diyerek arkadaşını susturdu. Ama aklından da söylenenler asla çıkmadı. Eve geldi, sabaha kadar düşünmekten gözlerine uyku girmedi. Sabah olunca at yarışına gitti, her gün yarışta birinci olmasına rağmen o gece uykusuz olduğu 33

3 için yarışı kaybetti. Fakat fazla üzülmedi. Daha sonra demirci Habbab b.eret in dükkânının önünden geçmekteydi. Mus ab, dükkânın önünden geçerken - Ah Mus ab bir elime geçse de ona İslâm ı bir anlatsam, onu Müslüman olma şerefiyle bir şereflendirebilsem, İslâm ona ne güzel yakışır, diye düşünüyordu. O anda Mus ab, Habbab a uğrar bir bakar ki kızgın demiri elinde tutmaktadır. Onu bu hâlde görünce Mus ab, ona şu soruyu sorar: - Bu sıcak demiri nasıl elinde tutuyorsun elin yanmıyor mu? - Yüreğimde öyle bir yangın var ki bedenimdeki acıyı hissetmiyorum, der. Mus ab, birden bu söz karşısında sarsılır. - Benim de yüreğim yanıyor fakat senin kadar cesur değilim, senin gibi bu kızgın demiri elimle tutacak cesaretim yok. Sen bu cesareti nereden buluyorsun, der. Habbab tam fırsatı yakalamıştır. Ona İslâm ı anlatmaya başlar. Nihayet Habbab b. Eret, o güne kadar İslâm dan öğrendiği hakikatleri anlatırda anlatır. Sonunda - Muhammed nerede, beni oraya götür. - Seni ona götüreceğim ama şimdi değil. - O halde ne zaman götüreceksin? - Mekke, öğle uykusunda iken sen Safa Tepesi nde Erkam b. Erkam ın evine gel, der. Bunun üzerine - Yoksa Ebu Cehil in yeğeni Erkam, Müslüman mı oldu, der. Evet der. Nihayet Mus ab, öğle vakti Erkam ın evine gelir. Habbab, kapıyı açar ve Mus ab, Allah Rasûlunü görür görmez şehadet getirip Müslüman olur. İşte Habbab b. Eret, böylece Mus ab b. Umeyr in İslâm a girmesine vesile olmuştur. Mus ab, Daru l-erkam dan çıkarken Peygamber Efendimiz, ona: Sakın ha ailene Müslüman olduğunu sezdirme! der. Mus ab da Efendimiz in dediğini tutmaya çalışır ama iman bu, bir kalbe girdi mi insanda mutlaka bir değişiklik yapar. Dolayısıyla ev ehli tarafından Mus ab daki değişiklikler kısa bir süre sonra hemen fark edilir. Mus ab ın annesi Hünas, Mus ab a çeşitli sorular sormasına rağmen bir türlü oğlunun ağzından bir şey alamaz. Kardeşlerini çağırır onlara sorar, onlar da bir şey söyleyemezler. Sonunda annesi, amcaoğlu Osman b. Talha yı çağırır ve ona: - Ben Mus ab da birtakım değişiklikler seziyorum, onu bir takip et, ondaki bu değişikliklerin sebebini öğren, der. Osman b. Talha, Mus ab ı izler ve kısa bir süre sonra haberi getirir. - Senin oğlun Müslüman olmuş, der. Mus ab b. Umeyr, eve gelince annesi onu karşısına alır ve: - Oğlum! Öğrendiklerim doğru mu, der. Mus ab, hiç tereddüt etmeden: - Evet, doğru, ben Müslüman oldum, der. Annesi bundan hiç memnun olmaz ve onu ikna etmeye çalışır. Çeşitli sözlerle onu dininden döndürmeye uğraşır ama nafile. Sonunda onu tehdit etmeye başlar. Bundan da sonuç alamayınca Anne Hünas ın sevgili oğluna yapmadığı eziyet kalmaz. Onu dininden döndürmek için evlerindeki bir mahzene hapsederek günlerce aç ve susuz bırakır. Hatta herkesten çok sevdiği biricik yavrusunu kölelerine kamçılatarak işkence etmeye başlar. Ama bundan da bir sonuç alamaz. Sonunda Mus ab ı çağırır ve önüne iki tercih koyar: - Ya ananın servetini tercih edeceksin veya Muhammed in Dini ni, der. Mus ab elbette İslâm ı tercih eder. Ve böylece evden, ailesinden, dünyalık servetten ayrılmış, imanı tercih etmiş ve artık Daru l-erkam da kalmaya başlamıştır. 34

4 Mus ab b. Umeyr in Habeşistan a Hicreti Tarihler 615 yılını gösterirken İslâmiyet i kabul ettikten sonra Mekke de sıkıntı ve işkencelere mâruz kalan Mus ab b. Umeyr, Rasûlullah ın izniyle Habeşistan a hicret eder. Nübüvvetin 5. yılında Habeşistan a hicret eden 15 kişiden, 11 i erkek, 4 ü de kadın idi. Nihayet Mus ab, Habeşistan a hicret edenlerle birlikte Mekke den ayrıldı. Orada bir müddet kaldıktan sonra Mekke nin ileri gelenlerinin Müslüman olduğu haberini duyunca 39 muhacirle birlikte Mekke ye, o eşsiz sevgiliye, Allah ın Rasûlü ne döndü. Hâlbuki duyulan haber asılsızdı, Mekke ileri gelenlerinin İslâm a olan düşmanlığı devam ediyordu. Hz. Ali (r.a.), onu şöyle anlatır: Bir gün Rasûlullah ile oturuyordum. Bu sırada Mus ab b. Umeyr geldi. Üzerinde yamalı bir elbise vardı. Rasûlullah onun bu hâlini görünce, mübarek gözleri yaşla doldu. Çünkü o, Müslüman olmadan önce servet içinde idi. Dini uğruna bunların hepsini terk etmişti. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) onun hakkında şöyle buyurdu: Kalbini, Allahu Teâlâ nın nurlandırdığı şu kimseye bakın. Anne ve babasının onu en iyi yiyecek ve içeceklerle beslediklerini gördüm. Allah ve Rasûlü nün sevgisi, onu gördüğünüz hâle getirdi. 2 Nitekim Peygamber Efendimiz, Mus ab a; Mus abu l- Hayr unvanını vermiştir. İslâm da İlk Öğretmen Birinci Akabe bi atında Müslüman olan Medineliler, Rasûlullah Efendimize: Mus ab b. Umeyr, Medine de Es ad b. Zürâre nin evinde Kur an-ı Kerim ve dinî bilgileri öğretiyor, güzel ahlakı, nezaketi ve kibarlığı ile herkesi İslâm a bağlıyordu. Onun bu hizmetiyle Medine de çok kimse Müslüman oldu. Medine de bulunan kabile reislerinden Sa d b. Muâz, Üseyd b. Hudayr, henüz Müslüman olmamışlardı. Yâ Rasûlullah! İçimizde, İslâmiyet açıklandı ve yayılmaya başladı. Halkı Allah ın Kitabına davet edecek, Kur an-ı Kerim i okuyacak, İslâm dinini anlatacak, İslâm ın sünnet ve emirlerini aramızda ikâme edecek, yerleştirecek, namazlarımızda bize imamlık yapacak bir kimse gönder. diye mektup yazdılar. Bunun üzerine Rasûlullah Efendimiz Mus ab b. Umeyr i, Medine ye gönderdi ve ona, Medinelilere Kur an-ı Kerim okumasını, İslâmiyet in emir ve yasaklarını öğretmesini, namazlarını kıldırmasını emretti. 3 Mus ab b. Umeyr kısa zamanda Medine ye vardı. Orada kendisini büyük sevinçle karşıladılar. Es ad b. Zürâre nin evine yerleşti. Ev sahibi Medineli ilk Müslümanlardan idi. Orada insanlara dinlerini öğretmeye başladı. 4 Mus ab b. Umeyr, Medine de Es ad b. Zürâre nin evinde Kur an-ı Kerim ve dinî bilgileri öğretiyor, güzel ahlakı, nezaketi ve kibarlığı ile herkesi İslâm a bağlıyordu. Onun bu hizmetiyle Medine de çok kimse Müslüman oldu. Medine de bulunan kabile reislerinden Sa d b. Muâz, Üseyd b. Hudayr, henüz Müslüman olmamışlardı. Bunların durumu çevreyi etkiliyor, İslâmiyet in hızla yayılmasını engelliyordu. Bir gün Mus ab bir bahçede, etrafında bulunan Müslümanlara dini anlatıyor, sohbet ediyordu. Bu sırada Evs kabilesinin reislerinden olan Üseyd, elinde mızrağı ile hiddetli bir şekilde gelip, şöyle konuşmaya başladı: - Siz bize niçin geldiniz, insanları aldatıyorsunuz? Hayatınızdan olmak istemiyorsanız buradan derhâl ayrılın! 35

5 Nice ağır hakarete ve işkenceye Allah ve Rasûlü hatırına katlanmış ve Rasûlullah (s.a.v.) ın özel terbiyesinde yetişmiş olan Mus ab (r.a), onun bu taşkın hâlini gayet sakin bir şekilde karşıladı ve şöyle dedi: - Hele biraz otur! Sözümüzü dinle, maksadımızı anla. Beğenirsen kabul edersin. Yoksa engel olursun, diyerek gayet yumuşak ve nazik bir şekilde karşılık verdi. Üseyd sakinleşip; Mus ab b. Umeyr in, bu sözü üzerine kelime-i şehâdeti söyleyip Müslüman olan Üseyd, sevincinden yerinde duramadı ve: - Ben gidip arkadaşlarıma da anlatayım, diyerek ayrıldı. Üseyd; Evs Kabilesinin reisi, Sa d b. Muâz ın ve kabilesinin yanına varınca, Müslüman olduğunu söyledi. 5 Bunu gören Sa d, şaşırarak hiddetlendi ve Mus ab b. Umeyr in yanına koştu. Yanına varınca sert ve kızgın bir tavırla konuşmaya başladı. Mus ab b. Umeyr, ona da gayet yumuşak konuştu ve oturup Kısa sürede İslâm ın Medine de yayılmasına vesile olan Mus ab b. Umeyr, Müslüman olan Medineli 75 Müslüman ile miladi 622 yılında ikinci Akabe Biatına katıldı. İşte İslâm ın ilk öğretmeni, hayatını inancı ve dini uğruna feda edip böylece Uhud da şehid düştü - Ey kavmim beni nasıl biliyorsunuz? - Sen bizim büyüğümüz ve üstünümüzsün, dediler. Sa d: - Öyle ise Allah a ve Rasûlüne iman etmelisiniz. İman etmedikçe sizin erkek ve kadınlarınızla konuşmak bana haram olsun, 6 dedi. Bunun üzerine kavmi hep birden İslâmiyet i kabul etti. O gün kabilesinden iman etmedik kimse kalmadı. Mus ab b. Umeyr in büyük gayretleri ve hizmetleri neticesinde İslâmiyet, Medine de hızla yayıldı. 7 Öyle ki, İslâmiyet her eve girmiş, neredeyse iman etmeyen kalmamıştı. Kısa sürede İslâm ın Medine de yayılmasına vesile olan Mus ab b. Umeyr, Müslüman olan Medineli 75 Müslüman ile miladi 622 yılında ikinci Akabe Biatına katıldı. - Doğru söyledin, dedi ve mızrağını yere saplayarak oturdu. Mus ab, ona İslâmiyet i anlattı ve Kur an-ı Kerim okudu. Kur an-ı Kerim in eşsiz belâgati ve tatlı üslûbunu işiten Üseyd kendini tutamayıp: - Bu ne kadar güzel, ne kadar iyi bir sözdür. Bu dine girmek için ne yapmalı, diye sordu. Güzel yüzlü, tatlı dilli öğretmen cevap verdi: - Lâ ilâhe illallah Muhammedü r-rasûlullah, demek kâfidir. biraz dinlemesini söyledi. Sa d, bu nazik konuşma karşısında yumuşayıp oturdu ve konuşulanları dinlemeye başladı. Mus ab b. Umeyr, ona da İslâmiyet i anlattı ve Kur an-ı Kerim den bir miktar okudu. Kur an-ı Kerim okunurken Sa d ın yüzü birden bire değişiverdi. O da orada Müslüman oldu. Kendinde duyduğu üstün bir hâlin ve rahatlığın şevkiyle derhâl kavminin yanına gidip onlara şöyle dedi: İşte İslâm ın ilk öğretmeni, hayatını inancı ve dini uğruna feda edip böylece Uhud da şehid düştü Allah (c.c.), bizleri şefaatine nail eylesin... Dipnot *Prof. Dr. 1 İbn Sa d, et-tabakatü l-kübra, Beyrut 1978, III, 116; Kandehlevî, M.Yusuf, Hayatü s-sahabe, Dımeşk 1986, I, Kandehlevî, age., II, İbn Hişam, es-siretü n-nebeviyye, Beyrut 1971, II, 76; İbnü l-esir, el-kâmil fi t-tarih, Beyrut 1965, II, Kandehlevî, age., I, İbnü l-esir, age., II, 97; Kandehlevî, age., I, İbnü l-esir, age., II, 98; Kandehlevî, age., I, İbn Hişam, age., II, 77-79; İbnü l-esir, age., II,