Sigara kullananlarda yüksek frekans işitme eşiklerinin değerlendirilmesi

Transkript

1 Kulak Burun Bogaz Ihtis Derg 2008;18(1):19-23 KLİNİK ÇALIŞMA Sigara kullananlarda yüksek frekans işitme eşiklerinin değerlendirilmesi Evaluation of high frequency hearing thresholds in smokers Dr. Figen BAŞAR, Dr. Erol BELGİN 1 Amaç: Sigara kullanan ve kullanmayan kişilerin yüksek frekans işitme eşikleri arasında fark olup olmadığı araştırıldı. Olgular ve Yöntemler: Çalışmaya sigara kullanmayan 20 (ort. yaş 29; dağılım 25-37) ve sigara kullanan 30 kişi (ort. yaş 34; dağılım 25-50) olmak üzere toplam 50 kişi alındı. Sigara kullanan grup 10 yıl ve üzerinde günde en az bir paket sigara kullanan kişilerden oluşuyordu. Tüm olgularda yüksek frekans işitme eşikleri ölçülerek karşılaştırıldı. Karşılaştırmada 8-18 khz arası frekanslar değerlendirildi. Bulgular: Sigara kullanan grupta işitme eşik ortalamaları 16 khz de sol kulak için db HL, sağ kulak için db HL bulundu; bu değerler sigara kullanmayan grupta sırasıyla db HL ve db HL idi (p=0.005). Sigara kullanan ve kullanmayan grupların 18 khz de işitme eşik ortalamaları sol kulak için sırasıyla db HL ve db HL, sağ kulak için db HL ve db HL bulundu (p=0.005). Her iki grupta 40 yaş üstü kişiler dışarda bırakılarak yapılan değerlendirmelerde, iki grubun işitme eşik ortalamaları arasındaki farklar sol kulak için 16 khz ve 18 khz de, sağ kulak için sadece 18 khz de anlamlı bulundu (p=0.005). Sonuç: Sigara kullanımı, yüksek frekans işitme kaybı oluşumunu hızlandıran nedenlerden biri olarak yorumlandı. Anahtar Sözcükler: Sigara kullanımı/yan etki; işitme kaybı/ etyoloji. Objectives: We investigated whether high frequency hearing thresholds differed between smokers and nonsmokers. Subjects and Methods: The study was carried out in 50 individuals including 20 nonsmokers (mean age 29 years; range 25 to 37 years) and 30 smokers (mean age 34 years; range 25 to 50 years). The smokers group was comprised of individuals who had been smoking at least a pack a day for more than 10 years. High frequency hearing thresholds (8-18 khz) were compared between the two groups. Results: The mean hearing thresholds of smokers at 16 khz were db HL and db HL in the left and right ears, respectively; the corresponding figures for nonsmokers were db HL and db HL, respectively (p=0.005). The mean hearing thresholds of smokers and nonsmokers at 18 khz were db HL and db HL for the left ears, and db HL and db HL for the right ears, respectively (p=0.005). Analyses between the two groups after exclusion of subjects over 40 years of age showed significant differences at 16 khz and at 18 khz for the left ears, and at 18 khz for the right ears (p=0.005). Conclusion: Our results suggest that smoking can be considered one of the factors that plays a role in high frequency hearing loss. Key Words: Smoking/adverse effects; hearing loss/etiology. Bu çalışma birinci yazarın Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Odyoloji ve Konuşma Bozuklukları Bilim Uzmanlığı tezinin bir araştırma sorusudur. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakütesi, Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalı, Odyoloji Ünitesi (Department of Otolaryngology, Division of Audiology, Medicine Faculty of Ondokuz Mayıs University), Samsun; 1 Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakütesi Odyoloji Bilim Dalı (Department of Audiology, Medicine Faculty of Hacettepe University), Ankara, Turkey. Dergiye geliş tarihi - 22 Aralık 2006 (Received - December 22, 2006). Düzeltme isteği - 22 Mayıs 2007 (Request for revision - May 22, 2007). Yayın için kabul tarihi - 1 Haziran 2007 (Accepted for publication - June 1, 2007). İletişim adresi (Correspondence): Dr. Figen Başar. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakütesi, Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalı, Kurupelit, Samsun, Turkey. Tel: / 2448 Faks (Fax): e-posta ( ): fbasar@omu.edu.tr 19

2 İç kulak, temporal kemik içerisine yerleşen özel biçimli zar ve kemik yapılardan oluşur. Bu yapıların içini, endolenf ve perilenf doldurur. Bu sıvıların görevleri, kan ile iç kulaktaki hücreler arasında bağlantı kurmak, mekanik enerjiyi elektrik akımına dönüştürmek, oval pencereden gelen ses titreşimlerini baziler membrana ulaştırmak ve ani basınç değişimlerinde basıncın sisteme eşit olarak dağılmasını sağlamaktır. [1] Koklea içerisindeki kan dolaşımının büyüklüğü tam olarak tanımlanamamakta, ancak çoğu iç kulak hastalıklarının, kan damarlarındaki patolojilere bağlı değişimlerle oluştuğu belirtilmektedir. [2] Baziler membran kapilleri, korti organına gerekli besini ve oksijeni sağlamakla görevlidir. [3,4] Oksijenden zayıf kan dolaşımı durumunda, hücreler yetersiz beslenir ve fonksiyonu azalır. [5] Oksijen alımında azalma ya da koklear arterlerdeki tıkanma, korti organında dejenerasyon ile sonuçlanır. [6] Kokleanın bazal bölgesinin koklear arter tarafından beslenmesi apekse göre daha fazladır, bu nedenle arteriyal patolojilerde bazal bölge etkilenmesi görülür, bu durum yüksek frekanslarda işitme kaybına neden olur. [7] Tütünden elde edilen sigara farklı sağlık sorunlarına neden olur. [8,9] Bu olumsuz etkilerin tütün maddesinde bulunan nikotin, katran ve karbonmonoksitten kaynaklandığı belirtilmektedir. [4] Karbonmonoksite maruz kalındığında, yüksek frekans bölgesindeki koklear aksiyon potansiyellerinin bozulduğu, yuvarlak pencereden diffüzyon yoluyla bazal bölge oksijenasyonunu etkilediği ileri sürülmektedir. [10] Sigara kullanımının işitme eşikleri üzerine etkisini gösteren bir çalışmada, sigara kullanımı ve işitme kaybı arasında pozitif ilişki gösterilmiştir. [11] Larson ve Silvette [12] nikotinin iç kulak da dahil olmak üzere farklı derecelerde ve sürelerde küçük çaplı kan damarlarında vazospazm yaparak sigara kullanıcılarında işitmede değişikliğe yol açabileceğini vurgulamaktadır. Yüksek frekans odyometresi, yaşlanma, gürültüye maruz kalma, ototoksisite ve metabolik hastalıkların kokleaya etkisinin değerlendirilmesinde önemli bir ölçüm aracıdır ve bazal bölge patolojilerinin tanımlanmasında yardımcıdır. [13] Yüksek frekans (8-18 khz) odyometresi eşik değerleri için uluslararası kabul edilmiş standart odyometrik değerler bulunmamaktadır. [14] Bu nedenle çalışmamızda, kişilerin yüksek frekans işitme eşikleri gruplar arası karşılaştırılmıştır. Çalışmanın amacı, sigara kullanımının iç kulakta meydana getirdiği etkileri yüksek frekans odyometresi kullanarak göstermek ve yüksek frekans işitme eşikleri üzerine etkisini incelemektir. OLGULAR VE YÖNTEMLER Çalışmaya, sigara kullanan 30 (ort. yaş: 34; dağılım 25-50) ve sigara kullanmayan 20 kişi (ort. yaş: 29; dağılım 25-37) olmak üzere toplam 50 kişi alındı. Her iki grup için çalışmaya kabul kriterleri, normal kulak burun boğaz muayene bulgularına sahip olması, sistemik hastalığının bulunmaması, ototoksik ilaç kullanımının olmaması, akustik ve/ veya fiziksel travma ve ailede işitme kaybı öyküsü TABLO I İKİ GRUBUN khz ARASI İŞİTME EŞİK ORTALAMALARI, KONUŞMAYI ALMA VE AYIRT ETME SONUÇLARI Sigara kullanmayan grup Sigara kullanan grup Sağ (Ort.±SS) Sol (Ort.±SS) Sağ (Ort.±SS) Sol (Ort.±SS) khz 10.75± ± ± ± khz 8.25± ± ± ± khz 5.75± ± ± ± khz 7.50± ± ± ± khz 8.25± ± ± ± khz 8.25± ± ± ± khz 13.50± ± ± ±11.34 Konuşmayı alma skoru 6.75± ±1.82 Konuşmayı ayırt etme skoru 98.4± ±1.4 SS: Standart sapma. 20

3 TABLO II İKİ GRUBUN 8-18 khz ARASI YÜKSEK FREKANS EŞİK VE STANDART SAPMA DEĞERLERİ Frekanslar (khz) Sigara kullanmayan grup (n=20) Sigara kullanan grup (n=30) SS: Standart sapma. Sağ (Ort.±SS) Sol (Ort.±SS) Sağ (Ort.±SS) Sol (Ort.±SS) ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±13.30 İşitme eşikleri (db HL) Sigara içmeyen grup n=20, kulak=40 Sigara içen grup n=30, kulak= Frekanslar (Hz) Şekil 1. Sigara kullanmayan ve kullanan grupların khz hava yolu işitme eşik ortalamalarının karşılaştırması olmaması idi. Ayrıca, her iki grup için de khz arasında normal işitme bulgularına, [15] normal konuşmayı anlama ve ayırt etme test skoruna [16] ve normal immitansmetrik bulgulara [17] sahip olması şartları arandı. Sigara kullanan grup 10 yıl ve üzerinde günde en az bir paket sigara kullanan kişilerden, kontrol grubu ise hiç sigara kullanmayan kişilerden oluşturuldu. Her iki gruba otolojik, odyolojik ve immitansmetrik değerlendirmeler yapıldı. Odyolojik değerlendirmelerde; khz hava yolu işitme eşikleri kabul kriteri, 8-18 khz arası hava yolu işitme eşikleri deney kriteri olarak ölçüldü. Konuşmayı anlama ve konuşmayı ayırt etme testleri yapıldı. İmmitansmetrik değerlendirmelerde, orta kulak basınçları, ipsilateral (0.5-2 khz arası) ve kontralateral (0.5-4 khz arası) akustik refleksler ölçüldü. Araştırmaya kabul kriteri olarak kabul edilen testlerin sonuçları arasında gruplar arası anlamlı farklılık elde edilmedi. İki grubun khz arası işitme eşik ortalamaları ve konuşma testleri ortalama değerleri Tablo I de görülmektedir. Sigara kullanmayan ve sigara kullanan gruptan elde edilen khz arası işitme eşik ortalamaları da Şekil 1 de görülmektedir. İki grup arasındaki işitme eşik farklılığının istatistiksel analizi bağımsız örneklem t-testi kullanılarak yapıldı. BULGULAR Her iki grubun sağ ve sol kulak 8-18 khz arası yüksek frekans işitme eşik ortalama ve standart sapma değerleri Tablo II de görülmektedir. Analiz sonuçları 16 khz de sol kulak için sigara kullanan (M=50.66) ve kullanmayan (M=31.00) grubun işitme eşik ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olduğunu gösterdi (t 48 =36.35, p=0.005). Benzer farklılık sağ kulak için de (M s.kullanan =49.50, M s.kullanmayan =33.25) elde edildi (t 48 =39.22, p=0.005). 18 khz de sigara kullanan (M=57.33) ve kullanmayan (M=41.25) grubun sol kulaklarından elde edilen işitme eşik ortalamaları arasındaki fark da anlamlı idi (t 48 =32.76, p=0.005). Aynı frekansta sağ kulak için de ortalamalar arası (M s.kullanan =59.33, M s.kullanmayan =42.52) anlamlı fark elde edildi (t 48 =29.82, p=0.005). Olası bir yaş etkisini kontrol etmek amacıyla sigara kullanan gruptaki 40 yaş üstü kişiler dışarıda bırakılarak 20 kişilik yeni bir grup oluşturularak (ort. yaş: 30.6) analizler tekrarlandı. Sol kulakta 16 khz de (M s.kullanan =46.50, M s.kullanmayan =31.00), (t 48 =37.75, p=0.005) ve 18 khz de (M s.kullanan =54.00, M s.kullanmayan =41.25), (t 48 =36.54, p=0.005) ortalamalar arasında anlamlı farklılık elde edildi. Sağ kulakta ise sadece 18 khz de (M s.kullanan =56.50, M s.kullanmayan =42.25), (t 48 =34.51, p=0.005) anlamlı farklılık bulundu. TARTIŞMA İşitme kaybı ile sigara kullanımı arasındaki ilişkiyi araştıran ve 1000 kişiyi kapsayan bir çalışmada, 21

4 sigara içen ve içmeyen yaş eşleştirmesi ile seçilmiş 126 kişinin işitme eşikleri Hz aralığında karşılaştırılmış, ölçülen bütün frekanslarda sigara içen grupta daha fazla işitme kaybı olduğu görülmüştür. [7] Presbiakuzili kişilerin %65 inin düzenli sigara kullanıcısı olduğunu gösteren çalışmalar vardır. [18,19] Altmış beş yaşında 127 kişi ile yapılan bir çalışmada, yaşla ilişkili işitme kaybı oranı %54.6 olarak elde edilmiş ve bu sonucun sigara içimi ile istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi olduğu belirtilmiştir. [19] Sigara kullanımı, gürültü ve yaşın işitme üzerine etkisini araştıran çalışmalarda, her üç değişkenin de işitme üzerindeki olumsuz etkileri vurgulanmıştır. [20-22] Yüksek frekans işitme kaybına neden olan pek çok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler arasında en önemli yeri yaşlanmaya bağlı işitme kaybı alır. Presbiakuzide sadece iç kulak değil aynı zamanda koklear nukleusda da yaşlanmaya bağlı olumsuz değişiklikler görülür. [23] Yaşa bağlı değişimler kavramı yalnızca yaş faktörünü değil işitme sistemini etkileyen gürültü, stres, kardiyovasküler hastalıklar gibi faktörleri de içerir. İç kulağın kan damarlarındaki değişimler pek çok araştırmacı tarafından araştırılmış ve tanımlanmış olmakla birlikte, yaşlanma ile iç kulak kan damarlarındaki değişiklikler arasındaki ilişkiyi göstermek oldukça zordur. [24,25] İnternal akustik kanalın arteriyel yapılarının farklı yaş dönemlerinde histolojisinin araştırıldığı bir çalışmada, yaşları iki hafta ile 88 yıl arasında değişen 78 temporal kemik çalışmaya dahil edilerek iç kulağa kan taşıyan damarlar incelenmiştir. Histopatolojik değerlendirmelerde 50 yaş sonrası iç kulağa kan taşıyan damarlarda olumsuz değişiklikler gösterilmiştir. [10] Bu nedenle çalışmamıza 50 yaş üzeri kişiler dahil edilmedi. Literatürde gürültünün perilenf dolaşımını etkilediği, kokleadaki kan akımını değiştirdiği ve işitme kaybına neden olduğu belirtilmektedir. [2,11,26,28] Bu nedenle çalışmamıza gürültülü ortamlarda çalışan kişiler de dahil edilmedi. Sistemik hastalıkların da sensörinöral ve yüksek frekans işitme kaybına neden olduğu bilinmektedir. [28] Çalışmanın sonucunu etkilememesi amacıyla sistemik hastalığı olan kişiler de bu çalışmaya alınmadı. Böylece sigara kullanımı çalışmamızda tek değişken olarak çalışıldı. Quik e göre [27] aşırı sigara içimi ve işitme kaybı arasındaki ilişki 1875 yılında LaCharriere tarafından tanımlanmış, 1904 yılında bu konuda ilk çalışma yapılmıştır. Çalışmada hipotez, tütün tarafından 22 sempatik sinir sisteminin uyarılması nedeniyle kokleadaki hasara göre tanımlanmış, işitme sinirinde ve bozuk beslenmeden dolayı kokleada değişimler olarak açıklanmıştır. Uzun süreli sigara içiminin serebral kan akışını düşürdüğünü gösteren ve sigara içme süresinin işitme kaybı için önemini belirten araştırmalara da rastlanmaktadır. [7,12,29-32] Çalışmamızın sonucunda sigara kullanmayan grubun khz işitme eşik ortalamaları, sigara kullanan gruptan anlamlı ölçüde düşük değerlerde elde edildi. Kırk yaş altı deneklerle yapılan ikinci değerlendirmede de khz lerdeki fark anlamlı bulundu. Bununla birlikte her iki çalışma grubunda da 8-14 khz arasında elde edilen işitme eşikleri ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı değildi. Ancak bu frekanslarda, sigara kullanan kişilerin işitme eşiklerinde, kullanmayan kişilerin işitme eşiklerine göre yükselme eğilimi vardı. Bu sonuç da sigara kullanan grup için yüksek frekans bölgesinde sigaranın etkisi olarak değerlendirilebilir. Çeşitli araştırmalarda, nikotin ve karbonmonoksitin koklear kan damarlarındaki belirgin vazokonsrüktif etkisi anlatılmış, bu maddelerin koklear fonksiyon devamlılığını sağlayan koklear kan akışında bozulmalara ve neticede işitmede azalmaya neden olacağı belirtilmiş, [4,33] yüksek frekans işitme eşiklerinde işitme duyarlılığın azalmasına neden olan bu faktörlerin arasında sigara içerisinde bulunan nikotin ve dumanında bulunan karbonmonoksitin sayılabileceği gösterilmiştir. [12] Sigara kullanımının uzun süreli dolaşım etkisi nedeniyle işitme fonksiyonuna negatif etki yapabileceği, koroner ve periferal dolaşım üzerindeki olumsuz etkileri dikkate alındığında beklenen bir durumdur. [26] Çalışmamızın sonucunda, iki grubun yüksek frekans işitme eşikleri arasında istatistiksel olarak elde edilen anlamlı farklılık, sigara kullanımının bir sonucu olarak yorumlandı ve sigaranın iç kulağın bazal bölgesi üzerindeki olumsuz etkisi olarak düşünüldü. Yüksek frekans işitmeyi etkilediği bilinen gürültü, akustik ve/veya fiziksel travma, ototoksik ilaç kullanımı, sistemik hastalık, ailede işitme kaybı öyküsü faktörleri bulunan kişilerin çalışmaya dahil edilmemesi, ayrıca bu kişilerde normal otoskopik bulguların ve normal işitme şartlarının yerine getirilmiş olması, elde edilen bulguların sigara kullanımının yüksek frekans işitme eşiklerini etkileyebileceği düşüncesini desteklemektedir. Sonuç olarak,

5 bu çalışmada sigara kullanımının yüksek frekans işitme kaybı için risk oluşturduğu sonucuna varılmıştır. KAYNAKLAR 1. Pickles JO. An introduction to the physiology of hearing. London: Academic Press; Angelborg C, Hultcrantz E, Agerup B. The cochlear blood flow. Acta Otolaryngol 1977;83: Scheibe F, Haupt H, Grunert H. Laser Doppler measurements of inner ear blood flow during experimental thrombosis of cochlear blood vessels in the guinea pig. Eur Arch Otorhinolaryngol 1997;254: Tatar MN. Arter kan basıncı, sigara içme ve kan kadmiyum düzeyi arasındaki ilişki. Beslenme ve Gıda Bilimleri Programı [Doktora Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; Mayahara T, Perlman HB. Cochlear microcirculation and oxygen transport. Laryngoscope 1972;82: Lawrence M. Effects of interference with terminal blood supply on organ of Corti. Laryngoscope 1966;76: Zelman S. Correlation of smoking history with hearing loss. JAMA 1973;223: Ochsner A. Smoking: your choice between life and death. New York; Simon and Schuster; Bloom RJ, Stevick CA, Lennon S. Patient perspectives on smoking and peripheral vascular disease. A veteran population survey. Am Surg 1990;56: Fisch U, Dobozi M, Greig D. Degenerative changes of the arterial vessels of the internal auditory meatus during the process of aging. A histological study. Acta Otolaryngol 1972;73: Nomura K, Nakao M, Morimoto T. Effect of smoking on hearing loss: quality assessment and meta-analysis. Prev Med 2005;40: Larson PS, Silvette H, editors. Tobacco: experimental and clinical studies. Supplement I. Baltimore: Williams & Wilkins; Wilber LA. Pure-tone audiometry: air and bone conduction. In: Musiek FE, Rintelmann WF, editors. Contemporary perspectives in hearing assessment. Boston: Allyn and Bacon; p Belgin E, Böke B, Dalgıç G. Farklı yaş gruplarında yüksek frekans odyometri bulguları. Kulak Burun Boğaz Bülteni 1994;2: Silman S, Silverman CA, editors. Auditory diagnosis: principles and applications. London: Singular Publishing Group; Newby HA. Audiology. New York: Meredith Publishing; p Jerger J. Clinical experience with impedance audiometry. Arch Otolaryngol 1970;92: Drettner B, Hedstrand H, Klockhoff I, Svedberg A. Cardiovascular risk factors and hearing loss. A study of 1,000 fifty-year-old men. Acta Otolaryngol 1975;79: Melgarejo Moreno PJ, Latorre Lopez JF, Fuentes Botargues A, Melgarejo Moreno C. Prevalence of age-related hearing loss in a primary care clinic. Acta Otorrinolaringol Esp 1996;47: [Abstract] 20. Mizoue T, Miyamoto T, Shimizu T. Combined effect of smoking and occupational exposure to noise on hearing loss in steel factory workers. Occup Environ Med 2003;60: Ferrite S, Santana V. Joint effects of smoking, noise exposure and age on hearing loss. Occup Med 2005; 55: Uchida Y, Nakashimat T, Ando F, Niino N, Shimokata H. Is there a relevant effect of noise and smoking on hearing? A population-based aging study. Int J Audiol 2005;44: Arnesen AR. Presbyacusis-loss of neurons in the human cochlear nuclei. J Laryngol Otol 1982;96: Bess FH, Hedley-Williams A, Lichtenstein MJ. Audiologic assessment of the eldery. In: Musiek FE, Rintelmann WF, editors. Contemporary perspectives in hearing assessment. Boston: Allyn and Bacon; p Barnett S, Franks P. Smoking and deaf adults: associations with age at onset of deafness. Am Ann Deaf 1999;144: Rosenhall U, Sixt E, Sundh V, Svanborg A. Correlations between presbyacusis and extrinsic noxious factors. Audiology 1993;32: Quick CA. Hearing loss in patients with dialysis and renal transplants. Ann Otol Rhinol Laryngol 1976; 85: Shapiro SL. Are you smoking more but hearing less? Eye Ear Nose Throat Mon 1964;43: Palmer KT, Griffin MJ, Syddall HE, Coggon D. Cigarette smoking, occupational exposure to noise, and self reported hearing difficulties. Occup Environ Med 2004;61: Read RC. Presidential address. Systemic effects of smoking. Am J Surg 1984;148: Nomura K, Nakao M, Yano E. Hearing loss associated with smoking and occupational noise exposure in a Japanese metal working company. Int Arch Occup Environ Health 2005;78: Cruickshanks KJ, Klein R, Klein BE, Wiley TL, Nondahl DM, Tweed TS. Cigarette smoking and hearing loss: the epidemiology of hearing loss study. JAMA 1998;279: Fechter LD, Thorne PR, Nuttall AL. Effects of carbon monoxide on cochlear electrophysiology and blood flow. Hear Res 1987;27: