BURSA ĠLĠ 2015 YILI DIġ TĠCARET DEĞERLENDĠRME RAPORU. ULUDAĞ ĠHRACATÇI BĠRLĠKLERĠ GENEL SEKRETERLĠĞĠ Ar-Ge ve Pazara GiriĢ ġubesi

Transkript

1 BURSA ĠLĠ 2015 YILI DIġ TĠCARET DEĞERLENDĠRME RAPORU ULUDAĞ ĠHRACATÇI BĠRLĠKLERĠ GENEL SEKRETERLĠĞĠ Ar-Ge ve Pazara GiriĢ ġubesi Ocak

2 ĠÇĠNDEKĠLER 1. Genel Bilgi Ġthalat Ġhracat Bursa Ġli Ġhracatının Sektörel Dağılımı Ġllere Göre Firma Sayısı.9 5. Bursa Ġli Ġhracatının Sektörel Değerlendirmesi Otomotiv Sektörü 5.2. Tekstil ve Hazırgiyim ve Konfeksiyon Sektörü 5.3. Gıda Sektörü 5.4. Makine ve Metal Sektörü 6. EKLER Yılı Bursa Ġl-Ülke Ġhracat Rakamları 6.2. Bursa Ġli 2015 Yılı Sektörel Ġhracat Rakamları 2

3 BURSA ĠLĠ ĠHRACATI 1. Genel Bilgi Tarih boyunca ipekböceği üretimiyle bir dönem dünyanın en çok aranılan atlas ve ipekli kumaģlarının üretildiği Bursa, günümüzde otomotiv, makine, tekstil ve gıda sanayinde ülke çapında söz sahibi olmuģtur. Önemli ulaģım ağlarının üzerinde bulunması ve temel ihtiyaç mallarının temini için hammadde kaynaklarının varlığı, Bursa'nın her dönemde ticari bir merkez olmasını sağlamıģtır. Ekonomik gücü ve yarattığı katma değerle bugün Türkiye ekonomisinin lokomotiflerinden biri olan Bursa; ekonomik aktivitenin zenginliği ve sosyo-kültürel çeģitliliği ile Türk ekonomisinin geliģtirilmesi, ekonomiye yeni ivmeler kazandırılmasında aktif ve yönlendirici bir gücü temsil etmektedir. Ülke ve bölge ekonomisinin geliģmesine, ihracat yönüyle döviz girdisi sağlanmasına, istihdama ve sanayi altyapısının güçlenmesine sağladığı katkılarla Bursa, ekonomik açıdan büyük bir dinamizm sergilemektedir. Ġl sanayisi ve ihracatında; otomotiv, tekstil, makine imalatı ve gıda sektörleri ilk sıralarda yer almaktadır. Tarım ve gıda sektörü il ekonomisinde önemli yer tutmaktadır. Taze sebze-meyve, dondurulmuģ gıda vb. ürünler üretilmekte ve ihraç edilmektedir. Buna bağlı olarak il, özellikle meyve suyu, alkolsüz içki, iģlenmiģ süt ürünleri, konserve, konsantre salça üretiminde ülke genelinde önemli paya sahiptir. Toprak ve maden iģleme sektöründe; çimento, cam imalatı ve linyit çıkarma iģlemleri gerçekleģtirilmektedir. Uludağ Üniversitesi Görükle kampüsünde kurulan Teknopark, Ar-Ge maliyetlerini düģürerek Bursa sanayine önemli hizmetler verecek, yurtdıģı kaynaklı yüksek bilgi ve teknoloji isteyen sektörlerin geliģmesine katkı sağlayacaktır yılı sonu itibari ile teknoparkta 50 si yazılım Ģirketi, 3 ü danıģmanlık Ģirketi olmak üzere 53 firma faaliyetine devam etmektedir. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası tarafından hazırlanan, Yeni Kurulan-Kapanan Firma Ġstatistiklerine göre; 2015 yılı itibariyle Bursa da, firma kurulmuģ, firma kapanmıģtır. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası na, 7 Nisan 2015 itibariyle, kayıtlı üye bulunmaktadır de açılan firmaların sektörel dağılımında; inģaat malzemeleri ve madencilik % 15,61 ile ilk sırada, tekstil % 10,96 ile ikinci, gıda-tarım-hayvancılık % 10,88 ile üçüncü sırada, makine-metal sanayi ve ticareti ise % 9,59 ile dördüncü sırada yer almaktadır. Bursa, nüfus bakımından Ġstanbul, Ankara ve Ġzmir den sonra 4. büyük ildir. Marmara Bölgesi nin güneydoğusunda yer alan Bursa ili, 2014 yılı ADNKS verilerine göre 2,7 milyon kiģilik nüfusuyla Türkiye nin dördüncü büyük kenti olma özelliğini taģımaktadır. En son açıklanan 2011 yılı illerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik geliģmiģlik sıralaması araģtırması (SEGE) sonuçlarına göre; sosyoekonomik geliģmiģlik sıralamasında Bursa, Ġstanbul, Ankara, Ġzmir, Kocaeli ve Antalya nın ardından 6. sırada yer almaktadır. 13 adet organize sanayi bölgesi ile imalat sanayinde Türkiye katma değerinin (GSMH dan aldığı pay) % 8-9'unu tek baģına sağlamaktadır. Bursa ili çalıģan kiģi sayısı ve iģyeri sayısı bakımından Ġstanbul ve Ġzmir den sonra Türkiye de 3. Sırada, ülke ekonomisine sağladığı katma değer açısından 4. sıradadır. Bursa istihdam ettiği çalıģan sayısı açısından ülke genelinin yaklaģık %5 lik bir dilime sahiptir. 3

4 2. Ġthalat Ġhracat Yıllar Milyar USD Ġhracat Ġthalat DıĢ Ticaret Hacmi DıĢ Ticaret Dengesi Kaynak: TÜĠK 2013 yılında 1 milyar dolar, 2015 yılında 1.2 milyar dolar dıģ ticaret fazlası veren Bursa ili dıģ ticaret fazlası veren iller arasında ilk sıralarda yer almaktadır.2014 yılında Bursa ihracatı bir önceki yıla göre %0.4 oranında artmıģtır ve 9.3 milyar USD olarak gerçeklemiģtir.2015 yılında ise ihracat 8.6 milyar USD olarak gerçekleģmiģtir. Kaynak: TÜĠK Ġthalat rakamlarına baktığımızda ise TÜĠK tarafından açıklanan verilere göre 2014 yılında Bursa nın ithalatı, bir önceki yıla göre %0,2 artarak 8.1 milyar dolar olarak gerçekleģmiģtir yılında ise Bursa ithalatı, bir önceki yıla göre %0,1 oranında azalarak 8,0 milyar dolar olarak gerçekleģmiģtir. 4

5 Ġlk 15 ihracatçı il içinde, 14 ilin 2015 yılında ihracatı da gerilerken, Trabzon ili ihracatında %17 artıģ yaģanmıģtır. Ġstanbul un ihracatı yüzde 6 azalarak 77 milyar dolar olurken, payı da yüzde 54 olmuģtur. Ġstanbul u izleyen 5 büyük ihracatçı illerin ihracatı gerilemiģtir. Bursa nın ihracatı 2015 yılında yüzde 7 azalmıģtır ve 8 milyar 645 milyon dolar olmuģtur. Bursa nın toplam ihracat içindeki payı %6 olarak gerçekleģmiģtir yılı illerin ihracat geliģimi listesinde ilk sırayı %17 geliģim hızıyla Trabzon almaktadır. Ġllere Göre Ġhracat DeğiĢim 2015/2014 ĠL USD PAY USD PAY % Ġstanbul Bursa Ġzmir Kocaeli Ankara Gaziantep Denizli Sakarya Manisa Hatay Adana Kayseri Trabzon Mersin Konya Toplam Kaynak: TÜĠK Ġllere Göre Ġthalat DeğiĢim 2015/2014 ĠL USD PAY USD PAY % Ġstanbul Kocaeli Ankara Ġzmir Bursa Gaziantep Manisa Hatay

6 Adana Denizli Sakarya Kayseri Mersin Konya KahramanmaraĢ Toplam Kaynak: TÜĠK 2015 yılında toplam ithalat gerilerken illerin ithalat performansları farklılıklar göstermiģtir yılında en çok ithalat yapan 15 il içinde 13 ilin ithalatı gerilerken 1 ilin ithalatı artmıģ ve 1 ilin ithalatı ise sabit kalmıģtır. En yüksek ithalatı gerçekleģtiren Ġstanbul un ithalatı 2014 yılında yüzde 6 gerilemiģ ve 144,1 milyar dolara inmiģtir. Ġstanbul un toplam ithalat içinde payı yüzde 57 olmuģtur. Ġstanbul u izleyen beģ büyük diğer ithalatçı iller içinden sadece Kocaeli nin ithalatı artarken, Ankara ve Ġzmir in ithalatı azalmıģ ve Bursa nın ithalatı sabit kalmıģtır. Bursa nın ithalatı 2015 yılında 8 milyar 065milyon dolar olmuģtur. Bursa nın toplam ithalat içindeki payı %4 olarak gerçekleģmiģtir. Ġstanbul-Antalya; Ankara-Çanakkale; Ġstanbul-Ġzmir karayolu aksı üzerinde bulunması ve havaalanının bulunması nedeniyle yatırımcılar için önemli bir konumda bulunan Bursa Ġli nden 2015 yılı içinde 183 ülke ile 14 serbest bölgeye ihracat gerçekleģtirilmiģtir yılında Bursa ili ihracatında ilk sırada yer alan ilk 5 ülkeye toplam ihracatı, 11 milyar 668 milyon dolar olarak gerçeklemiģtir. Ülke 2014 Ġhracat ($) 2015Ġhracat ($) Payı (%) ALMANYA FRANSA ĠTALYA BĠRLEġĠK DEVLETLER BĠRLEġĠK KRALLIK Ġlk 5 ülke Toplamı (Bursa) Genel Toplam (Bursa) Kaynak: TĠM 2015 yılı Bursa ili ihracatında ilk 5 sırada yer alan ülkelerden; Almanya ya 1,8 milyar dolar, Fransa ya 1,2 milyar dolar, Ġtalya ya 1,1 milyar dolar, BirleĢik Devletlere 823 milyon dolar ve 5. sıradaki BirleĢik Krallık a 743 milyon dolar değerinde ihracat gerçekleģtirilmiģtir. Bir önceki yıla kıyasla BirleĢik Devletler ve Ġtalya dıģında, diğer 4 ülkenin ihracatında düģüģ görülmektedir. Bursa ili ihracatında Almanya nın aldığı pay %16, Fransa nın %11, Ġtalya nın %10, BirleĢik Devletler in % 7 ve BirleĢik Krallık ın % 6 dir Bursa ili ihracatında ilk sırada yer alan ilk 5 ülkeye toplam ihracatı, Bursa ili ihracatının yaklaģık olarak yarısını oluģturmaktadır. 6

7 ALMANYA FRANSA İTALYA BİRLEŞİK DEVLETLER 2014 İhracat ($) 2015İhracat ($) BİRLEŞİK KRALLIK Kaynak: TĠM 3. Bursa Ġli Ġhracatı nın Sektörel Dağılımı Türkiye Ġhracatçılar Meclisi verilerine göre 2015 yılı itibariyle Bursa dan yapılan ihracatın sektörel dağılımını aģağıdaki tabloda görebiliyoruz. Ġlk sırada taģıt araçları ve yan sanayi, ikinci sırada tekstil, üçüncü sırada ise hazır giyim ve konfeksiyon yer almaktadır. Bursa ihracatı ve diğer sektörlerin ihracatı genel olarak azalıģ göstermektedir DeğiĢim % Pay % TaĢıt Araçları ve Yan Sanayi ,11 60,6 Tekstil ve Hammaddeleri ,87 8,6 Hazır Giyim ve Konfeksiyon ,4 5,2 Makine ve Aksamları ,57 4,9 Meyve Sebze Mamulleri ,12 0,8 YaĢ Meyve ve Sebze ,7 0,4 Diğer Sektörler ,0 19,5 TOPLAM ,5 100 Kaynak: TĠM Tim verilerine göre, en yüksek paya sahip sektörlerin ilk sırasında %60,6 ile TaĢıt araçları ve yan sanayi gelmektedir. Ardından Tekstil sektörü %8,6, Hazır giyim sektörü %5,2, Makine ve Aksamları %4,9, Meyve Sebze Mamulleri %0,8 pay aldığı görülmektedir. 7

8 Kaynak: TĠM 4.Ġllere Göre Firma Sayısı ĠHRACATÇI FĠRMA SAYISI BURSA Kaynak: Ekonomi Bakanlığı/Ġstatistikler ve yayınlar/dıģ ticaret verileri ĠTHALATÇI FĠRMA SAYISI BURSA Kaynak: Ekonomi Bakanlığı/Ġstatistikler ve yayınlar/dıģ ticaret verileri Ekonomi Bakanlığı verilerine göre; Türkiye'nin ihracatındaki artıģa paralel olarak Türkiye genelinde ihracat yapan firma sayısı da artarak 2014 yılında 63 bin olan ihracatçı firma sayısı, 2015 yılında 65 bindir. Yine Ekonomi Bakanlığı verilerine göre; Türkiye geneli ithalatçı firma sayısı 2014 yılında 67 bin iken, 2015 yılında 69 bin dir yılı itibariyle Türkiye genelinde ihracat yapan firmaların yarıdan fazlasına denk gelen 32 bin 919 firmanın Ġstanbul'da bulunduğu görülmektedir. Ġzmir 4 bin 529 firmayla ikinci, Ankara 4 bin 280 firmayla üçüncü, Bursa ise 4 bin 168 firmayla 4. sırada yer almaktadır. Bursa ilindeki ihracat yapan firma sayısının Ġzmir ve Ankara illerindeki ihracat yapan firma sayısından az olmasına rağmen, ihracat rakamları incelendiğinde 8.6 milyar dolar ile Ankara ve Ġzmir Ġllerinden yapılan ihracatın önüne geçtiği ve toplam ihracatta 2. sırada yer aldığı görülmektedir. Bu veriler Bursa ilindeki firmaların küçük ve orta ölçekli firmalardan çok büyük ölçekli firmalar olduğunu ve katma değeri yüksek ürünler ihraç ettiklerini göstermektedir. 8

9 ĠL ADI ĠHRACATCI FĠRMA SAYISI ĠHRACAT DEĞERĠ (1000 $) DeğiĢim 15/ % ĠSTANBUL BURSA ĠZMĠR KOCAELĠ ANKARA GAZĠANTEP DENĠZLĠ SAKARYA MANĠSA HATAY ADANA KAYSERĠ TRABZON MERSĠN KONYA ANTALYA TEKĠRDAĞ MARDĠN ESKĠġEHĠR Kaynak: Ekonomi Bakanlığı/Ġstatistikler ve yayınlar/dıģ ticaret verileri 5. Bursa Ġli Ġhracatının Sektörel Değerlendirmesi Bursa nın bugünkü ekonomik yapısı içerisinde, ülke ekonomisini temsil eder mahiyetteki temel sektörler, en önemli yeri iģgal etmektedir. Ancak, Bursa sanayisinin ve ihracatının temelinde yatan ve "çekirdek sanayi sektörleri" olarak adlandırılan tekstil ve otomotiv sektörü, gerek üretim gerekse istihdam açısından hayati önem taģımaktadır. Bursa ilinde sanayide çalıģanların, %25 i tekstil ürünleri imalatı, %21 i motorlu kara taģıtı, römork ve yarı römork imalatı sektöründe istihdam edilmektedir. Sanayideki istihdamın % 81 i iģçi, %4 ü mühendistir. Bursa ilinde faaliyet gösteren sanayi iģletmelerinin; %50 si mikro ölçekli, %38 i küçük ölçekli, %10 u orta ölçekli, %2 si büyük ölçekli iģletmelerdir. Bursa ilindeki personel sayısına göre büyük firmalar; Korteks Mensucat Sanayi ve Ticaret, TofaĢ Türk Otomobil Fabrikası A.ġ.,YeĢim Tekstil Sanayi ve Ticaret A.Ģ,Oyak- Renault Otomobil Fab. A.Ģ, Bosch Sanayi ve Ticaret A.Ģ. dir. Bursa nın imalat sanayi, Türkiye de GSMH ın yaratılmasında etken olan sektörlerin büyük bir kısmını oluģturmaktadır. Özellikle tekstil ve konfeksiyon, otomotiv ana ve yan sanayi, makine-metal eģya sanayileri, gıda sanayi Bursa nın imalat sanayinin temel belirleyicisi olmaktadır. Bu sektörler hakkındaki etraflı bilgiler, Ģu Ģekilde verilebilir: 9

10 5.1. OTOMOTĠV SEKTÖRÜ TofaĢ-Fiat, Oyak-Renault, Karsan gibi dev otomotiv üretim tesislerini bünyesinde barındıran Bursa, Türkiye nin otomotiv üretim sektörü konumundadır. Bursa nın ihracattaki lokomotif sektörü otomotivdir. Bursa dan yapılan otomotiv ihracatında ise en önemli pay binek otomobillere aittir. Bugün Bursa da iki adedi binek tipi otomobil, bir adedi de minibüs, az sayıda kamyonet üretiminin gerçekleģtirildiği üç adet ana sanayi otomotiv üretim fabrikası mevcuttur Üretim (Adet) Ġhracat (Adet) Kaynak: OSD Otomotiv sektörünün kalbinin attığı merkez olan Bursa da motorlu kara taģıtları için çok sayıda parça ve aksesuar imalatı yapılmaktadır. Bursa da imalat sanayi içerisinde, gerek üretim çeģitleri, gerekse üretim miktarları açısından en geniģ faaliyet alanına sahip sektör budur. Otomotiv Sanayicileri Derneği (OSD) verilerine göre; 2014 yılında Türkiye de toplam araç üretilmiģtir ve bu araçlardan i ihracat edilmiģtir yılında ise adet araç üretilmiģtir ve bu araçlardan u ihraç edilmiģtir. OSD verilerine göre, 2015 yılı içinde Bursa da üretilen otomobil sayısı 447,039 adettir yılında Bursa Ġli ndeki otomotiv firmaları tarafından 7 milyar 069 milyon dolar değerinde kaydedilen ihracat Türkiye geneli otomotiv ihracatının % 3 ünü karģılamaktadır. Sektör 2015 Yılı Ġhracat ($) Pay (%) Otomotiv Endüstrisi (Bursa) ,3 Otomotiv Endüstrisi (Türkiye) Kaynak:TĠM 5.2. TEKSTĠL ve HAZIR GĠYĠM VE KONFEKSĠYON SEKTÖRLERĠ Pamuklu dokuma, suni ve sentetik iplik üretimi, yünlü dokuma, fantezi iplik üretimi, örme ve trikotaj, havlu, boya-apre-emprime, konfeksiyon, hazır giyim Ģeklinde alt sektörlere ayrılmıģ durumdadır. Tekstil sektörü geçmiģten günümüze, Bursa nın geleneksel endüstri dokusunda, odak sayılabilecek bir görünüm sergilemektedir. Bursa da bu sektörde faaliyet gösteren 8000 civarında, çeģitli büyüklüklerde iģyeri mevcuttur. Türkiye de Kurulu 11 adet sentetik iplik fabrikasının 8 tanesi de Bursa'da bulunmaktadır. Sentetik iplik üretim kapasitesi itibariyle Bursa, Türkiye'nin toplam kapasitesinin % 75' ine sahiptir. Ayrıca dünyada bu kadar iplik fabrikasının bir arada bulunduğu tek bölge Bursa'dır yılında Bursa Ġli ndeki tekstil firmaları tarafından 1 milyar 008 milyon dolar değerinde kaydedilen ihracat Türkiye geneli tekstil ve hammaddeleri ihracatının % 1 ini karģılamaktadır. Bursa Ġli 10

11 Hazır Giyim ve Konfeksiyon sektöründe ise 2015 yılında 609 milyon 484 bin dolar değerinde ihracat gerçekleģtirilmiģtir. Sektör 2015 Yılı Ġhracat ($) Pay (%) Tekstil (Bursa) ,27 Hazır Giyim ve Konfeksiyon (Bursa) ,36 Tekstil (Türkiye) Hazır Giyim ve Konfeksiyon (Türkiye) Kaynak:TĠM Bursa da üretim yapan firmalar 2015 yılında Türkiye Tekstil sektörü üretiminin % 1,27 sini, Türkiye Hazır Giyim ve Konfeksiyon sektörü üretiminin ise %0,36 sini karģılamıģtır. Tekstil sektörü ülkemizin geleneksel sanayi kollarından olup sanayi ve ihracatta baģarı öyküsünün mihenk taģlarından birisidir. Türkiye tekstil ve hazır giyim sektörü bir bütün olarak bugün en fazla dıģ ticaret fazlası veren birinci sektördür. Buna ek olarak oluģturduğu istihdam ile iģsizliğin azalmasına ve toplumun refahına çok ciddi düzeyde katkıları mevcuttur. Türk Tekstil Sektörü, ürün kalitesi, moda ve trendleri belirleme gücüne sahip tasarımları ve yüksek teknolojisi itibarıyla dünyada çok özel bir yere sahiptir. GSYH içindeki payı ve yerli girdi kullanımı gibi parametrelerde ülkemizde ilk sırada olan sektör küresel pazarlarda da var oluģumuzun temelini oluģturmaktır. Tekstil sektörü ile sanayileģmesine baģlamıģ olan Bursa nın tekstil ihracatında yakaladığı artıģ, sektörün ar-ge teknoloji ve tasarım yatırımlarına ağırlık vermesinin neticesinde gerçekleģmiģtir. Yapılan ar-ge ve inovasyon yatırımları Bursa yı dünyada hem mekan tekstilleri hem de giyim tekstilleri sektöründe moda ve trendlerin belirlendiği en önemli merkezlerden biri haline getirmiģtir GIDA SEKTÖRÜ Türkiye, uygun coğrafik yapısı ve iklim özellikleri yanında, tarımsal üretimde sahip olduğu çeģit ve üretim potansiyeli ile dünya tarımında önemli bir paya sahiptir. Birçok üründe kendine yeterli ülkeler arasında yer alan ülkemiz; hububat, baklagiller, pamuk, tütün, fındık, taze ve kurutulmuģ meyve, sebze, Ģekerpancarı gibi önemli ürünlerde üretici ve ihracatçı konumundadır. Bu hali ile tarım sektörü, ülkemizin ekonomik ve sosyal geliģmesinde önemli görevler üstlenmiģtir. Bursa özelinde değerlendirdiğimizde; ilimizin doğal Ģartlar itibariyle uygun bir fiziki konumda bulunması, tarım ürünlerinin, kalite, miktar ve çeģit yönünden zenginlik göstermesine imkân sağlamaktadır. Bursa nın doğal Ģartlar itibariyle uygun bir fiziki konumda bulunması, tarım ürünlerinin, kalite, miktar ve çeģit yönünden zenginlik göstermesine imkân sağlamaktadır. Bursa da gıda endüstrisine iliģkin olarak hemen her dalda faaliyet gösteren firmalar mevcuttur. Özellikle meyve suyu, alkolsüz içki, konserve, konsantre salça üretiminde Bursa da mevcut kapasiteler, Türkiye genelinde önemli paya sahiptir. Bursa, tarımsal kaynaklarının ve üretim gücünün yüksekliğinin yanı sıra imalat gıda sektöründe de gerçekleģtirdiği üretim değerleri ile bölge ve ülke ekonomisinde önemli ağırlığa sahiptir. 11

12 Konserve gıda, iģlenmiģ gıda ve süt ürünleri göz önüne alındığında Türkiye nin önemli firmaları, Bursa da kapasitelerini geliģtirmektedir. Tarımsal ürünler, sanayi ürünlerinin ardından ihraç edilen ürünler listesinde önemli yer almaktadır. Bursa da konserve ve salça fabrikalarının büyük bölümü dondurulmuģ gıda üretimi de gerçekleģtirmektedir. Bu nedenle, ilden yaģ sebze - meyve ihracatı olduğu gibi dondurulmuģ gıda ürünü ihracatı da yapılmaktadır yılında Bursa Ġli nde yerleģik firmalar tarafından YaĢ Meyve ve Sebze Sektöründe 43 milyon 236 bin dolar ve Meyve Sebze Mamulleri sektöründe 96 milyon 075 bin dolar değerinde ihracat gerçekleģtirilmiģtir. Sektör 2014 Yılı Ġhracat ($) 2015 Yılı Ġhracat ($) 2015 Pay (%) YaĢ Meyve Sebze (Bursa) Meyve Sebze Mamulleri (Bursa) YaĢ Meyve Sebze (Türkiye) Meyve Sebze Mamulleri (Türkiye) Kaynak: TĠM Bursa da gıda endüstrisine iliģkin olarak hemen her dalda faaliyet gösteren firmalar mevcuttur. Özellikle meyve suyu, alkolsüz içki, konserve, konsantre salça üretiminde Bursa da mevcut kapasiteler, Türkiye genelinde önemli paya sahiptir. Konserve gıda, iģlenmiģ gıda ve süt ürünleri göz önüne alındığında Türkiye nin önemli firmaları, Bursa da kapasitelerini geliģtirmektedir. Bursa da konserve ve salça fabrikalarının büyük bölümü dondurulmuģ gıda üretimi de gerçekleģtirmektedir. Ġlimizden YaĢ Meyve ve Sebze ihracatı olduğu gibi dondurulmuģ gıda ürünü ihracatı da yapılmaktadır MAKĠNA-METAL SEKTÖRÜ Bursa da özellikle ihracat açısından hızla büyüyen bir diğer sektör de makine ve metal sektörüdür. Sektör, Ģu an Bursa da mal çeģitliliği ile 50 den fazla ülkeye ürünlerini ihraç etmektedir. Tekstil makineleri, ambalaj makineleri, cnc hidrolik pres, hidrolik makas ve ağır makineler üretim ve ihraç kalemlerinin önemli bölümünü oluģturmaktadır. Aynı zamanda metal sanayinde büro ekipmanları, sanayi ekipmanları ve otomobil yan sanayi ham maddesi olarak metal iģleme de söz konusudur. 12