MARS: Onlara kendimizi anlatırsak, onlar da bizimle ilgili öğrendiklerini büyüklerine ve çevrelerindekilere anlatırlar değil mi?

Transkript

1 Hazırlayanlar: Ranya Erdal, Seher Gül Ateş, Beste Özler, Eren Kumru, Miray Özverin, Ecrin Akkaya, Mert Tüzüner, Ecem Yıldız ve Atakan Düzgün Ankara Refika Aksoy lköğretimokulu 4. sınıf GEZEGENLER KEND N ANLATIYOR Sonsuz evrende büyük bir uyum ve düzen içinde yaşayan gezegenler bir gün kendileri hakkında sohbete başlarlar. Öyle güzel bir sohbettir ki bu Birbirlerinden ne kadar farklı ve ilginç özelliklere sahip olduklarını konuşurlar. Sohbetin koyulaştığı bir sırada Dünya söze karışır. DÜNYA: Benim gezegenimde bilim insanları bizimle ilgili topladıkları bilgileri herkese anlatmaya çalışıyorlar. Ancak bu bilgilerin insanların pek ilgisini çektiğini söyleyemem. GÜNEŞ: nsanların ilgisini çekmek için başka bir yol deneyelim o zaman. Ne dersiniz? MERKÜR: Nasıl bir yol? Ayy! Güneş in sıcağı beni bunalttı, pişirdi. Hiçbir şey düşünemez oldum. VENÜS: Bakın arkadaşlar, yeni şeyleri öğrenme ve keşfetme konusunda çocuklar çok meraklı olurlar. SATÜRN: Venüs ün ne demek istediğini anladım. Biz çocuklara seslenmeliyiz. Çok iyi bir fikir bu. MARS: Onlara kendimizi anlatırsak, onlar da bizimle ilgili öğrendiklerini büyüklerine ve çevrelerindekilere anlatırlar değil mi? NEPTÜN: Bütün bu konuştuklarınızdan hiçbir şey anlamıyorum. Bir çocuktur tutturmuşsunuz gidiyorsunuz. Ne çocuğu, ne boncuğu? URANÜS: Sen çok uzakta kaldığın için anlamadın tabii. yi de içinde bulunduğumuz güneş sisteminin karmaşık yapısını çocuklara nasıl anlatabiliriz ki. JÜP TER: Buldum. Çocuklar en çok neyi sever? Oyunu. Biz de oyunla anlatalım kendimizi. OYUN BAŞLIYOOOORRRR! VENÜS: Şimdi artık birbirimizi yakından tanıyalım. Güneş sen başla istersen. GÜNEŞ: Samanyolu Gökadasındaki 200 milyon yıldız içinde cüce bir yıldızım. Çok sıcağım çok Sürekli olan patlamalar sırasında enerji üretirim ama her seferinde bir parçamı kaybederim. Korkmayın bu patlamalarımda oluşan rüzgarlar Dünya da sevinçle karşılanır. Çünkü bu sırada tarımda verim artar. Ancak haberleşme sistemleri kesildiği için insanlar bana kızabilir. Ama hepsi geçici. Kendi eksenim etrafında çok hızlı dönerim. MERKÜR: Peki Güneş, hiç başın dönmüyor mu? GÜNEŞ: Merak etmeyin başım dönmüyor. Çünkü bir turumu 25 günde tamamlıyorum. Bir de çekirdeğimde

2 bulunan hidrojeni helyuma çevirerek ısı üretiyorum. Bildiğiniz gibi ben doğal bir ısı ve ışık kaynağıyım. DÜNYA: Senin ısı, ışık ve enerjin benim için çok önemli Güneş. Bunlar olmasaydı bende yaşam olmazdı. SATÜRN: Sen olmasaydın hepimiz donardık ve sürekli gece olurdu gezegenlerimizde. URANÜS: Şu Dünya da ikide birde kendisinde yaşam olduğunu söyleyerek böbürleniyor. Bizi hiç düşünmüyor. NEPTÜN: Sıra kimde, sıkıldım ama buralarda. MARS: Sıra Merkür de. Ne de olsa Güneş e en yakın olan o. Tabii en küçüğümüz de. MERKÜR: Nasılsınız arkadaşlar? Beni hiç sormayın. Özür dilerim aranızda yelpazesi olan var mı? Güneşe çok yakın olmak ne zor şeymiş, yandım, kavruldum SATÜRN: Hiç üşümüyor musun Merkür? MERKÜR: Yalnızca geceleri. Gündüz sıcaklığım 400 dereceyi bulurken geceleri -170 dereceye düşüyor. Atmosferim olmadığı için yüzeyim aya benzer. Gelen çarpar, giden çarpar. Güneş in etrafında en hızlı dönen gezegenim. Bu hızımla Güneş in etrafındaki dönüşümü 88 günde tamamlarım. Aynı şeyi kendi eksenim etrafındaki dönüşüm için söyleyemeyeceğim. Bir günümü tam 180 dünya gününde tamamlarım. VENÜS: Biliyor musunuz, Merkür le iki ortak özelliğe sahibiz. Hem uydumuz yok, hem de bir günümüz bir yılımızdan uzun. Ne kadar ilginç değil mi? JÜP TER: Evet. Çok ilginç. Hadi bakalım şimdi de Neptün anlatsın kendini. Hem böylece biraz yalnızlıktan da kurtulmuş olur. NEPTÜN: Of! çok sıkılmıştım zaten. Yalnızlık kaderimdi sanki. Plüton un gezegen olmadığının kabulünden bu yana Güneşe en uzak benim. Jüpiter, Satürn, Uranüs gibi ben de bir gaz deviyim. Atmosferimdeki metan gazı nedeniyle mavi renkte görünürüm. nsanlar beni tesadüfen bulmuşlar. Ve bir günüm yaklaşık 17 dünya saatine eşittir. DÜNYA: Sen de Satürn gibi çok rüzgarlısın. Seni ziyarete gelsek saatte 2000 km hızla esen rüzgarınla bizi geri yollarsın.

3 NEPTÜN: Rüzgarım da bir şey mi? Yüzeyimdeki en yüksek sıcaklık bazen dereye kadar düşüyor. Düşünün ne kadar soğuk olduğumu. Peki yüzeyimde büyük bir kara lekesi olduğunu da biliyor muydunuz? Bu da benim alın yazım galiba. URANÜS: Tam sırası. Herkese bir duyurum var arkadaşlar. Bu aralar etraf kara delik kaynıyor çok dikkat edin. MERKÜR: şime yaramaz ama bu uyarın için teşekkürler Uranüs. GÜNEŞ: Uydularını göremedim Neptün, neredeler? NEPTÜN: Hepsi burada. O kadar uzaktan görünmüyorlar değil mi. 13 uydum var ama siz daha çok ikisini biliyorsunuz. Haklısınız hepsi çok küçükler. Benimle hiç ilgilenmediğinizi düşünüyordum. Meğer hakkımda ne çok şey biliyormuşsunuz. Yanılmışım arkadaşlar. SATÜRN: Haydi bakalım Venüs, çok sabırsızlanmıştın. Şimdi de sen tanıt bakalım kendini. VENÜS: Haksızlık ama. Güneş e en yakın ikinci gezenim. Sıramı Neptün e verdiniz. JÜP TER: Yine huysuzluğun tuttu Venüs. Başla da bir an önce sıra bize de gelsin. VENÜS: Bana insanlar Zühre yada çoban yıldızı da derler. Kütlem ve boyutlarım bakımından neredeyse Dünya nın ikizi gibiyim. Güneş etrafındaki turumu 224 dünya gününde, kendi eksenim etrafındaki turumu da 243 dünya günde tamamlarım. Gördünüz mü bir günüm bir yılımdan fazla. MERKÜR: kimizin de günleri geçmek nedir bilmiyor Venüs. VENÜS: Daha sözüm bitmedi ama. Hiçbirinizde olmayan bir özelliğim var. Kendi eksenim etrafımdaki dönüşümü, sizin gibi batıdan doğuya değil, doğudan batıya doğru yapıyorum. MARS: Tam sana göre Venüs. Ne acayip değil mi? yi ki yavaş dönüyorsun, yoksa Merkür ve Dünya nın arasında başın dönüp düşebilirdin. VENÜS: Yine sözümü kesiyorsunuz ama Bir başka özelliğim de kalın bulut/atmosfer tabakam nedeniyle üzerimden hiçbir şey görünmez. Bu bulut örtüsü güneş enerjisini öyle bir tutuyor ki, yüzey sıcaklığım 465 dereceye ulaşıyor. Böyle anlarda Merkür den de sıcak oluyorum. DÜNYA: Hiç uydun olmadığını söylemeyi unuttun Venüs. NEPTÜN: Venüs te akıl bırakmadınız ki. MERKÜR: Hadi bakalım şimdi sıra kimde? Aaa, sıra Uranüs teymiş. Hadi Uranüs. URANÜS: Güneş e yakınlık bakımından yedinci, daha doğrusu en uzak ikinci gezegenim. Güneş sisteminde üçüncü büyük gezegenim. Çok uzak olduğum için Güneş etrafındaki turumu 84

4 yılda tamamlıyorum. Bana çok yavaşsın diyenler utansın. Ne yapayım yolum uzun. JÜP TER: Boş ver sen onları. Kendileri yakın da ne oluyor. URANÜS: Benim 27 uydum var. 5 tanesi artık büyüdü. Ayrıca 10 koyu renkli halkaya sahibim. Onlara da çocuğum derdim ama pek anlaşamıyoruz. Aramızda kalsın biraz asiler. NEPTÜN: Senin kendine has bir özelliğin olduğunu hiç duymadım Uranüs. Ne dersin? URANÜS: Olmaz mı, biraz sabredersen söyleyeceğim Neptün. Öyle ukalalık yapmana gerek yok. Arkadaşlar, benim yörüngem yatay ve kendi eksenim etrafında yuvarlanarak dönerim. Bu dönüşümü de yaklaşık 17 dünya saatinde tamamlarım. GÜNEŞ: Demek ki Satürn ün bilmediği şeyler de varmış. Şimdi öğrenmiştir herhalde. URANÜS: Söyleyeceklerim daha bitmedi. Ben de bir gaz deviyim. Rengim Satürn ünki kadar iddialı. Mat bir mavi tonuna sahibim. Şu Satürn ün ukalalığından ve Neptün ün sızlanmalarından bayılacağım ama de az yaramaz değilim. Hey Dünyalılar size üzülerek söylüyorum ama bu yıl oralara uğramayacağım. GÜNEŞ: Uranüs kendini uzun anlattı. Kusura bakma Dünya. Sıra sende. Hadi bakalım anlat kendini. DÜNYA: Güneşe en yakın üçüncü gezegenim. Bildiğim kadarıyla bu sistemde canlılar yalnızca bende yaşıyor. Yüküm çok ağır, milyonlarca insanı ve canlıyı sırtımda taşıyorum. 4,5 milyar yaşındayım. Ömrümü yarıladığımı söylüyor bilim adamları. VENÜS: Aslına bakarsanız sahip olduğumuz tüm bilgileri sana borçluyuz. nsanların oluşturduğu uygarlık ve bilimsel araştırmalar olmasa şu koca evrende yapayalnız kalacaktık. DÜNYA: Güneş in etrafındaki turumu 365 gün 6 saatte yani bir yılda, kendi eksenim etrafındaki turumu ise 24 saatte tamamlıyorum. Bu sırada gece ile gündüz oluşuyor. Güneş etrafında dönerken de 4 mevsim oluşuyor. Bazen yaz, bazen de sonbaharım. Bir bakmışsın ilkbahar, bir bakmışsın kış yaşıyor insanlar. ben

5 MARS: Bende de mevsimler var ama hiç canlı yok. Neden acaba? DÜNYA: Sağol Mars konuyu açtığın için. Çünkü canlıların yaşayabilmesi için su, oksijen, hava ve toprağa ihtiyaç var. Ben, bunların hepsine sahibim. Büyük bir kısmım sularla kaplı ve yedi büyük kara parçası var. Anlayacağınız canlıların yaşamasına elverişli denizlerim, göllerim, okyanuslarım, akarsularım, dağlarım, yaylalarım, platolarım ve daha keşfedilmemiş büyük sırlarım var. MERKÜR: Üzerime yine kasvet çöktü. Bunların hiç birisi bende yok. JÜP TER: Bizde de yok Merkür. Ama hepimiz ayrı güzellikteyiz. URANÜS: Bakın Satürn yine kendine has güzelliğiyle sırasını bekliyor. Her sabah olduğu gibi bugün de kendini beğenmişliği üzerinde. Haydi söz sende Satürn. SATÜRN: Güneş e uzaklık bakımından altıncı, Jüpiter den sonra ikinci büyük gezegenim. Zühal de derler bana. Her zamanki gibi yine çok güzelim değil mi? Bugün üstümde çok hızlı rüzgarların estiğini hissediyorum. Yine yorucu bir gün bekliyor beni. Malum, kontrol etmem gereken 56 uydum var MERKÜR: Dünya ile ne kadar ilgilisin böyle Satürn. SATÜRN: Aaa, durun, durun! Güneş yine bana enerjisini yolluyor, hemen ona yetişmeli ve bu enerjinin üç kat fazlasını dışarı yaymalıyım. Yoksa Dünya daki Melahat teyze beni nasıl görecek? Gene çıkmıştır balkonuna, dört gözle beni bekliyordur. En çok da bilim insanlarından bıktım. Uygun muyum değil miyim diye düşünmeden beni gözetleyip duruyorlar. Artık sabrım taşmaya başladı, onları gezegen polisine şikayet edeceğim. NEPTÜN: Ne kadar şanslısın Satürn. Neden şikayetçisin ki? SATÜRN: Ne şans ama. Her gün izlenmenin neresi güzel. Şöyle kendi halimize kalamıyoruz canım. MARS: Al benden de o kadar. URANÜS: Aslında şu insanlara duyduğum merak dışında keyfim yerinde olsa da, keşke bana da uğrayıp bir çayımı içseler. SATÜRN: Kendi eksenim etrafımdaki turumu 10 saatte tamamlamama rağmen, Güneş in etrafındaki turumu 30 yılda tamamlayabiliyorum. Güneş e daha yakın olmak istiyorum. Ondan daha fazla enerji almak ve kendimi daha çok göstermek istiyorum. Bu durumu Gezegen Mahkemelerine şikayet ettim ama bir sonuç alamadım. Oysa kimse benim gibi bir güzellikten mahrum kalmamalı. MERKÜR: Satürn biraz mütevazi olmayı denesen diyorum. SATÜRN: Araya girmeyin de devam edeyim. Ben de hidrojen ve helyumdan oluşan bir gaz deviyim. En dikkati

6 çeken ve beni eşsiz kılan özelliğim gelişmiş halka sistemimdir. Çevremde ince, yassı ve birbirinden farklı yedi halkam var. Güzelliğimi de onlara borçluyum. DÜNYA: Bu kadarı da fazla oldu ama. Jüpiter bekliyor bizi. Kendini anlatma sırası sende Jüpiter. JÜP TER: Önce sevgili komşularıma bir merhaba diyeyim. Merhaba Mars ve Satürn MARS ve SATÜRN: Merhaba Jüpiter. Bizi unutmadığın için teşekkür ederiz. JÜP TER: yi ki varsınız komşularım. Uzay araçları sizleri incelemeye gelirken beni de yalnız bırakmıyorlar, korkardım yoksa. Güneş sisteminin beşinci ama en büyük gezegeniyim. Dünyadan 318 kat daha büyüğüm. GÜNEŞ: Ay, canım. Çok duygulandım. Bu ne sevgi böyle. TÜM GEZEGENLER: Biz de. JÜP TER: Kalın ve karmaşık atmosferim var. Koca göbekliyim ama kendi eksenim etrafında en kısa sürede dönerim. Bir günüm 9 dünya saatine eşit. Güneş in etrafındaki turumu ise 11 yılda tamamlarım. Tam 63 uydum var. Durun daha bitmedi ilginçliklerim. Dört büyük uydum benimle aynı yönde dönerken, diğerleri benim tersi yönümde dönüyorlar. VENÜS: Yani benim gibi. Bakın yalnız değilmişim. Bir de bana ters diyordunuz. Gördünüz mü? JÜP TER: Europa adlı uydumun yüzeyi su buzlarıyla kaplı olduğu için bilim insanları onun üzerinde canlı olma ihtimalini araştırıyorlar. Umarım beni yeterince tanıdınız. NEPTÜN: Son olarak Mars ı dinleyelim arkadaşlar. çinizde en çok onu merak ediyorum. Haydi Mars. MARS: lk kez 1877 de fark edildim. Kızıl Gezegen de derler bana. Güneşe uzaklık bakımından dördüncü gezegenim. Güneş in etrafındaki turumu 657 günde tamamlarken, kendi çevremi 24,5 saatte dönerim. Eksenimin eğikliği nedeniyle benim de mevsimlerim var. SATÜRN: Bu söylediklerin ne kadar da Dünya ya benziyor Mars.

7 NEPTÜN: Bu yüzden mi Mars a Dünya nın kardeşi diyorlar? Söylesene Dünya, bunun için mi Dünyalılar Mars ı sürekli olarak izliyor. DÜNYA: Evet. Hem ayrıca Mars ta geçmişte yaşam olduğuna ilişkin belirtilere de rastlanıyor. Bu nedenle sık sık uzay araçları yollanıyor Mars a. MARS: Şimdiye kadar gelen uzay araçlarının adını ve sayısını unuttum. Her iki yılda bir bunlara yenisi ekleniyor. Geldikten sonra da gitmek nedir bilmiyorlar. Üzerimde gezinirken kaşındırıyorlar beni. Ah bir de sürekli fotoğraflarımı çekmeseler. Dünyada çok ünlü olmuşumdur herhalde. DÜNYA: Evet, çok ünlüsün ve herkes seni tanıyor Mars. URANÜS: Satürn e kalsa yine gezegen polisine şikayet ederdi ya neyse. NEPTÜN: Ne demezsiniz. Hiç kaçırmazdı. GÜNEŞ: Artık alışmalısın Mars. Aslında hepiniz alışmalısınız buna. Çünkü insanlar da kendileri gibi başka canlıların yaşayıp yaşamadığını merak ediyorlar. VENÜS: Haklısın Güneş, biz ziyarete gidemediğimize göre dünyalıların bizi ziyaret etmesinin ne sakıncası var anlamadım. Bizim için de değişiklik oluyor işte, hayatımızı renklendiriyorlar. SATÜRN: Ne renk, ne renk. MARS: Devam edeyim isterseniz. ki uydum var. Adları Phobos ve ve Deimos. Phobos daha genç. Yörüngesinde hızlı döndüğü için bana iyice yaklaştı. Bana çarptıktan sonra uzayın başka yerlerine uçmayı planlıyor. Deimos ise kafasına göre takılıyor. JÜP TER: Evet Mars, ara sıra çocukları rahat bırakmak lazım. Bakalım kendi ayakları üzerinde durabiliyorlar mı? Bunun için sakın üzülme MARS: Haklısın Jüpiter Güneş sisteminin en büyük dağına ve kanyonuna sahibim. Hepsi öyle güzeller ki. Son olarak size bir şey söyleyeceğim. Sakın bunu Satürn duymasın. Ben aslında onu çok kıskanırım. Çünkü rengarenk gaz halkalarıyla çok güzel. GÜNEŞ: Şimdi sırası mı bunu söylemenin Mars. Satürn duydu bile. Hay Allah tamam tamam. MERKÜR: Eveeeet. Kendimizi anlattık arkadaşlar. Şimdi bizi daha yakından tanıyorsunuz. Gelin isterseniz sizlere, bir de şiirlerimizle anlatalım kendimizi. Böylece daha iyi anlamış olursunuz kendimize has özelliklerimizi. Hepsi Sonsuz evrende Kum tanesi misali Küçük bir yıldızın patlamasıydı Bizi evrene getiren Güneşin etrafında Dizildik sırayla Küçük, büyük Müthiş bir uyumla

8 Güneş Ben yalnızca bir yıldızım Doğar, yaşar ve ölürüm Etrafıma ısı ve ışık veririm Gezegenler benim parçam Onları etrafımda tutar Sever ve korurum Merkür Güneşe en yakın benim Ah ne kadar talihsizim Bir bilseniz halimi Gündüzleri yanarım Geceleri donarım Sakın bana gelmeyin Kıyamam sizlere Yine de beklerim! Venüs Çoban yıldızıdır adım Güneş ve aydan sonra En parlak benim Gezegenlerin içinde Tersliklerimle ünlüyüm Güneşin etrafında Kendi eksenimden Daha hızlı ve tersine dönerim Dünya Beni hepiniz tanırsınız Ve de kıskanırsınız Su, hava ve toprak Hepsi yaşam demektir Bu yüzden Tüm canlılar bendedir sterseniz bir gün Ziyaretime beklerim Mars Kızıl gezegenim Savaşçı diye bilinirim Dünyanın yarısı kadarım Yaşam var mı diye Sık sık ziyaret edilirim Sıkıldım artık bu işten Yaşam olmasını Elbette ben de isterim Jüpiter En büyük gezegenim Büyüklüğüme bakıp da Benden korkmayın Uydularımın en ünlüsü Buzla kaplı Europa. Ya tersine dönen Diğerlerine ne demeli Satürn Gazlardan oluşan Rengarenk bir gezegenim Diğer komşularımın Beni kıskandığından eminim Halkalarımın ihtişamıyla Dünyadan bile görünürüm Güzellik denince Akla ben gelirim

9 Uranüs Güneşten uzaklığıma bakmayın Üçüncü büyük gezegenim Diğerlerinin aksine Tekerlek gibi Yuvarlanarak dönerim Ve ayrıca Etrafımı saran On halkaya sahibim Neptün Güneşe en uzak Gezegen benim. Ne gelenim var Ne de gidenim Yalnız bırakmayın beni El sallıyorum buradan Tüm dünyalılara Güneş: Bakın! Bakın! şimdi de Birbirlerine benzerlikleriyle ki gruba ayrıldı gezegenlerim Haydi birlikte onları dinleyelim Bakalım neymiş ortak özellikleri? Merkür, Venüs, Dünya ve Mars: Biz dört küçük gezegeniz Merkür, Venüs, Dünya ve Mars Güneş e yakınlığımızla ç gezegenler diye biliniriz Kaya ve metallerdir Bizi oluşturan asıl giz Gördünüz mü bizleri Bakın ne kadar neşeliyiz Ya hiç uydumuz olmaz (Mars) Venüs ve Merkür gibi (Dünya) Ya da bir uydusu olan Dünya ve (Merkür) ki uydusu olan Mars gibi (Venüs) Canlılara sunduğu hayatla Dünyayla övünürüz Birbirimizle sık sık görüşür Dayanışma gösteririz Hepimiz aslında Çok çok şiriniz Tüm Gezegenler: Sevgili Güneş her şeyimiz Onun çekim gücü olmasa Biz nerelere gideriz Satürn, Jüpiter, Uranüs ve Neptün: Biz dört büyük gezegeniz Satürn, Jüpiter, Uranüs ve Neptün Güneşe uzaklığımızla Dış gezegenler diye biliniriz Çeşitli, rekgarenk gazlardır Bizi oluşturan asıl giz Gördünüz mü bizleri Hepimiz ne kadar ilginciz Uydularımıza gelince Ne çoktur bir bilseniz Etrafımızdaki halkalarla Hepimiz övünürüz Satürn bir harika (Uranüs) Renk cümbüşüdür adeta (Jüpiter) Sık sık görüşemesek de (Satürn) Birbirimizi çok severiz (Neptün) Güneşe yakın dostlarımıza (Birlikte) Sevgilerimizi göndeririz (Birlikte) Tüm Gezegenler: Sevgili Güneş her şeyimiz Onun çekim gücü olmasa Biz nerelere gideriz TÜM GEZEGENLER: Sevgili Güneş iyi ki varsın. Yaşam kaynağımızsın. Seninle mutlu bir aileyiz. Seni çoook seviyoruz.

10 GÜNEŞ: Merak etmeyin. Ben yaşadığım sürece sizleri ışığım, ısım, enerjim ve çekim kuvvetimle koruyacağım. Beni paylaşamasanız da aslında hepinize yetecek kadar ısım, ışığım ve enerjim var. Hepinizi görüyor ve kolluyorum. Ve hepinizi çoook seviyorum. Gelin hep birlikte Selamlayalım seyircilerimizi Şarkı Biz küçük gezegenleriz Şarkı söyler gezeriz Güneşle beraber Dans eder eğleniriz. Hey