REKABET KURULU KARARI

Transkript

1 Dosya No : 1-16/2015 Karar Sayısı : 51/2016 Karar Tarihi : REKABET KURULU KARARI Toplantıya Katılan Üyeler : Dr. Yenal SÜREÇ Doç. Dr. Figen YEġĠLADA Av. Sezi SIDAL Kubilay SEPETCĠOĞLU (BaĢkan) (BĢk. Yrd.) (Üye) (Üye) 2. RAPORTÖRLER: Selim ALTINCIK Doğan ÇÖREKÇĠOĞLU (Üye) (Uzman) TARAFLAR: 3.1 ġikâyetçi: (Gizlilik Talebi Bulunmaktadır) 3.2 Hakkında ĠĢlem Yapılan: ALMIGHTY Development Ltd. (Mġ11662) (TAM SOFRA TU9564) Çiğdem Sok. Hacıveli&ġahin Apt. A Blok No:6 Kalkanlı, Güzelyurt DOSYA KONUSU: Türkiye menģeli Almighty Development Ltd. (TAM SOFRA) isimli teģebbüsün Türkiye deki güçlü mali gücünü de kullanarak Kuzey Kıbrıs Türk Kızılayı ve Lefkoşa Merkezi Cezaevi ihalelerinde maliyet altı fiyat vererek ihaleleri kazandığı ve maliyet altı fiyat uygulamaları ile rakiplerini pazar dıģına atmaya çalıģtığı iddiasının soruģturulması DOSYA EVRELERĠ: Kurul kayıtlarına tarihinde giren Ģikâyet baģvurusunu değerlendiren Kurul, tarih ve 49/2015 kararıyla Ģikâyetçi taraftan yazılı olarak ek bilgi ve belge talep edilmesine karar vermiģ, tarihinde yazılı olarak istenilen bilgi ve belgeler, ve tarihlerinde Kurul kayıtlarına girmiģtir. Talep edilen bilgi ve belgeleri değerlendiren Kurul, tarih ve 58/2015 kararıyla, 36/2009 Rekabet Yasası 6 ncı maddesinin ihlali iddialarının araģtırılması amacıyla Yasa nın 22 inci maddesi tahtında Tam Sofra isimli teģebbüs hakkında ön araģtırma 1 / 13

2 50 baģlatılmasına karar vermiģtir. AraĢtırmayı yürütmekle ilgili olarak bu dosyayla sınırlı olmak ve bu dosya hakkında yapılacak oylamalarda oy kullanmaması koģuluyla Kurul Üyesi Selim ALTINCIK ile Uzman Doğan ÇÖREKÇĠOĞLU nun görevlendirilmelerine karar vermiģ ve yetki belgeleri tanzim edilmiģtir. Bu kapsamda görevli raportörler tarafından hazırlanan 1-16/2015 ÖA sayılı ön araģtırma raporu tarihinde Kurul a sunulmuģ ve Kurul un tarihli toplantısında görüģülmüģtür. Kurul, yaptığı değerlendirmeler sonucunda 68/2015 sayılı kararı ile Almighty Development isimli teģebbüs hakkında Yasa nın 6 ncı maddesinin ihlali iddialarının derinlemesine soruģturulabilmesine imkân tanınması amacıyla Yasa nın 23 üncü maddesi tahtında soruģturma baģlatmasına karar vermiģ ve soruģturmayı yürütmekle ilgili olarak, yine Kurul üyesi Selim ALTINCIK ile Uzman Doğan ÇÖREKÇĠOĞLU nu görevlendirmiģtir. Kurul un soruģturma baģlatma kararı, tarihinde hakkında soruģturma baģlatılan tarafa ve Ģikayetçi tarafa yazılı olarak bildirilmiģtir. SoruĢturma, görevli raportörlerin soruģturma raporunun tamamlanabilmesi amacıyla, tarihli ve 9/2016 sayılı Kurul kararı ile Yasa nın 23(2) maddesi tahtında 60 gün ek süre verilerek uzatılmıģtır. Raportörler SoruĢturma Raporunu tarihinde Kurul a iletmiģler ve Kurul tarihli Kurul toplantısında dosyanın ilk görüģmesini yaparak dosya hakkındaki tarihinde 51/2016 sayılı kararıyla oybirliğiyle vermiģtir DOSYA TARAFI VE ĠLGĠLĠ DĠĞER TARAFLARLA YAPILAN GÖRÜġME VE ĠNCELEMELER SONUCU ELDE EDĠLEN BĠLGĠ VE BELGELER: Almighty Development Ltd. (TAM SOFRA) ile Yapılan GörüĢme ve Elde Edilen Belgeler: Görevli raportörler tarafından tarihinde Almighty Development in Güzelyurt ODTU kampüsünde bulunan ofisinde, operasyon sorumlusu Enes Teke ile görüģülerek Set Onay Belgeleri yanında maliyet hesaplarının yapılabilmesi için ihale Ģartnameleri ve 2014 yılına ait denetlenmiģ mali raporlar talep edilmiģtir. GörüĢmede verilen ifadede yemek hizmeti (Catering) sektörünün restorancılıktan farklı olduğu, sektörde kar marjlarının çok daha düģük olduğu ve maliyet avantajlarının ölçekle ilgili olduğu belirtilmiģtir. Cezaevi ihalesinde yaģanan bazı sıkıntılar nedeniyle ihalenin mahkemeye taģındığı ve mahkemenin kendi lehlerine sonuçlandığı belirtilmiģtir. Kızılay ihalesi ve Merkezi Cezaevi müdürlüğünün taģımalı yemek hizmeti ihaleleriyle ilgili maliyet hesaplamaları ve 2014 yılına ait denetlenmiģ mali raporları da Kurula tarihinde iletilmiģtir. Kurula; Cezaevi Müdürlüğü ihalesi ile ilgili teģebbüs tarafından hazırlanan maliyet tablosu, yemeklerdeki gramaj oranları, örnek menü, yemeklerin verilme sıklığı na iliģkin belgeler iletilmiģtir. Daha ileri düzeyde maliyet analizi yapılabilmesi amacıyla yazılı olarak talep edilen ve tarihinde Kurul kayıtlarına giren belgelerde ise iddialara konu olan Kuzey Kıbrıs Türk Kızılayı ve Merkezi Ceza Evi Müdürlüğü Ġhaleleri ile ilgili teģebbüsün maliyet çalıģması ve maliyet çalıģmalarını destekleyici faturalar yer almıģtır. 2 / 13

3 90 TeĢebbüsten talep edilen ve tarihinde Kurul kayıtlarına giren bilgi ve belgeler arasında maliyet çalıģmalarını destekleyici Ģekilde teģebbüse ait personel maaģ bordroları, araç yakıtı, gaz, elektrik giderlerinin ve Merkezi Cezaevinde verilen ara öğün ürünlerinin faturaları bulunmaktadır. SoruĢturulan teģebbüsün Fabrika Merkez Mutfak ve ODTU Kuzey Kıbrıs Kampüsü üretim tesislerine ödenen kira miktarı, 2014 ve 2015 yıllarına ait amortisman cetvelleri ve 2015 yılı genel yönetim giderleri ile detayları ile ilgili bilgiler de tarihinde Kurul kayıtlarına girmiģtir. Eksik olan bilgi ve belgeler de ve tarihlerinde Kurul kayıtlarına girmiģtir ġikayetçi Taraftan Elde Edilen Bilgi ve Belgeler: tarihinde Ģikayetçi teģebbüsten talep edilen ve tarihinde Kurul kayıtlarına giren belgelerde; K.K.T.C. toplu yemek hizmeti pazarı ile ilgili bilgiler, Ģikayetçi teģebbüsün 2014 ve 2015 yıllarında ürettiği ortalama porsiyon sayıları, üretim tesisleri, hizmet sağlama noktaları ve personel listesi yer almıģtır Rakip 1 ile Yapılan GörüĢme ve Elde Edilen Bilgi ve Belgeler: Rakip-1 ile tarihinde Rekabet Kurulu merkezinde görüģülmüģ ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir. Ġfadesinde yer alan bilgiler arasında; kendi teģebbüsünün cezaevi ihalesinde attığı fiyat teklif bilgileri, diğer ihalelerdeki teklifleri, personel sayısı ve iģ yaptığı kurum listesi ile toplam üretim miktarı hakkında bilgiler yer almıģtır Rakip 2 den Elde Edilen Bilgi ve Belgeler: Rakip 2 den talep edilen bilgi/belgeler tarihinde Kurul kayıtlarına girmiģtir. Söz konusu belgeler arasında; K.K.T.C. toplu yemek hizmeti pazarı ile ilgili bilgiler, teģebbüsün 2014 ve 2015 yıllarında üretim rakamları, ortalama porsiyon sayıları, üretim tesisleri, hizmet yaptıkları noktalar, personel listesi ve 2014 yılına ait bilançosu yer almaktadır Rakip 3 ten Elde Edilen Bilgi ve Belgeler: Rakip 3 ten talep edilen bilgi/belgeler tarihinde Kurul kayıtlarına geçmiģtir. Belgeler arasında; K.K.T.C. toplu yemek hizmeti pazarı ile ilgili bilgiler, teģebbüsün 2014 ve 2015 yıllarında ürettikleri ortalama porsiyon sayıları, üretim tesisleri, hizmet yaptıkları noktalar, personel listesi, set onay belgesi ve 2014 yılına ait bilançosu bulunmaktadır Rakip 4 ten Elde Edilen Bilgi ve Belgeler: Rakip 4 ten elde edilen bilgi/belgeler, tarihinde Kurul kayıtlarına geçmiģtir. Belgelerde; K.K.T.C. toplu yemek hizmeti pazarı ile ilgili bilgiler, teģebbüsün 2014 ve 2015 yıllarında ürettikleri ortalama porsiyon sayıları, üretim 3 / 13

4 tesisleri, hizmet yaptıkları noktalar, personel listesi, set onay belgesi, kuruluģ ana sözleģmesi ve tüzüğü bulunmaktadır Kuzey Kıbrıs Türk Kızılay Derneği (KKTKD) den Elde Edilen Bilgi ve Belgeler: Yazı ile talep edilen Kuzey Kıbrıs Türk Kızılay Derneği 2015 Yılı İftar Yemek Hizmeti Teknik Şartnamesi ve ihaleye katılan teģebbüslerin Ģehirlere göre attıkları teklif miktarlarına ait bilgiler tarihinde Kurul kayıtlarına girmiģtir. 7. ĠNCELEME ve DEĞERLENDĠRMELER 7.1. Ġlgili Pazar: Ġlgili pazarın tanımlanmasına iliģkin Rekabet Kurulu Kılavuz unda 1 atıf yapılan, tarih ve 165 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hakim Konum Tespitinde Kullanılacak Kriterler Tebliği 2(1) nci maddesine göre, İlgili Ürün Pazarı, tüketicinin gözünde fiyatı, kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından ikame edilebilir nitelikteki mal veya hizmetlerden oluģan pazarı anlatır Ġlgili Ürün Pazarı: SoruĢturmaya konu olan Tam Sofra isimli teģebbüs fabrikalara, özel ve resmi hastanelere, askeri kurumlara, okullara, inģaat Ģantiyelerine ve bu gibi yerlere toplu yemek hizmeti sunmaktadır. Toplu yemek hizmeti, kurulan uydu mutfaklarda yerinde yemek üretimiyle verilen (Yerinde Yemek Üretimi Hizmeti) veya merkez mutfak olarak adlandırılan ve üretildiği fabrikadan taģınan yemeği tarif etmektedir (TaĢımalı Yemek Hizmeti). Yemekhanelerinde koku istemeyen, yemek iģini sadece taģeronlaģtırmak, alandan ve zamandan tasarruf etmek isteyen teģebbüslerin, kamu kurum ve kuruluģlarının tercih ettiği bu iki sistemde de 1 kiģiden binlerce kiģiye yemek hizmeti verilebilir. 150 Dosya konusu iddialar, tüm yemek hizmetlerini ilgilendirdiğinden dolayı bir ayırıma gidilmemiģ olup, ilgili ürün pazarı Toplu Yemek Hizmeti Pazarı olarak belirlenmiģtir Ġlgili Coğrafi Pazar: Ġddia konusu dosyada, hizmeti yapacak olan teģebbüsün vereceği toplu yemek hizmetinin, kurduğu uydu mutfaklarda veya teģebbüsün kendi merkez mutfağından taģınabileceğinden ve verilecek yemek hizmetinin KKTC nin herhangi bir yerinde üstlenilerek yerine getirilmesi mümkün görülmekte olduğundan ilgili coğrafi pazar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olarak belirlenmiģtir KKTC Toplu Yemek Hizmeti Pazarı ve Pazardaki Oyuncular 1 K.K.T.C. Rekabet Kurulu, Ġlgili Pazar Kılavuzu, Haziran 2015, pdf 4 / 13

5 KKTC toplu yemek hizmeti pazarı son yıllarda büyük bir geliģim göstermektedir. Özel sektörün, özel okulların ve kamu kurum kuruluģlarının (hastaneler, cezaevleri ve dernekler gibi) yanı sıra otellerin de yemek hizmeti konusunda ekonomi ve kalite açısından getirdiği avantajları dikkate alarak toplu yemek hizmeti sunan teģebbüslerden hizmet satın alarak pazarın geliģmesine katkı koymaktadırlar. GeliĢme evresinde olan KKTC toplu yemek hizmeti pazarında 6 teģebbüsün yer aldığı ancak bunların dıģında bazı otel ve restoranların da zaman zaman küçük oranlarda olsa da hazır yemek hizmeti verdiği bilgilerine ulaģılmıģtır. Pazarda diğer teģebbüslere göre nispeten daha güçlü olan ve ağırlıklı olarak hazır yemek ihalelerine katılarak pazar paylarını artırmaya çalıģan 3 teģebbüs yer almaktadır. Bu teģebbüsler; Almighty Development Ltd. (TAM SOFRA), ġirin s Baba Ltd. (SODEXHO) ve CALIFORNIAN Ltd. dir. Bu üç teģebbüsün sağladığı verilerle KKTC aylık hazır yemek üretiminin yaklaģık 230,000 porsiyon civarında olduğu ve pazarın yaklaģık olarak %90 civarında bir payını üç teģebbüsün ellerinde bulundurmaktadır. K.K.T.C. toplu yemek hizmeti pazarında teģebbüslerin 2015 yılına ait aylık ortalama ürettikleri porsiyon sayıları ve buna göre olan pazar payları Tablo 1 de gösterilmektedir. TABLO 1: 2015 YILI ĠTABIRIYLA TEġEBBÜSLERĠN AYLIK ORTALAMA ÇIKARDIKLARI PORSĠYON SAYILARI VE TAHMĠNĠ PAZAR PAYLARI 2015 YILI AYLIK ORTALAMA 2015 YILI PAZAR TEġEBBÜSLER ÇIKARILAN PORSĠYON SAYISI PAYLARI CALIFORIAN ( ) %40-50 TAM SOFRA ( ) %30-40 SODEXHO ( ) %20-30 KIRLANGIÇ ( ) %0-10 AÇMENYA ( ) %0-10 SALAMĠS 2 ( ) - TOPLAM: ( ) %100 Kaynak: TeĢebbüs verileri Almighty Development Ltd (Tam Sofra) 1995 yılında Türkiye nin Gaziantep Ģehrinde kurulan TAM SOFRA teģebbüsü, Türkiye nin birçok ilinde fabrikalara, özel ve resmi hastanelere, askeri kurumlara, okullara, inģaat Ģantiyelerine ve bu gibi yerlere toplu yemek hizmeti sunmaktadır. Haziran 2006 ta ALMIGHTY Development Ltd. adı altında Güzelyurt ODTU kampüsünün kafeterya iģletmesiyle KKTC deki toplu yemek hizmeti pazarına giren ve bu pazarda faaliyetlerini sürdürmekte olan teģebbüs, 2015 yılında ODTU Kampüsü Kafeteryası, LefkoĢa Merkezi Cezaevi Müdürlüğü, Kuzey Kıbrıs Türk Kızılayı, Girne Jasmine Court Hotel, Glocal Turizm Sanayi ve Ticaret Ltd., Kıbrıs Doğa Koleji, ġimģekler TeĢebbüsleri Ltd. ile Zafer Taahhüt ĠnĢaat ve Ticaret A.ġ. Mutfak gibi teģebbüs ve kurumlara yerinde ve taģımalı olmak üzere toplu yemek hizmeti 2 TeĢebbüs ortalama ürettiği porsiyon sayısı ile ilgili tarafımıza hiçbir bilgi/belge ulaģtırmamıģtır. 5 / 13

6 sağlamaktadır yılında ( ) TL net satıģ yapan ALMIGHTY Development Ltd. (TAM SOFRA) in ortaklık yapısı aģağıdaki tablodaki gibidir: Tablo 2: ALMIGHTY Development Ltd. (TAM SOFRA) Ortaklık Yapısı HĠSSEDAR HĠSSE MĠKTARI HĠSSE BEDELĠ(TL) HĠSSE ORANI (%) CÜNEYT ATASEVEN ( ) (.) %51 ALĠ BĠNGÖL YAġAR ( ) (.) %44 ENES TEKE ( ) (.) %5 TOPLAM ( ) (.) %100 Kaynak: TAM SOFRA verileri (Belge 13). Ġddialara konu olan TAM SOFRA isimli teģebbüsün, K.K.T.C. sınırları içerisinde ODTÜ Kalkanlı kampüsünde, LefkoĢa ve Mağusa bölgelerinde birer ve Bafra bölgesinde 2 adet olmak üzere 5 adet yemek üretim tesisi bulunmaktadır. 200 Califorian Ltd Pazarda bulunan diğer bir teģebbüs olan CALIFORIAN ın restoran iģletmeciliği yanında K.K.T.C. içerisinde LefkoĢa Merkez olmak üzere, yerinde üretim yaptığı LefkoĢa Devlet Hastanesi ile Lefke Cengiz Topel Hastanesi olmak üzere 3 adet üretim noktası bulunmaktadır. ġirin Baba Ltd (SODHEXO) ġirin Baba Ltd. (SODEXHO) isimli teģebbüsün ise K.K.T.C. içerisinde yerinde üretim yaptığı 3 adet tesisi bulunmaktadır DEĞERLENDĠRMELER Ġktisadi Değerlendirmeler Bu bölümde Ģikayet konusu olan Kızılay Ġftar Ġhalesi ile Merkezi Cezaevi Yemek ihalelerinin iktisadi yönden değerlendirilmesine yer verilmiģtir Kızılay Ġftar Yemek Ġhalesi Ġncelemesi Kızılay Yemek Ġhale ġartnamesi Dosya konusu birinci Ģikayet, Kuzey Kıbrıs Türk Kızılay Derneği tarafından 2015 yılı Ramazan ayı boyunca (18 Haziran 16 Temmuz tarihleri arasında 29 günlük) 6 farklı ana merkezde günlük toplam 2970 porsiyon iftar yemeği sunulmasına ait ihaleyi kapsamaktadır. Toplam 3 sayfa ve 8 maddeden oluģan Kuzey Kıbrıs Türk Kızılay Derneği 2015 Yılı Ġftar Yemek Hizmeti Teknik ġartnamesinin 1 inci maddesi yemek servisinin yapılacağı 7 ana noktayı (LefkoĢa, Girne, Ġskele, Güzelyurt, Lefke, Esentepe ve Gazimağusa) belirterek bu noktalar dıģında kalan ara bölgelerin ise (Gönyeli, Lefke LAÜ, Vadili, Beyarmudu, Dörtyol ve DAÜ) bölgeye en yakın ana noktadan günlük iftar yemeklerini kendilerinin alacağını belirtmektedir. 6 / 13

7 230 ġartnamenin 2 nci maddesiyse, iftar yemeğinin 4 çeģit yemek (ġartnamenin ek menüsünde belirtildiği gibi), su ve ekmek olarak, ayrıca akģam ezanından 30 dakika önce servise hazır Ģekilde bulundurulması gerektiğini ve servis yerinin toparlanıp temizlenmesi gerektiğini belirtmektedir. 240 Ġhale Ģartnamesi ayrıca yüklenici teģebbüsün yapacağı iģler ve uyması gereken kuralları içeren madde 4 te Kızılay ın sunduğu günlük menü ve porsiyon sayılarına uygun yemeğin hazırlanması, piģirilmesi ve dağıtılması ile bu iģlemler yapılırken uyulması gereken sağlığa uygunluk kurallarını içermektedir. Yine ayni madde kapsamında, ihaleyi kazanan teģebbüsün Kızılay a bağıģlanan malzemeleri de yemeklerde kullanma zorunluluğu ve Ģartnamenin son sayfasında verdiği teklif değerine göre hesaplanıp yüklenici teģebbüse yapılacak olan ödemeden düģüleceğini de içermektedir. Ayrıca yemeklerde kullanılacak etlerin KKTC menģeli ve etin sağlıklı olduğuna dair veteriner dairesinden onaylı belgelerin sunulması gerektiği, yağ oranının ette %5 i, kıymada ise %15 i geçmeyecek Ģekilde olması gerektiği, pilavda kullanılacak pirincin de kırık pirinç olamayacağı belirtilmektedir. Ġhale Ģartnamesinin 5 inci Maddesinde, iftar yemeklerinde verilecek olan yemeğin porsiyon gramajları belirtilerken, ayrıca iftar yemek porsiyonları yanında 7 bölge için su sebili ve her bölgeye 2x19 Litre damacana su verilmesi gerektiği de belirtilmiģtir. ġartnamenin 6 ncı maddesinde, görevlendirilecek personel sayısı, personelin ve servis yapılacak noktaların temizliği ve yemek hizmetinde kullanılacak dağıtım kabının özellikleri belirtilmiģtir. 250 Ġhaleye Sunulan Teklifler Kuzey Kıbrıs Türk Kızılay Derneği (KKTKD) yetkilileri tarafından ihale günü teklif zarflarından çıkan tekliflerin not alındığı belgede (Belge 15), ihaleye teklif sunan teģebbüslerin ana dağıtım noktalarına göre attıkları teklifler yer almaktadır. Söz konusu ihaleye Tam Sofra, Califorian ve ġirin Baba isimli 3 teģebbüs teklif sunarken, bölgelere göre teklifleri aģağıdaki tabloda görülmektedir. Tablodaki bölgesel teklifler incelendiği zaman 3 teģebbüsün ortalama fiyat teklifleri TAM SOFRA (..) TL, CALIFORIAN (..) TL ve ġġrġn BABA CATERĠNG (..) TL Ģeklinde sıralanmaktadır. Tablo 3: Bölgelere Göre Ġhalede Atılan Teklifler ġġrġn BABA CATERĠNG CALIFORIAN ALMIGHTY (TAM SOFRA) LEFKOġA (..) (..) (..) GĠRNE (..) (..) (..) LEFKE (..) (..) (..) GÜZELYURT (..) (..) (..) GAZĠMAĞUSA (..) (..) (..) ESENTEPE (..) (..) (..) ĠSKELE (..) (..) (..) ORTALAMA BĠRĠM FĠYAT (..) (..) (..) Kaynak: Kuzey Kıbrıs Türk Kızılayı verileri (Belge 15). 7 / 13

8 Merkezi Cezaevi Müdürlüğü Yemek Ġhalesi Ġncelenmesi Merkezi Cezaevi Yemek Ġhale ġartnamesi Düzenlenen ihale LefkoĢa da bulunan Merkezi Cezaevindeki mahkumlara bir yıl süre ile taģımalı yemek hizmeti verilmesini içermektedir. Ġhale Ģartnamesi, sunulacak öğünleri kahvaltı, ara öğün, öğle ve akģam yemekleri olarak tanımlamaktadır. ġartname ayrıca her öğüne ait gramajlar ile haftalık örnek menüleri de içermektedir. Ġhalede tekliflerin Türk Lirası üzerinden olacağı, verilecek yaklaģık öğün miktarlarına ulaģılmadığı takdirde yüklenici firmaya herhangi bir ödeme yapılmayacağı ve ayrıca yapılacak olan ödemelerin birim olarak hesaplanacağı da Ģartnamede belirtilmektedir. Ayrıca ihaleyi kazanan teģebbüs ile imzalanacak sözleģmenin tarihine kadar olacağı, ancak yeni bir yıl için ihalenin sonuçlanıp ihaleyi kazanan yeni yüklenici teģebbüs ile ilgili idare arasında sözleģme hükümleri çerçevesinde taahhüdünü ihaleyi aldığı fiyattan yerine getirmeye devam ettireceği ve bu sürenin üç ayı aģmayacağı da belirtilmektedir. 280 ġartnamenin 7 inci maddesi, hizmetin LefkoĢa Merkezi Cezaevi ndeki mahkûmlara verileceğini, Cezaevi idaresinin 1 gün önceden yüklenici teģebbüse yoklama vereceği ve yüklenici teģebbüsünde yemekleri bir gün sonra istenilen saatlerde Merkezi Cezaevi ne teslim edeceği belirtilmektedir. Yemek miktarının da günlük yoklamanın %5 fazlası yapılarak teslim edilmesi gerektiği Ģeklinde açıklanmaktadır. Yemeklerin 4 gözlü Thermoset tabak ve plastik çatal kaģık ile verileceği, bu ürünlerin yüklenici teģebbüs tarafından ücretsiz olarak Merkezi Cezaevi Müdürlüğüne zimmet olarak verileceği ve ihale sonlandığında bahse konu malzemeleri yüklenici teģebbüse geri verileceği belirtilmektedir. Merkezi Cezaevi Ġhalesine Sunulan Teklifler Merkezi Cezaevi 2015 yılı yemek ihalesine toplam 5 teģebbüs geçerli teklif sunarken, teģebbüsler tekliflerini sabah, öğle ve akģam menülerine göre ayrıģtırarak sunmuģturlar. Buna göre ihaleye sunulan geçerli teklifler aģağıdaki tablodaki gibidir; 290 Tablo 4: Ġhaleye Sunulan Teklifler SABAH ÖĞLE AKġAM TOPLAM TAM SOFRA (..) (..) (..) (..) AÇMENYA (..) (..) (..) (..) SALAMĠS CATERĠNG (..) (..) (..) (..) CALIFORIAN (..) (..) (..) (..) ġġrġn S BABA (..) (..) (..) (..) LefkoĢa Merkezi Cezaevi ihalesinde atılan tekliflerde, iddialara konu olan TAM SOFRA isimli teģebbüs ortalama birim fiyat (..) TL lik teklifiyle ihaleyi kazanmıģtır. Rakipleri CALIFORIAN (..) TL ve ġġrġn BABA CATERĠNG ise (..) TL lik teklifte bulunmuģtur. 8 / 13

9 Genel rekabet hukukunda ve 36/2009 sayılı Rekabet Yasası tahtında yayımlanan Maliyet Altı SatıĢlar Tebliği nde maliyet altı satıģ kavramı, bir teşebbüsün özellikle değişken maliyetlerin altında mal veya hizmet sağlaması veya geçerli bir sebebi olmaksızın, yalnızca ara sıra yapılanlar hariç, maliyet fiyatının altında mal veya hizmet sağlaması Ģeklinde tanımlanmaktadır. Ancak maliyet altı satıģ analizlerinde birinci ön koģul maliyet altı satıģ yapan teģebbüsün ilgili ürün pazarında hakim konumda veya en azından üstün pazar gücüne sahip olduğuna bakılmasını öngörmektedir. Dolayısıyla herhangi bir satıģ uygulamasının ihlal niteliği taģıyabilmesi için maliyet altı olup olmadığına bakılmaksızın ilk olarak ilgili ürün pazarında satıģ yapan teģebbüsün söz konusu pazarda hakim konumda veya en azından üstün pazar gücüne sahip olup olmadığının saptanması gerekmektedir. Bu nedenle Ģikayet konusu olan her iki ihalede maliyet altı satıģ yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın Ģikayet edilen teģebbüsün ilgili ürün pazarı olan hazır yemek pazarında hakim konumda olup olmadığına bakılması gerekmektedir Tam Sofra nın Ġlgili Pazardaki Hâkim Konum Veya Üstün Pazar Gücü Değerlendirmesi; Hâkim Konum kavramı 36/2009 Rekabet Yasasının Tefsir yan baģlıklı 2 nci maddesinde Ģu Ģekilde tanımlanmaktadır; bir veya daha fazla teşebbüsün ülkenin bütününde veya bir bölümünde, belirli bir ürün piyasasında etkili bir rekabet ortamının sağlanmasını engelleyebilir durumda olmasını ve rakiplerinden, müşterilerinden ve nihai tüketicilerden önemli ölçüde bağımsız hareket edebilmesini sağlayan piyasa gücü. Ayni yasanın 6 ncı maddesi tahtında yayımlanan Hakim Konum Tebliğinin 7 nci maddesi (1) inci fıkrası (a) bendi Hakim konumda olduğu iddia edilen teşebbüsün ilgili pazar veya pazarlardaki, %40 ve üzeri pazar payını Kurul, hakim konuma ilişkin gösterge kabul eder Ģeklinde ifade etmektedir. Ġddialara konu olan Tam Sofra ise Tablo 1 den de görülebileceği gibi K.K.T.C. toplu yemek hizmeti pazarında yaklaģık %30-40 pazar payına sahip bulunmaktadır. Bundan daha da önemlisi ayni fıkranın (c) bendi rakiplerin pazar paylarına ve rekabet edebilme güçlerine iģaret etmektedir ki ilgili pazarın en büyük oyuncusu Califorian Ltd yaklaģık %40-50 pazar payı ile Tam Sofra dan daha yüksek Pazar payına sahip bulunmaktadır. Bu pazar payları ile ilgili pazardaki birinci oyuncunun dahi hakim konumda olup olmayacağı çok net değil iken ikinci sıradaki bir oyuncunun tek baģına hakim konumda olması çok mümkün görülmemektedir. Hakim konum belirleme analizlerinde pazar payı dıģında teģebbüsün rakiplerine kıyasla diğer avantajları da değerlendirmeye alınmaktadır. Örneğin mali güç, dağıtım ağı, dikey bütünlükler, marka bilinirliği gibi. Bu bağlamda Tam Sofra nın Türkiye de teģkil olan ana firmasının Türkiye piyasasında hakim konumda olmasa da güçlü bir teģebbüs olduğu teģebbüs yetkilisi Enis Teke nin ifadelerinden anlaģılmaktadır. Ancak bu mali gücün soruģturma konusu ihalelerde oluģan tekliflerle doğrudan bir etkisi olacak bir bağlantıya ulaģılamamıģtır. Özellikle her iki ihaledeki et ve et ürünlerinin 9 / 13

10 KKTC menģeli olma zorunluluğu, söz konusu teģebbüsün Türkiye pazarında oluģmuģ olabilecek olan satın alma ağını kullanma imkanı tanımamıģtır. Benzer Ģekilde marka bilinirliği konusunda rakip teģebbüs olan Califorian ın piyasadaki geçmiģi ve faaliyette olan restoranlarının bilinirliği ve dikey bütünlük sayesinde tedarik kanallarına eriģimde avantajları bulunduğundan Tam Sofranın ilgili pazarda hakim konumda olmadığı anlaģılmaktadır. Hakim Konum Değerlendirme Kriterleri Tebliği nin 7 nci maddesi (2) nci fıkrası hakim konum varlığının değerlendirilmesi açısından iģaret ettiği bir diğer unsur pazara giriģ koģullarıdır. Özellikle bazı pazarlara giriģlerin gerek yatırım ihtiyacı, gerek lisans benzeri yasal koģullarla kısıtlandığı veya engellendiği piyasalarda, mevcut teģebbüslerin yeni giriģlerin olmaması nedeniyle kolayca hakim konuma gelebildiklerine tanık olunmaktadır. Ancak dosya konusu ilgili pazar olan KKTC Hazır Yemek Piyasası gerek ölçek anlamında gerekse yasal koģullar anlamında önemli giriģ engelleri olan bir piyasa değildir. Hatta KKTC de yeni geliģen bir piyasa olması nedeniyle son yıllarda yeni giriģlerin olduğu bilinmektedir. Ancak Tebliğin ayni fıkrasının (d) bendinde yer alan ve hakim konum yaratabilen veya güçlendirebilen bir durum olarak Pazarı kapatma etkisine sahip uzun dönemli münhasırlık anlaşmalar iģaret edilmektedir. Ġnceleme konusu uygulamaların her ikisi de belirli bir süreyi kapsayan yemek ihaleleridir. Ġhaleler genellikle belirli dönemlere yönelik düzenlenen yarıģmalar olduğundan ve her ihaleyi sadece bir teģebbüs kazanabileceğinden bahse konu ihale dönemi boyunca ilgili teģebbüs bir tür münhasırlık elde etmiģ olmaktadır. Ancak söz konusu ihale döneminin tamamlanması ile yeni bir ihale yani yeni bir yarıģma ile pazar yapısının yeniden Ģekillenmesine imkan tanınmaktadır. Ġlgili ürün pazarı olan KKTC hazır yemek pazarının önemli bir bölümü de kamu veya özel ihaleler yoluyla Ģekillenmektedir. Yataklı tedavi kurumları olan devlet hastaneleri ile merkezi cezaevi yemek ihaleleri hazır yemek pazarının önemli bir kısmını oluģturmaktadırlar. Özellikle hastane yemek alım ihalesi kapsam olarak pazarın yaklaģık %( ) ına yakın bir hacmi oluģturmaktadır ki Ģu anda bu ihaleyi elinde tutan teģebbüsün Califorian Ltd in olması rakiplerine göre pazarda daha avantajlı olurken rakiplerinin hakim konuma gelmesini zorlaģtırmaktadır. Yukarıda yapılan değerlendirmeler ıģığında Tam Sofra nın ilgili ürün pazarı olan hazır yemek piyasasındaki konumu, 36/2009 Rekabet Yasası ile buna bağlı yayımlanan Hakim Konum Değerlendirme Tebliği tahtında değerlendirildiği zaman hakim konumda ve/veya üstün pazar gücü olmadığına, bu nedenle de uyguladığı fiyatların maliyet altı olup olmadığına bakılmaksızın hakim konumunu kötüye kullanarak yasayı ihlal etme durumunun oluģamayacağına, ancak ilerleyen zamanlarda teģebbüsün gerek ihaleler yoluyla gerek doğrudan satıģlar yoluyla pazar payını artırarak hakim konuma gelmesi ve özellikle Türkiye pazarındaki mali gücünü kullanarak maliyetlerinin altında aģırı düģük fiyatlarla ihaleleri kazanmaya ve pazar payını artırmaya devam 10 / 13

11 390 etmesi halinde pazarda hâkim konuma gelebileceği ve diğer rakiplerini de pazarda saf dıģı bırakabileceği endiģesi pazardaki diğer teģebbüsler tarafından dile getirilmektedir. Bu nedenle de, ilgili pazara iliģkin olarak düzenli bir inceleme yapılması suretiyle Kurul, ihale komisyonuna aģırı düģük fiyatları veya maliyet altı satıģ uygulamalarını ihalelerden nasıl eleyebileceği konusu hakkında görüģ bildirip ilgili pazarda ilerleyen zamanlarda oluģabilecek rekabet sorunlarına çözüm getirmelidir. Örnek olarak Türkiye deki ihale yasasının 38 inci maddesinde aşırı düşük teklifler baģlığı adı altında, ihale komisyonu verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaģık maliyete göre teklif fiyatı aģırı düģük olanları tespit eder. Komisyon bu teklifleri reddetmeden önce, belirlenen süre içinde teklif sahiplerinden yazılı savunma ister. Yazılı savunmaları yeterli görülmeyen veya yazılı savunma yapmayan teģebbüslerin teklifleri reddedilir Bir diğer önemli nokta, ihale Ģartnamelerinde alımı yapılacak ürün veya hizmetlerin içeriği ile ilgili miktarsal veya kalite bazlı belirsizliklerin ortadan kaldırılmasıdır. Ġhalede alımı yapılacak ürünlerin içeriği gramaj olarak, sunum Ģekli olarak belirtilmeli ve özellikle sonrasında da hizmeti alan kurum tarafından da sıkı bir Ģekilde denetlenmelidir. Ayrıca ihalelerde daha iyi hizmet alabilmek için Ģartnamelerde istihdam edilecek eleman sayısı ve bu elemanların nitelikleri de belirtilmelidir. Kamu Ġhale Komisyonu, kamu alımlarında adil ve sağlıklı bir rekabet ortamının oluģturulması, geliģtirilmesi ve korunması için Rekabet Kurulu ndan görüģ alması da yarıģma ortamının geliģmesine olumlu katkı yapabilecektir Hukuki Değerlendirme: Kuzey Kıbrıs Türk Kızılayı ve LefkoĢa Merkezi Cezaevi Ġhalelerinde Tam Sofra nın maliyet altı satıģ uygulaması yoluyla hakim konumunu kötüye kullandığı Ģeklindeki iddialara yönelik yapılan inceleme ve analizler sonucunda her iki ihalede de Ģikayeti doğrulayan yönde bulguya rastlanmamıģtır. Farklı Ģekillerde ortaya çıkabilen hakim konumun kötüye kullanılması, Rekabet Yasası nın 6 ncı maddesinin ihlali anlamına gelmektedir. AlıĢ veya satıģ fiyatlarının aģırı yüksek veya aģırı düģük olarak belirlenmesinden ürün bağlama, mal vermeyi reddetme benzeri fiili uygulamalar yoluyla da farklı birçok Ģekilde gerçekleģebilmektedir. Ancak bu tür fiillerin yasa ihlali olarak değerlendirilebilmesi incelenen teģebbüs veya teģebbüslerin ilgili piyasada hakim durumda veya üstün pazar gücüne sahip olması birinci ön koģuldur. Ġlgili ürün pazarında hakim konumda olmayan bir teģebbüsün tek baģına (rakiplerinden bağımsız olarak) bu tür uygulamaları gerçekleģtirerek rakiplerine veya müģterilerine ilave koģullar dayatabilmesi teknik olarak mümkün değildir. Rekabet hukukunun en temel hedeflerinden biri, piyasalarda fiyat rekabeti aracılığıyla daha uygun fiyatların ortaya çıkması ve bu sayede toplam refahın/tüketici refahının artırılmasıdır. Ancak, teģebbüsler arasında yaģanan her türlü fiyat rekabetinin 36/2009 Rekabet Yasası kapsamında kabul edilebilir ve yasal olmadığı da belirtilmelidir. Rekabet Yasası na aykırı olabilecek fiyat rekabetinde ilk akla gelen uygulama hakim 3 Türkiye Cumhuriyeti 4734 sayılı Kamu Ġhale Kanunu Madde / 13

12 konumdaki teģebbüs veya teģebbüslerin rakiplerini piyasada dıģlayıcı Ģekilde Maliyet Altı Satış veya diğer bir deyiģle Yıkıcı Fiyatlama dır. Maliyet altı satıģ uygulaması (yıkıcı fiyatlama), hâkim konumdaki ve/veya üstün pazar gücü olan bir teģebbüsün rakiplerini pazardan çıkarmak amacıyla maliyetinin altında ürün satıģını kapsayan bir strateji olarak tanımlanabilir. Pazarda hâkim konumda olan ya da üstün pazar gücü olan teģebbüslerin uzun süre ve objektif gerekçesi olmaksızın maliyet altı (çoğunlukla değiģken maliyet altı) satıģ yaparak pazarda daha küçük ve zayıf rakiplerini pazar dıģına atmaya çalıģması Ģeklinde kendini göstermektedir. KKTC Rekabet hukukunda maliyet altı satıģların değerlendirme esasları 36/2009 Rekabet Yasası nın 6 ncı maddesinin 2 nci fıkrası tahtında yayımlanan Maliyet Altı Satışlar Tebliği nde yer almaktadır. Tebliğin Maliyet Altı SatıĢ Yasağı yan baģlıklı 5 inci maddesine göre, bir teşebbüsün değişken maliyetlerinin altında mal veya hizmet sağlaması veya geçerli bir sebebi olmaksızın, yalnızca ara sıra yapılanlar hariç, maliyet fiyatının altında mal veya hizmet sağlaması, diğer bir ifade ile yıkıcı fiyat uygulaması yasaktır Ģeklinde ifade edilmektedir. Ayni tebliğin Maliyet Altı Satışların Değerlendirilmesi Esasları yan baģlıklı 6 ncı maddesi ise herhangi bir fiyatlandırma davranıģının yasak kapsamında maliyet altı ve yıkıcı sayılabilmesi için gerekli olan dört kriteri tanımlamaktadır. Bu kriterler sırasıyla; 450 i. Eylemi gerçekleģtiren teģebbüsün ilgili pazarda hâkim konumda veya en azından üstün pazar gücüne sahip olması ii. TeĢebbüsün söz konusu ürünü maliyetin altında fiyatlandırarak satması iii. Maliyet altındaki fiyatlandırma politikasının nadiren olmaması iv. Maliyetin altında yıkıcı fiyat uygulamalarının objektif gerekçeye dayanmaması Tam Sofra nın söz konusu ihalelerde uygulamıģ olduğu fiyatların (tekliflerin), yıkıcı fiyat olarak değerlendirilebilmesi için 36/2009 Rekabet Yasası tahtında hazırlanan Maliyet Altı SatıĢlar Tebliği ne göre yukarıda yer alan 4 kriteri de sağlaması gerekmektedir. Ancak yukarıdaki bölümde yapılan hakim konum değerlendirmesi sonucu bahse konu teģebbüsün ilgili ürün pazarında hakim konumda olmadığının saptanması sonrası ilk kriter yerine getirilmediğinden diğer koģulların incelenmesine gerek olmadığı sonucuna varılmıģtır / 13

13 SONUÇ Almighty Development Ltd in (Mġ11662) (Tam Sofra) Kızılay İftar ihalesi ile Merkezi Cezaevi yemek ihalelerinde maliyete yakın teklif vererek Rekabet Yasası nın 6 ncı maddesini ihlal ettiğine dair dosyalanan Ģikayet ile ilgili olarak Kurul un 68/2015 sayılı kararı ile baģlatılan soruģturma sürecinde görevlendirilen Kurul Üyesi Selim ALTINCIK ve Uzman Doğan ÇÖREKÇĠOĞLU tarafından hazırlanan 1-16/2015-SR sayılı SoruĢturma Raporu ve 1-16/2015 sayılı dosya muhteviyatını değerlendiren Kurul; 1. Almighty Development Ltd (Tam Sofra) in toplu yemek hizmeti (catering) pazarında Yasa nın 6 ncı maddesi ve bu maddeye bağlı yayımlanan Hakim Konum Tebliği tahtında hakim konumda ve/veya ilgili ürün pazarında rakiplerine oranla üstün piyasa gücü olmadığına, Yukarıda belirlenen gerekçeler ile Ģikayet konusu fiyat tekliflerinin Yasa nın 6 ncı maddesini ihlal edebilmesi için gerekli ön koģul olan Tam Sofra nın hakim konumda ve/veya üstün pazar gücüne sahip olması ön koģulu sağlanmadığından 6 ncı maddenin ihlal edildiğine dair bulgu olmadığından soruģturmanın sonlandırılmasına, 3. SoruĢturma sürecinde kendisinden istenilen bilgi ve belge talep yazılarına cevap vermeyen Rakip 1 isimli teģebbüse bilgi-belge talep yazılarının usulüne uygun ve zamanında tebliğ edilmediğinden bu aģamada idari para cezası verilmemesine, ĠĢbu dosya konusunda yer alan iddiaların aynisi ile tarihli yazı ile Kurul a baģvuruda bulunan Rakip 2 ye de soruģturma sonucu hakkında yazı ile bilgi verilmesine, 5. Gerek hazır yemek ihaleleri, gerekse benzer ihalelerde rekabetçi koģulların yaratılması veya geliģtirilmesi amacıyla ihale Ģartnamelerinde ve sözleģmelerde yapılabilecek iyileģtirmeler ile ilgili Merkezi Ġhale Komisyonuna Kurul görüģü yazılmasına, OYBĠRLĠĞĠ ile karar verilmiģtir. 500 Av. Sezi SIDAL Doç. Dr. Figen YEġĠLADA Kubilay SEPETÇĠOĞLU Üye BaĢkan Yardımcısı Üye Dr. Yenal SÜREÇ BaĢkan 13 / 13